श्री दसाम ग्रंथ

पान - 624


ਜੋਤਿਵੰਤ ਦਸ ਚਾਰਿ ਨਿਧਾਨਾ ॥੧੨੭॥
जोतिवंत दस चारि निधाना ॥१२७॥

त्यांना कोक शास्त्र आणि स्मृतींचे पूर्ण ज्ञान होते आणि ते चौदा शास्त्रांमध्ये निपुण होते.१२७.

ਮਹਾ ਕ੍ਰਮਠੀ ਮਹਾ ਸੁਜਾਨੂ ॥
महा क्रमठी महा सुजानू ॥

(तो) खूप हुशार आणि हुशार होता.

ਮਹਾ ਜੋਤਿ ਦਸ ਚਾਰਿ ਨਿਧਾਨੂ ॥
महा जोति दस चारि निधानू ॥

ते एक महान नायक आणि उत्कृष्ट बुद्धिजीवी होते, ते चौदा विज्ञानांचे भांडार होते

ਅਤਿ ਸਰੂਪ ਅਰੁ ਅਮਿਤ ਪ੍ਰਭਾਸਾ ॥
अति सरूप अरु अमित प्रभासा ॥

(तो) अत्यंत (सुंदर) रूपाने आणि मिलनसार होता.

ਮਹਾ ਮਾਨ ਅਰੁ ਮਹਾ ਉਦਾਸਾ ॥੧੨੮॥
महा मान अरु महा उदासा ॥१२८॥

तो अत्यंत मोहक आणि प्रचंड वैभवशाली होता, त्याला खूप अभिमानही होता आणि त्यासोबतच तो जगापासून मोठ्या प्रमाणात उद्ध्वस्त झाला होता.128.

ਬੇਦ ਅੰਗ ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਪ੍ਰਬੀਨਾ ॥
बेद अंग खट सासत्र प्रबीना ॥

(तो) वेदांचे सहा भाग मानल्या जाणाऱ्या शास्त्रांमध्ये प्रख्यात होता

ਧਨੁਰਬੇਦ ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਰਸ ਲੀਨਾ ॥
धनुरबेद प्रभ के रस लीना ॥

राजा सर्व वेदांग आणि सहा शास्त्रांमध्ये पारंगत होता, तो धनुर्वेदाचे रहस्य जाणणारा होता आणि परमेश्वराच्या प्रेमात लीनही होता.

ਖੜਗਨ ਈਸ੍ਵਰ ਪੁਨਿ ਅਤੁਲ ਬਲ ॥
खड़गन ईस्वर पुनि अतुल बल ॥

(तो) तलवारीचा व अफाट सामर्थ्यवान होता

ਅਰਿ ਅਨੇਕ ਜੀਤੇ ਜਿਨਿ ਦਲਿ ਮਲਿ ॥੧੨੯॥
अरि अनेक जीते जिनि दलि मलि ॥१२९॥

त्याच्याकडे अनेक गुण होते आणि परमेश्वराचे गुण आणि सामर्थ्य असे अमर्याद होते, त्याने माणसावर विजय मिळवला होता.

ਖੰਡ ਅਖੰਡ ਜੀਤਿ ਬਡ ਰਾਜਾ ॥
खंड अखंड जीति बड राजा ॥

(त्याने) महान राजे जिंकले ज्यांना जिंकता आले नाही.

ਆਨਿ ਸਮਾਨ ਨ ਆਪੁ ਬਿਰਾਜਾ ॥
आनि समान न आपु बिराजा ॥

त्याने अविभाजित प्रदेशातील अनेक राजे जिंकले होते आणि त्याच्यासारखा कोणीही नव्हता

ਅਤਿ ਬਲਿਸਟ ਅਸਿ ਤੇਜ ਪ੍ਰਚੰਡਾ ॥
अति बलिसट असि तेज प्रचंडा ॥

(तो) अत्यंत बलवान आणि अत्यंत वेगवान होता

ਅਰਿ ਅਨੇਕ ਜਿਨਿ ਸਾਧਿ ਉਦੰਡਾ ॥੧੩੦॥
अरि अनेक जिनि साधि उदंडा ॥१३०॥

तो अत्यंत पराक्रमी आणि तेजस्वी होता आणि संतांच्या सान्निध्यात अत्यंत विनम्र होता.130.

