श्री दसाम ग्रंथ

पान - 522


ਕੋਊ ਨ ਸੂਰ ਟਿਕਿਯੋ ਮੁਹ ਅਗ੍ਰਜ ਹਉ ਜਿਹ ਕੀ ਰਿਸਿ ਓਰਿ ਪਧਾਰਿਯੋ ॥
कोऊ न सूर टिकियो मुह अग्रज हउ जिह की रिसि ओरि पधारियो ॥

आपल्या जखमांमुळे व्यथित होऊन राजा आपल्या वीर सैनिकांना म्हणाला, “मी ज्या दिशेला गेलो होतो, त्या दिशेने एकही योद्धा माझ्या विरोधात उभा राहू शकला नाही.

ਗਾਜਬੋ ਮੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਅਬ ਲਉ ਕਿਨਹੂ ਕਰ ਮੈ ਨਹੀ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
गाजबो मो सुनि कै अब लउ किनहू कर मै नही ससत्र संभारियो ॥

“माझा गडगडाट ऐकून, आजपर्यंत कोणीही शस्त्रे धरली नाहीत

ਏਤੇ ਪੈ ਮੋ ਸੰਗਿ ਆਇ ਭਿਰਿਯੋ ਸੁ ਸਹੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਬੀਰ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥੨੨੨੯॥
एते पै मो संगि आइ भिरियो सु सही ब्रिज नाइक बीर निहारियो ॥२२२९॥

अशा पदावर टिकून न राहता, जो माझ्याशी लढला तोच खरा नायक कृष्ण आहे.” 2229.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਤੇ ਜੋ ਸਹਸ੍ਰ ਭੁਜ ਭਾਜਿ ਗਯੋ ਨਹਿ ਜੁਧੁ ਮਚਾਯੋ ॥
स्री जदुबीर ते जो सहस्र भुज भाजि गयो नहि जुधु मचायो ॥

सहस्रबाहू जेव्हा कृष्णापासून दूर पळून गेला तेव्हा त्याने आपल्या उरलेल्या दोन हातांकडे पाहिले

ਦ੍ਵੈ ਭੁਜ ਦੇਖਿ ਭਈ ਅਪੁਨੀ ਅਪੁਨੇ ਚਿਤ ਮੈ ਅਤਿ ਤ੍ਰਾਸ ਬਢਾਯੋ ॥
द्वै भुज देखि भई अपुनी अपुने चित मै अति त्रास बढायो ॥

त्याच्या मनात कमालीची भीती निर्माण झाली

ਸੋ ਜਗ ਮੈ ਜਸੁ ਲੇਤਿ ਭਯੋ ਜਿਨਿ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥਹਿ ਕੋ ਗੁਨ ਗਾਯੋ ॥
सो जग मै जसु लेति भयो जिनि स्री ब्रिजनाथहि को गुन गायो ॥

ज्याने कृष्णाची स्तुती केली, त्याने जगात नाव कमावले

ਤਉ ਹੀ ਜਥਾਮਤਿ ਸੰਤ ਪ੍ਰਸਾਦ ਤੇ ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਕਛੁ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਾਯੋ ॥੨੨੩੦॥
तउ ही जथामति संत प्रसाद ते यौ कहि कै कछु स्याम सुनायो ॥२२३०॥

संतांच्या कृपेने कवी श्याम यांनी त्यांच्या बुद्धीनुसार तेच गुण सांगितले आहेत.2230.

ਆਵਤ ਭਯੋ ਰਿਸ ਕੈ ਸਿਵ ਜੂ ਫਿਰਿ ਆਪੁਨੇ ਸੰਗ ਸਭੈ ਗਨ ਲੈ ਕੈ ॥
आवत भयो रिस कै सिव जू फिरि आपुने संग सभै गन लै कै ॥

शिव मग क्रोधित होऊन सर्व गण घेऊन आला.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਸਾਮੁਹੇ ਬੀਰ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁ ਕ੍ਰੁਧਿਤ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥
स्री जदुबीर के सामुहे बीर कहै कबि स्याम सु क्रुधित ह्वै कै ॥

पुन्हा क्रोधित होऊन शिव आपले गण घेऊन कृष्णासमोर पोहोचले

ਬਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਗਦਾ ਬਰਛੀ ਗਹਿ ਆਵਤ ਭੇ ਰਿਸਿ ਨਾਦ ਬਜੈ ਕੈ ॥
बान क्रिपान गदा बरछी गहि आवत भे रिसि नाद बजै कै ॥

ते धनुष्य, तलवारी, गदा आणि भांगे धरून पुढे जात होते आणि युद्धाची शिंगे वाजवत होते.

