श्री दसाम ग्रंथ

पान - 205


ਅਧਿਕ ਮੁਨਿਬਰ ਜਉ ਕੀਯੋ ਬਿਧ ਪੂਰਬ ਹੋਮ ਬਨਾਇ ॥
अधिक मुनिबर जउ कीयो बिध पूरब होम बनाइ ॥

बहुतेक ऋषीमुनींनी यज्ञपद्धतीने यज्ञ केले.

ਜਗ ਕੁੰਡਹੁ ਤੇ ਉਠੇ ਤਬ ਜਗ ਪੁਰਖ ਅਕੁਲਾਇ ॥੫੦॥
जग कुंडहु ते उठे तब जग पुरख अकुलाइ ॥५०॥

जेव्हा अनेक ऋषी-मुनींनी योग्य पद्धतीने हवन केले, तेव्हा यज्ञकुंडातून संतप्त यज्ञपुरुष उठले.50.

ਖੀਰ ਪਾਤ੍ਰ ਕਢਾਇ ਲੈ ਕਰਿ ਦੀਨ ਨ੍ਰਿਪ ਕੇ ਆਨ ॥
खीर पात्र कढाइ लै करि दीन न्रिप के आन ॥

(याग पुरूषाने) खीरचे भांडे हातात घेतले आणि राजाला येऊ दिले.

ਭੂਪ ਪਾਇ ਪ੍ਰਸੰਨਿ ਭਯੋ ਜਿਮੁ ਦਾਰਦੀ ਲੈ ਦਾਨ ॥
भूप पाइ प्रसंनि भयो जिमु दारदी लै दान ॥

त्यांच्या हातात दुधाचे भांडे होते, ते त्यांनी राजाला दिले. राजा दशरथ ते मिळाल्यावर जितका आनंदित झाला, तितकाच दान मिळाल्यावर कंगाल प्रसन्न होतो.

ਚਤ੍ਰ ਭਾਗ ਕਰਯੋ ਤਿਸੈ ਨਿਜ ਪਾਨ ਲੈ ਨ੍ਰਿਪਰਾਇ ॥
चत्र भाग करयो तिसै निज पान लै न्रिपराइ ॥

दशरथाने (खीर) हातात घेतली आणि त्याचे चार भाग केले.

ਏਕ ਏਕ ਦਯੋ ਦੁਹੂ ਤ੍ਰੀਅ ਏਕ ਕੋ ਦੁਇ ਭਾਇ ॥੫੧॥
एक एक दयो दुहू त्रीअ एक को दुइ भाइ ॥५१॥

राजाने स्वतःच्या हातांनी त्याचे चार भाग केले आणि प्रत्येकी एक भाग दोन राणींना आणि दोन भाग तिसरा भाग दिला.51.

ਗਰਭਵੰਤ ਭਈ ਤ੍ਰਿਯੋ ਤ੍ਰਿਯ ਛੀਰ ਕੋ ਕਰਿ ਪਾਨ ॥
गरभवंत भई त्रियो त्रिय छीर को करि पान ॥

(ती) खीर प्यायल्याने तिन्ही स्त्रिया गरोदर झाल्या.

ਤਾਹਿ ਰਾਖਤ ਭੀ ਭਲੋ ਦਸ ਦੋਇ ਮਾਸ ਪ੍ਰਮਾਨ ॥
ताहि राखत भी भलो दस दोइ मास प्रमान ॥

ते दूध पिऊन राण्या गर्भवती झाल्या आणि बारा महिने तशाच राहिल्या.

ਮਾਸ ਤ੍ਰਿਉਦਸਮੋ ਚਢਯੋ ਤਬ ਸੰਤਨ ਹੇਤ ਉਧਾਰ ॥
मास त्रिउदसमो चढयो तब संतन हेत उधार ॥

तेरावा महिना (जेव्हा तो चढला, संतांच्या कर्जासाठी

ਰਾਵਣਾਰਿ ਪ੍ਰਗਟ ਭਏ ਜਗ ਆਨ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ॥੫੨॥
रावणारि प्रगट भए जग आन राम अवतार ॥५२॥

तेराव्या महिन्याच्या सुरुवातीला रावणाचा शत्रू राम संतांच्या रक्षणासाठी अवतरला.52.

