श्री दसाम ग्रंथ

पान - 674


ਤਿਨਿ ਚਉਬਿਸੈ ਫਲ ਹੀਨ ॥
तिनि चउबिसै फल हीन ॥

ज्याने एका परमेश्वराला ओळखले नाही, त्याच्यासाठी चोवीस निष्फळ आहेत

ਜਿਨ ਏਕ ਕੋ ਪਹਿਚਾਨ ॥
जिन एक को पहिचान ॥

ज्यांनी एक ओळखले आहे,

ਤਿਨਿ ਚਉਬਿਸੈ ਰਸ ਮਾਨ ॥੪੮੧॥
तिनि चउबिसै रस मान ॥४८१॥

जो एकाचे अस्तित्व अनुभवतो आणि त्याला ओळखतो, तो चोवीसांचा आनंद अनुभवू शकतो.481.

ਬਚਿਤ੍ਰ ਪਦ ਛੰਦ ॥
बचित्र पद छंद ॥

विचित्र पद श्लोक

ਏਕਹਿ ਜਉ ਮਨਿ ਆਨਾ ॥
एकहि जउ मनि आना ॥

(ज्यांनी) मनात आणले आहे

ਦੂਸਰ ਭਾਵ ਨ ਜਾਨਾ ॥
दूसर भाव न जाना ॥

आणि द्वैताचा अर्थ ओळखला नाही,

ਦੁੰਦਭਿ ਦਉਰ ਬਜਾਏ ॥
दुंदभि दउर बजाए ॥

(त्यांनी) वयात ('दौर') घंटा वाजवली आहे.

ਫੂਲ ਸੁਰਨ ਬਰਖਾਏ ॥੪੮੨॥
फूल सुरन बरखाए ॥४८२॥

ऋषींनी आपले मन एका परमेश्वरामध्ये लीन केले आणि इतर कोणत्याही कल्पना आपल्या मनात येऊ दिल्या नाहीत, मग देवतांनी त्यांचे ढोल वाजवून फुलांचा वर्षाव केला.482.

ਹਰਖੇ ਸਬ ਜਟ ਧਾਰੀ ॥
हरखे सब जट धारी ॥

सर्व जटाधारी (योगी) आनंद घेत आहेत

ਗਾਵਤ ਦੇ ਦੇ ਤਾਰੀ ॥
गावत दे दे तारी ॥

ऋषींनी आनंदित होऊन टाळ्या वाजवल्या आणि गाऊ लागले

ਜਿਤ ਤਿਤ ਡੋਲਤ ਫੂਲੇ ॥
जित तित डोलत फूले ॥

जिथे फुले (आनंदाने) फिरतात

ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਸਬ ਦੁਖ ਭੂਲੇ ॥੪੮੩॥
ग्रिह के सब दुख भूले ॥४८३॥

ते त्यांच्या घरगुती चिंता विसरून आनंदाने इकडे तिकडे गेले.483.

ਤਾਰਕ ਛੰਦ ॥
तारक छंद ॥

तारक श्लोक

ਬਹੁ ਬਰਖ ਜਬੈ ਤਪਸਾ ਤਿਹ ਕੀਨੀ ॥
बहु बरख जबै तपसा तिह कीनी ॥

जेव्हा त्यांनी अनेक वर्षे तपश्चर्या केली

ਗੁਰਦੇਵ ਕ੍ਰਿਆ ਜੁ ਕਹੀ ਧਰ ਲੀਨੀ ॥
गुरदेव क्रिआ जु कही धर लीनी ॥

अशा रीतीने ऋषीमुनींनी अनेक वर्षे तपस्या करून आपल्या गुरूंच्या आज्ञेनुसार सर्व काही केले.

ਤਬ ਨਾਥ ਸਨਾਥ ਹੁਐ ਬ੍ਯੋਤ ਬਤਾਈ ॥
तब नाथ सनाथ हुऐ ब्योत बताई ॥

मग नाथांनी युक्ती सांगितली आणि ते निघून गेले

ਤਬ ਹੀ ਦਸਓ ਦਿਸਿ ਸੂਝ ਬਨਾਈ ॥੪੮੪॥
तब ही दसओ दिसि सूझ बनाई ॥४८४॥

महान ऋषींनी त्यांना अनेक पद्धती सांगितल्या आणि अशा प्रकारे त्यांना सर्व दहा दिशांचे ज्ञान प्राप्त झाले.484.

ਦਿਜ ਦੇਵ ਤਬੈ ਗੁਰ ਚਉਬਿਸ ਕੈ ਕੈ ॥
दिज देव तबै गुर चउबिस कै कै ॥

मग (त्याने) ब्राह्मण देवाने (दत्त) चोवीस गुरु केले

ਗਿਰਿ ਮੇਰ ਗਏ ਸਭ ਹੀ ਮੁਨਿ ਲੈ ਕੈ ॥
गिरि मेर गए सभ ही मुनि लै कै ॥

अशाप्रकारे चोवीस गुरूंना दत्तक घेऊन इतर ऋषीमुनींसह सुमेरू पर्वतावर गेले.

