श्री दसाम ग्रंथ

पान - 80


ਮਨੁ ਤੇ ਤਨੁ ਤੇਜੁ ਚਲਿਓ ਜਗ ਮਾਤ ਕੋ ਦਾਮਨਿ ਜਾਨ ਚਲੇ ਘਨ ਮੈ ॥੪੮॥
मनु ते तनु तेजु चलिओ जग मात को दामनि जान चले घन मै ॥४८॥

जगाच्या मातेचे शरीर तिच्या मनापेक्षा वेगाने हलले, ती ढगांमध्ये विजेच्या चमकासारखी दिसली. 48.,

ਫੂਟ ਗਈ ਧੁਜਨੀ ਸਗਰੀ ਅਸਿ ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਜਬੈ ਕਰਿ ਲੀਨੋ ॥
फूट गई धुजनी सगरी असि चंड प्रचंड जबै करि लीनो ॥

जेव्हा देवीने आपली तलवार हातात धरली तेव्हा सर्व राक्षसांची सेना तडफडली.

ਦੈਤ ਮਰੈ ਨਹਿ ਬੇਖ ਕਰੈ ਬਹੁਤਉ ਬਰਬੰਡ ਮਹਾਬਲ ਕੀਨੋ ॥
दैत मरै नहि बेख करै बहुतउ बरबंड महाबल कीनो ॥

भुते देखील खूप शक्तिशाली होते, ते मरण पावले नाहीत आणि त्याऐवजी बदललेल्या स्वरूपात लढत होते.

ਚਕ੍ਰ ਚਲਾਇ ਦਇਓ ਕਰਿ ਤੇ ਸਿਰ ਸਤ੍ਰ ਕੋ ਮਾਰ ਜੁਦਾ ਕਰ ਦੀਨੋ ॥
चक्र चलाइ दइओ करि ते सिर सत्र को मार जुदा कर दीनो ॥

चंडीने आपल्या हातांनी चकती फेकून शत्रूंचे मस्तक वेगळे केले.

ਸ੍ਰਉਨਤ ਧਾਰ ਚਲੀ ਨਭ ਕੋ ਜਨੁ ਸੂਰ ਕੋ ਰਾਮ ਜਲਾਜਲ ਦੀਨੋ ॥੪੯॥
स्रउनत धार चली नभ को जनु सूर को राम जलाजल दीनो ॥४९॥

त्यामुळे राम सूर्याला जल अर्पण करत असल्याप्रमाणे रक्ताचा प्रवाह वाहत होता.

ਸਬ ਸੂਰ ਸੰਘਾਰ ਦਏ ਤਿਹ ਖੇਤਿ ਮਹਾ ਬਰਬੰਡ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਕੈ ॥
सब सूर संघार दए तिह खेति महा बरबंड पराक्रम कै ॥

जेव्हा त्या पराक्रमी देवीने आपल्या सामर्थ्याने सर्व शूर राक्षसांना मारले,

ਤਹ ਸ੍ਰਉਨਤ ਸਿੰਧੁ ਭਇਓ ਧਰਨੀ ਪਰਿ ਪੁੰਜ ਗਿਰੇ ਅਸਿ ਕੈ ਧਮ ਕੈ ॥
तह स्रउनत सिंधु भइओ धरनी परि पुंज गिरे असि कै धम कै ॥

मग पृथ्वीवर इतका रक्त सांडला की तो रक्ताचा समुद्र बनला.

ਜਗ ਮਾਤ ਪ੍ਰਤਾਪ ਹਨੇ ਸੁਰ ਤਾਪ ਸੁ ਦਾਨਵ ਸੈਨ ਗਈ ਜਮ ਕੈ ॥
जग मात प्रताप हने सुर ताप सु दानव सैन गई जम कै ॥

जगाच्या मातेने आपल्या सामर्थ्याने देवांचे दुःख दूर केले आणि दानव यमाच्या निवासस्थानी गेले.

