ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 212
ਰੁਲੀਏ ਪਖਰੀਏ ਆਹਾੜੇ ॥੧੨੦॥
ਘੋੜ-ਚੜ੍ਹੇ ਸੂਰਮੇ ਰਣ-ਭੂਮੀ (ਵਿੱਚ) ਰੁਲ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੨੦॥
ਬਕੇ ਬਬਾੜੇ ਬੰਕਾਰੰ ॥
ਯੋਧੇ ਬੜਕਦੇ ਸਨ,
ਨਚੇ ਪਖਰੀਏ ਜੁਝਾਰੰ ॥
ਲੜਾਕੂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਘੋੜੇ ਨੱਚਦੇ ਸਨ,
ਬਜੇ ਸੰਗਲੀਏ ਭੀਹਾਲੇ ॥
ਸੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਬੱਧੇ ਹੋਏ ਭਿਆਨਕ ਧੌਂਸੇ ਵੱਜਦੇ ਸਨ,
ਰਣ ਰਤੇ ਮਤੇ ਮੁਛਾਲੇ ॥੧੨੧॥
ਰਣ ਵਿੱਚ ਮੁੱਛਾਂ ਵਾਲੇ ਮਸਤ ਸੂਰਮੇ (ਫਿਰਦੇ ਸਨ) ॥੧੨੧॥
ਉਛਲੀਏ ਕਛੀ ਕਛਾਲੇ ॥
ਕੱਛ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਘੋੜੇ ਕੁੱਦਦੇ ਹੋਏ (ਇਉਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ)
ਉਡੇ ਜਣੁ ਪਬੰ ਪਛਾਲੇ ॥
ਮਾਨੋ ਖੰਭਾਂ ਵਾਲੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ।
ਜੁਟੇ ਭਟ ਛੁਟੇ ਮੁਛਾਲੇ ॥
ਭੱਟ (ਆਪਸ ਵਿੱਚ) ਜੁਟੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਬੰਬਲਾਂ ਵਾਲੇ ਨੇਜ਼ੇ ਚਲ ਰਹੇ ਸਨ,
ਰੁਲੀਏ ਆਹਾੜੰ ਪਖਰਾਲੇ ॥੧੨੨॥
ਪਾਖਰਾਂ ਵਾਲੇ (ਘੋੜੇ) ਯੁੱਧ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ (ਅਹਾੜੇ) ਰੁਲ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੨੨॥
ਬਜੇ ਸੰਧੂਰੰ ਨਗਾਰੇ ॥
ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲਦੇ ਨਗਾਰੇ ਵੱਜ ਰਹੇ ਸਨ,
ਕਛੇ ਕਛੀਲੇ ਲੁਝਾਰੇ ॥
ਭਿਆਨਕ ਯੋਧੇ (ਲੁਝਾਰੇ ਤਲਵਾਰਾਂ ਖਿੱਚੀ ਫਿਰਦੇ ਸਨ।
ਗਣ ਹੂਰੰ ਪੂਰੰ ਗੈਣਾਯੰ ॥
ਸਾਰਾ ਆਕਾਸ਼ ਹੂਰਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ,
ਅੰਜਨਯੰ ਅੰਜੇ ਨੈਣਾਯੰ ॥੧੨੩॥
(ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ) ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਜਨ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ॥੧੨੩॥
ਰਣ ਣਕੇ ਨਾਦੰ ਨਾਫੀਰੰ ॥
ਛੋਟੇ ਨਗਾਰੇ ਗੂੰਜ ਰਹੇ ਸਨ।
ਬਬਾੜੇ ਬੀਰੰ ਹਾਬੀਰੰ ॥
ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮੇ ਲਲਕਾਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਉਘੇ ਜਣੁ ਨੇਜੇ ਜਟਾਲੇ ॥
ਉਲਰੇ ਹੋਏ ਨੇਜ਼ੇ (ਇਉਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ) ਮਾਨੋ ਜਟਾਂ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਖੜੋਤੇ ਹੋਣ।
ਛੁਟੇ ਸਿਲ ਸਿਤਿਯੰ ਮੁਛਾਲੇ ॥੧੨੪॥
ਬੰਬਲਾਂ ਵਾਲੇ ਚਮਕੀਲੇ ('ਸਿਤਿਯ') ਭਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਛੁੱਟ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੨੪॥
ਭਟ ਡਿਗੇ ਘਾਯੰ ਅਘਾਯੰ ॥
ਜ਼ਖ਼ਮ ਖਾ-ਖਾ ਕੇ ਤ੍ਰਿਪਤ ਹੋਏ ਯੋਧੇ ਡਿੱਗ ਪਏ ਸਨ
ਤਨ ਸੁਭੇ ਅਧੇ ਅਧਾਯੰ ॥
ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਨ ਅੱਧੋ-ਅੱਧ ਹੋਏ ਸ਼ੋਭ ਰਹੇ ਸਨ।
ਦਲ ਗਜੇ ਬਜੇ ਨੀਸਾਣੰ ॥
ਸੈਨਾਵਾਂ ਗੱਜਦੀਆਂ ਸਨ, ਧੌਂਸੇ ਵੱਜਦੇ ਸਨ
ਚੰਚਲੀਏ ਤਾਜੀ ਚੀਹਾਣੰ ॥੧੨੫॥
ਅਤੇ ਚੰਚਲ ਘੋੜੇ ਹਿਣਕਦੇ ਸਨ ॥੧੨੫॥
ਚਵ ਦਿਸਯੰ ਚਿੰਕੀ ਚਾਵੰਡੈ ॥
ਚੌਹਾਂ ਪਾਸੇ ਗਿਰਝਾਂ ਚੀਕਦੀਆਂ ਸਨ,
