श्री दसाम ग्रंथ

पान - 417


ਮੁਕੀਯਾ ਊ ਲਰੈ ਇਕ ਆਪਸ ਮੈ ਗਹਿ ਕੇਸਨਿ ਕੇਸ ਏਕ ਅਰੇ ਹੈਂ ॥
मुकीया ऊ लरै इक आपस मै गहि केसनि केस एक अरे हैं ॥

कोणी मुठीत मुठीत घेऊन लढत आहे तर कोणी केस पकडून लढत आहे

ਏਕ ਚਲੇ ਰਨ ਤੇ ਭਜਿ ਕੈ ਇਕ ਆਹਵ ਕੋ ਪਗ ਆਗੇ ਕਰੇ ਹੈਂ ॥
एक चले रन ते भजि कै इक आहव को पग आगे करे हैं ॥

कोणी रणांगणातून पळत आहे तर कोणी पुढे सरकत आहे

ਏਕ ਲਰੇ ਗਹਿ ਫੇਟਨਿ ਫੇਟ ਕਟਾਰਨ ਸੋ ਦੋਊ ਜੂਝਿ ਮਰੇ ਹੈਂ ॥
एक लरे गहि फेटनि फेट कटारन सो दोऊ जूझि मरे हैं ॥

कोणी कमरपट्ट्यांशी लढत आहे तर कोणी भाल्याने वार करून लढत आहे.

ਸੋਊ ਲਰੇ ਕਬਿ ਰਾਮ ਰਰੈ ਅਪੁਨੇ ਕੁਲ ਕੀ ਜੋਊ ਲਾਜਿ ਭਰੇ ਹੈਂ ॥੧੧੯੨॥
सोऊ लरे कबि राम ररै अपुने कुल की जोऊ लाजि भरे हैं ॥११९२॥

कवी श्याम म्हणतात की फक्त तेच लोक भांडतात, जे आपल्या कुटुंब-परंपरेचा विचार करतात.1192.

ਆਠੋ ਹੀ ਭੂਪ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਸਬ ਲੈ ਪ੍ਰਿਤਨਾ ਹਰਿ ਊਪਰਿ ਆਏ ॥
आठो ही भूप अयोधन मै सब लै प्रितना हरि ऊपरि आए ॥

आठही राजे आपल्या सर्व सैन्यासह श्रीकृष्णाकडे आले आहेत.

ਜੁਧ ਕਰੋ ਨ ਡਰੋ ਹਮ ਤੇ ਕਬਿ ਰਾਮ ਕਹੈ ਇਹ ਬੈਨ ਸੁਨਾਏ ॥
जुध करो न डरो हम ते कबि राम कहै इह बैन सुनाए ॥

आठही राजे रणांगणात आपल्या सैन्यासह कृष्णावर तुटून पडले आणि म्हणाले, हे कृष्णा! आमच्याशी निर्भयपणे लढा,���

ਦੈ ਕੈ ਕਸੀਸਨਿ ਈਸਨਿ ਚਾਪਨਿ ਲੈ ਸਰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਓਰਿ ਚਲਾਏ ॥
दै कै कसीसनि ईसनि चापनि लै सर स्री हरि ओरि चलाए ॥

तेव्हा राजांनी हातात धनुष्य घेऊन नतमस्तक होऊन कृष्णावर बाण सोडले.

ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਪਾਨਿ ਸਰਾਸਨਿ ਲੈ ਸਰ ਸੋ ਸਰ ਆਵਤ ਕਾਟਿ ਗਿਰਾਏ ॥੧੧੯੩॥
स्याम जू पानि सरासनि लै सर सो सर आवत काटि गिराए ॥११९३॥

आपले धनुष्य ओढून त्यांनी आपले बाण कृष्णाकडे सोडले आणि कृष्णाने धनुष्य हाती घेत त्यांचे बाण रोखले.1193.

ਤਉ ਮਿਲਿ ਕੈ ਧੁਜਨੀ ਅਰਿ ਕੀ ਜਦੁਬੀਰ ਚਹੂੰ ਦਿਸ ਤੇ ਰਿਸਿ ਘੇਰਿਯੋ ॥
तउ मिलि कै धुजनी अरि की जदुबीर चहूं दिस ते रिसि घेरियो ॥

तेव्हा शत्रूचे सैन्य जमले आणि संतप्त होऊन श्रीकृष्णांना चारही दिशांनी घेरले.

