ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 283
ਚਿਕਾਰ ਚਾਵਡੀ ਨਭੰ ਫਿਕੰਤ ਫਿੰਕਰੀ ਫਿਰੰ ॥
ਨਫ਼ੀਰੀਆਂ ਦੇ ਵਜਣ ਦੀ ਡਰਾਉਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਲਗਾਤਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਕਾਰ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤਣੰ ਡਿਕਾਰ ਡਾਕਣੀ ਡੁਲੰ ॥੭੯੨॥
ਚਿੱਟੇ ਬਾਣ ਵਰ੍ਹਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੱਟੜ ਯੋਧੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਨ ॥੭੯੩॥
ਗਿਰੈ ਧਰੰ ਧੁਰੰ ਧਰੰ ਧਰਾ ਧਰੰ ਧਰੰ ਜਿਵੰ ॥
ਭਰਤ ਨੂੰ ਰਣ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਕੇ ਸੂਰਮੇ ਭੈਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਭੱਜੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਭਭਜਿ ਸ੍ਰਉਣਤੰ ਤਣੈ ਉਠੰਤ ਭੈ ਕਰੀ ਧੁਨੰ ॥
ਕ੍ਰੋਧੀ ਸੂਰਮੇ ('ਚਪੀ') ਚਿੜ੍ਹ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿੱਖੇ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਬਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਠੰਤ ਗਦ ਸਦਣੰ ਨਨਦ ਨਿਫਿਰੰ ਰਣੰ ॥
ਬਾਲਕ (ਲਵ ਤੇ ਕੁਸ਼) ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਵਿੱਚ ਬਾਣ ਮਾਰਦੇ ਹਨ।
ਬਬਰਖ ਸਾਇਕੰ ਸਿਤੰ ਘੁਮੰਤ ਜੋਧਣੋ ਬ੍ਰਣੰ ॥੭੯੩॥
ਹਠ ਵਾਲਾ ਯੋਧਾ (ਭਰਤ) ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬੇਸੁੱਧ ('ਮਮੋਹ') ਹੋ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੈ ॥੭੯੪॥
ਭਜੰਤ ਭੈ ਧਰੰ ਭਟੰ ਬਿਲੋਕ ਭਰਥਣੋ ਰਣੰ ॥
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਦੇ ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਦੇ ਭਰਥ-ਬੱਧ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ।
ਚਲਯੋ ਚਿਰਾਇ ਕੈ ਚਪੀ ਬਬਰਖ ਸਾਇਕੋ ਸਿਤੰ ॥
ਅਨੂਪ ਨਰਾਜ ਛੰਦ
ਸੁ ਕ੍ਰੁਧ ਸਾਇਕੰ ਸਿਸੰ ਬਬਧ ਭਾਲਣੋ ਭਟੰ ॥
ਸੂਰਮੇ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਭਰਤ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ।
ਪਪਾਤ ਪ੍ਰਿਥਵੀਯੰ ਹਠੀ ਮਮੋਹ ਆਸ੍ਰ ਮੰਗਤੰ ॥੭੯੪॥
(ਹੋਰ ਕਈ) ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਢਹਿੰਦੇ ਉਠ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਰੋਂਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਰਾਮਾਵਤਾਰੇ ਭਰਥ ਬਧਹਿ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤੰ ॥
ਜਦ ਸੀਤਾ ਦੇ ਸੁਆਮੀ (ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ) ਨੇ ਭਰਤ ਭਰਾ ਦਾ ਜੂਝਣਾ ਸੁਣਿਆ
ਅਨੂਪ ਨਰਾਜ ਛੰਦ
ਤਾਂ ਦੁੱਖ ਦੀ ਪੀੜ ਨਾਲ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗ ਪਏ ॥੭੯੫॥
ਭਭਜਿ ਭੀਤਣੋ ਭਟੰ ਤਤਜਿ ਭਰਥਣੋ ਭੂਅੰ ॥
ਪ੍ਰਚੰਡ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਕੇ ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਬਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ,
ਗਿਰੰਤ ਲੁਥਤੰ ਉਠੰ ਰੁਰੋਦ ਰਾਘਵੰ ਤਟੰ ॥
ਜਗਤ ਮੰਡਲ (ਦੀ ਆਸ ਨੂੰ) ਤਿਆਗ ਕੇ ਅਤੇ ਅਦੰਡ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇਣ ਲਈ (ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਖ਼ੁਦ ਚਲ ਪਏ)।
ਜੁਝੇ ਸੁ ਭ੍ਰਾਤ ਭਰਥਣੋ ਸੁਣੰਤ ਜਾਨਕੀ ਪਤੰ ॥
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਗੱਜਣ ਵਾਂਗ ਵਾਜੇ ਵੱਜਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਡਰਾਉਣੀ ਸੁਰ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ।
ਪਪਾਤ ਭੂਮਿਣੋ ਤਲੰ ਅਪੀੜ ਪੀੜਤੰ ਦੁਖੰ ॥੭੯੫॥