ਬਹੁਰੋ ਅਰਿ ਸਿੰਧੁਰ ਕੇ ਦਲ ਪੈਠ ਕੈ ਦਾਮਿਨਿ ਜਿਉ ਦੁਰਗਾ ਦਮਕੈ ॥੫੦॥
बहुरो अरि सिंधुर के दल पैठ कै दामिनि जिउ दुरगा दमकै ॥५०॥

तेव्हा देवी दुर्गा हत्तींच्या सैन्यात विजेसारखी चमकली.50.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਜਬ ਮਹਖਾਸੁਰ ਮਾਰਿਓ ਸਬ ਦੈਤਨ ਕੋ ਰਾਜ ॥
जब महखासुर मारिओ सब दैतन को राज ॥

जेव्हा सर्व दैत्यांचा राजा महिषासुराचा वध झाला.

ਤਬ ਕਾਇਰ ਭਾਜੇ ਸਬੈ ਛਾਡਿਓ ਸਕਲ ਸਮਾਜ ॥੫੧॥
तब काइर भाजे सबै छाडिओ सकल समाज ॥५१॥

मग सर्व कावडे सर्व सामान सोडून पळून गेले.५१.,

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबित,

ਮਹਾਬੀਰ ਕਹਰੀ ਦੁਪਹਰੀ ਕੋ ਭਾਨੁ ਮਾਨੋ ਦੇਵਨ ਕੇ ਕਾਜ ਦੇਵੀ ਡਾਰਿਓ ਦੈਤ ਮਾਰਿ ਕੈ ॥
महाबीर कहरी दुपहरी को भानु मानो देवन के काज देवी डारिओ दैत मारि कै ॥

परम वीर देवीने, दुपारच्या वेळी सूर्याच्या तेजाने, देवांच्या कल्याणासाठी राक्षस-राजाचा वध केला.

ਅਉਰ ਦਲੁ ਭਾਜਿਓ ਜੈਸੇ ਪਉਨ ਹੂੰ ਤੇ ਭਾਜੇ ਮੇਘ ਇੰਦ੍ਰ ਦੀਨੋ ਰਾਜ ਬਲੁ ਆਪਨੋ ਸੋ ਧਾਰਿ ਕੈ ॥
अउर दलु भाजिओ जैसे पउन हूं ते भाजे मेघ इंद्र दीनो राज बलु आपनो सो धारि कै ॥

उरलेले राक्षस-सैन्य अशा रीतीने आश्रय घेत होते, जसे वाऱ्यापुढे ढग वेगाने दूर जातात, देवीने आपल्या पराक्रमाने इंद्राला राज्य बहाल केले.

ਦੇਸ ਦੇਸ ਕੇ ਨਰੇਸ ਡਾਰੈ ਹੈ ਸੁਰੇਸ ਪਾਇ ਕੀਨੋ ਅਭਖੇਕ ਸੁਰ ਮੰਡਲ ਬਿਚਾਰਿ ਕੈ ॥
देस देस के नरेस डारै है सुरेस पाइ कीनो अभखेक सुर मंडल बिचारि कै ॥

तिने अनेक देशांच्या सार्वभौम लोकांना इंद्राला नमन करण्यास प्रवृत्त केले आणि त्याचा राज्याभिषेक सोहळा देवांच्या सभेने विचारपूर्वक पार पाडला.