ਆਪਸਿ ਮੈ ਮਿਲਿ ਕੈ ਭਟ ਧੀਰ ਹਨ੍ਯੋ ਬਲਬੀਰ ਇਹੈ ਪੁਨਿ ਟੇਰਿਯੋ ॥
आपसि मै मिलि कै भट धीर हन्यो बलबीर इहै पुनि टेरियो ॥

शत्रूच्या सैन्याने कृष्णाला चारही बाजूंनी घेरले आणि म्हणाले, हे योद्धा! कृष्णाला मारण्यासाठी तुम्ही सर्वजण एकत्र या

ਸ੍ਰੀ ਧਨ ਸਿੰਘ ਬਲੀ ਅਚਲੇਸ ਕਉ ਅਉਰ ਨਰੇਸਨਿ ਯਾ ਹੀ ਨਿਬੇਰਿਯੋ ॥
स्री धन सिंघ बली अचलेस कउ अउर नरेसनि या ही निबेरियो ॥

यानेच बलवान धनसिंग, अचलसिंग आणि इतर राजांना मारले.

ਇਉ ਕਹਿ ਕੈ ਸਰ ਮਾਰਤ ਭਯੋ ਗਜ ਪੁੰਜ ਮਨੋ ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਛੇਰਿਯੋ ॥੧੧੯੪॥
इउ कहि कै सर मारत भयो गज पुंज मनो करि केहरि छेरियो ॥११९४॥

“हेच आहे, ज्याने धन सिंह आणि अचलेश सिंग आणि इतर राजांना ठार मारले आहे, असे सांगून त्यांनी कृष्णाभोवती सिंहाच्या सभोवतालच्या हत्तींना वेढले.

ਘੇਰਿ ਲਯੋ ਹਰਿ ਕੌ ਜਬ ਹੀ ਹਰਿ ਜੂ ਤਬ ਹੀ ਸਬ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
घेरि लयो हरि कौ जब ही हरि जू तब ही सब ससत्र संभारे ॥

जेव्हा कृष्णाला वेढा घातला गेला तेव्हा त्याने आपली शस्त्रे धरली

ਕੋਪਿ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਫਿਰਿ ਕੈ ਰਿਸ ਸਾਥ ਘਨੇ ਅਰਿ ਬੀਰ ਸੰਘਾਰੇ ॥
कोपि अयोधन मै फिरि कै रिस साथ घने अरि बीर संघारे ॥

रागाच्या भरात त्याने रणांगणात अनेक शत्रूंना ठार केले, अनेकांची मुंडकी छाटली,

ਏਕਨ ਕੇ ਸਿਰ ਕਾਟਿ ਦਏ ਇਕ ਜੀਵਤ ਹੀ ਗਹਿ ਕੇਸਿ ਪਛਾਰੇ ॥
एकन के सिर काटि दए इक जीवत ही गहि केसि पछारे ॥

आणि अनेक जण केसात अडकून खाली कोसळले

ਏਕ ਲਰੇ ਕਟਿ ਭੂਮਿ ਪਰੇ ਇਕ ਦੇਖ ਡਰੇ ਮਰਿ ਗੇ ਬਿਨੁ ਮਾਰੇ ॥੧੧੯੫॥
एक लरे कटि भूमि परे इक देख डरे मरि गे बिनु मारे ॥११९५॥

कापलेले काही योद्धे पृथ्वीवर पडले आणि काही हे सर्व पाहून न लढता मरण पावले.1195.

ਆਠੋ ਈ ਭੂਪ ਕਹਿਓ ਮੁਖ ਤੇ ਭਟ ਭਾਜਤ ਹੋ ਕਹਾ ਜੁਧੁ ਕਰੋ ॥
आठो ई भूप कहिओ मुख ते भट भाजत हो कहा जुधु करो ॥

आठही राजे म्हणाले, हे योद्धा! पळून जाऊ नका आणि शेवटपर्यंत लढा

ਜਬ ਲਉ ਰਨ ਮੈ ਹਮ ਜੀਵਤ ਹੈ ਤਬ ਲਉ ਹਰਿ ਤੇ ਤੁਮ ਹੂੰ ਨ ਡਰੋ ॥
जब लउ रन मै हम जीवत है तब लउ हरि ते तुम हूं न डरो ॥

जोपर्यंत आपण जिवंत आहोत तोपर्यंत कृष्णाला घाबरू नका

ਹਮਰੋ ਇਹ ਆਇਸ ਹੈ ਤੁਮ ਕੋ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਸਾਮੁਹਿ ਜਾਇ ਲਰੋ ॥
हमरो इह आइस है तुम को जदुबीर के सामुहि जाइ लरो ॥

��आम्ही तुम्हाला यादवांचा राजा कृष्ण याच्याशी सामना करण्याची आणि युद्ध करण्याची आज्ञा देतो

ਕੋਊ ਆਹਵ ਤੇ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਟਰੋ ਇਕ ਜੂਝਿ ਪਰੋ ਇਕ ਧਾਇ ਅਰੋ ॥੧੧੯੬॥
कोऊ आहव ते नही नैकु टरो इक जूझि परो इक धाइ अरो ॥११९६॥

युद्ध टाळण्याची कल्पना तुमच्यापैकी कुणालाही नसेल, किंचितही, पुढे धावा आणि शेवटपर्यंत लढा.���1196.

