श्री दसाम ग्रंथ

पान - 461


ਜਿਉ ਤੜਾਗ ਆਪ ਕਉ ਸੁ ਮਾਲਾ ਜੈਸੇ ਜਾਪੁ ਕਉ ਸੋ ਪੁੰਨਿ ਜੈਸੇ ਪਾਪ ਕਉ ਜਿਉ ਆਲ ਬਾਲ ਤਰੁ ਕੋ ॥
जिउ तड़ाग आप कउ सु माला जैसे जापु कउ सो पुंनि जैसे पाप कउ जिउ आल बाल तरु को ॥

ज्याप्रमाणे टाकी पाण्याला घेरते, नामाच्या पुनरावृत्तीला जपमाळ, सद्गुण दुर्गुणांना घेरतात आणि लता काकडीला वेढतात.

ਜੈਸੇ ਉਡ ਧ੍ਰੂਅ ਕਉ ਸਮੁਦਰ ਜੈਸੇ ਭੂਅ ਕਉ ਸੁ ਤੈਸੇ ਘੇਰਿ ਲੀਨੋ ਹੈ ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਬਰ ਕੋ ॥੧੬੩੫॥
जैसे उड ध्रूअ कउ समुदर जैसे भूअ कउ सु तैसे घेरि लीनो है खड़ग सिंघ बर को ॥१६३५॥

ज्याप्रमाणे आकाशाने ध्रुव ताऱ्याला वेढले आहे, समुद्राने पृथ्वीला वेढले आहे, त्याचप्रमाणे या वीरांनी पराक्रमी खरगसिंहाला वेढले आहे.1635.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਘੇਰਿ ਲਯੋ ਖੜਗੇਸ ਜਬੈ ਤਬ ਹੀ ਦੁਰਜੋਧਨ ਕੋਪ ਭਯੋ ਹੈ ॥
घेरि लयो खड़गेस जबै तब ही दुरजोधन कोप भयो है ॥

खरगसिंगाला वेढा घातल्यानंतर दुर्योधन प्रचंड संतापला

ਪਾਰਥ ਭੀਮ ਜੁਧਿਸਟਰ ਭੀਖਮ ਅਉਰ ਹਲੀ ਹਲੁ ਪਾਨਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥
पारथ भीम जुधिसटर भीखम अउर हली हलु पानि लयो है ॥

अर्जुन, भीम, युधिष्ठर आणि भीष्म यांनी शस्त्रे घेतली आणि बलरामांनी नांगर उचलला.

ਭਾਨੁਜ ਦ੍ਰਉਣ ਜੁ ਅਉਰ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸੁ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਲਏ ਅਰਿ ਓਰਿ ਗਯੋ ਹੈ ॥
भानुज द्रउण जु अउर क्रिपा सु क्रिपान लए अरि ओरि गयो है ॥

कर्ण ('भानुज') द्रोणाचार्य आणि कृपाचार्य किरपाण घेऊन शत्रूकडे निघाले.

ਅਤ੍ਰਨ ਲਾਤਨ ਮੂਕਨ ਦਾਤਨ ਕੋ ਤਹਾ ਆਹਵ ਹੋਤ ਭਯੋ ਹੈ ॥੧੬੩੬॥
अत्रन लातन मूकन दातन को तहा आहव होत भयो है ॥१६३६॥

द्रोणाचार्य, कृपाचार्य, करण इत्यादी शत्रूच्या दिशेने पुढे सरसावले आणि हात, पाय, मुठी आणि दात घेऊन भयानक लढाई सुरू झाली.1636.

ਸ੍ਰੀ ਖੜਗੇਸ ਲਯੋ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿ ਕਈ ਅਰਿ ਕੋਟਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥
स्री खड़गेस लयो धनु बान संभारि कई अरि कोटि संघारे ॥

खरगसिंगने धनुष्यबाण धरून लाखो शत्रूंना मारले

ਬਾਜ ਪਰੇ ਕਹੂੰ ਤਾਜ ਗਿਰੇ ਗਜਰਾਜ ਗਿਰੇ ਗਿਰਿ ਸੇ ਧਰਿ ਕਾਰੇ ॥
बाज परे कहूं ताज गिरे गजराज गिरे गिरि से धरि कारे ॥

कुठे घोडे, तर कुठे डोंगरासारखे काळे हत्ती खाली पडले आहेत

ਘਾਇਲ ਏਕ ਪਰੇ ਤਰਫੈ ਸੁ ਮਨੋ ਕਰਸਾਯਲ ਸਿੰਘ ਬਿਡਾਰੇ ॥
घाइल एक परे तरफै सु मनो करसायल सिंघ बिडारे ॥

'करसायल' (काळे हरीण) सिंहाने मारल्यासारखे अनेकजण जखमी आणि त्रस्त आहेत.