ਈਹਾ ਭਈ ਗੁਪਤਿ ਪ੍ਰਗਟਿ ਜਾਇ ਤਹਾ ਭਈ ਜਹਾ ਬੈਠੇ ਹਰਿ ਹਰਿਅੰਬਰਿ ਕੋ ਡਾਰਿ ਕੈ ॥੫੨॥
ईहा भई गुपति प्रगटि जाइ तहा भई जहा बैठे हरि हरिअंबरि को डारि कै ॥५२॥

अशा रीतीने देवी येथून अंतर्धान पावली आणि तेथेच प्रकट झाली, जिथे शिव सिंहाच्या कातडीवर विराजमान होते.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਮਾਰਕੰਡੇ ਪੁਰਾਨੇ ਸ੍ਰੀ ਚੰਡੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਉਕਤਿ ਬਿਲਾਸ ਮਹਖਾਸੁਰ ਬਧਹਿ ਨਾਮ ਦੁਤੀਆ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੨॥
इति स्री मारकंडे पुराने स्री चंडी चरित्र उकति बिलास महखासुर बधहि नाम दुतीआ धिआइ समापतम सतु सुभम सतु ॥२॥

मार्कंडेय पुराणातील चंडी चरित्र उकती बिलास मध्ये नोंदवल्याप्रमाणे महिषासुराचा वध या शीर्षकाच्या दुसऱ्या अध्यायाचा शेवट. 2.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਲੋਪ ਚੰਡਕਾ ਹੋਇ ਗਈ ਸੁਰਪਤਿ ਕੌ ਦੇ ਰਾਜ ॥
लोप चंडका होइ गई सुरपति कौ दे राज ॥

अशा रीतीने इंद्राला राजपद बहाल करून चंडिका नाहीशी झाली.

ਦਾਨਵ ਮਾਰਿ ਅਭੇਖ ਕਰਿ ਕੀਨੇ ਸੰਤਨ ਕਾਜ ॥੫੩॥
दानव मारि अभेख करि कीने संतन काज ॥५३॥

तिने दानवांचा वध केला आणि संतांच्या कल्याणासाठी त्यांचा नाश केला.53.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਯਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਭਏ ਹੈ ਮਹਾਂ ਮੁਨਿ ਦੇਵਨ ਕੇ ਤਪ ਮੈ ਸੁਖ ਪਾਵੈਂ ॥
या ते प्रसंन भए है महां मुनि देवन के तप मै सुख पावैं ॥

महान ऋषी प्रसन्न झाले आणि देवांचे ध्यान करून त्यांना सांत्वन मिळाले.

ਜਗ੍ਯ ਕਰੈ ਇਕ ਬੇਦ ਰਰੈ ਭਵ ਤਾਪ ਹਰੈ ਮਿਲਿ ਧਿਆਨਹਿ ਲਾਵੈਂ ॥
जग्य करै इक बेद ररै भव ताप हरै मिलि धिआनहि लावैं ॥

यज्ञ केले जात आहेत, वेदांचे पठण केले जात आहे आणि दुःख दूर करण्यासाठी एकत्रितपणे चिंतन केले जात आहे.

ਝਾਲਰ ਤਾਲ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਉਪੰਗ ਰਬਾਬ ਲੀਏ ਸੁਰ ਸਾਜ ਮਿਲਾਵੈਂ ॥
झालर ताल म्रिदंग उपंग रबाब लीए सुर साज मिलावैं ॥

लहान-मोठे झांज, तुतारी, केटलड्रम, रबाब अशा विविध वाद्यांचे सूर स्वरबद्ध केले जात आहेत.

ਕਿੰਨਰ ਗੰਧ੍ਰਬ ਗਾਨ ਕਰੈ ਗਨਿ ਜਛ ਅਪਛਰ ਨਿਰਤ ਦਿਖਾਵੈਂ ॥੫੪॥
किंनर गंध्रब गान करै गनि जछ अपछर निरत दिखावैं ॥५४॥

कुठे किन्नर आणि गंधर्व गात आहेत तर कुठे गण, यक्ष आणि अप्सरा नाचत आहेत.54.,

ਸੰਖਨ ਕੀ ਧੁਨ ਘੰਟਨ ਕੀ ਕਰਿ ਫੂਲਨ ਕੀ ਬਰਖਾ ਬਰਖਾਵੈਂ ॥
संखन की धुन घंटन की करि फूलन की बरखा बरखावैं ॥

शंख आणि घुंगराच्या आवाजाने ते फुलांचा वर्षाव करतात.

