श्री दसाम ग्रंथ

पान - 538


ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਪਤਿ ਜਹ ਠਾਢੋ ਹੋ ਤਹ ਹੀ ਪਹੁਚਿਓ ਜਾਇ ॥੨੩੭੦॥
स्री जदुपति जह ठाढो हो तह ही पहुचिओ जाइ ॥२३७०॥

तेव्हा संतापून राक्षस बकात्रा कृष्ण जेथे उभा होता तेथे पोहोचला.2370.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਕਉ ਜਬ ਹੀ ਤਿਨ ਆਇ ਆਯੋਧਨ ਬੀਚ ਹਕਾਰਿਯੋ ॥
स्री ब्रिज नाइक कउ जब ही तिन आइ आयोधन बीच हकारियो ॥

रणांगणावर येऊन श्रीकृष्णाला आव्हान देऊन म्हणाले,

ਹਉ ਮਰਿਹਉ ਨਹੀ ਯੌ ਕਹਿਯੋ ਤਾਹਿ ਸੁ ਜਿਉ ਸਿਸੁਪਾਲ ਬਲੀ ਤੁਹਿ ਮਾਰਿਯੋ ॥
हउ मरिहउ नही यौ कहियो ताहि सु जिउ सिसुपाल बली तुहि मारियो ॥

त्याने कृष्णाला पुन्हा युद्धक्षेत्रात आव्हान दिले आणि म्हणाले, “ज्या प्रकारे तू शूर शिशुपालचा वध केला आहेस, मी तसा मरणार नाही.

ਐਸੇ ਸੁਨਿਯੋ ਜਬ ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਬੈਨ ਤਬੈ ਹਰਿ ਜੂ ਪੁਨਿ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
ऐसे सुनियो जब स्याम जू बैन तबै हरि जू पुनि बान संभारियो ॥

जेव्हा कृष्णजींनी हे भाषण ऐकले तेव्हा श्रीकृष्णांनी पुन्हा बाण घेतला.

ਸਤ੍ਰੁ ਕੋ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਰਥ ਤੇ ਫੁਨਿ ਮੂਰਛ ਕੈ ਕਰਿ ਭੂ ਪਰ ਡਾਰਿਯੋ ॥੨੩੭੧॥
सत्रु को स्याम भनै रथ ते फुनि मूरछ कै करि भू पर डारियो ॥२३७१॥

हे ऐकून कृष्णाने आपला बाण हातात धरून शत्रूला बेशुद्ध केले आणि त्याला पृथ्वीवर पाडले.2371.

ਲੈ ਸੁਧਿ ਹ੍ਵੈ ਸੋਊ ਲੋਪ ਗਯੋ ਫਿਰਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਰਨ ਭੀਤਰ ਆਯੋ ॥
लै सुधि ह्वै सोऊ लोप गयो फिरि कोप भरियो रन भीतर आयो ॥

संवेदना परत आल्यावर तो (तेथून) अदृश्य झाला आणि रागाने भरलेला पुन्हा युद्धभूमीवर आला.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੇ ਬਾਪ ਕੋ ਕਾਨ੍ਰਹ ਹੀ ਕਉ ਕਟਿ ਮਾਯਾ ਕੋ ਕੈ ਇਕ ਮੂੰਡ ਦਿਖਾਯੋ ॥
कान्रह के बाप को कान्रह ही कउ कटि माया को कै इक मूंड दिखायो ॥

बकात्र राक्षसाला शुद्धी आल्यावर तो अदृश्य झाला आणि रागाने भरलेल्या मायेच्या प्रभावाखाली त्याने कृष्णाच्या वडिलांचे शीर कापून त्यांना दाखवले.