ਏਕ ਬਲੀ ਕਰਵਾਰਨ ਸੋ ਅਰਿ ਲੋਥ ਪਰੀ ਤਿਹ ਮੂੰਡ ਉਤਾਰੇ ॥੧੬੩੭॥
एक बली करवारन सो अरि लोथ परी तिह मूंड उतारे ॥१६३७॥

त्यापैकी काही, पडून, सिंहाने पिसाळलेल्या हत्तीच्या तरुणासारखे रडत आहेत आणि त्यापैकी काही इतके शक्तिशाली आहेत, जे पडलेल्या प्रेतांचे मुंडके तोडत आहेत.1637.

ਭੂਪਤਿ ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਗਹੀ ਜਦੁਬੀਰਨ ਕੇ ਅਭਿਮਾਨ ਉਤਾਰੇ ॥
भूपति बान कमान गही जदुबीरन के अभिमान उतारे ॥

राजाने (खरगसिंग) धनुष्यबाण घेऊन यादव योद्ध्यांचा अभिमान नष्ट केला.

ਫੇਰਿ ਲਈ ਜਮਧਾਰਿ ਸੰਭਾਰਿ ਹਕਾਰ ਕੇ ਸਤ੍ਰਨ ਕੇ ਉਰ ਫਾਰੇ ॥
फेरि लई जमधारि संभारि हकार के सत्रन के उर फारे ॥

राजाने धनुष्यबाण हाती घेऊन यादवांचा अभिमान धुळीस मिळवला आणि मग हातात कुऱ्हाड घेऊन शत्रूंची मने फाडून टाकली.

ਘਾਇ ਏਕ ਗਿਰੇ ਰਨ ਮੈ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਜਗਦੀਸ ਸੰਭਾਰੇ ॥
घाइ एक गिरे रन मै अपने मन मै जगदीस संभारे ॥

युद्धात जखमी झालेले योद्धे मनाने परमेश्वराचे स्मरण करत आहेत

ਤੇ ਵਹ ਮੋਖ ਭਏ ਤਬ ਹੀ ਭਵ ਕੋ ਤਰ ਕੈ ਹਰਿ ਲੋਕਿ ਪਧਾਰੇ ॥੧੬੩੮॥
ते वह मोख भए तब ही भव को तर कै हरि लोकि पधारे ॥१६३८॥

जे युद्धात मरण पावले, त्यांना मोक्ष प्राप्त झाला आणि ते संसाराचा महासागर पार करून परमेश्वराच्या निवासस्थानी गेले.1638.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਨਿਪਟ ਸੁਭਟ ਚਟਪਟ ਕਟੇ ਖਟਪਟ ਕਹੀ ਨ ਜਾਇ ॥
निपट सुभट चटपट कटे खटपट कही न जाइ ॥

पराक्रमी योद्धे फार लवकर कापले गेले आणि युद्धाच्या भयानकतेचे वर्णन करता येणार नाही

ਸਟਪਟ ਜੇ ਭਾਜੇ ਤਿਨਹੁ ਪਾਰਥ ਕਹਿਓ ਸੁਨਾਇ ॥੧੬੩੯॥
सटपट जे भाजे तिनहु पारथ कहिओ सुनाइ ॥१६३९॥

जे पटकन पळत आहेत, अर्जुन त्यांना म्हणाला, 1639

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਕੈ ਕਾਜ ਕੋ ਆਜ ਕਰੋ ਸਭ ਹੀ ਭਟ ਨਾਹਿ ਟਰੋ ॥
स्री ब्रिजराज कै काज को आज करो सभ ही भट नाहि टरो ॥

“हे योद्धा! कृष्णाने नेमून दिलेले कार्य करा आणि युद्धक्षेत्रातून पळून जाऊ नका

ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਪਾਨਨ ਮੈ ਅਰਿ ਭੂਪਤਿ ਕਉ ਲਲਕਾਰਿ ਪਰੋ ॥
धनु बान संभार कै पानन मै अरि भूपति कउ ललकारि परो ॥