ਆਰਤੀ ਕੋਟਿ ਕਰੈ ਸੁਰ ਸੁੰਦਰ ਪੇਖ ਪੁਰੰਦਰ ਕੇ ਬਲਿ ਜਾਵੈਂ ॥
आरती कोटि करै सुर सुंदर पेख पुरंदर के बलि जावैं ॥

लाखो देव पूर्णपणे सजलेले, आरती (प्रदक्षिणा) करत आहेत आणि इंद्राला पाहून तीव्र भक्ती दाखवतात.

ਦਾਨਤਿ ਦਛਨ ਦੈ ਕੈ ਪ੍ਰਦਛਨ ਭਾਲ ਮੈ ਕੁੰਕਮ ਅਛਤ ਲਾਵੈਂ ॥
दानति दछन दै कै प्रदछन भाल मै कुंकम अछत लावैं ॥

भेटवस्तू देऊन आणि इंद्राभोवती प्रदक्षिणा घालत, ते त्यांच्या कपाळावर कुंकू आणि तांदूळाचे पुढचे चिन्ह लावतात.

ਹੋਤ ਕੁਲਾਹਲ ਦੇਵ ਪੁਰੀ ਮਿਲਿ ਦੇਵਨ ਕੇ ਕੁਲਿ ਮੰਗਲ ਗਾਵੈਂ ॥੫੫॥
होत कुलाहल देव पुरी मिलि देवन के कुलि मंगल गावैं ॥५५॥

सर्व देवांच्या नगरात खूप उत्साह आहे आणि देवांची कुटुंबे सत्काराची गाणी गात आहेत.55.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਐਸੇ ਚੰਡ ਪ੍ਰਤਾਪ ਤੇ ਦੇਵਨ ਬਢਿਓ ਪ੍ਰਤਾਪ ॥
ऐसे चंड प्रताप ते देवन बढिओ प्रताप ॥

अशा रीतीने चंडीच्या तेजाने देवांचे वैभव वाढले.

ਤੀਨ ਲੋਕ ਜੈ ਜੈ ਕਰੈ ਰਰੈ ਨਾਮ ਸਤਿ ਜਾਪ ॥੫੬॥
तीन लोक जै जै करै ररै नाम सति जाप ॥५६॥

तिथले सर्व जग आनंदाने नांदत आहेत आणि खऱ्या नामस्मरणाचा नाद ऐकू येत आहे. 56.,

ਇਸੀ ਭਾਂਤਿ ਸੋ ਦੇਵਤਨ ਰਾਜ ਕੀਯੋ ਸੁਖੁ ਮਾਨ ॥
इसी भांति सो देवतन राज कीयो सुखु मान ॥

देवांनी असे आरामात राज्य केले.

ਬਹੁਰ ਸੁੰਭ ਨੈਸੁੰਭ ਦੁਇ ਦੈਤ ਬਡੇ ਬਲਵਾਨ ॥੫੭॥
बहुर सुंभ नैसुंभ दुइ दैत बडे बलवान ॥५७॥

पण काही काळानंतर सुंभ आणि निसुंभ नावाचे दोन पराक्रमी राक्षस प्रकट झाले.57.

ਇੰਦ੍ਰ ਲੋਕ ਕੇ ਰਾਜ ਹਿਤ ਚੜਿ ਧਾਏ ਨ੍ਰਿਪ ਸੁੰਭ ॥
इंद्र लोक के राज हित चड़ि धाए न्रिप सुंभ ॥

इंद्राचे राज्य जिंकण्यासाठी सुंभ राजा पुढे आला.