ਦੇਸ ਬਿਦੇਸ ਅਧਿਕ ਜਿਹ ਜੀਤਾ ॥
देस बिदेस अधिक जिह जीता ॥

ज्याने परदेशात अनेक देश जिंकले होते

ਜਹ ਤਹ ਚਲੀ ਰਾਜ ਕੀ ਨੀਤਾ ॥
जह तह चली राज की नीता ॥

त्याने जवळचे अनेक देश जिंकले आणि त्याच्या राजवटीची सर्वत्र चर्चा झाली

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸਿਰਿ ਛਤ੍ਰ ਬਿਰਾਜਾ ॥
भाति भाति सिरि छत्र बिराजा ॥

(त्याचे) मस्तक विविध छत्रांनी सजवलेले होते

ਤਜਿ ਹਠ ਚਰਨਿ ਲਗੇ ਬਡ ਰਾਜਾ ॥੧੩੧॥
तजि हठ चरनि लगे बड राजा ॥१३१॥

त्याने अनेक प्रकारच्या छत्र्या धारण केल्या आणि अनेक महान राजे आपली जिद्द सोडून त्याच्या पाया पडले.131.

ਜਹ ਤਹ ਹੋਤ ਧਰਮ ਕੀ ਰੀਤਾ ॥
जह तह होत धरम की रीता ॥

जिथे धर्म पाळला जाऊ लागला

ਕਹੂੰ ਨ ਪਾਵਤਿ ਹੋਨਿ ਅਨੀਤਾ ॥
कहूं न पावति होनि अनीता ॥

धर्माच्या परंपरा सर्व दिशांना रूढ झाल्या आणि कुठेही गैरव्यवहार झाला नाही

ਦਾਨ ਨਿਸਾਨ ਚਹੂੰ ਚਕ ਬਾਜਾ ॥
दान निसान चहूं चक बाजा ॥

चार चाकांमध्ये दानाचा ढोंग वाजवला (म्हणजे दानाचा धुमाकूळ).

ਕਰਨ ਕੁਬੇਰ ਬੇਣੁ ਬਲਿ ਰਾਜਾ ॥੧੩੨॥
करन कुबेर बेणु बलि राजा ॥१३२॥

राजा वरुण, कुबेर, बेन आणि बळी यांसारख्या धर्मादाय दान करण्यात तो प्रसिद्ध झाला.132.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਨ ਰਾਜ ਕਮਾਈ ॥
भाति भाति तन राज कमाई ॥

भंताचे राज्य मिळवून

ਆ ਸਮੁਦ੍ਰ ਲੌ ਫਿਰੀ ਦੁਹਾਈ ॥
आ समुद्र लौ फिरी दुहाई ॥

त्याने विविध मार्गांनी राज्य केले आणि त्याचा ढोल समुद्रापर्यंत वाजला

ਜਹ ਤਹ ਕਰਮ ਪਾਪ ਭਯੋ ਦੂਰਾ ॥
जह तह करम पाप भयो दूरा ॥

जिथे पाप आणि भीती संपली होती

ਧਰਮ ਕਰਮ ਸਭ ਕਰਤ ਹਜੂਰਾ ॥੧੩੩॥
धरम करम सभ करत हजूरा ॥१३३॥

आवाज आणि भीती कुठेही दिसली नाही आणि सर्वांनी त्याच्या उपस्थितीत धार्मिक क्रिया केल्या.133.

ਜਹ ਤਹ ਪਾਪ ਛਪਾ ਸਬ ਦੇਸਾ ॥
जह तह पाप छपा सब देसा ॥

जिथे संपूर्ण देशापासून पाप लपलेले आहे

ਧਰਮ ਕਰਮ ਉਠਿ ਲਾਗਿ ਨਰੇਸਾ ॥
धरम करम उठि लागि नरेसा ॥

सर्व देश पापरहित झाले आणि सर्व राजांनी धार्मिक आज्ञा पाळल्या

ਆ ਸਮੁਦ੍ਰ ਲੌ ਫਿਰੀ ਦੁਹਾਈ ॥
आ समुद्र लौ फिरी दुहाई ॥

(त्याचा) आक्रोश समुद्रापर्यंत गेला.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਕਰੀ ਦਿਲੀਪ ਰਜਾਈ ॥੧੩੪॥
इह बिधि करी दिलीप रजाई ॥१३४॥

दिलीपच्या राजवटीची चर्चा महासागरापर्यंत पसरली.134.