आपले धनुष्य आणि बाण हातात धरा आणि राजाला ओरडत त्याच्यावर पडा

ਮੁਖ ਤੇ ਮਿਲਿ ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਰਰੋ ਅਪੁਨੇ ਅਪੁਨੇ ਹਥਿਯਾਰ ਧਰੋ ॥
मुख ते मिलि मार ही मार ररो अपुने अपुने हथियार धरो ॥

"हातात शस्त्रे धरून, 'मार, मार' असे ओरडून

ਤੁਮ ਤੋ ਕੁਲ ਕੀ ਕਛੁ ਲਾਜ ਕਰੋ ਖੜਗੇਸ ਕੇ ਸੰਗਿ ਲਰੋ ਨ ਡਰੋ ॥੧੬੪੦॥
तुम तो कुल की कछु लाज करो खड़गेस के संगि लरो न डरो ॥१६४०॥

तुमच्या वंशाच्या परंपरेचा तरी विचार करा आणि खरगसिंगशी निर्भयपणे लढा.” १६४०.

ਭਾਨੁਜ ਕੋਪ ਭਯੋ ਚਿਤ ਮੈ ਤਿਹ ਭੂਪਤਿ ਕੇ ਹਠਿ ਸਾਮੁਹੇ ਧਾਯੋ ॥
भानुज कोप भयो चित मै तिह भूपति के हठि सामुहे धायो ॥

सूर्यपुत्र करण रागाने राजासमोर ठामपणे उभा राहिला.

ਚਾਪ ਚਢਾਇ ਲਯੋ ਕਰ ਮੈ ਸਰ ਯੌ ਤਬ ਹੀ ਇਕ ਬੈਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
चाप चढाइ लयो कर मै सर यौ तब ही इक बैन सुनायो ॥

आणि धनुष्य ओढून बाण हातात घेऊन राजाला म्हणाला

ਆਯੋ ਹੈ ਕੇਹਰਿ ਕੇ ਮੁਖ ਮੈ ਮ੍ਰਿਗ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਨ੍ਰਿਪ ਤਊ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥
आयो है केहरि के मुख मै म्रिग ऐसे कहियो न्रिप तऊ सुनि पायो ॥

“हे राजा, तू ऐकतोस का! आता तू माझ्यासारख्या सिंहाच्या तोंडात हरणासारखा पडला आहेस

ਭੂਪਤਿ ਹਾਥਿ ਲਯੋ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿ ਕਹਿਓ ਮੁਖ ਤੇ ਸਮਝਾਯੋ ॥੧੬੪੧॥
भूपति हाथि लयो धनु बान संभारि कहिओ मुख ते समझायो ॥१६४१॥

राजाने धनुष्यबाण हातात घेतले आणि सूर्यपुत्राला सांगितले, १६४१

ਭਾਨੁਜ ਕਾਹੇ ਕਉ ਜੁਝਿ ਮਰੋ ਗ੍ਰਿਹ ਜਾਹੁ ਭਲੋ ਦਿਨ ਕੋਇਕ ਜੀਜੋ ॥
भानुज काहे कउ जुझि मरो ग्रिह जाहु भलो दिन कोइक जीजो ॥

“हे सूर्यपुत्र करण! तुला का मरायचे आहे? तुम्ही जाऊ शकता आणि काही दिवस जिवंत राहू शकता

ਖਾਤ ਹਲਾਹਲ ਕਿਉ ਅਪਨੇ ਕਰਿ ਜਾਇ ਕੈ ਧਾਮੁ ਸੁਧਾ ਰਸੁ ਪੀਜੋ ॥
खात हलाहल किउ अपने करि जाइ कै धामु सुधा रसु पीजो ॥

तू स्वतःच्या हाताने विष का घेत आहेस, घरी जा आणि आरामात अमृत प्यावे.

ਯੌ ਕਹਿ ਭੂਪਤਿ ਬਾਨ ਹਨਿਓ ਮੁਖ ਤੇ ਕਹਿਯੋ ਜੁਧਹਿ ਕੋ ਫਲੁ ਲੀਜੋ ॥
यौ कहि भूपति बान हनिओ मुख ते कहियो जुधहि को फलु लीजो ॥

असे बोलून राजाने आपला बाण सोडला आणि म्हणाला, “युद्धात येण्याचे बक्षीस पहा.