ਸੋ ਛਿਨ ਮੈ ਪ੍ਰਭ ਜੂ ਸਭ ਬੀਰ ਦਏ ਫੁਨਿ ਅੰਤ ਕੇ ਧਾਮਿ ਪਠੈ ਕੈ ॥੨੨੩੧॥
सो छिन मै प्रभ जू सभ बीर दए फुनि अंत के धामि पठै कै ॥२२३१॥

कृष्णाने त्यांना (गणांना) क्षणार्धात यमाच्या निवासस्थानी पाठवले.2231.

ਏਕ ਹਨੇ ਜਦੁਰਾਇ ਗਦਾ ਗਹਿ ਏਕ ਬਲੀ ਰਿਪੁ ਸੰਬਰ ਘਾਏ ॥
एक हने जदुराइ गदा गहि एक बली रिपु संबर घाए ॥

अनेकांना कृष्णाने आपल्या गदेने मारले तर अनेकांना शंबराने मारले

ਏਕ ਭਿਰੇ ਮੁਸਲੀਧਰ ਸੋ ਸੁ ਤੇ ਜੀਵਤ ਧਾਮ ਹੂ ਜਾਨ ਨ ਪਾਏ ॥
एक भिरे मुसलीधर सो सु ते जीवत धाम हू जान न पाए ॥

ज्यांनी बलरामांशी युद्ध केले, ते जिवंत परतले नाहीत

ਜੋ ਫਿਰਿ ਆਇ ਭਿਰੇ ਹਰਿ ਸੋ ਚਿਤ ਮੈ ਫੁਨਿ ਕੋਪ ਕੀ ਓਪ ਬਢਾਏ ॥
जो फिरि आइ भिरे हरि सो चित मै फुनि कोप की ओप बढाए ॥

जे आले आणि पुन्हा कृष्णाशी युद्ध केले, त्यांचे अशा प्रकारे तुकडे-तुकडे केले गेले.

ਯੌ ਫਿਰਿ ਛੇਦਤ ਭਯੋ ਤਿਨ ਕਉ ਜੋਊ ਜੰਬੁਕ ਗੀਧਨ ਹਾਥਿ ਨ ਆਏ ॥੨੨੩੨॥
यौ फिरि छेदत भयो तिन कउ जोऊ जंबुक गीधन हाथि न आए ॥२२३२॥

, ते bultures आणि jackals द्वारे केले जाऊ शकत नाही.2232.

ਐਸੇ ਨਿਹਾਰਿ ਭਯੋ ਤਹਿ ਆਹਵ ਚਿਤ ਬਿਖੈ ਅਤਿ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢਾਯੋ ॥
ऐसे निहारि भयो तहि आहव चित बिखै अति क्रोध बढायो ॥

असे भयंकर युद्ध पाहून शिवाने रागाने हात थोपटले, गर्जना केली

ਠੋਕਿ ਭੁਜਾ ਅਪਨੀ ਦੋਊ ਆਪ ਹੀ ਹਾਥ ਲੈ ਆਪਨੈ ਨਾਦ ਬਜਾਯੋ ॥
ठोकि भुजा अपनी दोऊ आप ही हाथ लै आपनै नाद बजायो ॥

ज्या पद्धतीने रागाच्या भरात अंधकसुरावर हल्ला केला गेला.