ਸੈਨਾ ਨੂੰ 'ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਬੱਧ' ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਚਲਦੇ ਹਨ ॥੭੯੬॥
ਸਸਜ ਜੋਧਣੰ ਜੁਧੀ ਸੁ ਕ੍ਰੁਧ ਬਧਣੋ ਬਰੰ ॥
ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੁੜੇਲਾਂ ਚੀਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਦੜੀਆਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਤਤਜਿ ਜਗ ਮੰਡਲੰ ਅਦੰਡ ਦੰਡਣੋ ਨਰੰ ॥
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਮਾਸ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਗ ਕੱਢ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੁ ਗਜ ਬਜ ਬਾਜਣੋ ਉਠੰਤ ਭੈ ਧਰੀ ਸੁਰੰ ॥
ਪਾਰਬਤੀ (ਰੁੰਡ-ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ) ਸਿਰ ਪਰੋਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਨਾਚ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਨਧ ਬਧ ਖੈ ਦਲੰ ਸਬਧ ਜੋਧਣੋ ਬਰੰ ॥੭੯੬॥
ਭੂਤ-ਪ੍ਰੇਤ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਬੈਤਾਲ ਬੀਰ ਬੜ੍ਹਕਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ॥੭੯੭॥
ਚਚਕ ਚਾਵਡੀ ਨਭੰ ਫਿਕੰਤ ਫਿੰਕਰੀ ਧਰੰ ॥
ਤਿਲਕਾ ਛੰਦ
ਭਖੰਤ ਮਾਸ ਹਾਰਣੰ ਬਮੰਤ ਜ੍ਵਾਲ ਦੁਰਗਯੰ ॥
(ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ) ਸੂਰਮੇ ਜੁੱਟ ਗਏ ਹਨ,
ਪੁਅੰਤ ਪਾਰਬਤੀ ਸਿਰੰ ਨਚੰਤ ਈਸਣੋ ਰਣੰ ॥
ਤੀਰ ਚੱਲਦੇ ਹਨ,
ਭਕੰਤ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤਣੋ ਬਕੰਤ ਬੀਰ ਬੈਤਲੰ ॥੭੯੭॥
ਅੰਗ ਫੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ
ਤਿਲਕਾ ਛੰਦ ॥
ਅਤੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਤੰਗ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ ॥੭੯੮॥
ਜੁਟੇ ਵੀਰੰ ॥
(ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ) ਤੀਰ ਵੱਜ ਰਹੇ ਹਨ
ਛੁਟੇ ਤੀਰੰ ॥
ਉਹ ਭੱਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਫੁਟੇ ਅੰਗੰ ॥
ਧਰਮ-ਧਾਮ
ਤੁਟੇ ਤੰਗੰ ॥੭੯੮॥
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ ॥੭੯੯॥
ਭਗੇ ਵੀਰੰ ॥
ਯੋਧੇ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ,
ਲਗੇ ਤੀਰੰ ॥
ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਮਚੇ ਹੋਏ
ਪਿਖੇ ਰਾਮੰ ॥
(ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ-) ਬੰਨ੍ਹ ਲਵੋ ਦੋਹਾਂ ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ
ਧਰਮੰ ਧਾਮੰ ॥੭੯੯॥
ਹੇ ਵੀਰੋ! ਛੇਤੀ ਹੀ ॥੮੦੦॥
ਜੁਝੇ ਜੋਧੰ ॥
ਫਿਰ ਨੇੜੇ ਆ ਢੁੱਕੇ ਹਨ,
ਮਚੇ ਕ੍ਰੋਧੰ ॥
ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ।
ਬੰਧੋ ਬਾਲੰ ॥
ਦੋਵੇਂ ਬਾਲ ਸੂਰਮੇ
ਬੀਰ ਉਤਾਲੰ ॥੮੦੦॥
ਕਾਲ ਵਾਂਗ ਹਨ ॥੮੦੧॥
ਢੁਕੇ ਫੇਰ ॥
ਸੰਕੋਚ ਛੱਡ ਕੇ
ਲਿਨੇ ਘੇਰ ॥
ਤੀਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ,
ਵੀਰੈਂ ਬਾਲ ॥
ਸੂਰਮੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹਨ,
ਜਿਉ ਦ੍ਵੈਕਾਲ ॥੮੦੧॥
ਧੀਰਜ ਵਾਲੇ ਵੀ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ ॥੮੦੨॥
ਤਜੀ ਕਾਣ ॥
(ਕਈਆਂ ਦੇ) ਅੰਗ ਕੱਟੇ ਗਏ ਹਨ,
ਮਾਰੇ ਬਾਣ ॥
(ਕਈ) ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਹਨ,
ਡਿਗੇ ਵੀਰ ॥
ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ
ਭਗੇ ਧੀਰ ॥੮੦੨॥
ਮੁਖੜੇ (ਨੂਰ) ਲਹੂ ਨਾਲ ਭਿੱਜੇ ਹੋਏ ਹਨ ॥੮੦੩॥
ਕਟੇ ਅੰਗ ॥
(ਉਹ ਸਾਰੇ) ਧਰਮ-ਧਾਮ
ਡਿਗੇ ਜੰਗ ॥
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ
ਸੁਧੰ ਸੂਰ ॥
ਭੱਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