ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 51
ਸੁ ਮਾਰਿ ਝਾਰਿ ਤੀਰਿਯੰ ॥
ਤੇ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾਲ (ਪਰਪੱਖ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ) ਝਾੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸਬਦ ਸੰਖ ਬਜਿਯੰ ॥
ਸੰਖ ਦੇ ਵਜਣ ਦੀ ਧੁਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ
ਸੁ ਬੀਰ ਧੀਰ ਸਜਿਯੰ ॥੧੮॥
ਅਤੇ ਸੂਰਮੇ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਸੁਸਜਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ॥੧੮॥
ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥
ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ:
ਤੁਰੀ ਸੰਖ ਬਾਜੇ ॥
ਬਿਗਲ ਅਤੇ ਸੰਖ ਵਜ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਹਾਬੀਰ ਸਾਜੇ ॥
ਵੱਡੇ ਸੂਰਮੇ ਸਜ ਰਹੇ ਹਨ।
ਨਚੇ ਤੁੰਦ ਤਾਜੀ ॥
ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਵਾਲੇ ਘੋੜੇ ਨਚ ਰਹੇ ਹਨ
ਮਚੇ ਸੂਰ ਗਾਜੀ ॥੧੯॥
ਅਤੇ ਧਰਮ-ਵੀਰ ਸੂਰਮੇ ਮਸਤ ਹੋਏ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਨ ॥੧੯॥
ਝਿਮੀ ਤੇਜ ਤੇਗੰ ॥
ਤੇਜ਼ ਤਲਵਾਰਾਂ ਚਮਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ,
ਮਨੋ ਬਿਜ ਬੇਗੰ ॥
ਮਾਨੋ ਬਿਜਲੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।
ਉਠੈ ਨਦ ਨਾਦੰ ॥
ਧੌਂਸਿਆਂ (ਨਦ) ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
ਧੁਨ ਨ੍ਰਿਬਿਖਾਦੰ ॥੨੦॥
ਇਹ ਧੁਨ ਨਿਰੰਤਰ (ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ) ॥੨੦॥
ਤੁਟੇ ਖਗ ਖੋਲੰ ॥
(ਕਿਤੇ) ਤਲਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦੇ ਖੋਲ ਟੁੱਟੇ ਪਏ ਹਨ,
ਮੁਖੰ ਮਾਰ ਬੋਲੰ ॥
(ਕਿਤੇ ਸੂਰਮੇ) ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਮਾਰੋ-ਮਾਰੋ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਧਕਾ ਧੀਕ ਧਕੰ ॥
ਕਿਤੇ ਧਕਮਧੱਕੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ,
ਗਿਰੇ ਹਕ ਬਕੰ ॥੨੧॥
ਕਿਤੇ ਹੱਕੇ-ਬੱਕੇ ਹੋਏ (ਸੂਰਮੇ) ਡਿਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ॥੨੧॥
ਦਲੰ ਦੀਹ ਗਾਹੰ ॥
(ਕਿਤੇ) ਵੱਡਿਆਂ ਦਲਾਂ ਨੂੰ ਲਤਾੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਅਧੋ ਅੰਗ ਲਾਹੰ ॥
(ਕਿਤੇ) ਅੱਧੇ ਅੰਗ ਵਢੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ,
ਪ੍ਰਯੋਘੰ ਪ੍ਰਹਾਰੰ ॥
(ਕਿਤੇ ਵੀਰ) ਲੋਹੇ ਦੀ ਗਦਾ ਮਾਰਦੇ ਹਨ
ਬਕੈ ਮਾਰ ਮਾਰੰ ॥੨੨॥
ਅਤੇ (ਕਿਤੇ) 'ਮਾਰੋ' 'ਮਾਰੋ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ॥੨੨॥
ਨਦੀ ਰਕਤ ਪੂਰੰ ॥
ਲਹੂ ਨਾਲ ਨਦੀ ਭਰ ਗਈ ਹੈ,
ਫਿਰੀ ਗੈਣਿ ਹੂਰੰ ॥
ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਹੂਰਾਂ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਗਜੇ ਗੈਣਿ ਕਾਲੀ ॥
ਕਾਲੀ ਦੇਵੀ ਆਸਮਾਨ ਵਿਚ ਗਜ ਰਹੀ ਹੈ
ਹਸੀ ਖਪਰਾਲੀ ॥੨੩॥
ਅਤੇ ਖੱਪਰ ਭਰ ਕੇ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ (ਕਲਜੋਗਣਾਂ) ਹਸਦੀਆਂ ਹਨ ॥੨੩॥