ਜਿਉ ਕੁਪ ਅੰਧਕ ਦੈਤ ਪੈ ਧਾਵਤ ਭਯੋ ਤਿਮ ਕੋਪ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਪੈ ਧਾਯੋ ॥
जिउ कुप अंधक दैत पै धावत भयो तिम कोप कै स्याम पै धायो ॥

ज्याप्रमाणे अंधकाने रागावून राक्षसावर हल्ला केला, त्याचप्रमाणे त्याने रागाच्या भरात श्रीकृष्णावर हल्ला केला.

ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਲਰਬੇ ਕਹੁ ਕੇਹਰਿ ਸੋ ਜਨੁ ਕੇਹਰਿ ਆਯੋ ॥੨੨੩੩॥
यौ उपजी उपमा लरबे कहु केहरि सो जनु केहरि आयो ॥२२३३॥

तशाच रागाने तो कृष्णावर पडला आणि सिंहाशी लढण्यासाठी दुसरा सिंह आला असे वाटले.2233.

ਜੁਧ ਮੰਡਿਯੋ ਅਤਿ ਹੀ ਤਬ ਹੀ ਸਿਵ ਤਾਪ ਹੁਤੋ ਇਕ ਸੋਊ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
जुध मंडियो अति ही तब ही सिव ताप हुतो इक सोऊ संभारियो ॥

अत्यंत भयंकर युद्ध करत शिवाने आपली तेजस्वी शक्ती (शस्त्र) धारण केली.

ਸ੍ਯਾਮ ਜੁ ਭੇਦ ਸਭੈ ਲਹਿ ਕੈ ਜੁਰ ਸੀਤ ਸੁ ਤਾਹੀ ਕੀ ਓਰਿ ਪਚਾਰਿਯੋ ॥
स्याम जु भेद सभै लहि कै जुर सीत सु ताही की ओरि पचारियो ॥

हे गूढ समजून कृष्णाने आपला हिमवर्षाव शिवाकडे सोडला.

ਦੇਖਤ ਹੀ ਜੁਰ ਸੀਤ ਕਉ ਸੋ ਜੁਰ ਭਾਜਿ ਗਯੋ ਨ ਰਤੀ ਕੁ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
देखत ही जुर सीत कउ सो जुर भाजि गयो न रती कु संभारियो ॥

जे पाहून ती शक्ती शक्तिहीन झाली

ਯੌ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਜੀਅ ਮੈ ਬਦਰਾ ਬਹਿਯੋ ਜਾਤ ਬਿਯਾਰ ਕੋ ਮਾਰਿਯੋ ॥੨੨੩੪॥
यौ उपमा उपजी जीअ मै बदरा बहियो जात बियार को मारियो ॥२२३४॥

वाऱ्याच्या झोताने ढग उडून गेल्याचे भासत होते.2234.

ਗਰਬ ਜਿਤੋ ਸਿਵ ਬੀਚ ਹੁਤੋ ਸਭ ਹੀ ਹਰਿ ਕ੍ਰੁਧ ਕੈ ਜੁਧੁ ਮਿਟਾਯੋ ॥
गरब जितो सिव बीच हुतो सभ ही हरि क्रुध कै जुधु मिटायो ॥

युद्धक्षेत्रात शिवाचा सर्व अभिमान धुळीला मिळाला

ਜੋ ਤਿਨ ਤੀਰਨ ਬ੍ਰਿਸਟ ਕਰੀ ਤਿਹ ਤੇ ਸਰ ਏਕ ਨੇ ਭੇਟਨ ਪਾਯੋ ॥
जो तिन तीरन ब्रिसट करी तिह ते सर एक ने भेटन पायो ॥

शिवाने सोडलेल्या बाणांचा वर्षाव कृष्णाला एकही बाण मारू शकला नाही

ਅਉਰ ਜਿਤੇ ਗਨ ਸੰਗ ਹੁਤੇ ਸਭ ਕੋ ਹਰਿ ਘਾਇ ਘਨੇ ਸੰਗਿ ਘਾਯੋ ॥
अउर जिते गन संग हुते सभ को हरि घाइ घने संगि घायो ॥

शिवासह सर्व गण कृष्णाने घायाळ केले

ਐਸੋ ਨਿਹਾਰ ਕੈ ਪਉਰਖ ਸ੍ਯਾਮ ਗਨਪਤਿ ਪਾਇਨ ਸੋ ਲਪਟਾਯੋ ॥੨੨੩੫॥
ऐसो निहार कै पउरख स्याम गनपति पाइन सो लपटायो ॥२२३५॥

अशाप्रकारे कृष्णाची शक्ती पाहून गणांचा स्वामी शिव कृष्णाच्या पाया पडला.2235.

