ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 276
ਭਯੋ ਏਕ ਪੁਤ੍ਰੰ ਤਹਾ ਜਾਨਕੀ ਤੈ ॥
ਉਥੇ ਸੀਤਾ (ਦੇ ਗਰਭ) ਤੋਂ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ।
ਮਨੋ ਰਾਮ ਕੀਨੋ ਦੁਤੀ ਰਾਮ ਤੇ ਲੈ ॥
ਮਾਨੋ ਰਾਮ ਨੇ (ਸੀਤਾ ਤੋਂ) ਦੂਜਾ ਰਾਮ ਉਤਪੰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ।
ਵਹੈ ਚਾਰ ਚਿਹਨੰ ਵਹੈ ਉਗ੍ਰ ਤੇਜੰ ॥
ਉਹੀ ਸੁੰਦਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਉਹੀ ਪ੍ਰਬਲ ਤੇਜ ਹੈ,
ਮਨੋ ਅਪ ਅੰਸੰ ਦੁਤੀ ਕਾਢਿ ਭੇਜੰ ॥੭੨੫॥
ਮਾਨੋਂ ਰਾਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਸ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਦੂਜੀ ਦੇਹੀ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ ॥੭੨੫॥
ਦੀਯੋ ਏਕ ਪਾਲੰ ਸੁ ਬਾਲੰ ਰਿਖੀਸੰ ॥
ਰਿਖੀਸੁਰ (ਬਾਲਮੀਕ) ਨੇ ਬਾਲਕ ਲਈ ਇਕ ਪੰਘੂੜਾ (ਸੀਤਾ ਨੂੰ) ਦਿੱਤਾ,
ਲਸੈ ਚੰਦ੍ਰ ਰੂਪੰ ਕਿਧੋ ਦਯੋਸ ਈਸੰ ॥
ਜੋ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਵਰਗਾ ਚਮਕਦਾਰ ਸੀ, ਅਥਵਾ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਮਾਨ ਸੀ।
ਗਯੋ ਏਕ ਦਿਵਸੰ ਰਿਖੀ ਸੰਧਿਯਾਨੰ ॥
ਇਕ ਦਿਨ ਰਿਸ਼ੀ ਸੰਧਿਆ-ਪੂਜਾ ਲਈ ਗਿਆ।
ਲਯੋ ਬਾਲ ਸੰਗੰ ਗਈ ਸੀਅ ਨਾਨੰ ॥੭੨੬॥
(ਉਸੇ ਵੇਲੇ) ਬਾਲਕ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸੀਤਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਚਲੀ ਗਈ ॥੭੨੬॥
ਰਹੀ ਜਾਤ ਸੀਤਾ ਮਹਾ ਮੋਨ ਜਾਗੇ ॥
ਸੀਤਾ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਮਹਾਮੁਨੀ ਨੇ ਜਦ ਸਮਾਧੀ ਖੋਲੀ
ਬਿਨਾ ਬਾਲ ਪਾਲੰ ਲਖਯੋ ਸੋਕੁ ਪਾਗੇ ॥
ਤਾਂ ਪਾਲਨੇ ਨੂੰ ਬਾਲਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ।
ਕੁਸਾ ਹਾਥ ਲੈ ਕੈ ਰਚਯੋ ਏਕ ਬਾਲੰ ॥
(ਉਸੇ ਵੇਲੇ) ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੁਸ਼ਾ ਲੈ ਕੇ (ਬਾਲਮੀਕ ਨੇ) ਇਕ ਬਾਲਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ,
ਤਿਸੀ ਰੂਪ ਰੰਗੰ ਅਨੂਪੰ ਉਤਾਲੰ ॥੭੨੭॥
ਜੋ ਉਸੇ ਹੀ ਰੂਪ ਰੰਗ ਅਤੇ ਕਦ ਕਾਠ ਵਾਲਾ ਸੀ ॥੭੨੭॥
ਫਿਰੀ ਨਾਇ ਸੀਤਾ ਕਹਾ ਆਨ ਦੇਖਯੋ ॥
(ਜਦੋਂ) ਸੀਤਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਮੁੜੀ ਤਾਂ ਆ ਕੇ ਵੇਖਿਆ
ਉਹੀ ਰੂਪ ਬਾਲੰ ਸੁਪਾਲੰ ਬਸੇਖਯੋ ॥
ਕਿ ਉਸੇ ਰੂਪ ਵਾਲਾ ਇਕ ਹੋਰ ਬਾਲਕ ਪਾਲਨੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਕ੍ਰਿਪਾ ਮੋਨ ਰਾਜੰ ਘਨੀ ਜਾਨ ਕੀਨੋ ॥
(ਸੀਤਾ ਨੇ) ਮਹਾਮੁਨੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਉਤੇ ਵੱਡੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲਈ
ਦੁਤੀ ਪੁਤ੍ਰ ਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਜਾਨ ਦੀਨੋ ॥੭੨੮॥
ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਰ ਕੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਪੂਰਵਕ ਦੂਜਾ ਪੁੱਤਰ ਬਖਸ਼ ਦਿੱਤਾ ॥੭੨੮॥
ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਰਾਮਵਤਾਰ ਦੁਇ ਪੁਤ੍ਰ ਉਤਪੰਨੇ ਧਯਾਇ ਧਯਾਇ ਸਮਾਪਤੰ ॥੨੧॥
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤ ॥੨੧॥
ਅਥ ਜਗ੍ਰਯ੍ਰਯਾਰੰਭ ਕਥਨੰ ॥
ਹੁਣ ਯੱਗ ਦੇ ਆਰੰਭ ਦਾ ਕਥਨ
ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ
ਉਤੈ ਬਾਲ ਪਾਲੈ ਇਤੈ ਅਉਧ ਰਾਜੰ ॥
ਉਧਰ (ਸੀਤਾ) ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਧਰ ਅਯੁਧਿਆ ਦੇ ਰਾਜੇ
ਬੁਲੇ ਬਿਪ ਜਗਯੰ ਤਜਯੋ ਏਕ ਬਾਜੰ ॥
(ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ) ਨੇ ਯੱਗ ਲਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬੁਲਾਏ ਅਤੇ ਇਕ ਘੋੜਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
ਰਿਪੰ ਨਾਸ ਹੰਤਾ ਦਯੋ ਸੰਗ ਤਾ ਕੈ ॥
ਸ਼ਤਰੂਘਨ ਨੂੰ ਉਸ ਘੋੜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,
ਬਡੀ ਫਉਜ ਲੀਨੇ ਚਲਯੋ ਸੰਗ ਵਾ ਕੈ ॥੭੨੯॥
ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਸੈਨਾ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਤੁਰਿਆ ॥੭੨੯॥
ਫਿਰਯੋ ਦੇਸ ਦੇਸੰ ਨਰੇਸਾਣ ਬਾਜੰ ॥
(ਉਹ) ਘੋੜਾ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਦੇਸ ਦੇਸਾਂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਰਿਆ,
ਕਿਨੀ ਨਾਹਿ ਬਾਧਯੋ ਮਿਲੇ ਆਨ ਰਾਜੰ ॥
ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਬੰਨ੍ਹਿਆ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਅੱਗੋਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲੇ।
ਮਹਾ ਉਗ੍ਰ ਧਨਿਯਾ ਬਡੀ ਫਉਜ ਲੈ ਕੈ ॥
ਵੱਡੇ ਕਠੋਰ ਧਨੁਸ਼ਧਾਰੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਸੈਨਾ ਲੈ ਕੇ
ਪਰੇ ਆਨ ਪਾਯੰ ਬਡੀ ਭੇਟ ਦੈ ਕੈ ॥੭੩੦॥
ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਦੇ ਕੇ, ਆ ਕੇ (ਸ਼ਤਰੂਘਨ ਦੇ) ਪੈਰੀਂ ਪੈ ਗਏ ॥੭੩੦॥
ਦਿਸਾ ਚਾਰ ਜੀਤੀ ਫਿਰਯੋ ਫੇਰਿ ਬਾਜੀ ॥
ਚੌਹਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਘੋੜਾ ਫਿਰ ਮੁੜ ਪਿਆ।
ਗਯੋ ਬਾਲਮੀਕੰ ਰਿਖਿਸਥਾਨ ਤਾਜੀ ॥
(ਉਹ) ਘੋੜਾ ਬਾਲਮੀਕ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਜਬੈ ਭਾਲ ਪਤ੍ਰੰ ਲਵੰ ਛੋਰ ਬਾਚਯੋ ॥
(ਉਸ ਦੇ) ਮੱਥੇ ਉਤੇ ਬੱਧੇ ਹੋਏ ਸੋਨੇ ਦੇ ਪੱਤਰੇ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਲਵ ਨੇ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਿਆ
ਬਡੋ ਉਗ੍ਰਧੰਨਯਾ ਰਸੰ ਰੁਦ੍ਰ ਰਾਚਯੋ ॥੭੩੧॥
ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਚੰਡ ਧਨੁਸ਼ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲਵ ਰੌਦ੍ਰ ਰਸ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ॥੭੩੧॥
ਬ੍ਰਿਛੰ ਬਾਜ ਬਾਧਯੋ ਲਖਯੋ ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰੀ ॥
(ਉਸ ਨੇ) ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਛ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। (ਜਦੋਂ ਸ਼ਤਰੂਘਨ ਦੇ) ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ,
ਬਡੋ ਨਾਦ ਕੈ ਸਰਬ ਸੈਨਾ ਪੁਕਾਰੀ ॥
ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਸੈਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬੋਲਣ ਲੱਗ ਪਈ-
ਕਹਾ ਜਾਤ ਰੇ ਬਾਲ ਲੀਨੇ ਤੁਰੰਗੰ ॥
'ਹੇ ਬਾਲਕ! ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਕਿਥੇ ਲਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈਂ?