ਫੇਰਿ ਫਿਰੇ ਪਟ ਆਯੁਧ ਲੈ ਰਨ ਮੈ ਜਦੁਬੀਰ ਕਉ ਘੇਰਿ ਲੀਯੋ ॥
फेरि फिरे पट आयुध लै रन मै जदुबीर कउ घेरि लीयो ॥

तेव्हा शस्त्रे हाती घेतलेले योद्धे युद्धात उतरले आणि त्यांनी कृष्णाला वेढा घातला

ਨ ਟਰੇ ਅਤਿ ਰੋਸਿ ਭਿਰੇ ਜੀਯ ਮੈ ਅਤਿ ਆਹਵ ਚਿਤ੍ਰ ਬਚਿਤ੍ਰ ਕੀਯੋ ॥
न टरे अति रोसि भिरे जीय मै अति आहव चित्र बचित्र कीयो ॥

त्यांनी क्षणभरही त्यांची पावले मागे घेतली नाहीत आणि प्रचंड संतापाने हिंसक युद्ध पुकारले.

ਅਸਿ ਲੈ ਬਰ ਬੀਰ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਕੋ ਦਲੁ ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰਿ ਦੀਯੋ ॥
असि लै बर बीर गदा गहि कै रिपु को दलु मारि बिदारि दीयो ॥

हातात तलवारी आणि गदा धरून त्यांनी शत्रूच्या सैन्याचे तुकडे केले

ਇਕ ਬੀਰਨ ਕੇ ਪਦੁ ਸੀਸ ਕਟੇ ਭਟ ਏਕਨ ਕੋ ਦਯੋ ਫਾਰਿ ਹੀਯੋ ॥੧੧੯੭॥
इक बीरन के पदु सीस कटे भट एकन को दयो फारि हीयो ॥११९७॥

कुठे त्यांनी योद्ध्यांची मुंडकी कापली तर कुठे त्यांची छाती फाडली.1197.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਸਰਾਸਨਿ ਲੈ ਬਹੁ ਕਾਟਿ ਰਥੀ ਸਿਰ ਭੂਮਿ ਗਿਰਾਏ ॥
स्री जदुबीर सरासनि लै बहु काटि रथी सिर भूमि गिराए ॥

कृष्णाने धनुष्य हातात घेऊन अनेक योद्ध्यांना रथावरून पाडले.

ਆਯੁਧ ਲੈ ਅਪੁਨੇ ਅਪੁਨੇ ਇਕ ਕੋਪਿ ਭਰੇ ਹਰਿ ਪੈ ਪੁਨਿ ਧਾਏ ॥
आयुध लै अपुने अपुने इक कोपि भरे हरि पै पुनि धाए ॥

पण पुन्हा शत्रूंनी त्यांची शस्त्रे हातात घेतली.

ਤੇ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਕਰੰ ਗਹਿ ਖਗ ਅਭਗ ਹਨੇ ਸੁ ਘਨੇ ਤਹ ਘਾਏ ॥
ते ब्रिजनाथ करं गहि खग अभग हने सु घने तह घाए ॥

ते कृष्णावर पडले, कृष्णाने तलवारीने त्यांचा वध केला

ਭਾਜਿ ਗਏ ਹਰਿ ਤੇ ਅਰਿ ਇਉ ਸੁ ਕੋਊ ਨਹਿ ਆਹਵ ਮੈ ਠਹਰਾਏ ॥੧੧੯੮॥
भाजि गए हरि ते अरि इउ सु कोऊ नहि आहव मै ठहराए ॥११९८॥

अशा प्रकारे जे वाचले, ते रणांगणात राहू शकले नाहीत.1198.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਭੂਪਨ ਕੀ ਭਾਜੀ ਚਮੂ ਖਾਇ ਘਨੀ ਹਰਿ ਮਾਰਿ ॥
भूपन की भाजी चमू खाइ घनी हरि मारि ॥

कृष्णाने चांगलाच फटकेबाजी केल्यावर राजांची उरलेली सर्व सेना पळून गेली

ਤਬਹਿ ਫਿਰੇ ਨ੍ਰਿਪ ਜੁਧ ਕੇ ਆਯੁਧ ਸਕਲ ਸੰਭਾਰਿ ॥੧੧੯੯॥
तबहि फिरे न्रिप जुध के आयुध सकल संभारि ॥११९९॥

मग शस्त्रे धरून राजे एकत्रितपणे युद्धासाठी पुढे निघाले.1199.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕੋਪ ਅਯੋਧਨੁ ਮੈ ਕਰਿ ਕੈ ਕਰਿ ਮੈ ਸਬ ਭੂਪਨ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
कोप अयोधनु मै करि कै करि मै सब भूपन ससत्र संभारे ॥

युद्धाने संतापलेल्या सर्व राजांनी हातात शस्त्रे घेतली.