ਸਿਵ ਬਾਚ ॥
सिव बाच ॥

शिवाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਭੂਲ ਪਰਿਯੋ ਪ੍ਰਭ ਮੈ ਘਟ ਕਾਮ ਕੀਯੋ ਤੁਮ ਸੋ ਜੁ ਪੈ ਜੁਧ ਚਹਿਯੋ ॥
भूल परियो प्रभ मै घट काम कीयो तुम सो जु पै जुध चहियो ॥

“हे परमेश्वरा! तुझ्याशी लढण्याचा विचार करून मी एक अत्यंत क्षुद्र कार्य पार पाडले आहे

ਤੋ ਕਹਾ ਭਯੋ ਜੋ ਰਿਸਿ ਆਇ ਭਿਰਿਯੋ ਤੁ ਕਹਾ ਇਹ ਠਾ ਮੇਰੋ ਮਾਨ ਰਹਿਯੋ ॥
तो कहा भयो जो रिसि आइ भिरियो तु कहा इह ठा मेरो मान रहियो ॥

काय! माझ्या रागाच्या भरात मी तुझ्याशी लढलो असलो तरी तू या ठिकाणी माझा अभिमान भंग केला आहेस

ਤੁਮਰੇ ਗੁਨ ਗਾਵਤ ਹੀ ਸਹਸ ਫਨਿ ਅਉਰ ਚਤੁਰਾਨਨ ਹਾਰਿ ਰਹਿਯੋ ॥
तुमरे गुन गावत ही सहस फनि अउर चतुरानन हारि रहियो ॥

शेषनाग आणि ब्रह्मा तुझी स्तुती करून थकले आहेत

ਤੁਮਰੇ ਗੁਣ ਕਉਨ ਗਨੈ ਕਹ ਲਉ ਜਿਹ ਬੇਦ ਸਕੈ ਨਹਿ ਭੇਦ ਕਹਿਯੋ ॥੨੨੩੬॥
तुमरे गुण कउन गनै कह लउ जिह बेद सकै नहि भेद कहियो ॥२२३६॥

तुमच्या गुणांचे किती प्रमाणात वर्णन केले जाऊ शकते? कारण वेद तुमचे रहस्य पूर्णपणे वर्णन करू शकत नाहीत.” 2236.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ॥
कबियो बाच ॥

कवीचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਾ ਭਯੋ ਜੋ ਧਰਿ ਮੂੰਡ ਜਟਾ ਸੋ ਤਪੋਧਨ ਕੋ ਜਗ ਭੇਖ ਦਿਖਾਯੋ ॥
का भयो जो धरि मूंड जटा सो तपोधन को जग भेख दिखायो ॥

मग काय, जर कोणी मॅट केलेले कुलूप घालून आणि वेगवेगळ्या वेषांचा अवलंब करून फिरत असेल तर

ਕਾ ਭਯੋ ਜੁ ਕੋਊ ਲੋਚਨ ਮੂੰਦਿ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੋ ਹਰਿ ਕੋ ਗੁਨ ਗਾਯੋ ॥
का भयो जु कोऊ लोचन मूंदि भली बिधि सो हरि को गुन गायो ॥

डोळे मिटून परमेश्वराचे गुणगान गाणे,

ਅਉਰ ਕਹਾ ਜੋ ਪੈ ਆਰਤੀ ਲੈ ਕਰਿ ਧੂਪ ਜਗਾਇ ਕੈ ਸੰਖ ਬਜਾਯੋ ॥
अउर कहा जो पै आरती लै करि धूप जगाइ कै संख बजायो ॥

आणि धूप जाळून आणि शंख फुंकून तुमची आरती (प्रदक्षिणा) करा.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਤੁਮ ਹੀ ਨ ਕਹੋ ਬਿਨ ਪ੍ਰੇਮ ਕਿਹੂ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਪਾਯੋ ॥੨੨੩੭॥
स्याम कहै तुम ही न कहो बिन प्रेम किहू ब्रिज नाइक पायो ॥२२३७॥

कवी विकत घ्या श्याम म्हणतात की प्रेमाशिवाय ब्रजाचा नायक देव जाणू शकत नाही.२२३७.