ਭਰਥ ਲਛਮਨ ਸਤ੍ਰੁਘਨ ਪੁਨਿ ਭਏ ਤੀਨ ਕੁਮਾਰ ॥
भरथ लछमन सत्रुघन पुनि भए तीन कुमार ॥

त्यानंतर भरत, लछमन आणि शत्रुघ्न हे तीन कुमार (इतर) झाले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿਨ ਬਾਜੀਯੰ ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਜ ਬਾਜਨ ਦੁਆਰ ॥
भाति भातिन बाजीयं न्रिप राज बाजन दुआर ॥

त्यानंतर भरत, लक्ष्मण आणि शत्रुघ्न या तीन राजपुत्रांचा जन्म झाला आणि दशरथाच्या महालाच्या दारात विविध प्रकारची वाद्ये वाजवली गेली.

ਪਾਇ ਲਾਗ ਬੁਲਾਇ ਬਿਪਨ ਦੀਨ ਦਾਨ ਦੁਰੰਤਿ ॥
पाइ लाग बुलाइ बिपन दीन दान दुरंति ॥

ब्राह्मणांना बोलावून त्यांनी (त्यांच्या) पाया पडून पुष्कळ भिक्षा दिली.

ਸਤ੍ਰੁ ਨਾਸਤ ਹੋਹਿਗੇ ਸੁਖ ਪਾਇ ਹੈਂ ਸਭ ਸੰਤ ॥੫੩॥
सत्रु नासत होहिगे सुख पाइ हैं सभ संत ॥५३॥

ब्राह्मणांच्या चरणी नतमस्तक होऊन त्यांनी त्यांना असंख्य भेटवस्तू दिल्या आणि सर्व लोकांना वाटले की आता शत्रूंचा नाश होईल आणि संतांना शांती आणि आराम मिळेल.53.

ਲਾਲ ਜਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸਟ ਰਿਖਬਰ ਬਾਜ ਰਾਜ ਸਮਾਜ ॥
लाल जाल प्रवेसट रिखबर बाज राज समाज ॥

लाल जाळी घातलेले घोडे

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿਨ ਦੇਤ ਭਯੋ ਦਿਜ ਪਤਨ ਕੋ ਨ੍ਰਿਪਰਾਜ ॥
भाति भातिन देत भयो दिज पतन को न्रिपराज ॥

हिरे आणि दागिन्यांचे हार धारण करून, ऋषी राजवैभव वाढवत आहेत आणि राजा दोनदा जन्मलेल्या (द्विजांना) सोने आणि चांदीसाठी कागदपत्रे सादर करीत आहेत.

ਦੇਸ ਅਉਰ ਬਿਦੇਸ ਭੀਤਰ ਠਉਰ ਠਉਰ ਮਹੰਤ ॥
देस अउर बिदेस भीतर ठउर ठउर महंत ॥

देश-विदेशात महंतांनी ठिकठिकाणी नृत्य केले.

ਨਾਚ ਨਾਚ ਉਠੇ ਸਭੈ ਜਨੁ ਆਜ ਲਾਗ ਬਸੰਤ ॥੫੪॥
नाच नाच उठे सभै जनु आज लाग बसंत ॥५४॥

विविध ठिकाणचे सरदार आपल्या आनंदाचे प्रदर्शन करीत आहेत आणि सर्व लोक वसंत ऋतूतील रम्य लोकांप्रमाणे नाचत आहेत.54.