ਤਪਸਾ ਜਬ ਘੋਰ ਤਹਾ ਤਿਨ ਕੀਨੀ ॥
तपसा जब घोर तहा तिन कीनी ॥

जेव्हा त्याने तेथे कठोर तपश्चर्या केली.

ਗੁਰਦੇਵ ਤਬੈ ਤਿਹ ਯਾ ਸਿਖ ਦੀਨੀ ॥੪੮੫॥
गुरदेव तबै तिह या सिख दीनी ॥४८५॥

तेथे त्यांनी कठोर तपस्या केली आणि नंतर गुरु दत्त यांनी त्या सर्वांना या सूचना दिल्या.४८५.

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोटक श्लोक

ਗਿਰਿ ਮੇਰੁ ਗਏ ਰਿਖਿ ਬਾਲਕ ਲੈ ॥
गिरि मेरु गए रिखि बालक लै ॥

ऋषी (दत्त) सर्व शिष्यांसह सुमेर पर्वतावर गेले.

ਧਰ ਸੀਸ ਜਟਾ ਭਗਵੇ ਪਟ ਕੈ ॥
धर सीस जटा भगवे पट कै ॥

ऋषी डोक्यावर कुलूप घालून आणि अंगावर गेरू रंगाचे वस्त्र परिधान करून आपल्या शिष्यांसह सुमेरू पर्वतावर गेले.

ਤਪ ਘੋਰ ਕਰਾ ਬਹੁ ਬਰਖ ਦਿਨਾ ॥
तप घोर करा बहु बरख दिना ॥

अनेक वर्षे (तिथे) घोर तपश्चर्या केली

ਹਰਿ ਜਾਪ ਨ ਛੋਰਸ ਏਕ ਛਿਨਾ ॥੪੮੬॥
हरि जाप न छोरस एक छिना ॥४८६॥

तेथे त्यांनी अनेक वर्षे विविध तपस्या केल्या आणि क्षणभरही भगवंताला विसरले नाहीत.486.

ਦਸ ਲਛ ਸੁ ਬੀਸ ਸਹੰਸ੍ਰ ਬ੍ਰਖੰ ॥
दस लछ सु बीस सहंस्र ब्रखं ॥

दहा लाख वीस हजार वर्षे ऋषी

ਤਪ ਕੀਨ ਤਹਾ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਰਿਖੰ ॥
तप कीन तहा बहु भाति रिखं ॥

तेथे ऋषींनी दहा लाख वीस हजार वर्षे विविध प्रकारे तपस्या केली

ਸਬ ਦੇਸਨ ਦੇਸ ਚਲਾਇ ਮਤੰ ॥
सब देसन देस चलाइ मतं ॥

त्यांनी सर्व देशांत आपले मत मांडले.

ਮੁਨਿ ਦੇਵ ਮਹਾ ਮਤਿ ਗੂੜ ਗਤੰ ॥੪੮੭॥
मुनि देव महा मति गूड़ गतं ॥४८७॥

मग त्यांनी त्या महान ऋषींच्या गुप्त शिकवणांचा प्रसार दूर आणि जवळच्या सर्व देशांमध्ये केला.487.

ਰਿਖਿ ਰਾਜ ਦਸਾ ਜਬ ਅੰਤ ਭਈ ॥
रिखि राज दसा जब अंत भई ॥

जेव्हा ऋषींचे राज्य संपुष्टात आले,

ਬਲ ਜੋਗ ਹੁਤੇ ਮੁਨਿ ਜਾਨ ਲਈ ॥
बल जोग हुते मुनि जान लई ॥

जेव्हा त्या महान ऋषीचा शेवटचा घटका आला तेव्हा त्या महान ऋषींना योगाच्या बळावर ते कळले.

ਧੂਅਰੋ ਜਗ ਧਉਲੁਰ ਜਾਨਿ ਜਟੀ ॥
धूअरो जग धउलुर जानि जटी ॥

मुनी योगी ('जाती') हे जग धुराचे घर म्हणून ओळखत होते.

ਕਛੁ ਅਉਰ ਕ੍ਰਿਆ ਇਹ ਭਾਤਿ ਠਟੀ ॥੪੮੮॥
कछु अउर क्रिआ इह भाति ठटी ॥४८८॥

मग त्या ऋषींनी मॅट केलेले कुलूप, धुराच्या ढगासारखे या जगाचा विचार करून, दुसर्या कार्याची योजना तयार केली.488.