ਤਿਉ ਚਤੁਰਾਨਨ ਤਿਉਹੂ ਖੜਾਨਨ ਤਿਉ ਸਹਸਾਨਨ ਹੀ ਗੁਨ ਗਾਯੋ ॥
तिउ चतुरानन तिउहू खड़ानन तिउ सहसानन ही गुन गायो ॥

चार तोंडे (ब्रह्मा) सहा तोंडे (कार्तिके) आणि हजार तोंडी (शेषनागा) सारखीच स्तुती गातात.

ਨਾਰਦ ਸਕ੍ਰ ਸਦਾ ਸਿਵ ਬ੍ਯਾਸ ਇਤੇ ਗੁਨ ਸ੍ਯਾਮ ਕੋ ਗਾਇ ਸੁਨਾਯੋ ॥
नारद सक्र सदा सिव ब्यास इते गुन स्याम को गाइ सुनायो ॥

ब्रह्मा, कार्तिकेय, शेषनाग, नारद, इंद्र, शिव, व्यास इत्यादी सर्व देवाची स्तुती करीत आहेत.

ਚਾਰੋ ਈ ਬੇਦ ਨ ਭੇਦ ਲਹਿਯੋ ਜਗ ਖੋਜਤ ਹੈ ਸਭ ਪਾਰ ਨ ਪਾਯੋ ॥
चारो ई बेद न भेद लहियो जग खोजत है सभ पार न पायो ॥

चारही वेद, त्याला शोधत असताना, त्याचे रहस्य समजू शकले नाहीत

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਤੁਮ ਹੀ ਨ ਕਹੋ ਬਿਨ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹੂ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਰਿਝਾਯੋ ॥੨੨੩੮॥
स्याम भनै तुम ही न कहो बिन प्रेम कहू ब्रिजनाथ रिझायो ॥२२३८॥

कवी शाम म्हणतात, मला सांगा की प्रेमाशिवाय कोणी त्या ब्रजाच्या भगवंताला प्रसन्न करू शकले आहे.2238.

ਸਿਵ ਜੂ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਸੋ ॥
सिव जू बाच कान्रह जू सो ॥

कृष्णाला उद्देशून शिवाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਪਾਇ ਪਰਿਯੋ ਸਿਵ ਜੂ ਹਰਿ ਕੇ ਕਹਿਯੋ ਮੋ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਜੂ ਸੁਨਿ ਲੀਜੈ ॥
पाइ परियो सिव जू हरि के कहियो मो बिनती हरि जू सुनि लीजै ॥

कृष्णाचे पाय धरून शिव म्हणाले, “हे भगवान! माझी विनंती ऐक

ਸੇਵਕ ਮਾਗਤ ਹੈ ਬਰੁ ਏਕ ਵਹੈ ਅਬ ਰੀਝਿ ਦਇਆ ਨਿਧਿ ਦੀਜੈ ॥
सेवक मागत है बरु एक वहै अब रीझि दइआ निधि दीजै ॥

तुझा हा सेवक वरदान मागत आहे, मला वरदान द्या

ਹੇਰਿ ਹਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਕਬਹੂੰ ਕਰੁਨਾ ਰਸ ਕੇ ਸੰਗਿ ਭੀਜੈ ॥
हेरि हमै कबि स्याम भनै कबहूं करुना रस के संगि भीजै ॥

“हे परमेश्वरा! माझ्याकडे पाहत, दयाळूपणे, सहस्रबाहूंना न मारण्यास संमती द्या.