श्री दसाम ग्रंथ

पान - 356


ਮਨੋ ਸਾਵਨ ਮਾਸ ਕੇ ਮਧ ਬਿਖੈ ਚਮਕੈ ਜਿਮ ਬਿਦੁਲਤਾ ਘਨ ਮੈ ॥੬੧੭॥
मनो सावन मास के मध बिखै चमकै जिम बिदुलता घन मै ॥६१७॥

कवी पुन्हा म्हणतात की ते सावन महिन्यात ढगांमध्ये चमकणाऱ्या विजेसारखे दिसतात.617.

ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਸੁੰਦਰ ਖੇਲਤ ਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਰੰਗ ਰਾਚੀ ॥
स्याम सो सुंदर खेलत है कबि स्याम कहै अति ही रंग राची ॥

त्या सुंदर स्त्रिया, कृष्णाच्या प्रेमात रंगलेल्या, रसिक खेळात गढून जातात

ਰੂਪ ਸਚੀ ਅਰੁ ਪੈ ਰਤਿ ਕੀ ਮਨ ਮੈ ਕਰ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੋ ਖੇਲਤ ਸਾਚੀ ॥
रूप सची अरु पै रति की मन मै कर प्रीति सो खेलत साची ॥

त्यांचे सौंदर्य शची आणि रतीसारखे आहे आणि त्यांच्या हृदयात खरे प्रेम आहे

ਰਾਸ ਕੀ ਖੇਲ ਤਟੈ ਜਮੁਨਾ ਰਜਨੀ ਅਰੁ ਦ੍ਯੋਸ ਬਿਧਰਕ ਮਾਚੀ ॥
रास की खेल तटै जमुना रजनी अरु द्योस बिधरक माची ॥

जमना नदीच्या तीरावर रात्रंदिवस रासचा खेळ न मारता (शैलीत) खेळला जातो.

ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਅਰੁ ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਤਜ ਲਾਜਹਿ ਨਾਚੀ ॥੬੧੮॥
चंद्रभगा अरु चंद्रमुखी ब्रिखभानु सुता तज लाजहि नाची ॥६१८॥

यमुनेच्या तीरावर रात्रंदिवस त्यांचा रम्य खेळ प्रसिध्द झाला आहे आणि तेथे लाज सोडून चंद्रभागा, चंद्रमुखी आणि राधा नाचत आहेत.618.

ਰਾਸ ਕੀ ਖੇਲ ਸੁ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਅਤਿ ਹੀ ਤਹ ਸੁੰਦਰ ਭਾਤਿ ਰਚੀ ਹੈ ॥
रास की खेल सु ग्वारनीया अति ही तह सुंदर भाति रची है ॥

या गोपींनी अतिशय सुंदर खेळाची सुरुवात केली आहे

ਲੋਚਨ ਹੈ ਜਿਨ ਕੇ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਜਿਨ ਕੇ ਸਮਤੁਲ ਨ ਰੂਪ ਸਚੀ ਹੈ ॥
लोचन है जिन के म्रिग से जिन के समतुल न रूप सची है ॥

त्यांचे डोळे सारखे आहेत आणि शची देखील सौंदर्यात त्यांची बरोबरी करत नाही

ਕੰਚਨ ਸੇ ਜਿਨ ਕੋ ਤਨ ਹੈ ਮੁਖ ਹੈ ਸਸਿ ਸੋ ਤਹ ਰਾਧਿ ਗਚੀ ਹੈ ॥
कंचन से जिन को तन है मुख है ससि सो तह राधि गची है ॥

त्यांचे शरीर सोन्यासारखे आणि चेहरा चंद्रासारखा आहे

ਮਾਨੋ ਕਰੀ ਕਰਿ ਲੈ ਕਰਤਾ ਸੁਧ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਜੋਊ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਹੈ ॥੬੧੯॥
मानो करी करि लै करता सुध सुंदर ते जोऊ बाकी बची है ॥६१९॥

असे दिसते की ते अमृताच्या अवशेषातून निर्माण झाले आहेत, समुद्रमंथन केले आहे.619.

