ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 281
ਰਿਪੰ ਤਾਣੰ ॥
ਅਤੇ (ਲੱਛਮਣ ਦੇ) ਮੱਥੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਹੈ
ਹਣਯੋ ਭਾਲੰ ॥
ਅਤੇ (ਉਹ) ਤੁਰੰਤ
ਗਿਰਯੋ ਤਾਲੰ ॥੭੭੦॥
(ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ) ਡਿੱਗ ਪਿਆ ॥੭੭੦॥
ਇਤਿ ਲਛਮਨ ਬਧਹਿ ਸਮਾਪਤੰ ॥
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਦੇ ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਦੇ ਲੱਛਮਣ-ਬਧਹਿ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ।
ਅਥ ਭਰਥ ਜੁਧ ਕਥਨੰ ॥
ਹੁਣ ਭਰਤ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕਥਨ
ਅੜੂਹਾ ਛੰਦ ॥
ਅੜੂਹਾ ਛੰਦ
ਭਾਗ ਗਯੋ ਦਲ ਤ੍ਰਾਮ ਕੈ ਕੈ ॥
ਸੈਨਾ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜ ਗਈ-
ਲਛਮਣੰ ਰਣ ਭੂਮ ਦੈ ਕੈ ॥
ਲੱਛਮਣ ਨੂੰ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ।
ਖਲੇ ਰਾਮਚੰਦ ਹੁਤੇ ਜਹਾ ॥
ਜਿੱਥੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਖੜੇ ਸਨ,
ਭਟ ਭਾਜ ਭਗ ਲਗੇ ਤਹਾ ॥੭੭੧॥
ਕਾਇਰ ਸੂਰਮੇ ਭੱਜ ਕੇ ਉਥੇ ਚਲੇ ਗਏ ॥੭੭੧॥
ਜਬ ਜਾਇ ਬਾਤ ਕਹੀ ਉਨੈ ॥
ਜਦ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਛਮਣ ਦੇ ਜੂਝਣ ਦੀ) ਗੱਲ ਕਹੀ
ਬਹੁ ਭਾਤ ਸੋਕ ਦਯੋ ਤਿਨੈ ॥
ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੋਕ ਦਿੱਤਾ।
ਸੁਨਿ ਬੈਨ ਮੋਨ ਰਹੈ ਬਲੀ ॥
(ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ (ਇਉਂ) ਚੁੱਪ ਕਰ ਰਹੇ
ਜਨ ਚਿਤ੍ਰ ਪਾਹਨ ਕੀ ਖਲੀ ॥੭੭੨॥
ਮਾਨੋ ਪੱਥਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਖੜੋਤੀ ਹੋਵੇ ॥੭੭੨॥
ਪੁਨ ਬੈਠ ਮੰਤ੍ਰ ਬਿਚਾਰਯੋ ॥
(ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਨੇ) ਫਿਰ ਬੈਠ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ-
ਤੁਮ ਜਾਹੁ ਭਰਥ ਉਚਾਰਯੋ ॥
ਹੇ ਭਰਤ! ਤੁਸੀਂ ਜਾਓ,
ਮੁਨ ਬਾਲ ਦ੍ਵੈ ਜਿਨ ਮਾਰੀਯੋ ॥
ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਨਹੀਂ,
ਧਰਿ ਆਨ ਮੋਹਿ ਦਿਖਾਰੀਯੋ ॥੭੭੩॥
ਫੜ ਲਿਆਓ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਖਾਓ ॥੭੭੩॥
ਸਜ ਸੈਨ ਭਰਥ ਚਲੇ ਤਹਾ ॥
ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਸਜਾ ਕੇ ਭਰਤ ਉਧਰ ਨੂੰ ਚਲਿਆ
ਰਣ ਬਾਲ ਬੀਰ ਮੰਡੇ ਜਹਾ ॥
ਜਿੱਧਰ ਬਾਲਕ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਰਣ ਮੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਬਹੁ ਭਾਤ ਬੀਰ ਸੰਘਾਰਹੀ ॥
(ਉਹ) ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਸਨ
ਸਰ ਓਘ ਪ੍ਰਓਘ ਪ੍ਰਹਾਰਹੀ ॥੭੭੪॥
ਅਤੇ ਤੀਰਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ ॥੭੭੪॥
ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਔਰ ਭਭੀਛਨੰ ॥
(ਭਰਤ) ਸੁਗ੍ਰੀਵ, ਵਿਭੀਸ਼ਣ,
ਹਨਵੰਤ ਅੰਗਦ ਰੀਛਨੰ ॥
ਹਨੂਮਾਨ, ਅੰਗਦ ਅਤੇ ਜਾਮਵੰਤ ਆਦਿ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਵਾਲੀ
ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਸੈਨ ਬਨਾਇ ਕੈ ॥
ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਜੋੜ ਕੇ
ਤਿਨ ਪੈ ਚਲਯੋ ਸਮੁਹਾਇ ਕੈ ॥੭੭੫॥
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੜ੍ਹ ਪਿਆ ॥੭੭੫॥
ਰਣ ਭੂਮਿ ਭਰਥ ਗਏ ਜਬੈ ॥
ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਭਰਤ ਗਿਆ
ਮੁਨ ਬਾਲ ਦੋਇ ਲਖੇ ਤਬੈ ॥
ਤਦ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ,
ਦੁਇ ਕਾਕ ਪਛਾ ਸੋਭਹੀ ॥
???