ਕੋਪ ਕੀਯੋ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਤਬੈ ਅਰੁ ਨੈਨ ਦੁਹੂਨ ਤੇ ਨੀਰ ਬਹਾਯੋ ॥
कोप कीयो घनि स्याम तबै अरु नैन दुहून ते नीर बहायो ॥

कृष्ण अत्यंत क्रोधित झाला आणि त्याच्या डोळ्यांतून अश्रू वाहत होते

ਹਾਥ ਪੈ ਚਕ੍ਰ ਸੁਦਰਸਨ ਲੈ ਅਰਿ ਕੋ ਸਿਰ ਕਾਟਿ ਕੈ ਭੂਮਿ ਗਿਰਾਯੋ ॥੨੩੭੨॥
हाथ पै चक्र सुदरसन लै अरि को सिर काटि कै भूमि गिरायो ॥२३७२॥

आता त्याने आपली चकती हातात घेतली आणि शत्रूचे डोके कापून ते जमिनीवर पडले.2372.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਕੰਧ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਦੰਤ ਬਕਤ੍ਰ ਦੈਤ ਬਧਹ ਧਿਆਇ ਸੰਪੂਰਨੰ ॥
इति स्री दसम सकंध पुराणे बचित्र नाटक ग्रंथे क्रिसनावतारे दंत बकत्र दैत बधह धिआइ संपूरनं ॥

"बकात्रा राक्षसाचा वध" या शीर्षकाच्या प्रकरणाचा शेवट.

ਅਥ ਬੈਦੂਰਥ ਦੈਤ ਬਧ ਕਥਨੰ ॥
अथ बैदूरथ दैत बध कथनं ॥

आता विदुरथ राक्षसाच्या वधाचे वर्णन आहे

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ॥
कबियो बाच ॥

कवीचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਜਾਹਿ ਸਿਵਾਦਿਕ ਬ੍ਰਹਮ ਨਿਮਿਓ ਸੁ ਸਦਾ ਅਪਨੇ ਚਿਤ ਬੀਚ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
जाहि सिवादिक ब्रहम निमिओ सु सदा अपने चित बीच बिचारियो ॥

ज्याला ब्रह्मा आणि शिव इत्यादी नमस्कार करतात, (ज्याने) त्यांच्या मनात नेहमी चिंतन केले आहे (म्हणजे मनात आणले आहे).

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਤਿਹ ਕਉ ਤਬ ਹੀ ਕਬ ਹੀ ਕਿਰਪਾ ਨਿਧਿ ਰੂਪ ਦਿਖਾਰਿਯੋ ॥
स्याम भनै तिह कउ तब ही कब ही किरपा निधि रूप दिखारियो ॥

ज्यांनी आपल्या मनात ब्रह्मा, शिव इत्यादींच्या कर्त्याचे स्मरण केले आहे, ते भगवान, दयेचा सागर त्यांच्यासमोर लगेच प्रकट झाला.

ਰੰਗ ਨ ਰੂਪ ਅਉ ਰਾਗ ਨ ਰੇਖ ਇਹੈ ਚਹੂੰ ਬੇਦਨ ਭੇਦ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
रंग न रूप अउ राग न रेख इहै चहूं बेदन भेद उचारियो ॥

ज्याचे कोणतेही रूप नाही, रंग नाही आणि परिमाण नाही आणि ज्याचे रहस्य चारही वेदांनी सांगितले आहे.

ਤਾ ਧਰਿ ਮੂਰਤਿ ਜੁਧ ਬਿਖੈ ਇਹ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਰਨ ਬੀਚ ਸੰਘਾਰਿਯੋ ॥੨੩੭੩॥
ता धरि मूरति जुध बिखै इह स्याम भनै रन बीच संघारियो ॥२३७३॥

तोच प्रगट होऊन रणांगणात मारण्यात व्यस्त आहे.2373.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਕ੍ਰਿਸਨ ਕੋਪ ਜਬ ਸਤ੍ਰ ਦ੍ਵੈ ਰਨ ਮੈ ਦਏ ਖਪਾਇ ॥
क्रिसन कोप जब सत्र द्वै रन मै दए खपाइ ॥

कृष्णाने क्रोधित होऊन रणांगणात दोन्ही शत्रूंचा नाश केला.

ਤੀਸਰ ਜੋ ਜੀਵਤ ਬਚਿਯੋ ਸੋ ਤਹ ਪਹੁਚਿਯੋ ਆਇ ॥੨੩੭੪॥
तीसर जो जीवत बचियो सो तह पहुचियो आइ ॥२३७४॥

जेव्हा कृष्णाने आपल्या रागाच्या भरात दोन शत्रूंना युद्धात मारले आणि तिसरा जो वाचला तोही रणांगणात आला.2374.