ਇਤਿ ਦਲੀਪ ਰਾਜ ਸਮਾਪਤੰ ॥੮॥੫॥
इति दलीप राज समापतं ॥८॥५॥

दिलीपच्या राजवटीच्या वर्णनाचा शेवट आणि त्याच्या स्वर्गाकडे प्रस्थान.

ਅਥ ਰਘੁ ਰਾਜਾ ਕੋ ਰਾਜ ਕਥਨੰ ॥
अथ रघु राजा को राज कथनं ॥

आता रघु राजाच्या राजवटीचे वर्णन सुरू होते

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਬਹੁਰ ਜੋਤਿ ਸੋ ਜੋਤਿ ਮਿਲਾਨੀ ॥
बहुर जोति सो जोति मिलानी ॥

मग (राजा दुलिपची) ज्योत (देवाच्या) ज्योतीत विलीन झाली.

ਸਬ ਜਗ ਐਸ ਕ੍ਰਿਆ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥
सब जग ऐस क्रिआ पहिचानी ॥

सर्वांचा प्रकाश परम प्रकाशात विलीन झाला आणि ही क्रिया जगात चालू राहिली

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਰਾਜ ਰਾਜੁ ਜਗਿ ਕੀਨਾ ॥
स्री रघुराज राजु जगि कीना ॥

(त्यानंतर) रघुराजांनी जगावर राज्य केले

ਅਤ੍ਰਪਤ੍ਰ ਸਿਰਿ ਢਾਰਿ ਨਵੀਨਾ ॥੧੩੫॥
अत्रपत्र सिरि ढारि नवीना ॥१३५॥

राजा राहघूने जगावर राज्य केले आणि नवीन शस्त्रे, शस्त्रे आणि छत परिधान केले.135.

ਬਹੁਤੁ ਭਾਤਿ ਕਰਿ ਜਗਿ ਪ੍ਰਕਾਰਾ ॥
बहुतु भाति करि जगि प्रकारा ॥

अनेक प्रकारचे याग अनेक प्रकारे केले जात

ਦੇਸ ਦੇਸ ਮਹਿ ਧਰਮ ਬਿਥਾਰਾ ॥
देस देस महि धरम बिथारा ॥

त्यांनी अनेक प्रकारचे यज्ञ केले आणि सर्व देशांत धर्माचा प्रसार केला

ਪਾਪੀ ਕੋਈ ਨਿਕਟਿ ਨ ਰਾਖਾ ॥
पापी कोई निकटि न राखा ॥

कोणत्याही पाप्याला जवळ येऊ दिले नाही.

ਝੂਠ ਬੈਨ ਕਿਹੂੰ ਭੂਲਿ ਨ ਭਾਖਾ ॥੧੩੬॥
झूठ बैन किहूं भूलि न भाखा ॥१३६॥

त्याने कोणत्याही पाप्याला त्याच्यासोबत राहू दिले नाही आणि कधीही खोटे बोलले नाही, अगदी दुर्लक्ष करूनही.136.

ਨਿਸਾ ਤਾਸੁ ਨਿਸ ਨਾਥ ਪਛਾਨਾ ॥
निसा तासु निस नाथ पछाना ॥

रात्रीने त्याला चंद्र (स्वरूप) समजले

ਦਿਨਕਰ ਤਾਹਿ ਦਿਵਸ ਅਨੁਮਾਨਾ ॥
दिनकर ताहि दिवस अनुमाना ॥

समीप त्याला चंद्र आणि दिवसाला सूर्य मानत असे

ਬੇਦਨ ਤਾਹਿ ਬ੍ਰਹਮ ਕਰਿ ਲੇਖਾ ॥
बेदन ताहि ब्रहम करि लेखा ॥

वेद त्याला ब्रह्मा म्हणून ओळखतात

ਦੇਵਨ ਇੰਦ੍ਰ ਰੂਪ ਅਵਿਰੇਖਾ ॥੧੩੭॥
देवन इंद्र रूप अविरेखा ॥१३७॥

वेदांनी त्याला "ब्रह्म" मानले आणि देवतांनी त्याला इंद्र मानले.137.