ਸਧਿ ਕੈ ਪਵਨੈ ਰਿਖ ਜੋਗ ਬਲੰ ॥
सधि कै पवनै रिख जोग बलं ॥

ऋषींनी योगाच्या बळावर साधना केली

ਤਜਿ ਚਾਲ ਕਲੇਵਰ ਭੂਮਿ ਤਲੰ ॥
तजि चाल कलेवर भूमि तलं ॥

योगाच्या बळावर वाऱ्यावर नियंत्रण ठेवत, शरीराचा त्याग करून पृथ्वी सोडली

ਕਲ ਫੋਰਿ ਉਤਾਲ ਕਪਾਲ ਕਲੀ ॥
कल फोरि उताल कपाल कली ॥

दशमद्वारच्या सुंदर कवटीची कळी तोडून

ਤਿਹ ਜੋਤਿ ਸੁ ਜੋਤਿਹ ਮਧ ਮਿਲੀ ॥੪੮੯॥
तिह जोति सु जोतिह मध मिली ॥४८९॥

कवटी फोडून, त्याचा आत्म्याचा प्रकाश परमेश्वराच्या परम प्रकाशात विलीन झाला.489.

ਕਲ ਕਾਲ ਕ੍ਰਵਾਲ ਕਰਾਲ ਲਸੈ ॥
कल काल क्रवाल कराल लसै ॥

कालच्या हातात सुंदर ('काल') भयंकर तलवार चमकते.

ਜਗ ਜੰਗਮ ਥਾਵਰ ਸਰਬ ਕਸੈ ॥
जग जंगम थावर सरब कसै ॥

काल (मृत्यू) त्याची भयानक तलवार सर्व प्रकारच्या प्राण्यांवर सदैव ताणतो

ਜਗ ਕਾਲਹਿ ਜਾਲ ਬਿਸਾਲ ਰਚਾ ॥
जग कालहि जाल बिसाल रचा ॥

काळाने जगात खूप मोठे जाळे निर्माण केले आहे

ਜਿਹ ਬੀਚ ਫਸੇ ਬਿਨ ਕੋ ਨ ਬਚਾ ॥੪੯੦॥
जिह बीच फसे बिन को न बचा ॥४९०॥

त्याने या जगाचे मोठे जाळे तयार केले आहे, ज्यातून कोणीही सुटू शकले नाही.490.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਦੇਸ ਬਿਦੇਸ ਨਰੇਸਨ ਜੀਤਿ ਅਨੇਸ ਬਡੇ ਅਵਨੇਸ ਸੰਘਾਰੇ ॥
देस बिदेस नरेसन जीति अनेस बडे अवनेस संघारे ॥

(ज्याने) परदेशी राजांवर विजय मिळवला आणि महान सेनापती ('अनेस') आणि राजे ('अवेन्स') मारले.

ਆਠੋ ਈ ਸਿਧ ਸਬੈ ਨਵ ਨਿਧਿ ਸਮ੍ਰਿਧਨ ਸਰਬ ਭਰੇ ਗ੍ਰਿਹ ਸਾਰੇ ॥
आठो ई सिध सबै नव निधि सम्रिधन सरब भरे ग्रिह सारे ॥

या काल (मृत्यूने) सर्व देश आणि पृथ्वीच्या महान सार्वभौमांचा वध केला आहे, ज्यांच्याकडे आठ शक्ती, नऊ खजिना, सर्व प्रकारच्या सिद्धी होत्या.

ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਬਨਿਤਾ ਬਹੁਤੈ ਘਰਿ ਮਾਲ ਭਰੇ ਨਹੀ ਜਾਤ ਸੰਭਾਰੇ ॥
चंद्रमुखी बनिता बहुतै घरि माल भरे नही जात संभारे ॥

चंद्रमुखी स्त्रिया आणि अमर्याद संपत्ती

ਨਾਮ ਬਿਹੀਨ ਅਧੀਨ ਭਏ ਜਮ ਅੰਤਿ ਕੋ ਨਾਗੇ ਹੀ ਪਾਇ ਸਿਧਾਰੇ ॥੪੯੧॥
नाम बिहीन अधीन भए जम अंति को नागे ही पाइ सिधारे ॥४९१॥

ते सर्व भगवंताच्या नामाचे स्मरण न करता यमाच्या हाताखाली उघड्या पायांनी हे जग सोडून गेले.491.

ਰਾਵਨ ਕੇ ਮਹਿਰਾਵਨ ਕੇ ਮਨੁ ਕੇ ਨਲ ਕੇ ਚਲਤੇ ਨ ਚਲੀ ਗਉ ॥
रावन के महिरावन के मनु के नल के चलते न चली गउ ॥

रावण आणि मेहरावणही त्याच्यापुढे असहाय्य होते