ਕਿੰਕਣੀਨ ਕੇ ਜਾਲ ਭੂਖਤਿ ਬਾਜ ਅਉ ਗਜਰਾਜ ॥
किंकणीन के जाल भूखति बाज अउ गजराज ॥

गोगलगायीच्या जाळ्यांनी सजलेले घोडे आणि हत्ती

ਸਾਜ ਸਾਜ ਦਏ ਦਿਜੇਸਨ ਆਜ ਕਉਸਲ ਰਾਜ ॥
साज साज दए दिजेसन आज कउसल राज ॥

हत्ती आणि घोडे यांच्यावर घंटांचे जाळे सजलेले दिसते आणि असे हत्ती आणि घोडे राजांनी कौशल्येचा पती दशरथ यांना दिले आहेत.

ਰੰਕ ਰਾਜ ਭਏ ਘਨੇ ਤਹ ਰੰਕ ਰਾਜਨ ਜੈਸ ॥
रंक राज भए घने तह रंक राजन जैस ॥

जे गरीब लोक मोठे कंगाल होते ते राजे झाले आहेत.

ਰਾਮ ਜਨਮਤ ਭਯੋ ਉਤਸਵ ਅਉਧ ਪੁਰ ਮੈ ਐਸ ॥੫੫॥
राम जनमत भयो उतसव अउध पुर मै ऐस ॥५५॥

अयोध्येत रामाच्या जन्माचा उत्सव झाला की भेटवस्तूंनी भरलेले भिकारी राजासारखे झाले.55.

ਦੁੰਦਭ ਅਉਰ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਤੂਰ ਤੁਰੰਗ ਤਾਨ ਅਨੇਕ ॥
दुंदभ अउर म्रिदंग तूर तुरंग तान अनेक ॥

ढोणे, मृदंग, तूर, तरंग, बीन इत्यादी अनेक घंटा वाजवल्या जात.

ਬੀਨ ਬੀਨ ਬਜੰਤ ਛੀਨ ਪ੍ਰਬੀਨ ਬੀਨ ਬਿਸੇਖ ॥
बीन बीन बजंत छीन प्रबीन बीन बिसेख ॥

ढोल-ताशांचे सूर आणि बासरीच्या आवाजाबरोबरच ढोल-ताशे ऐकू येत आहेत.

ਝਾਝ ਬਾਰ ਤਰੰਗ ਤੁਰਹੀ ਭੇਰਨਾਦਿ ਨਿਯਾਨ ॥
झाझ बार तरंग तुरही भेरनादि नियान ॥

झांझा, बार, तरंग, तुरी, भेरी, सुत्री नगारे खेळण्यात आले.

ਮੋਹਿ ਮੋਹਿ ਗਿਰੇ ਧਰਾ ਪਰ ਸਰਬ ਬਯੋਮ ਬਿਵਾਨ ॥੫੬॥
मोहि मोहि गिरे धरा पर सरब बयोम बिवान ॥५६॥

घंटा, वालरस आणि केटलड्रमचे आवाज ऐकू येतात आणि हे आवाज इतके आकर्षक आहेत की देवांची वायु-वाहने प्रभावित होऊन पृथ्वीवर येत आहेत.56.

ਜਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਬਿਦੇਸ ਦੇਸਨ ਹੋਤ ਮੰਗਲਚਾਰ ॥
जत्र तत्र बिदेस देसन होत मंगलचार ॥

विविध देशात आणि परदेशात वाटाघाटी झाल्या.

ਬੈਠਿ ਬੈਠਿ ਕਰੈ ਲਗੇ ਸਬ ਬਿਪ੍ਰ ਬੇਦ ਬਿਚਾਰ ॥
बैठि बैठि करै लगे सब बिप्र बेद बिचार ॥

इकडे, तिकडे, सर्वत्र स्तुतीगीते गायली जात आहेत आणि ब्राह्मणांनी वेदांवर चर्चा सुरू केली आहे.

ਧੂਪ ਦੀਪ ਮਹੀਪ ਗ੍ਰੇਹ ਸਨੇਹ ਦੇਤ ਬਨਾਇ ॥
धूप दीप महीप ग्रेह सनेह देत बनाइ ॥

(लोक) राजभवनावरील अगरबत्तीत प्रेमाचे तेल ओतत होते.