ਖੰਡੇ ਖੰਡੇ ਕੈ ਆਖੰਡੈ ॥
ਅਖੰਡਿਤਾ ਨੂੰ ਖੰਡ-ਖੰਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਰਣ ੜੰਕੇ ਗਿਧੰ ਉਧਾਣੰ ॥
ਉੱਚੇ (ਸਥਾਨ) ਉੱਤੇ ਬੈਠੀਆਂ ਗਿੱਧਾਂ ਇੰਜ ਬੋਲਦੀਆਂ ਸਨ
ਜੈ ਜੰਪੈ ਸਿੰਧੰ ਸੁਧਾਣੰ ॥੧੨੬॥
ਮਾਨੋ ਯੁੱਧ ਸਿੱਧ ਜੈ ਜੈ ਜਪਦੇ ਹੋਣ ॥੧੨੬॥
ਫੁਲੇ ਜਣੁ ਕਿੰਸਕ ਬਾਸੰਤੰ ॥
ਮਾਨੋ ਬਸੰਤ ਰੁਤ ਵਿੱਚ ਕੇਸੂ ਫੁੱਲੇ ਹੋਣ-
ਰਣ ਰਤੇ ਸੂਰਾ ਸਾਮੰਤੰ ॥
(ਲਹੂ ਨਾਲ) ਲਾਲ ਹੋਏ ਸੂਰਮੇ ਰਣ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿਰਦੇ ਸਨ।
ਡਿਗੇ ਰਣ ਸੁੰਡੀ ਸੁੰਡਾਣੰ ॥
ਰਣ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸੁੰਡਾਂ ਡਿੱਗੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ
ਧਰ ਭੂਰੰ ਪੂਰੰ ਮੁੰਡਾਣੰ ॥੧੨੭॥
ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ॥੧੨੭॥
ਮਧੁਰ ਧੁਨਿ ਛੰਦ ॥
ਮਧੁਰ ਧੁਨਿ ਛੰਦ
ਤਰ ਭਰ ਰਾਮੰ ॥
ਰਾਮ (ਨੇ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ) ਤਰਥੱਲੀ ਮੱਚਾ ਦਿੱਤੀ।
ਪਰਹਰ ਕਾਮੰ ॥
(ਫਲਸਰੂਪ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ) ਇੱਛਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ।
ਧਰ ਬਰ ਧੀਰੰ ॥
ਧੀਰਜ ਤੇ ਬਲ ਧਾਰਨ ਵਾਲੇ
ਪਰਹਰਿ ਤੀਰੰ ॥੧੨੮॥
(ਸੂਰਮੇ) ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ ॥੧੨੮॥
ਦਰ ਬਰ ਗਯਾਨੰ ॥
(ਪਰਸ਼ੂਰਾਮ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ਸਾਰੇ ਦਲ ਦਾ ਬਲ,
ਪਰ ਹਰਿ ਧਯਾਨੰ ॥
ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਥਰਹਰ ਕੰਪੈ ॥
ਸਾਰੇ ਥਰ-ਥਰ ਕੰਬ ਰਹੇ ਸਨ
ਹਰਿ ਹਰਿ ਜੰਪੈ ॥੧੨੯॥
ਅਤੇ ਹਰਿ-ਹਰਿ ਜਪਦੇ ਸਨ ॥੧੨੯॥
ਕ੍ਰੋਧੰ ਗਲਿਤੰ ॥
(ਸੂਰਮੇ ਆਪਣੇ) ਕ੍ਰੋਧ ਨੂੰ ਪੀ ਰਹੇ ਸਨ,
ਬੋਧੰ ਦਲਿਤੰ ॥
ਹੋਸ਼ ਭੁੱਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਕਰ ਸਰ ਸਰਤਾ ॥
ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਰ ਸਰਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਧਰਮਰ ਹਰਤਾ ॥੧੩੦॥
(ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਸੁਰਾਮ ਦੇ ਹੱਥੋਂ) ਧਨੁਸ਼ ਵਾਲਿਆਂ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ॥੧੩੦॥
ਸਰਬਰ ਪਾਣੰ ॥
(ਸੂਰਮੇ ਆਪਣੇ) ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ
ਧਰ ਕਰ ਮਾਣੰ ॥
ਚੰਗੇ ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰ ਕੇ
ਅਰ ਉਰ ਸਾਲੀ ॥
ਵੈਰੀ ਦੀ ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਸਲ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ
ਧਰ ਉਰਿ ਮਾਲੀ ॥੧੩੧॥
(ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੈਰੀ) ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਏ ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਮਲ ਰਹੇ ਸਨ ॥੧੩੧॥
ਕਰ ਬਰ ਕੋਪੰ ॥
ਕ੍ਰੋਧ ਵਿੱਚ ਭਰੇ (ਬਲਵਾਨ ਪਰਸੁਰਾਮ) ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ
ਥਰਹਰ ਧੋਪੰ ॥
ਪਤਲੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਥਰਥਰਾਂਦੇ ਵੇਖ ਕੇ