ਮਹਾ ਸੂਰ ਸੋਹੰ ॥
ਵੱਡੇ ਸੂਰਮੇ ਸੋਭਦੇ ਹਨ,
ਮੰਡੇ ਲੋਹ ਕ੍ਰੋਹੰ ॥
ਜੋ ਜੰਗ ਵਿਚ ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਭੜਕੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਮਹਾ ਗਰਬ ਗਜਿਯੰ ॥
ਵੱਡੇ ਹੰਕਾਰ ਨਾਲ ਗਜਦੇ ਹਨ
ਧੁਣੰ ਮੇਘ ਲਜਿਯੰ ॥੨੪॥
(ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ) ਆਵਾਜ਼ (ਸੁਣ ਕੇ) ਬਦਲ ਵੀ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ॥੨੪॥
ਛਕੇ ਲੋਹ ਛਕੰ ॥
(ਸੂਰਮੇ) ਸ਼ਸਤ੍ਰਾਂ ਦੀ ਸਾਜ ਸਜਾਵਟ ਨਾਲ ਸੱਜੇ ਹੋਏ ਹਨ
ਮੁਖੰ ਮਾਰ ਬਕੰ ॥
ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ 'ਮਾਰੋ' 'ਮਾਰੋ' ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
ਮੁਖੰ ਮੁਛ ਬੰਕੰ ॥
(ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ) ਮੂੰਹ ਉਤੇ ਕੁੰਡਲੀਆਂ ਮੁੱਛਾਂ ਹਨ
ਭਿਰੇ ਛਾਡ ਸੰਕੰ ॥੨੫॥
ਅਤੇ ਨਿਸੰਗ ਹੋ ਕੇ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ ॥੨੫॥
ਹਕੰ ਹਾਕ ਬਾਜੀ ॥
(ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ) ਘੋੜਿਆਂ (ਬਾਜੀ) ਨੂੰ ਹਕ ਕੇ
ਘਿਰੀ ਸੈਣ ਸਾਜੀ ॥
ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ,
ਚਿਰੇ ਚਾਰ ਢੂਕੇ ॥
ਚਿੜ੍ਹੇ ਹੋਏ (ਸੂਰਮੇ) ਚੌਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਢੁਕ ਰਹੇ ਹਨ
ਮੁਖੰ ਮਾਰ ਕੂਕੇ ॥੨੬॥
ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਮਾਰੋ-ਮਾਰੋ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ ॥੨੬॥
ਰੁਕੇ ਸੂਰ ਸੰਗੰ ॥
ਸਾਂਗਾਂ ਨਾਲ ਸੂਰਮੇ ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਹਨ,
ਮਨੋ ਸਿੰਧੁ ਗੰਗੰ ॥
ਮਾਨੋ ਸਮੁੰਦਰ ਨਾਲ ਗੰਗਾ ਮਿਲ ਗਈ ਹੋਵੇ।
ਢਹੇ ਢਾਲ ਢਕੰ ॥
(ਕਈ) ਢਾਲਾਂ ਦੇ ਓਹਲੇ ਲੁਕ ਗਏ ਹਨ
ਕ੍ਰਿਪਾਣ ਕੜਕੰ ॥੨੭॥
ਅਤੇ (ਢਾਲ ਉਤੇ ਵਜਣ ਕਾਰਨ) ਕ੍ਰਿਪਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੜਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ॥੨੭॥
ਹਕੰ ਹਾਕ ਬਾਜੀ ॥
ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਿਆ ਜਾਂ ਹੱਕਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਨਚੇ ਤੁੰਦ ਤਾਜੀ ॥
ਉਹ ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਵਾਲੇ ਘੋੜੇ ਨਚਦੇ ਹਨ।
ਰਸੰ ਰੁਦ੍ਰ ਪਾਗੇ ॥
(ਸੂਰਮੇ) ਰੌਦਰ ਰਸ ਵਿਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ
ਭਿਰੇ ਰੋਸ ਜਾਗੇ ॥੨੮॥
ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ ॥੨੮॥
ਗਿਰੇ ਸੁਧ ਸੇਲੰ ॥
ਤਿਖੇ ਨੇਜ਼ਿਆਂ ਨਾਲ (ਸੂਰਮੇ) ਡਿਗੇ ਪਏ ਹਨ
ਭਈ ਰੇਲ ਪੇਲੰ ॥
ਅਤੇ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ) ਧਕਮਧੱਕੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪਲੰਹਾਰ ਨਚੇ ॥
ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਜੀਵ ਨਚ ਰਹੇ ਹਨ
ਰਣੰ ਬੀਰ ਮਚੇ ॥੨੯॥
ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸੂਰਮੇ ਚਾਉ ਨਾਲ ਜੁਟੇ ਹੋਏ ਹਨ ॥੨੯॥