श्री दसाम ग्रंथ

पान - 89


ਕਾਟ ਕੈ ਦਾਮਨ ਛੇਦ ਕੈ ਭੇਦ ਕੈ ਸਿੰਧੁਰ ਕੀ ਕਰੀ ਭਿੰਨ ਅੰਬਾਰੀ ॥
काट कै दामन छेद कै भेद कै सिंधुर की करी भिंन अंबारी ॥

तिने छतांचा नाश केला, पालखी हत्तींपासून अलग केली.

ਮਾਨਹੁ ਆਗ ਲਗਾਇ ਹਨੂ ਗੜ ਲੰਕ ਅਵਾਸ ਕੀ ਡਾਰੀ ਅਟਾਰੀ ॥੧੩੨॥
मानहु आग लगाइ हनू गड़ लंक अवास की डारी अटारी ॥१३२॥

हनुमानाने लंकेला अग्नी दिल्यावर गडाच्या महालाची माची खाली फेकून दिल्याचे दिसते.132.

ਤੋਰ ਕੈ ਮੋਰ ਕੈ ਦੈਤਨ ਕੇ ਮੁਖ ਘੋਰ ਕੇ ਚੰਡਿ ਮਹਾ ਅਸਿ ਲੀਨੋ ॥
तोर कै मोर कै दैतन के मुख घोर के चंडि महा असि लीनो ॥

चंडीने तिची अप्रतिम तलवार घेऊन राक्षसांचे चेहरे तिच्या प्रहाराने वळवले.

ਜੋਰ ਕੈ ਕੋਰ ਕੈ ਠੋਰ ਕੈ ਬੀਰ ਸੁ ਰਾਛਸ ਕੋ ਹਤਿ ਕੈ ਤਿਹ ਦੀਨੋ ॥
जोर कै कोर कै ठोर कै बीर सु राछस को हति कै तिह दीनो ॥

तिने त्या राक्षसांचा नाश केला, ज्यांनी आपल्या बळावर रांगेत उभे राहून तिच्या प्रगतीमध्ये अडथळा आणला होता.

ਖੋਰ ਕੈ ਤੋਰ ਕੈ ਬੋਰ ਕੈ ਦਾਨਵ ਲੈ ਤਿਨ ਕੇ ਕਰੇ ਹਾਡ ਚਬੀਨੋ ॥
खोर कै तोर कै बोर कै दानव लै तिन के करे हाड चबीनो ॥

भय निर्माण करून राक्षसांचा नाश करून तिने शेवटी त्यांची हाडे चुरचुरली.

ਸ੍ਰਉਣ ਕੋ ਪਾਨ ਕਰਿਓ ਜਿਉ ਦਵਾ ਹਰਿ ਸਾਗਰ ਕੋ ਜਲ ਜਿਉ ਰਿਖਿ ਪੀਨੋ ॥੧੩੩॥
स्रउण को पान करिओ जिउ दवा हरि सागर को जल जिउ रिखि पीनो ॥१३३॥

कृष्णाने अग्नि प्रज्वलित केल्याने तिने रक्त प्याले आणि अगस्त्य ऋषींनी समुद्राचे पाणी प्याले.133.,

ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੁਵੰਡ ਕਰੰ ਗਹਿ ਜੁਧ ਕਰਿਓ ਨ ਗਨੇ ਭਟ ਆਨੇ ॥
चंडि प्रचंड कुवंड करं गहि जुध करिओ न गने भट आने ॥

हातात धनुष्य धरून चंडीने अतिशय वेगाने युद्धाला सुरुवात केली, तिने असंख्य राक्षसांचा वध केला.

ਮਾਰਿ ਦਈ ਸਭ ਦੈਤ ਚਮੂੰ ਤਿਹ ਸ੍ਰਉਣਤ ਜੰਬੁਕ ਗ੍ਰਿਝ ਅਘਾਨੇ ॥
मारि दई सभ दैत चमूं तिह स्रउणत जंबुक ग्रिझ अघाने ॥

तिने रक्तविज राक्षसाच्या सर्व सैन्याचा वध केला आणि त्यांच्या रक्ताने कोल्हा आणि गिधाडांनी त्यांची भूक भागवली.