ਬਿਪਨ ਸਬਨ ਬ੍ਰਹਸਪਤਿ ਦੇਖ੍ਯੋ ॥
बिपन सबन ब्रहसपति देख्यो ॥

सर्व ब्राह्मणांनी ब्रहस्पती म्हणून पाहिले

ਦੈਤਨ ਗੁਰੂ ਸੁਕ੍ਰ ਕਰਿ ਪੇਖ੍ਯੋ ॥
दैतन गुरू सुक्र करि पेख्यो ॥

सर्व ब्राह्मणांनी त्यांच्यामध्ये बृहस्पती देव आणि दानवांना शुक्राचार्य म्हणून पाहिले

ਰੋਗਨ ਤਾਹਿ ਅਉਖਧੀ ਮਾਨਾ ॥
रोगन ताहि अउखधी माना ॥

रुग्णांनी ते औषध मानले

ਜੋਗਿਨ ਪਰਮ ਤਤ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥੧੩੮॥
जोगिन परम तत पहिचाना ॥१३८॥

व्याधींनी त्याच्याकडे औषध म्हणून पाहिले आणि योगींनी त्याच्यामध्ये परम तत्व दिसले.138.

ਬਾਲਨ ਬਾਲ ਰੂਪ ਅਵਿਰੇਖ੍ਰਯੋ ॥
बालन बाल रूप अविरेख्रयो ॥

मुले (त्याला) लहानपणी ओळखत

ਜੋਗਨ ਮਹਾ ਜੋਗ ਕਰਿ ਦੇਖ੍ਯੋ ॥
जोगन महा जोग करि देख्यो ॥

मुलांनी त्याला लहानपणी आणि योगींनी परम योगी म्हणून पाहिले

ਦਾਤਨ ਮਹਾਦਾਨਿ ਕਰਿ ਮਾਨ੍ਯੋ ॥
दातन महादानि करि मान्यो ॥

महादान म्हणून देणगीदार स्वीकारले

ਭੋਗਨ ਭੋਗ ਰੂਪ ਪਹਚਾਨ੍ਯੋ ॥੧੩੯॥
भोगन भोग रूप पहचान्यो ॥१३९॥

देणगीदारांनी त्यांच्यामध्ये परम दाता पाहिला आणि आनंद शोधणाऱ्यांनी त्यांना परम योगी मानले.139.

ਸੰਨਿਆਸਨ ਦਤ ਰੂਪ ਕਰਿ ਜਾਨ੍ਯੋ ॥
संनिआसन दत रूप करि जान्यो ॥

तपस्वी दत्त म्हणून ओळखले जाऊ लागले

ਜੋਗਨ ਗੁਰ ਗੋਰਖ ਕਰਿ ਮਾਨ੍ਯੋ ॥
जोगन गुर गोरख करि मान्यो ॥

संन्यासी त्यांना दत्तात्रेय आणि योगी गुरू गोरखनाथ मानत

ਰਾਮਾਨੰਦ ਬੈਰਾਗਿਨ ਜਾਨਾ ॥
रामानंद बैरागिन जाना ॥

बैरागी रामानंद मानीत

ਮਹਾਦੀਨ ਤੁਰਕਨ ਪਹਚਾਨਾ ॥੧੪੦॥
महादीन तुरकन पहचाना ॥१४०॥

बैरागी त्यांना रामानंद मानत आणि मुस्लिमांनी मुहम्मद.140. (ही कालावधी-त्रुटी आहे).

