ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ

ਅੰਗ - 240


ਏਕ ਏਕੰ ਹਿਰੈਂ ਝੂਮ ਝੂਮੰ ਮਰੈਂ ਆਪੁ ਆਪੰ ਗਿਰੈਂ ਹਾਕੁ ਮਾਰੇ ॥

(ਮੇਰੀ ਇਕ) ਹਾਕ ਮਾਰਨ 'ਤੇ ਹੀ ਇਕ ਨੂੰ ਇਕ ਵੇਖੇਗਾ, ਘੁਮੇਰੀਆਂ ਖਾ-ਖਾ ਕੇ ਮਰਨਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਡਿੱਗਣਗੇ।

ਲਾਗ ਜੈਹਉ ਤਹਾ ਭਾਜ ਜੈਹੈ ਜਹਾ ਫੂਲ ਜੈਹੈ ਕਹਾ ਤੈ ਉਬਾਰੇ ॥

ਜਿਥੇ ਭੱਜ ਕੇ ਜਾਣਗੇ, ਉਥੇ ਹੀ, (ਮੈਂ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜਾਵਾਂਗਾ ਫੁੱਲ ਵਰਗੇ (ਮੇਰੇ ਪਾਸੋਂ) ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਓ ਕਰ ਲੈਣਗੇ।

ਸਾਜ ਬਾਜੇ ਸਭੈ ਆਜ ਲੈਹਉਾਂ ਤਿਨੈ ਰਾਜ ਕੈਸੋ ਕਰੈ ਕਾਜ ਮੋ ਸੋ ॥

ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਸਾਜ ਸਜਾ ਕੇ ਅਤੇ ਵਾਜੇ ਵਜਾ ਕੇ (ਮੈਂ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੇਰੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਏ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਕਿਵੇ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ।

ਬਾਨਰੰ ਛੈ ਕਰੋ ਰਾਮ ਲਛੈ ਹਰੋ ਜੀਤ ਹੌ ਹੋਡ ਤਉ ਤਾਨ ਤੋ ਸੋ ॥੩੮੭॥

ਬੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਾਂਗਾ, ਰਾਮ ਤੇ ਲੱਛਮਣ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟਾਂਗਾ। ਤਦ ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ 'ਹੋਡ' (ਸ਼ਰਤ) ਜਿੱਤਾਂਗਾ ॥੩੮੭॥

ਕੋਟਿ ਬਾਤੈ ਗੁਨੀ ਏਕ ਕੈ ਨਾ ਸੁਨੀ ਕੋਪਿ ਮੁੰਡੀ ਧੁਨੀ ਪੁਤ ਪਠੈ ॥

ਮੰਦੋਦਰੀ ਨੇ ਕਰੋੜਾਂ ਗੱਲਾਂ ਚਿਤਵੀਆਂ। ਪਰ (ਰਾਵਣ ਨੇ) ਇਕ ਵੀ ਨਾ ਸੁਣੀ, ਸਗੋਂ ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਸਿਰ ਫੇਰਿਆ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ (ਯੁੱਧ ਲਈ) ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।

ਏਕ ਨਾਰਾਤ ਦੇਵਾਤ ਦੂਜੋ ਬਲੀ ਭੂਮ ਕੰਪੀ ਰਣੰਬੀਰ ਉਠੈ ॥

ਇਕ ਬਲਵਾਨ 'ਨਰਾਂਤ' ਅਤੇ ਦੂਜਾ 'ਦੇਵਾਂਤ' ਸੀ। (ਜਦੋਂ) ਸੂਰਮੇ ਰਣ ਲਈ ਉੱਠੇ, (ਉਸ ਵੇਲੇ) ਧਰਤੀ ਕੰਬ ਗਈ।

ਸਾਰ ਭਾਰੰ ਪਰੇ ਧਾਰ ਧਾਰੰ ਬਜੀ ਕ੍ਰੋਹ ਕੈ ਲੋਹ ਕੀ ਛਿਟ ਛੁਟੈਂ ॥

ਭਾਰੇ ਖੜਗ ਇਕ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਪੈਣ ਲੱਗੇ, ਧਾਰ ਨਾਲ ਧਾਰ ਵੱਜਣ ਲੱਗੀ। ਕ੍ਰੋਧ ਕਰਕੇ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਛਿੱਟਾਂ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਉੱਡਣ ਲੱਗੀਆਂ।

ਰੁੰਡ ਧੁਕਧੁਕ ਪਰੈ ਘਾਇ ਭਕਭਕ ਕਰੈ ਬਿਥਰੀ ਜੁਥ ਸੋ ਲੁਥ ਲੁਟੈਂ ॥੩੮੮॥

ਉਥੇ) ਧੜ ਧੁਕ-ਧੁਕ ਕਰਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ (ਵਿੱਚੋਂ ਲਹੂ) ਭਕ-ਭਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। (ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ) ਲੋਥਾਂ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਢੇਰ ਹੋਈਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ ॥੩੮੮॥

ਪਤ੍ਰ ਜੁਗਣ ਭਰੈ ਸਦ ਦੇਵੀ ਕਰੈ ਨਦ ਭੈਰੋ ਰਰੈ ਗੀਤ ਗਾਵੈ ॥

ਖ਼ੂਨ ਨਾਲ ਜੋਗਣਾਂ ਖੱਪਰ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਦੁਰਗਾ ਸੱਦ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਭੈਰੋ ਸਿੰਘ-ਨਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, (ਪਿਸ਼ਾਚਨੀਆਂ) ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭੂਤ ਔ ਪ੍ਰੇਤ ਬੈਤਾਲ ਬੀਰੰ ਬਲੀ ਮਾਸ ਅਹਾਰ ਤਾਰੀ ਬਜਾਵੈ ॥