ਫੂਲਿ ਫੂਲਿ ਫਿਰੈ ਸਭੈ ਗਣ ਦੇਵ ਦੇਵਨ ਰਾਇ ॥੫੭॥
फूलि फूलि फिरै सभै गण देव देवन राइ ॥५७॥

उदबत्त्या आणि मातीच्या दिव्यांमुळे राजाचा महाल इतका प्रभावशाली झाला आहे की इंद्र देवांसह इकडे तिकडे आनंदाने फिरत आहेत.57.

ਆਜ ਕਾਜ ਭਏ ਸਬੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬੋਲਤ ਬੈਨ ॥
आज काज भए सबै इह भाति बोलत बैन ॥

आज आमची सर्व कामे झाली आहेत (देव आपापसात) असे शब्द बोलत असत.

ਭੂੰਮ ਭੂਰ ਉਠੀ ਜਯਤ ਧੁਨ ਬਾਜ ਬਾਜਤ ਗੈਨ ॥
भूंम भूर उठी जयत धुन बाज बाजत गैन ॥

त्या दिवशी त्यांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण झाल्याचे सर्व लोक सांगत आहेत. पृथ्वी विजयाच्या जयघोषाने भरून गेली आहे आणि आकाशात वाद्ये वाजवली जात आहेत.

ਐਨ ਐਨ ਧੁਜਾ ਬਧੀ ਸਭ ਬਾਟ ਬੰਦਨਵਾਰ ॥
ऐन ऐन धुजा बधी सभ बाट बंदनवार ॥

घरोघरी झेंडे लावण्यात आले असून सर्व रस्त्यांवर बंधारा सजविण्यात आला आहे.

ਲੀਪ ਲੀਪ ਧਰੇ ਮਲਯਾਗਰ ਹਾਟ ਪਾਟ ਬਜਾਰ ॥੫੮॥
लीप लीप धरे मलयागर हाट पाट बजार ॥५८॥

ठिकठिकाणी छोटे ध्वज आहेत, सर्व मार्गांवर अभिवादन आहेत आणि सर्व दुकाने आणि बाजार चंदनाने मढवले आहेत.58.

ਸਾਜਿ ਸਾਜਿ ਤੁਰੰਗ ਕੰਚਨ ਦੇਤ ਦੀਨਨ ਦਾਨ ॥
साजि साजि तुरंग कंचन देत दीनन दान ॥

घोडे सोन्याच्या दागिन्यांनी सजवले गेले आणि गरिबांना दान केले गेले.

ਮਸਤ ਹਸਤਿ ਦਏ ਅਨੇਕਨ ਇੰਦ੍ਰ ਦੁਰਦ ਸਮਾਨ ॥
मसत हसति दए अनेकन इंद्र दुरद समान ॥

गरिबांना सोन्याने सजवलेले घोडे दिले जात आहेत आणि ऐरावत (इंद्राचा हत्ती) सारखे अनेक मादक हत्ती दानात दिले जात आहेत.

ਕਿੰਕਣੀ ਕੇ ਜਾਲ ਭੂਖਤ ਦਏ ਸਯੰਦਨ ਸੁਧ ॥
किंकणी के जाल भूखत दए सयंदन सुध ॥

गोगलगाईच्या हारांनी सजवलेल्या चांगल्या रथांना अर्पण करण्यात येत होते.

ਗਾਇਨਨ ਕੇ ਪੁਰ ਮਨੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਆਵਤ ਬੁਧ ॥੫੯॥
गाइनन के पुर मनो इह भाति आवत बुध ॥५९॥

घुंगरांनी जडलेले घोडे भेटवस्तू म्हणून दिले जात आहेत, असे दिसते की गायकांच्या नगरात विवेकबुद्धी स्वतःच येत आहे.59.