ਆਈ ਹੈ ਖੇਲਨ ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸਜ ਕੈ ਸੁ ਤ੍ਰੀਯਾ ਤਨ ਸੁੰਦਰ ਬਾਨੇ ॥
आई है खेलन रास बिखै सज कै सु त्रीया तन सुंदर बाने ॥

सुंदर रायमेट्समध्ये सजवून महिला या रसिक नाटकासाठी आल्या आहेत

ਪੀਤ ਰੰਗੇ ਇਕ ਰੰਗ ਕਸੁੰਭ ਕੇ ਏਕ ਹਰੇ ਇਕ ਕੇਸਰ ਸਾਨੇ ॥
पीत रंगे इक रंग कसुंभ के एक हरे इक केसर साने ॥

कोणाचे वस्त्र पिवळ्या रंगाचे, कोणाचे वस्त्र लाल रंगाचे तर कोणाचे वस्त्र भगवे रंगाचे.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੇ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੇ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਪਹਿਚਾਨੇ ॥
ता छबि के जसु उच महा कबि ने अपने मन मै पहिचाने ॥

कवी म्हणतो की गोपी नाचताना खाली पडतात.

ਨਾਚਤ ਭੂਮਿ ਗਿਰੀ ਧਰਨੀ ਹਰਿ ਦੇਖ ਰਹੀ ਨਹੀ ਨੈਨ ਅਘਾਨੇ ॥੬੨੦॥
नाचत भूमि गिरी धरनी हरि देख रही नही नैन अघाने ॥६२०॥

तरीही त्यांच्या मनाला कृष्णाच्या दर्शनाची निरंतरता हवी असते.620.

ਤਿਨ ਕੋ ਇਤਨੋ ਹਿਤ ਦੇਖਤ ਹੀ ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਸੋ ਭਗਵਾਨ ਹਸੇ ਹੈ ॥
तिन को इतनो हित देखत ही अति आनंद सो भगवान हसे है ॥

त्याच्यावरचे एवढे प्रेम पाहून कृष्ण हसतो

ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢੀ ਅਤਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਰਸ ਕੇ ਫੁਨਿ ਬੀਚ ਫਸੈ ਹੈ ॥
प्रीति बढी अति ग्वारिन सो अति ही रस के फुनि बीच फसै है ॥

त्याचे गोपींवरील प्रेम इतके वाढले आहे की तो त्यांच्या प्रेमाच्या मोहात अडकला आहे

ਜਾ ਤਨ ਦੇਖਤ ਪੁੰਨਿ ਬਢੈ ਜਿਹ ਦੇਖਤ ਹੀ ਸਭ ਪਾਪ ਨਸੇ ਹੈ ॥
जा तन देखत पुंनि बढै जिह देखत ही सभ पाप नसे है ॥

कृष्णाचे शरीर पाहिल्यावर पुण्य वाढून दुर्गुण नष्ट होतात

ਜਿਉ ਸਸਿ ਅਗ੍ਰ ਲਸੈ ਚਪਲਾ ਹਰਿ ਦਾਰਮ ਸੇ ਤਿਮ ਦਾਤ ਲਸੇ ਹੈ ॥੬੨੧॥
जिउ ससि अग्र लसै चपला हरि दारम से तिम दात लसे है ॥६२१॥

ज्याप्रमाणे चंद्र तेजस्वी दिसतो, वीज चमकते आणि डाळिंबाचे दाणे सुंदर दिसतात, त्याचप्रमाणे कृष्णाचे दातही सुंदर दिसतात.621.

ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਬਾਤ ਕਹੀ ਰਸ ਕੀ ਜੋਊ ਕਾਨਰ ਹੈ ਸਭ ਦੈਤ ਮਰਈਯਾ ॥
संग गोपिन बात कही रस की जोऊ कानर है सभ दैत मरईया ॥

राक्षसांचा नाश करणारा कृष्ण गोपींशी प्रेमाने बोलला

ਸਾਧਨ ਕੋ ਜੋਊ ਹੈ ਬਰਤਾ ਅਉ ਅਸਾਧਨ ਕੋ ਜੋਊ ਨਾਸ ਕਰਈਯਾ ॥
साधन को जोऊ है बरता अउ असाधन को जोऊ नास करईया ॥

कृष्ण हा संतांचा रक्षक आणि जुलमींचा नाश करणारा आहे

ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸੋਊ ਖੇਲਤ ਹੈ ਜਸੁਧਾ ਸੁਤ ਜੋ ਮੁਸਲੀਧਰ ਭਈਯਾ ॥
रास बिखै सोऊ खेलत है जसुधा सुत जो मुसलीधर भईया ॥

रसिक नाटकात यशोदेचा तोच मुलगा बलरामाचा भाऊ खेळत आहे.

ਨੈਨਨ ਕੇ ਕਰ ਕੈ ਸੁ ਕਟਾਛ ਚੁਰਾਇ ਮਨੋ ਮਤਿ ਗੋਪਿਨ ਲਈਯਾ ॥੬੨੨॥
नैनन के कर कै सु कटाछ चुराइ मनो मति गोपिन लईया ॥६२२॥

त्याने डोळ्यांच्या खुणांनी गोपींचे मन चोरले आहे.622.

ਦੇਵ ਗੰਧਾਰਿ ਬਿਲਾਵਲ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਾਈ ॥
देव गंधारि बिलावल सुध मलार कहै कबि स्याम सुनाई ॥

कवी श्याम म्हणतात, देव गांधारी, बिलावल, शुद्ध मल्हार (रागांचे राग) पठण झाले.

ਜੈਤਸਿਰੀ ਗੁਜਰੀ ਕੀ ਭਲੀ ਧੁਨਿ ਰਾਮਕਲੀ ਹੂੰ ਕੀ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥
जैतसिरी गुजरी की भली धुनि रामकली हूं की तान बसाई ॥

देवगंधारी, बिलावल, शुद्ध मल्हार, जैतश्री, गुजरी आणि रामकली या संगीताच्या सुरांचे सूर कृष्णाने छुप्या बासरीवर वाजवले.

ਸਥਾਵਰ ਤੇ ਸੁਨ ਕੈ ਸੁਰ ਜੀ ਜੜ ਜੰਗਮ ਤੇ ਸੁਰ ਜਾ ਸੁਨ ਪਾਈ ॥
सथावर ते सुन कै सुर जी जड़ जंगम ते सुर जा सुन पाई ॥

जे सर्वांनी ऐकले होते, अचल, मोबाईल, देवांच्या कन्या इ.

ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਬੰਸੁਰੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਜਾਈ ॥੬੨੩॥
रास बिखै संगि ग्वारिन के इह भाति सो बंसुरी कान्रह बजाई ॥६२३॥

गोपींच्या संगतीत कृष्णाने अशी बासरी वाजवली.623.

ਦੀਪਕ ਅਉ ਨਟ ਨਾਇਕ ਰਾਗ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਗਉਰੀ ਕੀ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥
दीपक अउ नट नाइक राग भली बिधि गउरी की तान बसाई ॥

दीपक आणि नट-नायक यांनी राग आणि गौडी (राग) यांचे सूर सुंदरपणे वाजवले आहेत.

ਸੋਰਠਿ ਸਾਰੰਗ ਰਾਮਕਲੀ ਸੁਰ ਜੈਤਸਿਰੀ ਸੁਭ ਭਾਤਿ ਸੁਨਾਈ ॥
सोरठि सारंग रामकली सुर जैतसिरी सुभ भाति सुनाई ॥

कृष्णाने दीपक, गौरी, नट नायक, सोरथ, सारंग, रामकली आणि जैतश्री यांसारख्या संगीताच्या सुरांचे सूर खूप छान वाजवले.

ਰੀਝ ਰਹੇ ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਕੇ ਸਭੈ ਜਨ ਰੀਝ ਰਹਿਯੋ ਸੁਨ ਕੇ ਸੁਰ ਰਾਈ ॥
रीझ रहे प्रिथमी के सभै जन रीझ रहियो सुन के सुर राई ॥

ते ऐकून पृथ्वीवासीय आणि देवांचा राजा इंद्रही मोहित झाला.