ਦਾਤਨ ਸੋ ਦੋਊ ਹੋਠ ਕਟਿ ਦੋਊ ਨਚਾਵਤ ਨੈਨ ॥
दातन सो दोऊ होठ कटि दोऊ नचावत नैन ॥

तो दाताने दोन्ही ओठ चावत होता आणि दोन्ही डोळ्यांनी बघत होता.

ਤਬ ਹਲਧਰ ਤਿਹ ਸੋ ਕਹੇ ਕਹਿਤ ਸ੍ਯਾਮ ਏ ਬੈਨ ॥੨੩੭੫॥
तब हलधर तिह सो कहे कहित स्याम ए बैन ॥२३७५॥

आपले दोन्ही ओठ दाताने कापून आणि दोन्ही डोळे नाचवत बलरामांनी त्याला हे सांगितले, 2375

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਿਉ ਜੜ ਜੁਧ ਕਰੈ ਹਰਿ ਸਿਉ ਮਧੁ ਕੀਟਭ ਸੇ ਜਿਹ ਸਤ੍ਰੁ ਖਪਾਏ ॥
किउ जड़ जुध करै हरि सिउ मधु कीटभ से जिह सत्रु खपाए ॥

“अरे मुर्खा! ज्याने मधु आणि कैतभ या राक्षसांचा वध केला

ਰਾਵਨ ਸੇ ਹਰਿਨਾਖਸ ਸੇ ਹਰਿਨਾਛ ਹੂ ਸੇ ਜਗਿ ਜਾਨਿ ਨ ਪਾਏ ॥
रावन से हरिनाखस से हरिनाछ हू से जगि जानि न पाए ॥

ज्याने रावणाचा अंत केला, हिरण्यकशिपू,

ਕੰਸਹਿ ਸੇ ਅਰੁ ਸੰਧਿ ਜਰਾ ਸੰਗ ਦੇਸਨ ਦੇਸਨ ਕੇ ਨ੍ਰਿਪ ਆਏ ॥
कंसहि से अरु संधि जरा संग देसन देसन के न्रिप आए ॥

त्याने कंस, जरासंध आणि विविध देशांचे राजे मारले, तुम्ही त्याच्याशी का लढत आहात?

ਤੈ ਰੇ ਕਹਾ ਅਰੇ ਸੋ ਛਿਨ ਮੈ ਇਹ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਜਮਲੋਕ ਪਠਾਏ ॥੨੩੭੬॥
तै रे कहा अरे सो छिन मै इह स्याम भनै जमलोक पठाए ॥२३७६॥

तू काहीच नाहीस, तो फार मोठा शत्रू यमाच्या निवासस्थानी पाठवला गेला.2376.

ਸ੍ਰੀ ਬਿਜਨਾਥ ਤਬੈ ਤਿਹ ਸੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
स्री बिजनाथ तबै तिह सो कबि स्याम कहै इह भाति उचारियो ॥

तेव्हा कृष्ण त्याला म्हणाला, “मी बकासुर आणि अघासुराचा वध केला

ਮੈ ਬਕ ਬੀਰ ਅਘਾਸੁਰ ਮਾਰਿ ਸੁ ਕੇਸਨਿ ਤੇ ਗਹਿ ਕੰਸ ਪਛਾਰਿਯੋ ॥
मै बक बीर अघासुर मारि सु केसनि ते गहि कंस पछारियो ॥

मी कंसाला केसांतून पकडून खाली पाडले

ਤੇਈ ਛੂਹਨ ਸੰਧਿ ਜਰਾ ਹੂ ਕੀ ਮੈ ਸੁਨਿ ਸੈਨ ਸੁਧਾਰਿ ਬਿਦਾਰਿਯੋ ॥
तेई छूहन संधि जरा हू की मै सुनि सैन सुधारि बिदारियो ॥

“मी जरासंधला त्याच्या तेवीस अतिरिक्त लष्करी तुकड्यांसह नष्ट केले

ਤੈ ਹਮਰੇ ਬਲ ਅਗ੍ਰਜ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਘਨ ਸ੍ਯਾਮ ਤੇ ਕਉਨ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥੨੩੭੭॥
तै हमरे बल अग्रज स्याम कहियो घन स्याम ते कउन बिचारियो ॥२३७७॥

आता तुम्ही मला सांगाल, माझ्यापेक्षा तुम्हाला कोण अधिक बलवान वाटतं?” 2377.

ਮੋਹਿ ਡਰਾਵਤ ਹੈ ਕਹਿ ਯੌ ਮੁਹਿ ਕੰਸ ਕੋ ਬੀਰ ਬਕੀ ਬਕ ਮਾਰਿਯੋ ॥
मोहि डरावत है कहि यौ मुहि कंस को बीर बकी बक मारियो ॥

उत्तरात तो म्हणाला, कंसाच्या शूरवीरांना 'बाकी' आणि 'बाक' मारले असे सांगून मला घाबरवले.

ਸੰਧਿ ਜਰਾ ਹੂ ਕੀ ਸੈਨ ਸਭੈ ਮੋਹਿ ਭਾਖਤ ਹੋ ਛਿਨ ਮਾਹਿ ਸੰਘਾਰਿਯੋ ॥
संधि जरा हू की सैन सभै मोहि भाखत हो छिन माहि संघारियो ॥

तेव्हा त्याने उत्तर दिले, “तुम्ही कंस, बकासुर आणि जरासंध, जरासंधचे सैन्य इत्यादींचा तात्काळ वध केला असे सांगून तुम्ही मला घाबरवत आहात.

ਮੋ ਕਉ ਕਹੈ ਬਲੁ ਤੇਰੋ ਅਰੇ ਮੇਰੇ ਪਉਰਖ ਅਗ੍ਰਜ ਕਉਨ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
मो कउ कहै बलु तेरो अरे मेरे पउरख अग्रज कउन बिचारियो ॥

“तुम्ही मला विचारता आहात की तुमच्यापेक्षा शक्तिशाली कोण आहे? ही शूरवीरांची परंपरा नाही

ਸੂਰਨ ਕੀ ਇਹ ਰੀਤਿ ਨਹੀ ਹਰਿ ਛਤ੍ਰੀ ਹੈ ਤੂ ਕਿ ਭਯੋ ਭਠਿਆਰਿਯੋ ॥੨੩੭੮॥
सूरन की इह रीति नही हरि छत्री है तू कि भयो भठिआरियो ॥२३७८॥

आणि हे कृष्णा! तुम्ही क्षत्रिय आहात की धान्य विकणारे?2378.

ਆਪਨੇ ਕੋਪ ਕੀ ਪਾਵਕ ਮੈ ਬਲ ਤੇਰੋ ਸਬੈ ਸਮ ਫੂਸ ਜਰੈ ਹੋ ॥
आपने कोप की पावक मै बल तेरो सबै सम फूस जरै हो ॥

“माझ्या क्रोधाच्या आगीत मी तुझा राग गवताच्या पट्टीप्रमाणे जाळून टाकीन

ਸ੍ਰਉਨ ਜਿਤੋ ਤੁਹ ਅੰਗਨ ਮੈ ਸੁ ਸਭੈ ਸਮ ਨੀਰਹ ਕੀ ਆਵਟੈ ਹੋ ॥
स्रउन जितो तुह अंगन मै सु सभै सम नीरह की आवटै हो ॥

तुझ्या शरीरात जे काही रक्त आहे ते मी माझ्या पाण्याप्रमाणे उकळत नष्ट करीन

ਦੇਗਚਾ ਆਪਨੇ ਪਉਰਖ ਕੋ ਰਨ ਮੈ ਜਬ ਹੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਚੜੈ ਹੋ ॥
देगचा आपने पउरख को रन मै जब ही कबि स्याम चड़ै हो ॥

कवी श्याम म्हणतो, जेव्हा मी रानात माझ्या शौर्याची कढई अर्पण करीन,

ਤਉ ਤੇਰੋ ਅੰਗ ਕੋ ਮਾਸੁ ਸਬੈ ਤਿਹ ਭੀਤਰ ਡਾਰ ਕੈ ਆਛੈ ਪਕੈ ਹੋ ॥੨੩੭੯॥
तउ तेरो अंग को मासु सबै तिह भीतर डार कै आछै पकै हो ॥२३७९॥

“जेव्हा मी माझ्या सामर्थ्याचे भांडे माझ्या रागाच्या आगीवर ठेवीन, तेव्हा तुझ्या अंगाचे मांस कोणतीही काळजी न करता छान शिजले जाईल.” 2379.