ਲਾਗਤਿ ਬਾਨ ਗਿਰਿਓ ਮੁਰਛਾਇ ਕੈ ਸ੍ਰਉਨ ਗਿਰਿਓ ਸਗਰੋ ਅੰਗ ਭੀਜੋ ॥੧੬੪੨॥
लागति बान गिरिओ मुरछाइ कै स्रउन गिरिओ सगरो अंग भीजो ॥१६४२॥

बाण लागल्याने तो बेशुद्ध पडला आणि त्याचे सर्व शरीर रक्ताने माखले.1642.

ਤਉ ਹੀ ਲਉ ਭੀਮ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਪੁਨਿ ਪਾਰਥ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਧਨ ਧਾਯੋ ॥
तउ ही लउ भीम गदा गहि कै पुनि पारथ लै कर मै धन धायो ॥

तेव्हा भीम गदा घेऊन आणि अर्जुन धनुष्य घेऊन धावला

ਭੀਖਮ ਦ੍ਰੋਣ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਹਦੇਵ ਸੁ ਭੂਰਸ੍ਰਵਾ ਮਨਿ ਕੋਪ ਬਢਾਯੋ ॥
भीखम द्रोण क्रिपा सहदेव सु भूरस्रवा मनि कोप बढायो ॥

भीष्म, द्रोण, कृपाचार्य, सहदेव भुरश्रवा इत्यादीही संतापले.

ਸ੍ਰੀ ਦੁਰਜੋਧਨ ਰਾਇ ਜੁਧਿਸਟਰ ਸ੍ਰੀ ਬਿਜ ਨਾਇਕ ਲੈ ਦਲੁ ਆਯੋ ॥
स्री दुरजोधन राइ जुधिसटर स्री बिज नाइक लै दलु आयो ॥

दुर्योधन, युधिष्टर आणि कृष्ण हेही आपल्या सैन्यासह आले

ਭੂਪ ਕੇ ਤੀਰਨ ਕੇ ਡਰ ਤੇ ਬਰ ਬੀਰਨ ਤਉ ਮਨ ਮੈ ਡਰ ਪਾਯੋ ॥੧੬੪੩॥
भूप के तीरन के डर ते बर बीरन तउ मन मै डर पायो ॥१६४३॥

राजाच्या बाणांनी पराक्रमी योद्धे मनात भयभीत झाले.1643.

ਤਉ ਲਗਿ ਸ੍ਰੀਪਤਿ ਆਪ ਕੁਪਿਯੋ ਸਰ ਭੂਪਤਿ ਕੇ ਉਰ ਮੈ ਇਕ ਮਾਰਿਓ ॥
तउ लगि स्रीपति आप कुपियो सर भूपति के उर मै इक मारिओ ॥

तोपर्यंत कृष्णाने प्रचंड रागाने राजाच्या हृदयावर बाण सोडला

ਏਕ ਹੀ ਬਾਨ ਕੋ ਤਾਨ ਤਬੈ ਤਿਹ ਸਾਰਥੀ ਕੋ ਪ੍ਰਤਿਅੰਗ ਪ੍ਰਹਾਰਿਓ ॥
एक ही बान को तान तबै तिह सारथी को प्रतिअंग प्रहारिओ ॥

आता त्याने धनुष्य ओढून सारथीकडे बाण सोडला

ਭੂਪਤਿ ਆਗੇ ਹੀ ਹੋਤ ਭਯੋ ਰਨ ਭੂਮਹਿ ਤੇ ਨ ਟਰਿਓ ਪਗ ਟਾਰਿਓ ॥
भूपति आगे ही होत भयो रन भूमहि ते न टरिओ पग टारिओ ॥

आता राजा पुढे सरसावला आणि रणांगणात त्याचा पाय घसरला

ਸੂਰ ਸਰਾਹਤ ਭੇ ਸਭ ਹੀ ਜਸੁ ਯੋਂ ਮੁਖ ਤੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰਿਓ ॥੧੬੪੪॥
सूर सराहत भे सभ ही जसु यों मुख ते कबि स्याम उचारिओ ॥१६४४॥

कवी म्हणतो की सर्व योद्धे या युद्धाची प्रशंसा करू लागले.1644.

ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਕੋ ਅਵਿਲੋਕ ਕੈ ਆਨਨ ਇਉ ਕਹਿ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਬਾਤ ਸੁਨਾਈ ॥
स्री हरि को अविलोक कै आनन इउ कहि कै न्रिप बात सुनाई ॥

श्रीकृष्णाचे मुख पाहून राजा असे बोलला

ਛੂਟ ਰਹੀ ਅਲਕੈ ਕਟਿ ਲਉ ਉਪਮਾ ਮੁਖ ਕੀ ਬਰਨੀ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥
छूट रही अलकै कटि लउ उपमा मुख की बरनी नही जाई ॥

कृष्णाला पाहून राजा म्हणाला, “तुझे केस खूप सुंदर आहेत आणि तुझ्या चेहऱ्याचे वैभव अवर्णनीय आहे.

ਚਾਰੁ ਦਿਪੈ ਅਖੀਆਨ ਦੋਊ ਉਪਮਾ ਨ ਕਛੂ ਇਨ ਤੇ ਅਧਿਕਾਈ ॥
चारु दिपै अखीआन दोऊ उपमा न कछू इन ते अधिकाई ॥

“तुमचे डोळे अत्यंत मोहक आहेत आणि त्यांची तुलना कशाशीही होऊ शकत नाही

ਜਾਹੁ ਚਲੇ ਤੁਮ ਕਉ ਹਰਿ ਛਾਡਤਿ ਲੈਹੁ ਕਹਾ ਹਠਿ ਠਾਨਿ ਲਰਾਈ ॥੧੬੪੫॥
जाहु चले तुम कउ हरि छाडति लैहु कहा हठि ठानि लराई ॥१६४५॥

हे कृष्णा ! तू जाशील, मी तुला सोडतो, लढून तुला काय मिळणार?" १६४५.

ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿ ਕਹਿਯੋ ਬਹੁਰੋ ਹਮਰੀ ਬਤੀਯਾ ਹਰਿ ਜੂ ਸੁਨਿ ਲੀਜੈ ॥
धनु बान संभारि कहियो बहुरो हमरी बतीया हरि जू सुनि लीजै ॥

(राजा) धनुष्यबाण घेऊन म्हणाला, हे कृष्णा! माझे शब्द ऐका.

ਕਿਉ ਹਠਿ ਠਾਨਿ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਹਮ ਸਿਉ ਸਮੁਹਾਇ ਕੈ ਆਹਵ ਕੀਜੈ ॥
किउ हठि ठानि अयोधन मै हम सिउ समुहाइ कै आहव कीजै ॥

धनुष्यबाण हातात धरून राजा कृष्णाला म्हणाला, “तू माझे ऐक, माझ्यासमोर सतत लढायला का येत आहेस?

ਮਾਰਤ ਹੋ ਅਬ ਤੋਹਿ ਨ ਛਾਡਤ ਜਾਹੁ ਭਲੇ ਅਬ ਲਉ ਨਹੀ ਛੀਜੈ ॥
मारत हो अब तोहि न छाडत जाहु भले अब लउ नही छीजै ॥

“मी आता तुला मारून टाकीन आणि तुला सोडणार नाही, नाहीतर तू निघून जाशील

ਮਾਨ ਕਹਿਓ ਹਮਰੋ ਪੁਰ ਕੀ ਕਜਰਾਰਨਿ ਕੋ ਨ ਬ੍ਰਿਥਾ ਦੁਖ ਦੀਜੈ ॥੧੬੪੬॥
मान कहिओ हमरो पुर की कजरारनि को न ब्रिथा दुख दीजै ॥१६४६॥

आताही काहीही झाले नाही, माझी आज्ञा पाळा आणि मरण पत्करून नगरातील स्त्रियांना व्यर्थ त्रास देऊ नका.1646.

ਹਉ ਹਠ ਠਾਨਿ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਘਨ ਸ੍ਯਾਮ ਘਨੇ ਰਨਬੀਰ ਨਿਬੇਰੇ ॥
हउ हठ ठानि अयोधन मै घन स्याम घने रनबीर निबेरे ॥

“मी सतत युद्धात गुंतलेल्या अनेक योद्ध्यांना ठार मारले आहे