ਤੀਰ ਨਦੀ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਮੁਰਲੀ ਕਰਿ ਆਨੰਦ ਸ੍ਯਾਮ ਬਜਾਈ ॥੬੨੪॥
तीर नदी संगि ग्वारिन के मुरली करि आनंद स्याम बजाई ॥६२४॥

गोपींच्या अशा आनंदमय संगतीत कृष्णाने यमुनेच्या तीरावर आपली बासरी वाजवली.624.

ਜਿਹ ਕੇ ਮੁਖ ਕੀ ਸਮ ਚੰਦ੍ਰਪ੍ਰਭਾ ਤਨ ਕੀ ਇਹ ਭਾ ਮਨੋ ਕੰਚਨ ਸੀ ਹੈ ॥
जिह के मुख की सम चंद्रप्रभा तन की इह भा मनो कंचन सी है ॥

ज्याच्या चेहऱ्याचे तेज चंद्रासारखे आहे आणि ज्याचे शरीर सोन्यासारखे आहे

ਮਾਨਹੁ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਕਰਤਾ ਸੁ ਅਨੂਪ ਸੀ ਮੂਰਤਿ ਯਾ ਕੀ ਕਸੀ ਹੈ ॥
मानहु लै कर मै करता सु अनूप सी मूरति या की कसी है ॥

ती, जिला स्वतः देवाने अद्वितीयपणे निर्माण केले आहे

ਚਾਦਨੀ ਮੈ ਗਨ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਗੋਪਿਨ ਤੇ ਸੁ ਹਛੀ ਹੈ ॥
चादनी मै गन ग्वारिन के इह ग्वारिन गोपिन ते सु हछी है ॥

ही गोपी चांदण्या रात्रीच्या गोपींच्या समूहातील इतर गोपींपेक्षा श्रेष्ठ आहे.

ਬਾਤ ਜੁ ਥੀ ਮਨ ਕਾਨਰ ਕੇ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੋਊ ਪੈ ਲਖਿ ਲੀ ਹੈ ॥੬੨੫॥
बात जु थी मन कानर के ब्रिखभान सुता सोऊ पै लखि ली है ॥६२५॥

ती गोपींच्या गटातील सर्वात सुंदर गोपी राधा आहे आणि तिने कृष्णाच्या मनात जे काही होते ते समजून घेतले आहे.625.

ਕਾਨ ਜੂ ਬਾਚ ਰਾਧੇ ਸੋ ॥
कान जू बाच राधे सो ॥

राधाला उद्देशून कृष्णाचे भाषण:

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਕ੍ਰਿਸਨ ਰਾਧਿਕਾ ਤਨ ਨਿਰਖਿ ਕਹੀ ਬਿਹਸਿ ਕੈ ਬਾਤ ॥
क्रिसन राधिका तन निरखि कही बिहसि कै बात ॥

कृष्ण राधाचे शरीर पाहून हसले आणि म्हणाले,

ਮ੍ਰਿਗ ਕੇ ਅਰੁ ਫੁਨਿ ਮੈਨ ਕੇ ਤੋ ਮੈ ਸਭ ਹੈ ਗਾਤਿ ॥੬੨੬॥
म्रिग के अरु फुनि मैन के तो मै सभ है गाति ॥६२६॥

राधाच्या शरीराकडे बघत कृष्ण हसत म्हणाला, तुझे शरीर हरणासारखे आणि प्रेमाच्या देवतेसारखे सुंदर आहे.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਭਾਗ ਕੋ ਭਾਲ ਹਰਿਯੋ ਸੁਨਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਛੀਨ ਲਈ ਮੁਖ ਜੋਤਿ ਸਸੀ ਹੈ ॥
भाग को भाल हरियो सुनि ग्वारिन छीन लई मुख जोति ससी है ॥

���हे राधा! ऐका, या सर्वांनी डेस्टॉयचे नशीब हिसकावून घेतले आहे आणि चंद्राचा प्रकाश चोरला आहे.

ਨੈਨ ਮਨੋ ਸਰ ਤੀਛਨ ਹੈ ਭ੍ਰਿਕੁਟੀ ਮਨੋ ਜਾਨੁ ਕਮਾਨ ਕਸੀ ਹੈ ॥
नैन मनो सर तीछन है भ्रिकुटी मनो जानु कमान कसी है ॥

त्यांचे डोळे तीक्ष्ण बाणांसारखे आणि भुवया धनुष्यासारखे आहेत

ਕੋਕਿਲ ਬੈਨ ਕਪੋਤਿ ਸੋ ਕੰਠ ਕਹੀ ਹਮਰੇ ਮਨ ਜੋਊ ਬਸੀ ਹੈ ॥
कोकिल बैन कपोति सो कंठ कही हमरे मन जोऊ बसी है ॥

त्यांचे बोलणे बाणासारखे आणि कोकिळा आणि कंठ कबुतराच्या सारखे आहे

ਏਤੇ ਪੈ ਚੋਰ ਲਯੋ ਹਮਰੋ ਚਿਤ ਭਾਮਿਨਿ ਦਾਮਿਨਿ ਭਾਤਿ ਲਸੀ ਹੈ ॥੬੨੭॥
एते पै चोर लयो हमरो चित भामिनि दामिनि भाति लसी है ॥६२७॥

मी तेच म्हणतो, मला जे काही आवडते ते सर्वात आश्चर्यकारक गोष्ट ही आहे की विजेसारख्या स्त्रियांनी माझे मन चोरले आहे.627.

ਕਾਨਰ ਲੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੰਗਿ ਗੀਤ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੁੰਦਰ ਗਾਵੈ ॥
कानर लै ब्रिखभान सुता संगि गीत भली बिधि सुंदर गावै ॥

श्रीकृष्णाने राधाविषयी अतिशय सुंदर गाणी गायली आहेत.

ਸਾਰੰਗ ਦੇਵਗੰਧਾਰ ਬਿਭਾਸ ਬਿਲਾਵਲ ਭੀਤਰ ਤਾਨ ਬਸਾਵੈ ॥
सारंग देवगंधार बिभास बिलावल भीतर तान बसावै ॥

कृष्ण राधासोबत एक सुंदर गाणे गात आहे आणि सारंग, देवगंधारी, विभास, बिलावल इत्यादी संगीताच्या सुरांची निर्मिती करत आहे.

ਜੋ ਜੜ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਸੁਨ ਕੈ ਧੁਨਿ ਤਿਆਗ ਕੈ ਧਾਮ ਤਹਾ ਕਹੁ ਧਾਵੈ ॥
जो जड़ स्रउनन मै सुन कै धुनि तिआग कै धाम तहा कहु धावै ॥

अचल गोष्टीही, सूर ऐकत, आपली जागा सोडून धावत सुटल्या

ਜੋ ਖਗ ਜਾਤ ਉਡੇ ਨਭਿ ਮੈ ਸੁਨਿ ਠਾਢ ਰਹੈ ਧੁਨਿ ਜੋ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥੬੨੮॥
जो खग जात उडे नभि मै सुनि ठाढ रहै धुनि जो सुनि पावै ॥६२८॥

जे पक्षी आकाशात उडत आहेत, तेही सूर ऐकून गतिहीन झाले आहेत.628.

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੰਗ ਭਲੇ ਭਗਵਾਨ ਸੋ ਖੇਲਤ ਹੈ ਅਰੁ ਨਾਚਤ ਐਸੇ ॥
ग्वारिन संग भले भगवान सो खेलत है अरु नाचत ऐसे ॥

भगवान श्रीकृष्ण गोपींसोबत खेळत आहेत आणि गात आहेत

ਖੇਲਤ ਹੈ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਨ ਕਛੂ ਜਰਰਾ ਮਨਿ ਧਾਰ ਕੈ ਭੈ ਸੇ ॥
खेलत है मनि आनंद कै न कछू जररा मनि धार कै भै से ॥

तो निर्भयपणे आनंदात खेळत असतो