ਤਜੋ ਨਾਹਿ ਯਾ ਕੋ ਸਜੋ ਆਨ ਜੰਗੰ ॥੭੩੨॥
ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆ ਕੇ (ਸਾਡੇ ਨਾਲ) ਯੁੱਧ ਕਰ ॥੭੩੨॥
ਸੁਣਯੋ ਨਾਮ ਜੁਧੰ ਜਬੈ ਸ੍ਰਉਣ ਸੂਰੰ ॥
ਜਦੋਂ ਸੂਰਮੇ ਨੇ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਿਆ
ਮਹਾ ਸਸਤ੍ਰ ਸਉਡੀ ਮਹਾ ਲੋਹ ਪੂਰੰ ॥
ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਕਵਚਾਂ ਨਾਲ ਸਜੇ ਹੋਏ ਸਨ
ਹਠੇ ਬੀਰ ਹਾਠੈ ਸਭੈ ਸਸਤ੍ਰ ਲੈ ਕੈ ॥
ਅਤੇ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹਠ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮੇਂ ਸਨ, ਸਾਰੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਲੈ ਕੇ (ਯੁੱਧ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੇਖੇ)
ਪਰਯੋ ਮਧਿ ਸੈਣੰ ਬਡੋ ਨਾਦਿ ਕੈ ਕੈ ॥੭੩੩॥
ਤਾਂ ਲਵ ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਲਲਕਾਰਾ ਮਾਰ ਕੇ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜਿਆ ॥੭੩੩॥
ਭਲੀ ਭਾਤ ਮਾਰੈ ਪਚਾਰੇ ਸੁ ਸੂਰੰ ॥
ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ (ਉਸ ਨੇ) ਵੰਗਾਰ-ਵੰਗਾਰ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਿਆ।
ਗਿਰੇ ਜੁਧ ਜੋਧਾ ਰਹੀ ਧੂਰ ਪੂਰੰ ॥
ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਭਰੀ ਗਈ।
ਉਠੀ ਸਸਤ੍ਰ ਝਾਰੰ ਅਪਾਰੰਤ ਵੀਰੰ ॥
ਅਪਾਰ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਗ ਵਰ੍ਹਦੀ ਸੀ।
ਭ੍ਰਮੇ ਰੁੰਡ ਮੁੰਡ ਤਨੰ ਤਛ ਤੀਰੰ ॥੭੩੪॥
(ਕਿਤਨੇ) ਹੀ ਰੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਰੁਲ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ (ਕਿਤਨੇ ਹੀ) ਤੀਰਾਂ ਦੇ ਪੱਛੇ ਹੋਏ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸਨ ॥੭੩੪॥
ਗਿਰੇ ਲੁਥ ਪਥੰ ਸੁ ਜੁਥਤ ਬਾਜੀ ॥
ਲੋਥਾਂ ਉਤੇ ਲੋਥਾਂ ਡਿੱਗੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ, ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਸਨ।
ਭ੍ਰਮੈ ਛੂਛ ਹਾਥੀ ਬਿਨਾ ਸੁਆਰ ਤਾਜੀ ॥
ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਖ਼ਾਲੀ ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਸੁਆਰਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਘੋੜੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਗਿਰੇ ਸਸਤ੍ਰ ਹੀਣੰ ਬਿਅਸਤ੍ਰੰਤ ਸੂਰੰ ॥
ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਸੂਰਮੇਂ ਸ਼ਸਤ੍ਰਾਂ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਬੇ-ਸੁੱਧ ਡਿੱਗੇ ਪਏ ਸਨ।
ਹਸੇ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤੰ ਭ੍ਰਮੀ ਗੈਣ ਹੂਰੰ ॥੭੩੫॥
ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਭੂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਤ ਹੱਸਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੂਰਾਂ ਫਿਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ॥੭੩੫॥
ਘਣੰ ਘੋਰ ਨੀਸਾਣ ਬਜੇ ਅਪਾਰੰ ॥
ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਗਰਜ ਵਾਂਗ ਅਪਾਰ ਧੌਂਸੇ ਵਜਦੇ ਸਨ।