ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ
ਅੰਗ - 205
ਅਧਿਕ ਮੁਨਿਬਰ ਜਉ ਕੀਯੋ ਬਿਧ ਪੂਰਬ ਹੋਮ ਬਨਾਇ ॥
ਬਹੁਤੇ ਮੁਨੀਆਂ ਨੇ ਵਿਧੀ-ਪੂਰਵਕ ਬਣਾ ਕੇ ਜੋ ਬਲੀਆਂ ਹੋਮ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ,
ਜਗ ਕੁੰਡਹੁ ਤੇ ਉਠੇ ਤਬ ਜਗ ਪੁਰਖ ਅਕੁਲਾਇ ॥੫੦॥
(ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ) ਉਦੋਂ ਹੀ ਯੱਗ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋ ਕੇ ਯੱਗ ਕੁੰਡ ਵਿਚੋਂ ਉਠ ਖੜੋਤਾ ॥੫੦॥
ਖੀਰ ਪਾਤ੍ਰ ਕਢਾਇ ਲੈ ਕਰਿ ਦੀਨ ਨ੍ਰਿਪ ਕੇ ਆਨ ॥
(ਯੱਗ ਪੁਰਸ਼ ਨੇ) ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਖੀਰ ਦਾ ਬਰਤਨ ਕੱਢ ਕੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਆਣ ਦਿੱਤਾ।
ਭੂਪ ਪਾਇ ਪ੍ਰਸੰਨਿ ਭਯੋ ਜਿਮੁ ਦਾਰਦੀ ਲੈ ਦਾਨ ॥
ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ (ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਗਲਾ ਦਾਨ ਲੈ ਕੇ (ਪ੍ਰੰਸਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)।
ਚਤ੍ਰ ਭਾਗ ਕਰਯੋ ਤਿਸੈ ਨਿਜ ਪਾਨ ਲੈ ਨ੍ਰਿਪਰਾਇ ॥
ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ (ਖੀਰ ਨੂੰ) ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਚਾਰ ਹਿੱਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
ਏਕ ਏਕ ਦਯੋ ਦੁਹੂ ਤ੍ਰੀਅ ਏਕ ਕੋ ਦੁਇ ਭਾਇ ॥੫੧॥
ਇਕ-ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਦੋਹਾਂ ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਕ (ਰਾਣੀ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾ) ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ॥੫੧॥
ਗਰਭਵੰਤ ਭਈ ਤ੍ਰਿਯੋ ਤ੍ਰਿਯ ਛੀਰ ਕੋ ਕਰਿ ਪਾਨ ॥
(ਉਸ) ਖੀਰ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਤਿੰਨੋ ਇਸਤਰੀਆਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਤਾਹਿ ਰਾਖਤ ਭੀ ਭਲੋ ਦਸ ਦੋਇ ਮਾਸ ਪ੍ਰਮਾਨ ॥
ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ (ਗਰਭ) ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀ ਰੱਖਿਆ।
ਮਾਸ ਤ੍ਰਿਉਦਸਮੋ ਚਢਯੋ ਤਬ ਸੰਤਨ ਹੇਤ ਉਧਾਰ ॥
ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ ਮਹੀਨਾ (ਜਦ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਰਾਵਣਾਰਿ ਪ੍ਰਗਟ ਭਏ ਜਗ ਆਨ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ॥੫੨॥
ਰਾਵਣ ਦੇ ਵੈਰੀ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ॥੫੨॥
ਭਰਥ ਲਛਮਨ ਸਤ੍ਰੁਘਨ ਪੁਨਿ ਭਏ ਤੀਨ ਕੁਮਾਰ ॥
ਫਿਰ ਭਰਤ, ਲਛਮਣ ਤੇ ਸ਼ਤਰੂਘਣ ਤਿੰਨ ਕੁਮਾਰ (ਹੋਰ) ਹੋਏ।
ਭਾਤਿ ਭਾਤਿਨ ਬਾਜੀਯੰ ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਜ ਬਾਜਨ ਦੁਆਰ ॥
ਰਾਜੇ ਦੇ ਦੁਆਰ 'ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਜੇ ਵੱਜਣ ਲੱਗੇ।
ਪਾਇ ਲਾਗ ਬੁਲਾਇ ਬਿਪਨ ਦੀਨ ਦਾਨ ਦੁਰੰਤਿ ॥
ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ) ਪੈਰੀਂ ਲੱਗ ਕੇ ਬਹੁਤ ਦਾਨ ਦਿੱਤੇ।
ਸਤ੍ਰੁ ਨਾਸਤ ਹੋਹਿਗੇ ਸੁਖ ਪਾਇ ਹੈਂ ਸਭ ਸੰਤ ॥੫੩॥
(ਹੁਣ) ਵੈਰੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਸਭ ਸੰਤ ਸੁਖ ਪਾਣਗੇ ॥੫੩॥
ਲਾਲ ਜਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸਟ ਰਿਖਬਰ ਬਾਜ ਰਾਜ ਸਮਾਜ ॥
ਲਾਲਾਂ ਦੇ ਜਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਜੇ ਘੋੜੇ
ਭਾਤਿ ਭਾਤਿਨ ਦੇਤ ਭਯੋ ਦਿਜ ਪਤਨ ਕੋ ਨ੍ਰਿਪਰਾਜ ॥
ਅਤੇ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜ ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ ਦਿੱਤੇ।
