श्री दसाम ग्रंथ

पान - 455


ਸਾਠ ਹਜਾਰ ਹਨੇ ਬਹੁਰੋ ਭਟ ਜਛ ਸੁ ਲਛ ਕਈ ਤਿਹ ਘਾਏ ॥
साठ हजार हने बहुरो भट जछ सु लछ कई तिह घाए ॥

साठ हजार योद्धे मारल्यानंतर राजाने एक लाख यक्षांचा पाडाव केला

ਜਾਦਵ ਲਛ ਕੀਏ ਬਿਰਥੀ ਬਹੁ ਜਛਨ ਕੇ ਤਨ ਲਛ ਬਨਾਏ ॥
जादव लछ कीए बिरथी बहु जछन के तन लछ बनाए ॥

त्याने एक लाख यादवांना त्यांच्या रथापासून वंचित केले आणि यक्षांना आपले लक्ष्य केले

ਪੈਦਲ ਲਾਖ ਪਚਾਸ ਹਨੇ ਪੁਰਜੇ ਪੁਰਜੇ ਕਰਿ ਭੂਮਿ ਗਿਰਾਏ ॥
पैदल लाख पचास हने पुरजे पुरजे करि भूमि गिराए ॥

त्याने पन्नास लाख सैनिकांना पृथ्वीवर तुकड्यांमध्ये विखुरले

ਅਉਰ ਹਨੇ ਬਲਵਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਲੈ ਜੋ ਇਹ ਭੂਪ ਕੇ ਊਪਰਿ ਆਏ ॥੧੫੭੯॥
अउर हने बलवान क्रिपान लै जो इह भूप के ऊपरि आए ॥१५७९॥

त्यांच्या ऐवजी ज्या योद्ध्यांनी राजावर तलवारीने हल्ला केला, त्यांनी त्या सर्वांना ठार केले.1579.

ਤਾਉ ਦੇ ਮੂਛਿ ਦੁਹੂੰ ਕਰ ਭੂਪਤਿ ਸੈਨ ਨੈ ਜਾਇ ਨਿਸੰਕ ਪਰਿਯੋ ॥
ताउ दे मूछि दुहूं कर भूपति सैन नै जाइ निसंक परियो ॥

राजा, आपली मूंछे फिरवत, निर्भयपणे सैन्यावर पडला

ਪੁਨਿ ਲਾਖ ਸੁਆਰ ਹਨੇ ਬਲਿ ਕੈ ਸਸਿ ਕੋ ਰਵਿ ਕੋ ਅਭਿਮਾਨ ਹਰਿਯੋ ॥
पुनि लाख सुआर हने बलि कै ससि को रवि को अभिमान हरियो ॥

त्याने पुन्हा एक लाख घोडेस्वार मारले आणि सूर्य आणि चंद्राचा अभिमान चकनाचूर केला, अगदी एका बाणाने त्याने यमाला जमिनीवर पाडले.

ਜਮ ਕੋ ਸਰ ਏਕ ਤੇ ਡਾਰਿ ਦਯੋ ਛਿਤਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰਿਯੋ ॥
जम को सर एक ते डारि दयो छिति स्याम भनै नही नैकु डरियो ॥

तो किंचितही घाबरला नाही

ਜੋਊ ਸੂਰ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਰਨ ਮੈ ਸਬਹੂੰ ਨ੍ਰਿਪ ਖੰਡ ਨਿਖੰਡ ਕਰਿਯੋ ॥੧੫੮੦॥
जोऊ सूर कहावत है रन मै सबहूं न्रिप खंड निखंड करियो ॥१५८०॥

जे स्वतःला हिरो म्हणवतात, राजाने त्यांचे तुकडे केले.1580.

ਰਨ ਮੈ ਦਸ ਲਛ ਹਨੇ ਪੁਨਿ ਜਛ ਜਲਾਧਿਪ ਕੋ ਭਟ ਲਛਕੁ ਮਾਰਿਓ ॥
रन मै दस लछ हने पुनि जछ जलाधिप को भट लछकु मारिओ ॥

त्याने युद्धात दहा लाख यक्ष आणि वरुणाचे सुमारे एक लाख योद्धे मारले

ਇੰਦ੍ਰ ਕੇ ਸੂਰ ਹਨੇ ਅਗਨੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਸੁ ਨਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਹਾਰਿਓ ॥
इंद्र के सूर हने अगने कबि स्याम भनै सु नही न्रिप हारिओ ॥

त्याने इंद्राच्या असंख्य योद्ध्यांनाही मारले आणि पराभवाचा सामना करावा लागला नाही

ਸਾਤਕਿ ਕਉ ਮੁਸਲੀਧਰ ਕਉ ਬਸੁਦੇਵਹਿ ਕਉ ਕਰਿ ਮੂਰਛ ਡਾਰਿਓ ॥
सातकि कउ मुसलीधर कउ बसुदेवहि कउ करि मूरछ डारिओ ॥

