ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ

ਅੰਗ - 281


ਰਿਪੰ ਤਾਣੰ ॥

ਅਤੇ (ਲੱਛਮਣ ਦੇ) ਮੱਥੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਹੈ

ਹਣਯੋ ਭਾਲੰ ॥

ਅਤੇ (ਉਹ) ਤੁਰੰਤ

ਗਿਰਯੋ ਤਾਲੰ ॥੭੭੦॥

(ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ) ਡਿੱਗ ਪਿਆ ॥੭੭੦॥

ਇਤਿ ਲਛਮਨ ਬਧਹਿ ਸਮਾਪਤੰ ॥

ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਦੇ ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਦੇ ਲੱਛਮਣ-ਬਧਹਿ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ।

ਅਥ ਭਰਥ ਜੁਧ ਕਥਨੰ ॥

ਹੁਣ ਭਰਤ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕਥਨ

ਅੜੂਹਾ ਛੰਦ ॥

ਅੜੂਹਾ ਛੰਦ

ਭਾਗ ਗਯੋ ਦਲ ਤ੍ਰਾਮ ਕੈ ਕੈ ॥

ਸੈਨਾ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜ ਗਈ-

ਲਛਮਣੰ ਰਣ ਭੂਮ ਦੈ ਕੈ ॥

ਲੱਛਮਣ ਨੂੰ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ।

ਖਲੇ ਰਾਮਚੰਦ ਹੁਤੇ ਜਹਾ ॥

ਜਿੱਥੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਖੜੇ ਸਨ,

ਭਟ ਭਾਜ ਭਗ ਲਗੇ ਤਹਾ ॥੭੭੧॥

ਕਾਇਰ ਸੂਰਮੇ ਭੱਜ ਕੇ ਉਥੇ ਚਲੇ ਗਏ ॥੭੭੧॥

ਜਬ ਜਾਇ ਬਾਤ ਕਹੀ ਉਨੈ ॥

ਜਦ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਛਮਣ ਦੇ ਜੂਝਣ ਦੀ) ਗੱਲ ਕਹੀ

ਬਹੁ ਭਾਤ ਸੋਕ ਦਯੋ ਤਿਨੈ ॥

ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੋਕ ਦਿੱਤਾ।

ਸੁਨਿ ਬੈਨ ਮੋਨ ਰਹੈ ਬਲੀ ॥

(ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ (ਇਉਂ) ਚੁੱਪ ਕਰ ਰਹੇ

ਜਨ ਚਿਤ੍ਰ ਪਾਹਨ ਕੀ ਖਲੀ ॥੭੭੨॥

ਮਾਨੋ ਪੱਥਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਖੜੋਤੀ ਹੋਵੇ ॥੭੭੨॥

ਪੁਨ ਬੈਠ ਮੰਤ੍ਰ ਬਿਚਾਰਯੋ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਨੇ) ਫਿਰ ਬੈਠ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ-

ਤੁਮ ਜਾਹੁ ਭਰਥ ਉਚਾਰਯੋ ॥

ਹੇ ਭਰਤ! ਤੁਸੀਂ ਜਾਓ,

ਮੁਨ ਬਾਲ ਦ੍ਵੈ ਜਿਨ ਮਾਰੀਯੋ ॥

ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਨਹੀਂ,

ਧਰਿ ਆਨ ਮੋਹਿ ਦਿਖਾਰੀਯੋ ॥੭੭੩॥

ਫੜ ਲਿਆਓ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਖਾਓ ॥੭੭੩॥

ਸਜ ਸੈਨ ਭਰਥ ਚਲੇ ਤਹਾ ॥

ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਸਜਾ ਕੇ ਭਰਤ ਉਧਰ ਨੂੰ ਚਲਿਆ

ਰਣ ਬਾਲ ਬੀਰ ਮੰਡੇ ਜਹਾ ॥

ਜਿੱਧਰ ਬਾਲਕ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਰਣ ਮੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਬਹੁ ਭਾਤ ਬੀਰ ਸੰਘਾਰਹੀ ॥

(ਉਹ) ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਸਨ

ਸਰ ਓਘ ਪ੍ਰਓਘ ਪ੍ਰਹਾਰਹੀ ॥੭੭੪॥

ਅਤੇ ਤੀਰਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ ॥੭੭੪॥

ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਔਰ ਭਭੀਛਨੰ ॥

(ਭਰਤ) ਸੁਗ੍ਰੀਵ, ਵਿਭੀਸ਼ਣ,

ਹਨਵੰਤ ਅੰਗਦ ਰੀਛਨੰ ॥

ਹਨੂਮਾਨ, ਅੰਗਦ ਅਤੇ ਜਾਮਵੰਤ ਆਦਿ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਵਾਲੀ

ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਸੈਨ ਬਨਾਇ ਕੈ ॥

ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਜੋੜ ਕੇ

ਤਿਨ ਪੈ ਚਲਯੋ ਸਮੁਹਾਇ ਕੈ ॥੭੭੫॥

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੜ੍ਹ ਪਿਆ ॥੭੭੫॥

ਰਣ ਭੂਮਿ ਭਰਥ ਗਏ ਜਬੈ ॥

ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਭਰਤ ਗਿਆ

ਮੁਨ ਬਾਲ ਦੋਇ ਲਖੇ ਤਬੈ ॥

ਤਦ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ,

ਦੁਇ ਕਾਕ ਪਛਾ ਸੋਭਹੀ ॥

???

ਲਖਿ ਦੇਵ ਦਾਨੋ ਲੋਭਹੀ ॥੭੭੬॥

ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਦੈਂਤ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ) ॥੭੭੬॥

ਭਰਥ ਬਾਚ ਲਵ ਸੋ ॥

ਭਰਤ ਨੇ ਲਵ ਨੂੰ ਕਿਹਾ-

ਅਕੜਾ ਛੰਦ ॥

ਅਕੜਾ ਛੰਦ

ਮੁਨਿ ਬਾਲ ਛਾਡਹੁ ਗਰਬ ॥

ਹੇ ਮੁਨੀ ਬਾਲਕੋ! ਗਰਬ ਛੱਡ ਦਿਓ

ਮਿਲਿ ਆਨ ਮੋਹੂ ਸਰਬ ॥

ਸਭ ਮੈਨੂੰ ਆ ਕੇ ਮਿਲੋ,

ਲੈ ਜਾਹਿ ਰਾਘਵ ਤੀਰ ॥

(ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ) ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਪਾਸ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗਾ,

ਤੁਹਿ ਨੈਕ ਦੈ ਕੈ ਚੀਰ ॥੭੭੭॥

ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਸਤ੍ਰ ਦੇਣਗੇ ॥੭੭੭॥

ਸੁਨਤੇ ਭਰੇ ਸਿਸ ਮਾਨ ॥

(ਭਰਤ ਦੇ ਕਥਨ) ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਬਾਲਕ ਗਰਬ ਨਾਲ ਭਰ ਗਏ

ਕਰ ਕੋਪ ਤਾਨ ਕਮਾਨ ॥

ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕਰਕੇ ਕਮਾਨਾਂ ਖਿੱਚ ਲਈਆਂ।

ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਸਾਇਕ ਛੋਰਿ ॥

ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੀਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ,

ਜਨ ਅਭ੍ਰ ਸਾਵਣ ਓਰ ॥੭੭੮॥

ਮਾਨੋ ਸਾਵਣ ਦੇ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚੋਂ ਗੜੇ (ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹੋਣ) ॥੭੭੮॥

ਲਾਗੇ ਸੁ ਸਾਇਕ ਅੰਗ ॥

(ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਾਣ ਲੱਗੇ

ਗਿਰਗੇ ਸੁ ਬਾਹ ਉਤੰਗ ॥

(ਉਹ) ਸੂਰਮੇ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਡਿੱਗ ਪਏ।

ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਭੰਗ ਸੁਬਾਹ ॥

ਕਿਤੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ, ਅੰਗ ਵੱਢੇ ਪਏ ਹਨ,

ਕਹੂੰ ਚਉਰ ਚੀਰ ਸਨਾਹ ॥੭੭੯॥

ਕਿਤੇ ਚੌਰ, ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਅਤੇ ਕਵਚ (ਡਿੱਗ ਪਏ ਹਨ) ॥੭੭੯॥

ਕਹੂੰ ਚਿਤ੍ਰ ਚਾਰ ਕਮਾਨ ॥

ਕਿਤੇ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰ ਵਾਲੀਆਂ ਕਮਾਨਾਂ (ਡਿੱਗੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ),

ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਜੋਧਨ ਬਾਨ ॥

ਕਿਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਣ (ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ),

ਕਹੂੰ ਅੰਗ ਘਾਇ ਭਭਕ ॥

ਕਿਤੇ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਫਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਕ-ਭਕ ਕਰਕੇ (ਲਹੂ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ)

ਕਹੂੰ ਸ੍ਰੋਣ ਸਰਤ ਛਲਕ ॥੭੮੦॥

ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਲਹੂ ਦੀ ਨਦੀ ਉਛਲ ਰਹੀ ਹੈ ॥੭੮੦॥