ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 113
ਚੜਿਯੋ ਸੁ ਕੋਪ ਗਜਿ ਕੈ ॥
ਪੂਰੇ ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਗਜਦਾ ਹੋਇਆ (ਸੁੰਭ) ਚੜ੍ਹ ਪਿਆ।
ਚਲਿਯੋ ਸੁ ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰ ਕੈ ॥
ਉਹ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਧਾਰ ਕੇ ਚਲ ਪਿਆ-
ਪੁਕਾਰ ਮਾਰੁ ਮਾਰ ਕੈ ॥੯॥੧੬੫॥
'ਮਾਰੋ' 'ਮਾਰੋ' ਪੁਕਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ॥੯॥੧੬੫॥
ਸੰਗੀਤ ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ ॥
ਸੰਗੀਤ ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ:
ਕਾਗੜਦੰ ਕੜਾਕ ॥
ਕੜਾਕ-ਕੜਾਕ
ਤਾਗੜਦੰ ਤੜਾਕ ॥
ਅਤੇ ਤਾੜ-ਤਾੜ ਦੀ ਧੁਨੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸਾਗੜਦੰ ਸੁ ਬੀਰ ॥
ਸੂਰਵੀਰ ਗੜਗੜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ
ਗਾਗੜਦੰ ਗਹੀਰ ॥੧੦॥੧੬੬॥
ਗਰਜ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੦॥੧੬੬॥
ਨਾਗੜਦੰ ਨਿਸਾਣ ॥
ਨਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ,
ਜਾਗੜਦੰ ਜੁਆਣ ॥
ਜੁਆਨ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਨ,
ਨਾਗੜਦੀ ਨਿਹੰਗ ॥
ਮਗਰਮੱਛਾਂ ('ਨਿਹੰਗ') ਵਾਂਗ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਕੜਦੇ ਸਨ
ਪਾਗੜਦੀ ਪਲੰਗ ॥੧੧॥੧੬੭॥
ਅਤੇ ਚਿਤਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਉਛਲ ਕੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ ॥੧੧॥੧੬੭॥
ਤਾਗੜਦੀ ਤਮਕਿ ॥
ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਤਾੜਦੇ ਹੋਏ
ਲਾਗੜਦੀ ਲਹਕਿ ॥
ਦਗ-ਦਗ ਕਰੇ ਰਹੇ ਸਨ।
ਕਾਗੜਦੰ ਕ੍ਰਿਪਾਣ ॥
ਸੂਰਵੀਰ ਕਠੋਰ ਕ੍ਰਿਪਾਨਾਂ ਨੂੰ
ਬਾਹੈ ਜੁਆਣ ॥੧੨॥੧੬੮॥
ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੨॥੧੬੮॥
ਖਾਗੜਦੀ ਖਤੰਗ ॥
ਖਰ-ਖਰ ਕਰਦੇ ਤੀਰ ('ਖਤੰਗ')
ਨਾਗੜਦੀ ਨਿਹੰਗ ॥
ਸੂਰਮਿਆਂ (ਨਿਹੰਗਾਂ) ਨੇ ਫੜੇ ਹੋਏ ਸਨ,
ਛਾਗੜਦੀ ਛੁਟੰਤ ॥
ਛੜ-ਛੜ ਕਰਦੇ ਛੁਟਦੇ ਸਨ
ਆਗੜਦੀ ਉਡੰਤ ॥੧੩॥੧੬੯॥
ਅਤੇ ਅਗੋਂ ਆਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਡਾਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ॥੧੩॥੧੬੯॥
ਪਾਗੜਦੀ ਪਵੰਗ ॥
ਪਗੜੀਆਂ ਵਾਲੇ (ਯੋਧੇ) ਘੋੜੇ ('ਪਵੰਗ')
ਸਾਗੜਦੀ ਸੁਭੰਗ ॥
ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਅੰਗਾਂ ਵਾਲੇ
ਜਾਗੜਦੀ ਜੁਆਣ ॥
ਸੂਰਮੇ ਜਗਹ ਜਗਹ ਉਤੇ ਜੁਆਨ
ਝਾਗੜਦੀ ਜੁਝਾਣਿ ॥੧੪॥੧੭੦॥
ਝਗੜਦੇ ਅਤੇ ਜੂਝਦੇ ਸਨ ॥੧੪॥੧੭੦॥
ਝਾਗੜਦੀ ਝੜੰਗ ॥
ਝੜ-ਝੜ ਕਰਦੇ ਝੜਦੇ ਸਨ,
ਕਾਗੜਦੀ ਕੜੰਗ ॥
ਕੜ-ਕੜ ਕਰਦੇ ਕੜਕਦੇ ਸਨ,
ਤਾਗੜਦੀ ਤੜਾਕ ॥
ਤੜ-ਤੜ ਕਰਦੇ (ਗੋਲੇ) ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ
ਚਾਗੜਦੀ ਚਟਾਕ ॥੧੫॥੧੭੧॥
ਅਤੇ ਚੜਚੜ ਕਰਦੇ (ਬਰਛੇ) ਵਜਦੇ ਸਨ ॥੧੫॥੧੭੧॥
ਘਾਗੜਦੀ ਘਬਾਕ ॥
ਘੜ-ਘੜ (ਪੇਟ ਵਿਚ ਗੋਲੇ) ਵਜਦੇ ਸਨ,
ਭਾਗੜਦੀ ਭਭਾਕ ॥
ਭੜ-ਭੜ ਕਰਦੇ (ਜ਼ਖਮਾਂ ਦੇ) ਮੂੰਹ ਖੁਲਦੇ ਸਨ।
ਕਾਗੜਦੰ ਕਪਾਲਿ ॥
(ਯੁੱਧ-ਭੂਮੀ ਵਿਚ) ਕਪਾਲੀ (ਕਾਲਕਾ)
ਨਚੀ ਬਿਕ੍ਰਾਲ ॥੧੬॥੧੭੨॥
ਭਿਆਨਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਨਚ ਰਹੀ ਸੀ ॥੧੬॥੧੭੨॥
ਨਰਾਜ ਛੰਦ ॥
ਨਰਾਜ ਛੰਦ:
ਅਨੰਤ ਦੁਸਟ ਮਾਰੀਯੰ ॥
ਅਨੰਤ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ
ਬਿਅੰਤ ਸੋਕ ਟਾਰੀਯੰ ॥
(ਦੁਰਗਾ ਨੇ) ਬੇਅੰਤ ਦੁਖ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।
ਕਮੰਧ ਅੰਧ ਉਠੀਯੰ ॥
ਅੰਨ੍ਹੇ ਵਾਹ ਧੜ ਉਠ ਰਹੇ ਸਨ
ਬਿਸੇਖ ਬਾਣ ਬੁਠੀਯੰ ॥੧੭॥੧੭੩॥
ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤੀਰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ ॥੧੭॥੧੭੩॥
ਕੜਕਾ ਕਰਮੁਕੰ ਉਧੰ ॥
ਧਨੁਸਾਂ ('ਕਰਮੁਕੰ') ਦੀ ਕੜਾਕ-ਕੜਾਕ ਦੀ ਉੱਚੀ ਧੁਨੀ
ਸੜਾਕ ਸੈਹਥੀ ਜੁਧੰ ॥
ਅਤੇ ਸੜ-ਸੜ ਕਰਦੀਆਂ ਸੈਹੱਥੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
ਬਿਅੰਤ ਬਾਣਿ ਬਰਖਯੰ ॥
ਬੇਅੰਤ (ਸੂਰਮੇ) ਬਾਣਾਂ ਦੀ ਬਰਖਾ ਕਰਦੇ ਸਨ
ਬਿਸੇਖ ਬੀਰ ਪਰਖਯੰ ॥੧੮॥੧੭੪॥
ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ॥੧੮॥੧੭੪॥
ਸੰਗੀਤ ਨਰਾਜ ਛੰਦ ॥
ਸੰਗੀਤ ਨਰਾਜ ਛੰਦ:
ਕੜਾ ਕੜੀ ਕ੍ਰਿਪਾਣਯੰ ॥
ਕ੍ਰਿਪਾਨਾਂ ਦੀ ਕੜ-ਕੜ ਦੀ (ਆਵਾਜ਼) ਹੁੰਦੀ ਸੀ,
ਜਟਾ ਜੁਟੀ ਜੁਆਣਯੰ ॥
ਜੁਆਨ (ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ) ਗੁਥਮ ਗੁਥਾ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ।
ਸੁਬੀਰ ਜਾਗੜਦੰ ਜਗੇ ॥
ਸੂਰਵੀਰ ਉਤੇਜਿਤ ਸਨ
ਲੜਾਕ ਲਾਗੜਦੰ ਪਗੇ ॥੧੯॥੧੭੫॥
ਅਤੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੯॥੧੭੫॥
ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥
ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ:
ਝਮੀ ਤੇਗ ਝਟੰ ॥
(ਸੂਰਮੇ) ਝਟ-ਪਟ ਤੇਗਾਂ ਚਮਕਾਉਂਦੇ ਸਨ,