ਭਾਲ ਭਇਆਨਕ ਦੇਖਿ ਭਵਾਨੀ ਕੋ ਦਾਨਵ ਇਉ ਰਨ ਛਾਡਿ ਪਰਾਨੇ ॥
भाल भइआनक देखि भवानी को दानव इउ रन छाडि पराने ॥

देवीचे भयाण मुख पाहून राक्षस शेतातून पळून गेले.

ਪਉਨ ਕੇ ਗਉਨ ਕੇ ਤੇਜ ਪ੍ਰਤਾਪ ਤੇ ਪੀਪਰ ਕੇ ਜਿਉ ਪਾਤ ਉਡਾਨੇ ॥੧੩੪॥
पउन के गउन के तेज प्रताप ते पीपर के जिउ पात उडाने ॥१३४॥

ज्याप्रमाणे वेगवान आणि जोरदार वाऱ्याने अंजिराच्या झाडाची पाने उडून जातात.134.,

ਆਹਵ ਮੈ ਖਿਝ ਕੈ ਬਰ ਚੰਡ ਕਰੰ ਧਰ ਕੈ ਹਰਿ ਪੈ ਅਰਿ ਮਾਰੇ ॥
आहव मै खिझ कै बर चंड करं धर कै हरि पै अरि मारे ॥

पराक्रमी चंडिकेने हातात तलवार घेऊन घोडे आणि शत्रूंचा नाश केला.

ਏਕਨ ਤੀਰਨ ਚਕ੍ਰ ਗਦਾ ਹਤਿ ਏਕਨ ਕੇ ਤਨ ਕੇਹਰਿ ਫਾਰੇ ॥
एकन तीरन चक्र गदा हति एकन के तन केहरि फारे ॥

अनेकांना बाण, चकती आणि गदा मारून मारण्यात आले आणि अनेकांचे मृतदेह सिंहाने फाडून टाकले.

ਹੈ ਦਲ ਗੈ ਦਲ ਪੈਦਲ ਘਾਇ ਕੈ ਮਾਰ ਰਥੀ ਬਿਰਥੀ ਕਰ ਡਾਰੇ ॥
है दल गै दल पैदल घाइ कै मार रथी बिरथी कर डारे ॥

तिने घोडे, हत्ती आणि पायी चालणाऱ्या सैन्याचा वध केला आणि रथावर बसलेल्यांना घायाळ करून त्यांना रथाशिवाय केले.

ਸਿੰਧੁਰ ਐਸੇ ਪਰੇ ਤਿਹ ਠਉਰ ਜਿਉ ਭੂਮ ਮੈ ਝੂਮਿ ਗਿਰੇ ਗਿਰ ਭਾਰੇ ॥੧੩੫॥
सिंधुर ऐसे परे तिह ठउर जिउ भूम मै झूमि गिरे गिर भारे ॥१३५॥

त्या ठिकाणी जमिनीवर पडलेले घटक भूकंपाच्या वेळी डोंगरासारखे पडलेले दिसतात.135.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਰਕਤ ਬੀਜ ਕੀ ਚਮੂੰ ਸਭ ਭਾਗੀ ਕਰਿ ਤਿਹ ਤ੍ਰਾਸ ॥
रकत बीज की चमूं सभ भागी करि तिह त्रास ॥

रक्तविजेची सर्व सेना देवीच्या भीतीने पळून गेली.

ਕਹਿਓ ਦੈਤ ਪੁਨਿ ਘੇਰ ਕੈ ਕਰੋ ਚੰਡਿ ਕੋ ਨਾਸ ॥੧੩੬॥
कहिओ दैत पुनि घेर कै करो चंडि को नास ॥१३६॥

राक्षस त्यांना घेऊन आला आणि म्हणाला, मी चनाडीचा नाश करीन.

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਕਾਨਨ ਮੈ ਸੁਨਿ ਕੈ ਇਹ ਬਾਤ ਸੁ ਬੀਰ ਫਿਰੇ ਕਰ ਮੈ ਅਸਿ ਲੈ ਲੈ ॥
कानन मै सुनि कै इह बात सु बीर फिरे कर मै असि लै लै ॥

हे शब्द कानांनी ऐकून योद्धे परत आले आणि हातात तलवारी घेऊन गेले.

ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਸੋ ਜੁਧੁ ਕਰਿਓ ਬਲਿ ਕੈ ਅਤ ਹੀ ਮਨ ਕ੍ਰੁਧਤ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥
चंडि प्रचंड सो जुधु करिओ बलि कै अत ही मन क्रुधत ह्वै कै ॥

आणि त्यांच्या मनातील प्रचंड क्रोधाने, मोठ्या शक्तीने आणि चपळतेने त्यांनी देवीशी युद्ध सुरू केले.

ਘਾਉ ਲਗੈ ਤਿਨ ਕੇ ਤਨ ਮੈ ਇਮ ਸ੍ਰਉਣ ਗਿਰਿਓ ਧਰਨੀ ਪਰੁ ਚੁਐ ਕੈ ॥
घाउ लगै तिन के तन मै इम स्रउण गिरिओ धरनी परु चुऐ कै ॥

त्यांच्या जखमेतून रक्त वाहून मोतीबिंदूतील पाण्यासारखे जमिनीवर पडले.

ਆਗ ਲਗੇ ਜਿਮੁ ਕਾਨਨ ਮੈ ਤਨ ਤਿਉ ਰਹੀ ਬਾਨਨ ਕੀ ਧੁਨਿ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥੧੩੭॥
आग लगे जिमु कानन मै तन तिउ रही बानन की धुनि ह्वै कै ॥१३७॥

बाणांचा आवाज गरजा जळत असलेल्या अग्नीमुळे निर्माण होणाऱ्या कर्कश आवाजासारखा दिसतो.137.,

ਆਇਸ ਪਾਇ ਕੈ ਦਾਨਵ ਕੋ ਦਲ ਚੰਡਿ ਕੇ ਸਾਮੁਹੇ ਆਇ ਅਰਿਓ ਹੈ ॥
आइस पाइ कै दानव को दल चंडि के सामुहे आइ अरिओ है ॥

रक्तविजेची आज्ञा ऐकून राक्षसांची सेना देवीच्या समोर येऊन प्रतिकार करू लागली.

ਢਾਰ ਅਉ ਸਾਗ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨਿ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਬਰ ਬੀਰਨ ਜੁਧ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥
ढार अउ साग क्रिपाननि लै कर मै बर बीरन जुध करिओ है ॥

योद्धे हातात ढाल, तलवारी आणि खंजीर घेऊन युद्ध करू लागले.

ਫੇਰ ਫਿਰੇ ਨਹਿ ਆਹਵ ਤੇ ਮਨ ਮਹਿ ਤਿਹ ਧੀਰਜ ਗਾਢੋ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥
फेर फिरे नहि आहव ते मन महि तिह धीरज गाढो धरिओ है ॥

त्यांनी येण्यास संकोच केला नाही आणि त्यांचे मन घट्टपणे वेचले.

ਰੋਕ ਲਈ ਚਹੂੰ ਓਰ ਤੇ ਚੰਡਿ ਸੁ ਭਾਨ ਮਨੋ ਪਰਬੇਖ ਪਰਿਓ ਹੈ ॥੧੩੮॥
रोक लई चहूं ओर ते चंडि सु भान मनो परबेख परिओ है ॥१३८॥

त्यांनी चंडीला चारही बाजूंनी रोखून धरले जसे सूर्याला सर्व दिशांनी ढगांनी वेढले आहे.138.

ਕੋਪ ਕੈ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੁਵੰਡ ਮਹਾ ਬਲ ਕੈ ਬਲਵੰਡ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥
कोप कै चंडि प्रचंड कुवंड महा बल कै बलवंड संभारिओ ॥

बलाढ्य चंडीने प्रचंड क्रोधाने आपले पराक्रमी धनुष्य मोठ्या शक्तीने पकडले आहे.

ਦਾਮਿਨਿ ਜਿਉ ਘਨ ਸੇ ਦਲ ਪੈਠਿ ਕੈ ਕੈ ਪੁਰਜੇ ਪੁਰਜੇ ਦਲੁ ਮਾਰਿਓ ॥
दामिनि जिउ घन से दल पैठि कै कै पुरजे पुरजे दलु मारिओ ॥

ढगांसारख्या शत्रूमध्ये विजेप्रमाणे भेदून तिने राक्षसांच्या सैन्याला तोडले आहे.