ਐਸੇ ਬਿਬਾਦ ਕੈ ਆਹਵ ਮੈ ਦੋਊ ਕ੍ਰੋਧ ਭਰੇ ਅਤਿ ਜੁਧੁ ਮਚਾਯੋ ॥
ऐसे बिबाद कै आहव मै दोऊ क्रोध भरे अति जुधु मचायो ॥

अशा रीतीने वाद होऊन दोघेही रणांगणात भयंकर लढाईत गुंतले

ਬਾਨਨ ਸਿਉ ਦਿਵ ਅਉਰ ਦਿਵਾਕਰਿ ਧੂਰਿ ਉਠੀ ਰਥ ਪਹੀਯਨ ਛਾਯੋ ॥
बानन सिउ दिव अउर दिवाकरि धूरि उठी रथ पहीयन छायो ॥

युद्धाचा तमाशा पाहण्यासाठी सर्व रथ इत्यादींना झाकून टाकणाऱ्या बाणांच्या स्त्रावाने धूळ उठली.

ਕਉਤੁਕ ਦੇਖਨ ਕਉ ਸਸਿ ਸੂਰਜ ਆਏ ਹੁਤੇ ਤਿਨ ਮੰਗਲ ਗਾਯੋ ॥
कउतुक देखन कउ ससि सूरज आए हुते तिन मंगल गायो ॥

सूर्य आणि चंद्र आणि इतर देव स्तुतीची गीते गात पोहोचले

ਅੰਤ ਨ ਸ੍ਯਾਮ ਤੇ ਜੀਤ ਸਕਿਯੋ ਸੋਊ ਅੰਤਹਿ ਕੇ ਫੁਨਿ ਧਾਮਿ ਸਿਧਾਯੋ ॥੨੩੮੦॥
अंत न स्याम ते जीत सकियो सोऊ अंतहि के फुनि धामि सिधायो ॥२३८०॥

शत्रू शेवटी कृष्णावर विजय मिळवू शकला नाही आणि यमाच्या घरी पोहोचला.2380.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਹਨਿਯੋ ਅਰਿ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਕਰਿ ਗਾਢ ਅਯੋਧਨ ॥
स्री ब्रिजनाथ हनियो अरि को कबि स्याम कहै करि गाढ अयोधन ॥

त्या भयंकर युद्धात कृष्णाने शत्रूचा वध केला

ਹ੍ਵੈ ਕੈ ਕੁਰੂਪ ਪਰਿਯੋ ਧਰਿ ਜੁਧ ਕੀ ਤਉਨ ਸਮੈ ਬਯਦੂਰਥ ਕੋ ਤਨ ॥
ह्वै कै कुरूप परियो धरि जुध की तउन समै बयदूरथ को तन ॥

विदुरथ देवाचे शरीर विकृत होऊन पृथ्वीवर पडले

ਸ੍ਰਉਨਤ ਸੰਗ ਭਰਿਯੋ ਪਰਿਯੋ ਦੇਖਿ ਦਯਾ ਉਪਜੀ ਕਰੁਨਾਨਿਧਿ ਕੇ ਮਨਿ ॥
स्रउनत संग भरियो परियो देखि दया उपजी करुनानिधि के मनि ॥

(जेव्हा) श्रीकृष्णाने रक्ताने माखलेले शरीर पाहिले तेव्हा (त्यांच्या) मनात करुणेची भावना निर्माण झाली.

ਛੋਰਿ ਸਰਾਸਨ ਟੇਰ ਕਹਿਯੋ ਦਿਨ ਆਜੁ ਕੇ ਤੈ ਕਰਿਹੋ ਨ ਕਬੈ ਰਨ ॥੨੩੮੧॥
छोरि सरासन टेर कहियो दिन आजु के तै करिहो न कबै रन ॥२३८१॥

त्याचे शरीर रक्ताने माखलेले पाहून, दयेने आणि उदासीनतेने भरलेले कृष्ण धनुष्य-बाण सोडून म्हणाले, “आजपासून मी युद्ध करणार नाही.” 2381.