ਦੇਵਨ ਇੰਦ੍ਰ ਰੂਪ ਕਰਿ ਲੇਖਾ ॥
देवन इंद्र रूप करि लेखा ॥

देवांनी इंद्राचे रूप ओळखले

ਦੈਤਨ ਸੁੰਭ ਰਾਜਾ ਕਰਿ ਪੇਖਾ ॥
दैतन सुंभ राजा करि पेखा ॥

देवांनी त्याला इंद्र आणि राक्षसांना शंभ मानले

ਜਛਨ ਜਛ ਰਾਜ ਕਰਿ ਮਾਨਾ ॥
जछन जछ राज करि माना ॥

यक्षांना यक्ष राजा (कुबेर) मानले जाते.

ਕਿਨ੍ਰਨ ਕਿਨ੍ਰਦੇਵ ਪਹਚਾਨਾ ॥੧੪੧॥
किन्रन किन्रदेव पहचाना ॥१४१॥

यक्ष आणि किन्नर त्याला आपला राजा मानत होते.141.

ਕਾਮਿਨ ਕਾਮ ਰੂਪ ਕਰਿ ਦੇਖ੍ਯੋ ॥
कामिन काम रूप करि देख्यो ॥

कमानींनी ते प्रेमाचे रूप म्हणून पाहिले.

ਰੋਗਨ ਰੂਪ ਧਨੰਤਰ ਪੇਖ੍ਯੋ ॥
रोगन रूप धनंतर पेख्यो ॥

वासनांध स्त्रिया त्याला प्रेमाची देवता मानत आणि रोगांनी त्याला धन्वंतरीचा अवतार मानले.

ਰਾਜਨ ਲਖ੍ਯੋ ਰਾਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ॥
राजन लख्यो राज अधिकारी ॥

राजे (त्याला) राज्याचा अधिकारी मानत

ਜੋਗਨ ਲਖ੍ਯੋ ਜੋਗੀਸਰ ਭਾਰੀ ॥੧੪੨॥
जोगन लख्यो जोगीसर भारी ॥१४२॥

राजे त्यांना सार्वभौम मानत होते आणि योगी त्यांना सर्वोच्च योगी मानत होते.142.

ਛਤ੍ਰਨ ਬਡੋ ਛਤ੍ਰਪਤਿ ਜਾਨਾ ॥
छत्रन बडो छत्रपति जाना ॥

छत्रियांना मोठे छत्रपती माहीत आहेत

ਅਤ੍ਰਿਨ ਮਹਾ ਸਸਤ੍ਰਧਰ ਮਾਨਾ ॥
अत्रिन महा ससत्रधर माना ॥

क्षत्रिय त्याला महान छत्रधारी राजा मानत होते आणि शस्त्रास्त्रे चालवणारे त्याला महान आणि शक्तिशाली योद्धा मानत होते.

ਰਜਨੀ ਤਾਸੁ ਚੰਦ੍ਰ ਕਰਿ ਲੇਖਾ ॥
रजनी तासु चंद्र करि लेखा ॥

रात्री त्याला चंद्रासारखा दिसला

ਦਿਨੀਅਰ ਕਰਿ ਤਿਹ ਦਿਨ ਅਵਿਰੇਖਾ ॥੧੪੩॥
दिनीअर करि तिह दिन अविरेखा ॥१४३॥

रात्र त्याला चंद्र मानत आणि दिवसाला सूर्य.143.

ਸੰਤਨ ਸਾਤਿ ਰੂਪ ਕਰਿ ਜਾਨ੍ਯੋ ॥
संतन साति रूप करि जान्यो ॥

संतांनी त्यांना संत म्हणून ओळखले

ਪਾਵਕ ਤੇਜ ਰੂਪ ਅਨੁਮਾਨ੍ਰਯੋ ॥
पावक तेज रूप अनुमान्रयो ॥

संतांनी त्याला शांतीचे प्रकटीकरण मानले आणि अग्नीने त्याला तेज मानले

ਧਰਤੀ ਤਾਸੁ ਧਰਾਧਰ ਜਾਨਾ ॥
धरती तासु धराधर जाना ॥

पृथ्वीने त्याला पर्वत समजले

ਹਰਣਿ ਏਣਰਾਜ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥੧੪੪॥
हरणि एणराज पहिचाना ॥१४४॥

पृथ्वीने त्याला पर्वत मानले आणि मृगाचा राजा मानले.144.