ਬਾਨਨਿ ਸਾਥ ਬਿਦਾਰ ਦਏ ਅਰਿ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਵਿ ਭਾਉ ਬਿਚਾਰਿਓ ॥
बाननि साथ बिदार दए अरि ता छबि को कवि भाउ बिचारिओ ॥

तिने आपल्या बाणांनी शत्रूचा नाश केला आहे, कवीने त्याची कल्पना अशा प्रकारे केली आहे:

ਸੂਰਜ ਕੀ ਕਿਰਨੇ ਸਰਮਾਸਹਿ ਰੇਨ ਅਨੇਕ ਤਹਾ ਕਰਿ ਡਾਰਿਓ ॥੧੩੯॥
सूरज की किरने सरमासहि रेन अनेक तहा करि डारिओ ॥१३९॥

असे दिसते की सूर्याच्या तेजस्वी किरणांप्रमाणे बाण फिरत आहेत आणि राक्षसांच्या मांसाचे तुकडे धुळीसारखे इकडे-तिकडे उडत आहेत.139.

ਚੰਡਿ ਚਮੂੰ ਬਹੁ ਦੈਤਨ ਕੀ ਹਤਿ ਫੇਰਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੁਵੰਡ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥
चंडि चमूं बहु दैतन की हति फेरि प्रचंड कुवंड संभारिओ ॥

राक्षसांच्या प्रचंड सेनेचा वध केल्यावर, चंडीने आपले धनुष्य त्वरेने उचलले.

ਬਾਨਨ ਸੋ ਦਲ ਫੋਰ ਦਇਓ ਬਲ ਕੈ ਬਰ ਸਿੰਘ ਮਹਾ ਭਭਕਾਰਿਓ ॥
बानन सो दल फोर दइओ बल कै बर सिंघ महा भभकारिओ ॥

तिने आपल्या बाणांनी सैन्याला फाडून टाकले आहे आणि बलाढ्य सिंह देखील मोठ्याने गर्जना करत आहे.

ਮਾਰ ਦਏ ਸਿਰਦਾਰ ਬਡੇ ਧਰਿ ਸ੍ਰਉਣ ਬਹਾਇ ਬਡੋ ਰਨ ਪਾਰਿਓ ॥
मार दए सिरदार बडे धरि स्रउण बहाइ बडो रन पारिओ ॥

या महायुद्धात अनेक सरदार मारले गेले आणि जमिनीवर रक्त वाहत आहे.

ਏਕ ਕੇ ਸੀਸ ਦਇਓ ਧਨੁ ਯੌ ਜਨੁ ਕੋਪ ਕੈ ਗਾਜ ਨੇ ਮੰਡਪ ਮਾਰਿਓ ॥੧੪੦॥
एक के सीस दइओ धनु यौ जनु कोप कै गाज ने मंडप मारिओ ॥१४०॥

एका राक्षसाच्या मस्तकाला धनुष्याने लाथ मारली आहे, जसे विजेच्या लखलखाटाने राजवाड्याची विटंबना केली.140.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਚੰਡਿ ਚਮੂੰ ਸਭ ਦੈਤ ਕੀ ਐਸੇ ਦਈ ਸੰਘਾਰਿ ॥
चंडि चमूं सभ दैत की ऐसे दई संघारि ॥

अशा प्रकारे चंडीने सर्व राक्षसांच्या सैन्याचा नाश केला.

ਪਉਨ ਪੂਤ ਜਿਉ ਲੰਕ ਕੋ ਡਾਰਿਓ ਬਾਗ ਉਖਾਰਿ ॥੧੪੧॥
पउन पूत जिउ लंक को डारिओ बाग उखारि ॥१४१॥

ज्याप्रमाणे पवनदेवाचा पुत्र हनुमानाने लंकेची बाग उखडून टाकली.141.

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਗਾਜ ਕੈ ਚੰਡਿ ਮਹਾਬਲਿ ਮੇਘ ਸੀ ਬੂੰਦਨ ਜਿਉ ਅਰਿ ਪੈ ਸਰ ਡਾਰੇ ॥
गाज कै चंडि महाबलि मेघ सी बूंदन जिउ अरि पै सर डारे ॥

ढगांप्रमाणे गर्जना करणारी अत्यंत शक्तिशाली चंडीने पावसाच्या थेंबाप्रमाणे शत्रूवर बाणांचा वर्षाव केला आहे.

ਦਾਮਿਨਿ ਸੋ ਖਗ ਲੈ ਕਰਿ ਮੈ ਬਹੁ ਬੀਰ ਅਧੰ ਧਰ ਕੈ ਧਰਿ ਮਾਰੇ ॥
दामिनि सो खग लै करि मै बहु बीर अधं धर कै धरि मारे ॥

विजेसारखी तलवार हातात घेऊन तिने योद्ध्यांच्या सोंडेचे अर्धे तुकडे करून जमिनीवर फेकले.

ਘਾਇਲ ਘੂਮ ਪਰੇ ਤਿਹ ਇਉ ਉਪਮਾ ਮਨ ਮੈ ਕਵਿ ਯੌ ਅਨੁਸਾਰੇ ॥
घाइल घूम परे तिह इउ उपमा मन मै कवि यौ अनुसारे ॥

जखमी कवीच्या कल्पनेनुसार फिरतात आणि तसे.

ਸ੍ਰਉਨ ਪ੍ਰਵਾਹ ਮਨੋ ਸਰਤਾ ਤਿਹ ਮਧਿ ਧਸੀ ਕਰਿ ਲੋਥ ਕਰਾਰੇ ॥੧੪੨॥
स्रउन प्रवाह मनो सरता तिह मधि धसी करि लोथ करारे ॥१४२॥

रक्ताच्या वाहत्या प्रवाहात (प्रवाहाच्या) किनारी तयार करणाऱ्या प्रेत बुडाल्या आहेत.142.,

ਐਸੇ ਪਰੇ ਧਰਨੀ ਪਰ ਬੀਰ ਸੁ ਕੈ ਕੈ ਦੁਖੰਡ ਜੁ ਚੰਡਿਹਿ ਡਾਰੇ ॥
ऐसे परे धरनी पर बीर सु कै कै दुखंड जु चंडिहि डारे ॥

अशा प्रकारे, चंडीने अर्धे तुकडे केलेले योद्धे जमिनीवर पडले आहेत.

ਲੋਥਨ ਉਪਰ ਲੋਥ ਗਿਰੀ ਬਹਿ ਸ੍ਰਉਣ ਚਲਿਓ ਜਨੁ ਕੋਟ ਪਨਾਰੇ ॥
लोथन उपर लोथ गिरी बहि स्रउण चलिओ जनु कोट पनारे ॥

प्रेतांवर प्रेत कोसळले आहे आणि लाखो टंकी त्या प्रवाहाला पोसल्याप्रमाणे रक्त प्रचंड वाहत आहे.

ਲੈ ਕਰਿ ਬਿਯਾਲ ਸੋ ਬਿਯਾਲ ਬਜਾਵਤ ਸੋ ਉਪਮਾ ਕਵਿ ਯੌ ਮਨਿ ਧਾਰੇ ॥
लै करि बियाल सो बियाल बजावत सो उपमा कवि यौ मनि धारे ॥

हत्तींना हत्तींविरुद्ध दणका दिला जातो आणि कवी त्याची अशी कल्पना करतो,

ਮਾਨੋ ਮਹਾ ਪ੍ਰਲਏ ਬਹੇ ਪਉਨ ਸੋ ਆਪਸਿ ਮੈ ਭਿਰ ਹੈ ਗਿਰਿ ਭਾਰੇ ॥੧੪੩॥
मानो महा प्रलए बहे पउन सो आपसि मै भिर है गिरि भारे ॥१४३॥

ते वाऱ्याने एकमेकांना वाहतात.143.,

ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਅਸਿ ਦਾਰੁਨ ਕਾਮ ਕਰੇ ਰਨ ਮੈ ਅਰਿ ਸੋ ਅਰਿਣੀ ਹੈ ॥
लै कर मै असि दारुन काम करे रन मै अरि सो अरिणी है ॥

हातात तिची भयंकर तलवार धरून, चंडीने रणांगणात जोरदार हालचाली करून आपले कार्य सुरू केले.

ਸੂਰ ਹਨੇ ਬਲਿ ਕੈ ਬਲੁਵਾਨ ਸੁ ਸ੍ਰਉਨ ਚਲਿਓ ਬਹਿ ਬੈਤਰਨੀ ਹੈ ॥
सूर हने बलि कै बलुवान सु स्रउन चलिओ बहि बैतरनी है ॥

तिने मोठ्या पराक्रमाने अनेक योद्ध्यांना मारले आहे आणि त्यांचे वाहणारे रक्त वैतरणीच्या प्रवाहासारखे दिसते आहे.