ਲਖਿ ਦੇਵ ਦਾਨੋ ਲੋਭਹੀ ॥੭੭੬॥
ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਦੈਂਤ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ॥੭੭੬॥
ਭਰਥ ਬਾਚ ਲਵ ਸੋ ॥
ਭਰਤ ਨੇ ਲਵ ਨੂੰ ਕਿਹਾ-
ਅਕੜਾ ਛੰਦ ॥
ਅਕੜਾ ਛੰਦ
ਮੁਨਿ ਬਾਲ ਛਾਡਹੁ ਗਰਬ ॥
ਹੇ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕੋ! ਗਰਬ ਛੱਡ ਦਿਓ
ਮਿਲਿ ਆਨ ਮੋਹੂ ਸਰਬ ॥
ਸਭ ਮੈਨੂੰ ਆ ਕੇ ਮਿਲੋ,
ਲੈ ਜਾਹਿ ਰਾਘਵ ਤੀਰ ॥
(ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ) ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਪਾਸ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗਾ,
ਤੁਹਿ ਨੈਕ ਦੈ ਕੈ ਚੀਰ ॥੭੭੭॥
ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਸਤ੍ਰ ਦੇਣਗੇ ॥੭੭੭॥
ਸੁਨਤੇ ਭਰੇ ਸਿਸ ਮਾਨ ॥
(ਭਰਤ ਦੇ ਕਥਨ) ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਬਾਲਕ ਗਰਬ ਨਾਲ ਭਰ ਗਏ
ਕਰ ਕੋਪ ਤਾਨ ਕਮਾਨ ॥
ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕਰਕੇ ਕਮਾਨਾਂ ਖਿੱਚ ਲਈਆਂ।
ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਸਾਇਕ ਛੋਰਿ ॥
ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੀਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ,
ਜਨ ਅਭ੍ਰ ਸਾਵਣ ਓਰ ॥੭੭੮॥
ਮਾਨੋ ਸਾਵਣ ਦੇ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚੋਂ ਗੜੇ (ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹੋਣ) ॥੭੭੮॥
ਲਾਗੇ ਸੁ ਸਾਇਕ ਅੰਗ ॥
(ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਾਣ ਲੱਗੇ
ਗਿਰਗੇ ਸੁ ਬਾਹ ਉਤੰਗ ॥
(ਉਹ) ਸੂਰਮੇ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਡਿੱਗ ਪਏ।
ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਭੰਗ ਸੁਬਾਹ ॥
ਕਿਤੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ, ਅੰਗ ਵੱਢੇ ਪਏ ਹਨ,
ਕਹੂੰ ਚਉਰ ਚੀਰ ਸਨਾਹ ॥੭੭੯॥
ਕਿਤੇ ਚੌਰ, ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਅਤੇ ਕਵਚ (ਡਿੱਗ ਪਏ ਹਨ) ॥੭੭੯॥
ਕਹੂੰ ਚਿਤ੍ਰ ਚਾਰ ਕਮਾਨ ॥
ਕਿਤੇ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਨਾਂ (ਡਿੱਗੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ),
ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਜੋਧਨ ਬਾਨ ॥
ਕਿਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਣ (ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ),
ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਘਾਇ ਭਭਕ ॥
ਕਿਤੇ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਫਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਕ-ਭਕ ਕਰਕੇ (ਲਹੂ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ)
ਕਹੂੰ ਸ੍ਰੋਣ ਸਰਤ ਛਲਕ ॥੭੮੦॥
ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਲਹੂ ਦੀ ਨਦੀ ਉਛਲ ਰਹੀ ਹੈ ॥੭੮੦॥