ਸੈਨਾ ਚਤੁਰੰਗਨਿ ਰਚੀ ਪਾਇਕ ਰਥ ਹੈ ਕੁੰਭ ॥੫੮॥
सैना चतुरंगनि रची पाइक रथ है कुंभ ॥५८॥

त्याच्या चार प्रकारच्या सैन्यासह पायी, रथ आणि हत्तीवर सैनिक होते. 58.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਬਾਜਤ ਡੰਕ ਪੁਰੀ ਧੁਨ ਕਾਨਿ ਸੁ ਸੰਕਿ ਪੁਰੰਦਰ ਮੂੰਦਤ ਪਉਰੈ ॥
बाजत डंक पुरी धुन कानि सु संकि पुरंदर मूंदत पउरै ॥

युद्ध-रणशांचा आवाज ऐकून आणि मनात संशय आला, इंद्र त्याच्या गडाचे द्वार.,

ਸੂਰ ਮੈ ਨਾਹਿ ਰਹੀ ਦੁਤਿ ਦੇਖਿ ਕੇ ਜੁਧ ਕੋ ਦੈਤ ਭਏ ਇਕ ਠਉਰੈ ॥
सूर मै नाहि रही दुति देखि के जुध को दैत भए इक ठउरै ॥

लढाईसाठी पुढे येण्यास योद्ध्यांचा संकोच लक्षात घेऊन सर्व डेमो एका ठिकाणी एकत्र जमले.

ਕਾਪ ਸਮੁੰਦ੍ਰ ਉਠੇ ਸਿਗਰੇ ਬਹੁ ਭਾਰ ਭਈ ਧਰਨੀ ਗਤਿ ਅਉਰੈ ॥
काप समुंद्र उठे सिगरे बहु भार भई धरनी गति अउरै ॥

त्यांचा जमाव पाहून महासागर थरथर कापला आणि पृथ्वीची हालचाल जड ओझ्याने बदलली.

ਮੇਰੁ ਹਲਿਓ ਦਹਲਿਓ ਸੁਰ ਲੋਕ ਜਬੈ ਦਲ ਸੁੰਭ ਨਿਸੁੰਭ ਕੇ ਦਉਰੈ ॥੫੯॥
मेरु हलिओ दहलिओ सुर लोक जबै दल सुंभ निसुंभ के दउरै ॥५९॥

सुंभ आणि निसुंभ यांच्या सैन्याची धावपळ पाहून. सुमेरू पर्वत हलला आणि देवांचे जग खवळले.५९.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਦੇਵ ਸਭੈ ਮਿਲਿ ਕੇ ਤਬੈ ਗਏ ਸਕ੍ਰ ਪਹਿ ਧਾਇ ॥
देव सभै मिलि के तबै गए सक्र पहि धाइ ॥

तेव्हा सर्व देव इंद्राकडे धावत गेले.

ਕਹਿਓ ਦੈਤ ਆਏ ਪ੍ਰਬਲ ਕੀਜੈ ਕਹਾ ਉਪਾਇ ॥੬੦॥
कहिओ दैत आए प्रबल कीजै कहा उपाइ ॥६०॥

शक्तिशाली डेमोवर विजय मिळवल्यामुळे त्यांनी त्याला काही पावले उचलण्यास सांगितले.60.,

ਸੁਨਿ ਕੋਪਿਓ ਸੁਰਪਾਲ ਤਬ ਕੀਨੋ ਜੁਧ ਉਪਾਇ ॥
सुनि कोपिओ सुरपाल तब कीनो जुध उपाइ ॥

हे ऐकून देवांचा राजा क्रोधित झाला आणि युद्धासाठी पावले उचलू लागला.

ਸੇਖ ਦੇਵ ਗਨ ਜੇ ਹੁਤੇ ਤੇ ਸਭ ਲੀਏ ਬੁਲਾਇ ॥੬੧॥
सेख देव गन जे हुते ते सभ लीए बुलाइ ॥६१॥

त्याने उरलेल्या सर्व देवांनाही बोलावले.61.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,