ਦੇਸ ਅਉਰ ਬਿਦੇਸ ਭੀਤਰ ਠਉਰ ਠਉਰ ਮਹੰਤ ॥
ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਦੇ ਮਹੰਤ ਨੱਚ ਉੱਠੇ ਸਨ।
ਨਾਚ ਨਾਚ ਉਠੇ ਸਭੈ ਜਨੁ ਆਜ ਲਾਗ ਬਸੰਤ ॥੫੪॥
(ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਣੇ) ਮਾਨੋ ਅੱਜ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਮਚ ਗਈ ਹੋਵੇ ॥੫੪॥
ਕਿੰਕਣੀਨ ਕੇ ਜਾਲ ਭੂਖਤਿ ਬਾਜ ਅਉ ਗਜਰਾਜ ॥
ਘੁੰਘਰੀਆਂ ਦੇ ਜਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਘੋੜਿਆਂ ਅਤੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ
ਸਾਜ ਸਾਜ ਦਏ ਦਿਜੇਸਨ ਆਜ ਕਉਸਲ ਰਾਜ ॥
ਸਜਾ-ਸਜਾ ਕੇ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਅੱਜ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਰੰਕ ਰਾਜ ਭਏ ਘਨੇ ਤਹ ਰੰਕ ਰਾਜਨ ਜੈਸ ॥
ਜੋ ਮਹਾਂ ਕੰਗਾਲ ਸਨ ਉਹ ਕੰਗਲੇ ਲੋਕ ਰਾਜਿਆਂ ਵਰਗੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਰਾਮ ਜਨਮਤ ਭਯੋ ਉਤਸਵ ਅਉਧ ਪੁਰ ਮੈ ਐਸ ॥੫੫॥
ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਉਤਸਵ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ॥੫੫॥
ਦੁੰਦਭ ਅਉਰ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਤੂਰ ਤੁਰੰਗ ਤਾਨ ਅਨੇਕ ॥
ਧੌਂਸੇ, ਮ੍ਰਿਦੰਗ, ਤੂਰ, ਤਰੰਗ ਤੇ ਬੀਨ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਜੇ ਵੱਜਦੇ ਸਨ,
ਬੀਨ ਬੀਨ ਬਜੰਤ ਛੀਨ ਪ੍ਰਬੀਨ ਬੀਨ ਬਿਸੇਖ ॥
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਾਰੀਕ ਆਵਾਜ਼ ਤੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਸੀ।
ਝਾਝ ਬਾਰ ਤਰੰਗ ਤੁਰਹੀ ਭੇਰਨਾਦਿ ਨਿਯਾਨ ॥
ਝੰਝ, ਬਾਰ, ਤਰੰਗ, ਤੁਰੀ, ਭੇਰੀ ਅਤੇ ਸੂਤਰੀ ਨਗਾਰੇ ਵੱਜਦੇ ਸਨ।
ਮੋਹਿ ਮੋਹਿ ਗਿਰੇ ਧਰਾ ਪਰ ਸਰਬ ਬਯੋਮ ਬਿਵਾਨ ॥੫੬॥
(ਅਜਿਹੇ) ਰਾਗ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸੁਣਕੇ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤੇ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਸਨ ॥੫੬॥
ਜਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਬਿਦੇਸ ਦੇਸਨ ਹੋਤ ਮੰਗਲਚਾਰ ॥
ਜਿੱਥੇ ਕਿੱਥੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲਾਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਬੈਠਿ ਬੈਠਿ ਕਰੈ ਲਗੇ ਸਬ ਬਿਪ੍ਰ ਬੇਦ ਬਿਚਾਰ ॥
ਸਭ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਬੈਠ ਕੇ ਵੇਦ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਧੂਪ ਦੀਪ ਮਹੀਪ ਗ੍ਰੇਹ ਸਨੇਹ ਦੇਤ ਬਨਾਇ ॥
ਰਾਜ ਭਵਨ ਉੱਤੇ ਧੂਪ ਦੀਪ ਵਿੱਚ (ਲੋਕੀਂ) ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਤੇਲ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ।
ਫੂਲਿ ਫੂਲਿ ਫਿਰੈ ਸਭੈ ਗਣ ਦੇਵ ਦੇਵਨ ਰਾਇ ॥੫੭॥
ਗਣ, ਦੇਵਤੇ ਤੇ ਦੇਵ ਰਾਜ (ਇੰਦਰ) ਫੁਲੇ ਫੁਲੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸਨ ॥੫੭॥
ਆਜ ਕਾਜ ਭਏ ਸਬੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬੋਲਤ ਬੈਨ ॥
ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ-(ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤੇ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਬੋਲਦੇ ਸਨ।
ਭੂੰਮ ਭੂਰ ਉਠੀ ਜਯਤ ਧੁਨ ਬਾਜ ਬਾਜਤ ਗੈਨ ॥
ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜੈ-ਜੈ ਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਜੇ ਵੱਜਦੇ ਸਨ।
ਐਨ ਐਨ ਧੁਜਾ ਬਧੀ ਸਭ ਬਾਟ ਬੰਦਨਵਾਰ ॥