ਆਇ ਕੈ ਸਾਮੁਹੇ ਸ੍ਯਾਮ ਹੀ ਕੇ ਬਲ ਕੈ ਨਿਜੁ ਆਯੁਧ ਰੋਸਿ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
आइ कै सामुहे स्याम ही के बल कै निजु आयुध रोसि प्रहारे ॥

रणांगणात राजांनी अत्यंत क्रोधाने शस्त्र हातात धरून कृष्णासमोर येऊन जोरदार प्रहार केला.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਸੰਭਾਰਿ ਸਰਾਸਨਿ ਲੈ ਸਰ ਸਤ੍ਰਨ ਕਾਟਿ ਕੈ ਭੂ ਪਰਿ ਡਾਰੇ ॥
कान्रह संभारि सरासनि लै सर सत्रन काटि कै भू परि डारे ॥

कृष्णाने धनुष्य धरून शत्रूंचे बाण अडवले आणि जमिनीवर फेकले

ਘਾਇ ਬਚਾਇ ਕੈ ਯੌ ਤਿਨ ਕੈ ਬਹੁਰੇ ਅਰਿ ਕੈ ਸਿਰ ਕਾਟਿ ਉਤਾਰੇ ॥੧੨੦੦॥
घाइ बचाइ कै यौ तिन कै बहुरे अरि कै सिर काटि उतारे ॥१२००॥

शत्रूच्या प्रहारापासून स्वतःला वाचवत, कृष्णाने अनेक विरोधकांचे मुंडके कापले.1200.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਅਜਬ ਸਿੰਘ ਕੋ ਸਿਰ ਕਟਿਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ॥
अजब सिंघ को सिर कटियो हरि जू ससत्र संभारि ॥

श्रीकृष्णाने शस्त्र घेऊन अजबसिंहाचे शीर कापले

ਅਡਰ ਸਿੰਘ ਘਾਇਲ ਕਰਿਓ ਅਤਿ ਰਨ ਭੂਮਿ ਮਝਾਰਿ ॥੧੨੦੧॥
अडर सिंघ घाइल करिओ अति रन भूमि मझारि ॥१२०१॥

कृष्णाने आपल्या शस्त्रांनी अजयबसिंगचे शीर कापले आणि रणांगणात अदारसिंगला जखमी केले.1201.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਅਡਰ ਸਿੰਘ ਘਾਇਲ ਜਬ ਭਯੋ ॥
अडर सिंघ घाइल जब भयो ॥

जेव्हा अदार सिघ आजारी पडला,

ਅਤਿ ਹੀ ਕੋਪੁ ਜੀਯ ਤਿਹ ਠਯੋ ॥
अति ही कोपु जीय तिह ठयो ॥

अड्दारसिंग जखमी झाल्यावर तो अत्यंत संतापला होता

ਬਹੁ ਤੀਛਨ ਬਰਛਾ ਤਿਨਿ ਲਯੋ ॥
बहु तीछन बरछा तिनि लयो ॥

त्याच्या हातात एक अतिशय धारदार भाला होता

ਹਰਿ ਕੀ ਓਰਿ ਡਾਰਿ ਕੈ ਦਯੋ ॥੧੨੦੨॥
हरि की ओरि डारि कै दयो ॥१२०२॥

त्याने हातात एक भांग घेतली आणि कृष्णाकडे सोडले.1202.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਬਰਛਾ ਆਵਤ ਲਖਿਯੋ ਹਰਿ ਧਨੁਖ ਬਾਨ ਕਰਿ ਕੀਨ ॥
बरछा आवत लखियो हरि धनुख बान करि कीन ॥

भाला येताना पाहून श्रीकृष्णाने हातात धनुष्यबाण घेतला.

ਆਵਤ ਸਰ ਸੋ ਕਾਟਿ ਕੈ ਮਾਰਿ ਵਹੈ ਭਟ ਲੀਨ ॥੧੨੦੩॥
आवत सर सो काटि कै मारि वहै भट लीन ॥१२०३॥

भाला येत असल्याचे पाहून कृष्णाने आपले धनुष्य आणि बाण हातात घेतले आणि आपल्या बाणांनी भाला अडवून त्या योद्ध्यालाही मारले.1203.

ਅਘੜ ਸਿੰਘ ਲਖਿ ਤਿਹ ਦਸਾ ਦੇਤ ਭਯੋ ਨਹੀ ਪੀਠਿ ॥
अघड़ सिंघ लखि तिह दसा देत भयो नही पीठि ॥

ही परिस्थिती पाहून अघारसिंग मागे हटला नाही (रणात).