ਬਾਜ ਸਾਜ ਦਏ ਇਤੇ ਜਿਹ ਪਾਈਐ ਨਹੀ ਪਾਰ ॥
बाज साज दए इते जिह पाईऐ नही पार ॥

घोडे आणि माल इतका दिला की अंत सापडत नाही.

ਦਯੋਸ ਦਯੋਸ ਬਢੈ ਲਗਯੋ ਰਨਧੀਰ ਰਾਮਵਤਾਰ ॥
दयोस दयोस बढै लगयो रनधीर रामवतार ॥

राजाने एकीकडे असंख्य घोडे आणि हत्ती भेट म्हणून दिले आणि दुसरीकडे राम दिवसेंदिवस वाढू लागला.

ਸਸਤ੍ਰ ਸਾਸਤ੍ਰਨ ਕੀ ਸਭੈ ਬਿਧ ਦੀਨ ਤਾਹਿ ਸੁਧਾਰ ॥
ससत्र सासत्रन की सभै बिध दीन ताहि सुधार ॥

शास्त्र आणि शास्त्राच्या सर्व पद्धती त्यांना समजावून सांगितल्या.

ਅਸਟ ਦਯੋਸਨ ਮੋ ਗਏ ਲੈ ਸਰਬ ਰਾਮਕੁਮਾਰ ॥੬੦॥
असट दयोसन मो गए लै सरब रामकुमार ॥६०॥

त्याला शस्त्रास्त्रांचे आवश्यक ज्ञान आणि धार्मिक ग्रंथ शिकवले गेले आणि राम आठ दिवसांत (म्हणजे अगदी कमी कालावधीत) सर्वकाही शिकला.

ਬਾਨ ਪਾਨ ਕਮਾਨ ਲੈ ਬਿਹਰੰਤ ਸਰਜੂ ਤੀਰ ॥
बान पान कमान लै बिहरंत सरजू तीर ॥

हातात धनुष्यबाण घेऊन (चार भाऊ) सुरजू नदीच्या काठी चालत असत.

ਪੀਤ ਪੀਤ ਪਿਛੋਰ ਕਾਰਨ ਧੀਰ ਚਾਰਹੁੰ ਬੀਰ ॥
पीत पीत पिछोर कारन धीर चारहुं बीर ॥

ते सरयू नदीच्या काठावर फिरू लागले आणि चारही भावांनी पिवळी पाने आणि फुलपाखरे गोळा केली.

ਬੇਖ ਬੇਖ ਨ੍ਰਿਪਾਨ ਕੇ ਬਿਹਰੰਤ ਬਾਲਕ ਸੰਗ ॥
बेख बेख न्रिपान के बिहरंत बालक संग ॥

सर्व भाऊ राजांचा पेहराव करून मुलांसोबत फिरत असत.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਨ ਕੇ ਧਰੇ ਤਨ ਚੀਰ ਰੰਗ ਤਰੰਗ ॥੬੧॥
भाति भातन के धरे तन चीर रंग तरंग ॥६१॥

सर्व राजपुत्रांना एकत्र फिरताना पाहून सरयूच्या लहरींनी अनेक रंगीत वस्त्रे दाखवली.

ਐਸਿ ਬਾਤ ਭਈ ਇਤੈ ਉਹ ਓਰ ਬਿਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਰ ॥
ऐसि बात भई इतै उह ओर बिस्वामित्र ॥

हा प्रकार इथे घडत होता आणि दुसरीकडे (जंगलात) विश्वामित्र

ਜਗ ਕੋ ਸੁ ਕਰਿਯੋ ਅਰੰਭਨ ਤੋਖਨਾਰਥ ਪਿਤ੍ਰ ॥
जग को सु करियो अरंभन तोखनारथ पित्र ॥

हे सर्व इकडे तिकडे चालू होते आणि दुसरीकडे विश्वामित्रांनी आपल्या मानेच्या पूजेसाठी यज्ञ सुरू केला.