ਘਰ-ਘਰ ਉੱਤੇ ਝੰਡੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਰਸਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੰਧਨਵਾਰ ਸਜੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਲੀਪ ਲੀਪ ਧਰੇ ਮਲਯਾਗਰ ਹਾਟ ਪਾਟ ਬਜਾਰ ॥੫੮॥
ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਚੰਦਨ ਨਾਲ ਲਿੰਬ ਪੋਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ॥੫੮॥
ਸਾਜਿ ਸਾਜਿ ਤੁਰੰਗ ਕੰਚਨ ਦੇਤ ਦੀਨਨ ਦਾਨ ॥
ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਾਜ ਨਾਲ ਸਜਾ ਕੇ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਮਸਤ ਹਸਤਿ ਦਏ ਅਨੇਕਨ ਇੰਦ੍ਰ ਦੁਰਦ ਸਮਾਨ ॥
ਅਨੇਕ ਹੀ ਮਸਤ ਹਾਥੀ ਵੀ (ਦਾਨ) ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਜੋ ਇੰਦਰ ਦੇ ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਸਨ।
ਕਿੰਕਣੀ ਕੇ ਜਾਲ ਭੂਖਤ ਦਏ ਸਯੰਦਨ ਸੁਧ ॥
ਘੁੰਘਰੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ ਨਾਲ ਸਜੇ ਹੋਏ ਚੰਗੇ ਰਥ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।
ਗਾਇਨਨ ਕੇ ਪੁਰ ਮਨੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਆਵਤ ਬੁਧ ॥੫੯॥
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਮਾਨੋ ਇਹ ਗਵਈਇਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਵੇ ॥੫੯॥
ਬਾਜ ਸਾਜ ਦਏ ਇਤੇ ਜਿਹ ਪਾਈਐ ਨਹੀ ਪਾਰ ॥
ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਸਾਮਾਨ ਇੰਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਦਯੋਸ ਦਯੋਸ ਬਢੈ ਲਗਯੋ ਰਨਧੀਰ ਰਾਮਵਤਾਰ ॥
ਰਣ-ਧੀਰ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਧਣ ਲੱਗੇ।
ਸਸਤ੍ਰ ਸਾਸਤ੍ਰਨ ਕੀ ਸਭੈ ਬਿਧ ਦੀਨ ਤਾਹਿ ਸੁਧਾਰ ॥
ਸ਼ਸ਼ਤ੍ਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਅਸਟ ਦਯੋਸਨ ਮੋ ਗਏ ਲੈ ਸਰਬ ਰਾਮਕੁਮਾਰ ॥੬੦॥
ਅੱਠ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਾਮ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ॥੬੦॥
ਬਾਨ ਪਾਨ ਕਮਾਨ ਲੈ ਬਿਹਰੰਤ ਸਰਜੂ ਤੀਰ ॥
ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਧਨੁੱਸ਼ ਬਾਣ ਲੈ ਕੇ (ਚਾਰੇ ਭਰਾ) ਸੂਰਜੂ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ।
ਪੀਤ ਪੀਤ ਪਿਛੋਰ ਕਾਰਨ ਧੀਰ ਚਾਰਹੁੰ ਬੀਰ ॥
ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਪੀਲੇ-ਪੀਲੇ ਪਟਕੇ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚਾਰੇ ਭਰਾ ਰਣਧੀਰ ਸਨ।
ਬੇਖ ਬੇਖ ਨ੍ਰਿਪਾਨ ਕੇ ਬਿਹਰੰਤ ਬਾਲਕ ਸੰਗ ॥
ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਵੇਸ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਭਰਾ ਬਾਲਕਾਂ ਨਾਲ ਫਿਰਦੇ ਸਨ।
ਭਾਤਿ ਭਾਤਨ ਕੇ ਧਰੇ ਤਨ ਚੀਰ ਰੰਗ ਤਰੰਗ ॥੬੧॥
ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਬਸਤ੍ਰ ਤਨ ਉੱਤੇ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸਨ ॥੬੧॥
ਐਸਿ ਬਾਤ ਭਈ ਇਤੈ ਉਹ ਓਰ ਬਿਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਰ ॥
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਇਧਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ (ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ) ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੇ
ਜਗ ਕੋ ਸੁ ਕਰਿਯੋ ਅਰੰਭਨ ਤੋਖਨਾਰਥ ਪਿਤ੍ਰ ॥
(ਆਪਣੇ) ਪਿਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੰਸਨ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਯੱਗ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।