ਭੂਤ, ਪ੍ਰੇਤ ਅਤੇ ਬੈਤਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਜਿੰਨੇ ਮਾਸ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਬਲੀ ਬੀਰ ਹਨ, ਉਹ ਸਭ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਸਨ,

ਜਛ ਗੰਧ੍ਰਬ ਅਉ ਸਰਬ ਬਿਦਿਆਧਰੰ ਮਧਿ ਆਕਾਸ ਭਯੋ ਸਦ ਦੇਵੰ ॥

ਜੱਛ, ਗੰਧਰਬ, ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਧਰ ਅਤੇ ਦੇਵਤੇ (ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭਨਾਂ ਦਾ) ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੱਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਲੁਥ ਬਿਦੁਥਰੀ ਹੂਹ ਕੂਹੰ ਭਰੀ ਮਚੀਯੰ ਜੁਧ ਅਨੂਪ ਅਤੇਵੰ ॥੩੮੯॥

ਲੋਥਾਂ ਖਿੰਡੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ, ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬਾ ਮਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਅਨੂਪਮ ਯੁੱਧ (ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ) ॥੩੮੯॥

ਸੰਗੀਤ ਛਪੈ ਛੰਦ ॥

ਸੰਗੀਤ ਛਪੈ ਛੰਦ

ਕਾਗੜਦੀ ਕੁਪਯੋ ਕਪਿ ਕਟਕ ਬਾਗੜਦੀ ਬਾਜਨ ਰਣ ਬਜਿਯ ॥

(ਇਥੇ ਹਰ ਚਰਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਰਣ ਵਿੱਚ ਵਾਜੇ ਵੱਜਦੇ ਹਨ।

ਤਾਗੜਦੀ ਤੇਗ ਝਲਹਲੀ ਗਾਗੜਦੀ ਜੋਧਾ ਗਲ ਗਜਿਯ ॥

ਤੇਗਾਂ ਝਿਲਮਿਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਯੋਧੇ ਸਿੰਘ-ਨਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸਾਗੜਦੀ ਸੂਰ ਸੰਮੁਹੇ ਨਾਗੜਦੀ ਨਾਰਦ ਮੁਨਿ ਨਚਯੋ ॥

ਯੋਧੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਰਦ ਮੁਨੀ ਨੇ ਨਾਚ ਸ਼ੂਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਬਾਗੜਦੀ ਬੀਰ ਬੈਤਾਲ ਆਗੜਦੀ ਆਰਣ ਰੰਗ ਰਚਯੋ ॥

ਬੀਰ ਬੈਤਾਲ ਯੁੱਧ-ਭੂਮੀ (ਵਿੱਚ ਫਿਰਦਾ ਹੈ) ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਲਹੂ ਨਾਲ ਲਾਲ ਰੰਗ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਸੰਸਾਗੜਦੀ ਸੁਭਟ ਨਚੇ ਸਮਰ ਫਾਗੜਦੀ ਫੁੰਕ ਫਣੀਅਰ ਕਰੈਂ ॥

ਸੂਰਮੇ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੀਰ ਸੱਪ ਦੇ ਫੁੰਕਾਰੇ ਵਾਂਗੂੰ ਸ਼ੂਕਦੇ ਹਨ।

ਸੰਸਾਗੜਦੀ ਸਮਟੈ ਸੁੰਕੜੈ ਫਣਪਤਿ ਫਣਿ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਧਰੈਂ ॥੩੯੦॥

(ਅਜਿਹੇ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ) ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਸੁੰਗੜ ਕੇ ਸਿਮਟਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਫਣ ਡਾਵਾਂ-ਡੋਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ॥੩੯੦॥

ਫਾਗੜਦੀ ਫੁੰਕ ਫਿੰਕਰੀ ਰਾਗੜਦੀ ਰਣ ਗਿਧ ਰੜਕੈ ॥

ਰਣ ਵਿੱਚ ਗਿਦੜੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਰਝਾਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲਾਗੜਦੀ ਲੁਥ ਬਿਥੁਰੀ ਭਾਗੜਦੀ ਭਟ ਘਾਇ ਭਭਕੈ ॥

ਲੋਥਾਂ ਖਿਲਰੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਘਾਉ ਭਕ-ਭਕ ਕਰਦੇ ਹਨ,

ਬਾਗੜਦੀ ਬਰਖਤ ਬਾਣ ਝਾਗੜਦੀ ਝਲਮਲਤ ਕ੍ਰਿਪਾਣੰ ॥

ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਬਰਖਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰਾਂ ਚਮਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਗਾਗੜਦੀ ਗਜ ਸੰਜਰੈ ਕਾਗੜਦੀ ਕਛੇ ਕਿੰਕਾਣੰ ॥

ਹਾਥੀ ਘੁਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਘੋੜੇ ਬਿਦਕ ਰਹੇ ਹਨ।

ਬੰਬਾਗੜਦੀ ਬਹਤ ਬੀਰਨ ਸਿਰਨ ਤਾਗੜਦੀ ਤਮਕਿ ਤੇਗੰ ਕੜੀਅ ॥

ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਠੋਰ ਤਲਵਾਰਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ,