श्री दसाम ग्रंथ

पान - 191


ਅਥ ਮਧੁ ਕੈਟਬ ਬਧਨ ਕਥਨੰ ॥
अथ मधु कैटब बधन कथनं ॥

आता मधु आणि कैतभ यांच्या हत्येचे वर्णन सुरू होते:

ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ ॥
स्री भगउती जी सहाइ ॥

श्री भगौती जी (आद्य भगवान) सहाय्यक होऊ द्या.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੀ ਦੇਹਿ ਮੋ ਕੋਟਿਕ ਬਿਸਨ ਮਹੇਸ ॥
काल पुरख की देहि मो कोटिक बिसन महेस ॥

अचल परमेश्वराच्या शरीरात लाखो विष्णू आणि शिव वास करतात.

ਕੋਟਿ ਇੰਦ੍ਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਕਿਤੇ ਰਵਿ ਸਸਿ ਕ੍ਰੋਰਿ ਜਲੇਸ ॥੧॥
कोटि इंद्र ब्रहमा किते रवि ससि क्रोरि जलेस ॥१॥

त्याच्या दिव्य शरीरात लाखो इंद्र, ब्रह्म, सूर्य, चंद्र आणि वरुण उपस्थित आहेत.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸ੍ਰਮਿਤ ਬਿਸਨੁ ਤਹ ਰਹਤ ਸਮਾਈ ॥
स्रमित बिसनु तह रहत समाई ॥

(अवतार घेऊन) थकलेला विष्णू तिथेच लीन होतो

ਸਿੰਧੁ ਬਿੰਧੁ ਜਹ ਗਨਿਯੋ ਨ ਜਾਈ ॥
सिंधु बिंधु जह गनियो न जाई ॥

त्याच्या कार्याने थकलेला, विष्णू त्याच्यामध्ये विलीन राहतो आणि त्या अचल परमेश्वरामध्ये, बेहिशेबी महासागर आणि जग आहेत.

ਸੇਸਨਾਗਿ ਸੇ ਕੋਟਿਕ ਤਹਾ ॥
सेसनागि से कोटिक तहा ॥

शेषनाग असे कोटी आहेत

ਸੋਵਤ ਸੈਨ ਸਰਪ ਕੀ ਜਹਾ ॥੨॥
सोवत सैन सरप की जहा ॥२॥

महान सर्पाचा पलंग, ज्यावर तो अविचल परमेश्वर झोपतो, त्याच्या जवळ लाखो शेषनाग शोभून दिसतात.2.

ਸਹੰਸ੍ਰ ਸੀਸ ਤਬ ਧਰ ਤਨ ਜੰਗਾ ॥
सहंस्र सीस तब धर तन जंगा ॥

ज्याच्या अंगावर हजारो डोके आणि हजारो पाय आहेत,

ਸਹੰਸ੍ਰ ਪਾਵ ਕਰ ਸਹੰਸ ਅਭੰਗਾ ॥
सहंस्र पाव कर सहंस अभंगा ॥

त्याला हजारो डोके, सोंड आणि पाय आहेत, त्याला हजारो हात आणि पाय आहेत, तो अजिंक्य परमेश्वर आहे.

ਸਹੰਸਰਾਛ ਸੋਭਤ ਹੈ ਤਾ ਕੇ ॥
सहंसराछ सोभत है ता के ॥

त्याच्या (शरीरावर) हजारो नेत्र शोभतात.

ਲਛਮੀ ਪਾਵ ਪਲੋਸਤ ਵਾ ਕੇ ॥੩॥
लछमी पाव पलोसत वा के ॥३॥

त्याला हजारो डोळे आहेत आणि सर्व प्रकारच्या उत्कृष्टता त्याच्या पायांचे चुंबन घेतात.3.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਮਧੁ ਕੀਟਭ ਕੇ ਬਧ ਨਮਿਤ ਜਾ ਦਿਨ ਜਗਤ ਮੁਰਾਰਿ ॥
मधु कीटभ के बध नमित जा दिन जगत मुरारि ॥

ज्या दिवशी विष्णूने मधु आणि कैतभ यांच्या हत्येसाठी स्वतःला प्रकट केले.

ਸੁ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਤਾ ਕੋ ਕਹੈ ਚੌਦਸਵੋ ਅਵਤਾਰ ॥੪॥
सु कबि स्याम ता को कहै चौदसवो अवतार ॥४॥

कवी श्याम त्याला चौदावा अवतार म्हणून ओळखतात.4.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸ੍ਰਵਣ ਮੈਲ ਤੇ ਅਸੁਰ ਪ੍ਰਕਾਸਤ ॥
स्रवण मैल ते असुर प्रकासत ॥

(सेखसाईच्या) कानातले दिग्गज (मधू आणि कैतभ) दिसू लागले,

ਚੰਦ ਸੂਰ ਜਨੁ ਦੁਤੀਯ ਪ੍ਰਭਾਸਤ ॥
चंद सूर जनु दुतीय प्रभासत ॥

कानातल्या कुंपणापासून राक्षसांचा जन्म झाला आणि ते चंद्र आणि सूर्यासारखे तेजस्वी मानले गेले.

ਮਾਯਾ ਤਜਤ ਬਿਸਨੁ ਕਹੁ ਤਬ ਹੀ ॥
माया तजत बिसनु कहु तब ही ॥

तेव्हाच माया विष्णूला सोडते

ਕਰਤ ਉਪਾਧਿ ਅਸੁਰ ਮਿਲਿ ਜਬ ਹੀ ॥੫॥
करत उपाधि असुर मिलि जब ही ॥५॥

अचल परमेश्वराच्या आज्ञेने, विष्णूने मायेचा त्याग केला आणि त्या वेळी या राक्षसांनी दंगल केली तेव्हा ते प्रकट झाले.5.

ਤਿਨ ਸੋ ਕਰਤ ਬਿਸਨੁ ਘਮਸਾਨਾ ॥
तिन सो करत बिसनु घमसाना ॥

विष्णू त्यांच्याशी (दोन्ही राक्षस) युद्ध करतो.

ਬਰਖ ਹਜਾਰ ਪੰਚ ਪਰਮਾਨਾ ॥
बरख हजार पंच परमाना ॥

विष्णूने त्यांच्याशी पाच हजार वर्षे भयंकर युद्ध केले.

ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਤਬ ਹੋਤ ਸਹਾਈ ॥
काल पुरख तब होत सहाई ॥

मग 'काल-पुरुख' सहाय्यक

ਦੁਹੂੰਅਨਿ ਹਨਤ ਕ੍ਰੋਧ ਉਪਜਾਈ ॥੬॥
दुहूंअनि हनत क्रोध उपजाई ॥६॥

अखंड भगवानांनी विष्णूला मदत केली आणि प्रचंड क्रोधाने दोन्ही राक्षसांचा नाश केला.6.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਧਾਰਤ ਹੈ ਐਸੋ ਬਿਸਨੁ ਚੌਦਸਵੋ ਅਵਤਾਰ ॥
धारत है ऐसो बिसनु चौदसवो अवतार ॥

सर्व संतांना सुख मिळावे आणि दोन दैत्यांना शोभावे

ਸੰਤ ਸੰਬੂਹਨਿ ਸੁਖ ਨਮਿਤ ਦਾਨਵ ਦੁਹੂੰ ਸੰਘਾਰ ॥੭॥
संत संबूहनि सुख नमित दानव दुहूं संघार ॥७॥

अशा प्रकारे, विष्णूने चौदावा अवतार म्हणून प्रकट केले आणि संतांना सांत्वन देण्यासाठी त्यांनी या दोन्ही राक्षसांचा नाश केला.7.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਮਧੁ ਕੈਟਭ ਬਧਹ ਚਤਰਦਸਵੋ ਅਵਤਾਰ ਬਿਸਨੁ ਸਮਾਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੪॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे मधु कैटभ बधह चतरदसवो अवतार बिसनु समातम सतु सुभम सतु ॥१४॥

चौदाव्या अवताराच्या वर्णनाचा शेवट.14.

ਅਥ ਅਰਿਹੰਤ ਦੇਵ ਅਵਤਾਰ ਕਥਨੰ ॥
अथ अरिहंत देव अवतार कथनं ॥

आता अर्हंत देव नावाच्या अवताराचे वर्णन सुरू होते.

ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ ॥
स्री भगउती जी सहाइ ॥

श्री भगुती जी (आद्य भगवान) सहाय्यक होऊ द्या.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਜਬ ਜਬ ਦਾਨਵ ਕਰਤ ਪਾਸਾਰਾ ॥
जब जब दानव करत पासारा ॥

जेव्हा राक्षस फिरतात,

ਤਬ ਤਬ ਬਿਸਨੁ ਕਰਤ ਸੰਘਾਰਾ ॥
तब तब बिसनु करत संघारा ॥

जेव्हा-जेव्हा दानवांचा राज्यकारभार वाढतो तेव्हा विष्णू त्यांचा नाश करायला येतो.

ਸਕਲ ਅਸੁਰ ਇਕਠੇ ਤਹਾ ਭਏ ॥
सकल असुर इकठे तहा भए ॥

एकदा सर्व दिग्गज (काही) ठिकाणी जमले

ਸੁਰ ਅਰਿ ਗੁਰੁ ਮੰਦਰਿ ਚਲਿ ਗਏ ॥੧॥
सुर अरि गुरु मंदरि चलि गए ॥१॥

एकदा सर्व राक्षस एकत्र आले (त्यांना पाहून) देवता आणि त्यांचे गुरू त्यांच्या निवासस्थानी गेले.

ਸਬਹੂੰ ਮਿਲਿ ਅਸ ਕਰਿਯੋ ਬਿਚਾਰਾ ॥
सबहूं मिलि अस करियो बिचारा ॥

असे सर्वांनी मिळून विचार केला

ਦਈਤਨ ਕਰਤ ਘਾਤ ਅਸੁਰਾਰਾ ॥
दईतन करत घात असुरारा ॥

सर्व राक्षसांनी एकत्र येऊन विचार केला (या विषयावर), विष्णू नेहमी राक्षसांचा नाश करतो.

ਤਾ ਤੇ ਐਸ ਕਰੌ ਕਿਛੁ ਘਾਤਾ ॥
ता ते ऐस करौ किछु घाता ॥

तर अशी युक्ती जाऊ द्या

ਜਾ ਤੇ ਬਨੇ ਹਮਾਰੀ ਬਾਤਾ ॥੨॥
जा ते बने हमारी बाता ॥२॥

आणि आता त्यांनी या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी काहीतरी योजना आखली पाहिजे.2.

ਦਈਤ ਗੁਰੂ ਇਮ ਬਚਨ ਬਖਾਨਾ ॥
दईत गुरू इम बचन बखाना ॥

असे राक्षसांचे गुरु बोलले,

ਤੁਮ ਦਾਨਵੋ ਨ ਭੇਦ ਪਛਾਨਾ ॥
तुम दानवो न भेद पछाना ॥

राक्षसांचे गुरू (शुक्राचार्य) म्हणाले, हे दानवांनो, हे रहस्य तुम्हाला आजतागायत कळले नाही.

ਵੇ ਮਿਲਿ ਜਗ ਕਰਤ ਬਹੁ ਭਾਤਾ ॥
वे मिलि जग करत बहु भाता ॥

ते (देवता) मिळून अनेक प्रकारचे यज्ञ करतात.

ਕੁਸਲ ਹੋਤ ਤਾ ਤੇ ਦਿਨ ਰਾਤਾ ॥੩॥
कुसल होत ता ते दिन राता ॥३॥

देवता एकत्र जमतात आणि यज्ञ करतात, म्हणून ते नेहमी आनंदी राहतात.3.

ਤੁਮ ਹੂੰ ਕਰੋ ਜਗ ਆਰੰਭਨ ॥
तुम हूं करो जग आरंभन ॥

तू पण यज्ञ सुरू कर.

ਬਿਜੈ ਹੋਇ ਤੁਮਰੀ ਤਾ ਤੇ ਰਣ ॥
बिजै होइ तुमरी ता ते रण ॥

तुम्ही यज्ञही करा, मग रणांगणात तुमचा विजय होईल.

ਜਗ ਅਰੰਭ੍ਯ ਦਾਨਵਨ ਕਰਾ ॥
जग अरंभ्य दानवन करा ॥

(हे मान्य करून) राक्षसांनी यज्ञ सुरू केला.