त्यांनी सात्यकी, बलराम आणि वासुदेव यांना बेशुद्ध केले

ਭਾਜ ਗਯੋ ਜਮ ਅਉਰ ਸਚੀਪਤਿ ਕਾਹੂੰ ਨ ਹਾਥਿ ਹਥੀਯਾਰ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥੧੫੮੧॥
भाज गयो जम अउर सचीपति काहूं न हाथि हथीयार संभारिओ ॥१५८१॥

यम आणि इंद्र शस्त्रे न उचलता युद्धभूमीतून पळून गेले.१५८१.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਬ ਭੂਪਤਿ ਏਤੋ ਕੀਓ ਜੁਧੁ ਕ੍ਰੁਧ ਕੈ ਸਾਥ ॥
जब भूपति एतो कीओ जुधु क्रुध कै साथ ॥

जेव्हा राजा क्रोधित झाला आणि त्याने असे (भयंकर) युद्ध केले,

ਤਬ ਬ੍ਰਿਜਪਤਿ ਆਵਤ ਭਯੋ ਧਨੁਖ ਬਾਨ ਲੈ ਹਾਥਿ ॥੧੫੮੨॥
तब ब्रिजपति आवत भयो धनुख बान लै हाथि ॥१५८२॥

जेव्हा राजाने रागाने युद्ध केले तेव्हा कृष्ण धनुष्यबाण घेऊन पुढे आला.१५८२.

ਬਿਸਨਪਦ ॥
बिसनपद ॥

बिशनपाडा

ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਰਿਸ ਭਰਿ ਬਲ ਕਰਿ ਅਰਿ ਪਰ ਜਬ ਧਨੁ ਧਰਿ ਕਰਿ ਧਾਯੋ ॥
स्री हरि रिस भरि बल करि अरि पर जब धनु धरि करि धायो ॥

जेव्हा कृष्ण संतप्त होऊन शत्रूवर धनुष्य घेऊन आला.

ਤਬ ਨ੍ਰਿਪ ਮਨ ਮੈ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢਾਯੋ ਸ੍ਰੀਪਤਿ ਕੋ ਗੁਨ ਗਾਯੋ ॥
तब न्रिप मन मै क्रोध बढायो स्रीपति को गुन गायो ॥

जेव्हा कृष्ण क्रोधित होऊन शत्रूवर जोरदारपणे कोसळला आणि त्याने आपले धनुष्य हातात घेतले, तेव्हा क्रोधित होऊन राजाने मनातल्या मनात परमेश्वराची स्तुती केली.

ਰਹਾਉ ॥
रहाउ ॥

विराम द्या.

ਜਾ ਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਤਾਪ ਤਿਹੂੰ ਪੁਰ ਸੇਸ ਅੰਤਿ ਨਹੀ ਪਾਯੋ ॥
जा को प्रगट प्रताप तिहूं पुर सेस अंति नही पायो ॥

ज्याचा महिमा तिन्ही लोकांत प्रगट आहे आणि ज्याचा अंत शेषनाग सापडला नाही;

ਬੇਦ ਭੇਦ ਜਾ ਕੋ ਨਹੀ ਜਾਨਤ ਸੋ ਨੰਦ ਨੰਦ ਕਹਾਯੋ ॥
बेद भेद जा को नही जानत सो नंद नंद कहायो ॥

ज्याचा महिमा तिन्ही लोकांत ज्ञात आहे, शेषनागासुद्धा ज्याच्या मर्यादा समजू शकल्या नाहीत आणि वेदांनाही कळू शकले नाही, ज्याचे स्वतःचे नाव आहे, त्याचे नाव कृष्ण, नंदपुत्र.

ਕਾਲ ਰੂਪ ਨਾਥਿਓ ਜਿਹ ਕਾਲੀ ਕੰਸ ਕੇਸ ਗਹਿ ਘਾਯੋ ॥
काल रूप नाथिओ जिह काली कंस केस गहि घायो ॥

'ज्याने काल (मृत्यू) या सर्प कालियाला तार वाजवले, तो, ज्याने कंसाला केसांनी पकडून खाली पाडले.

ਸੋ ਮੈ ਰਨ ਮਹਿ ਓਰ ਆਪਨੀ ਕੋਪਿ ਹਕਾਰਿ ਬੁਲਾਯੋ ॥
सो मै रन महि ओर आपनी कोपि हकारि बुलायो ॥

मी रागाच्या भरात त्याला युद्धात आव्हान दिले आहे

ਜਾ ਕੋ ਧ੍ਯਾਨ ਰਾਮ ਨਿਤਿ ਮੁਨਿ ਜਨ ਧਰਤਿ ਹ੍ਰਿਦੈ ਨਹੀ ਆਯੋ ॥
जा को ध्यान राम निति मुनि जन धरति ह्रिदै नही आयो ॥

'ज्याचे ऋषीमुनींनी चिंतन केले आहे, तरीही ते त्यांना त्यांच्या अंतःकरणात जाणू शकत नाहीत.

ਧਨਿ ਭਾਗ ਮੇਰੇ ਤਿਹ ਹਰਿ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਜੁਧ ਮਚਾਯੋ ॥੧੫੮੩॥
धनि भाग मेरे तिह हरि सो अति ही जुध मचायो ॥१५८३॥

मी त्याच्याशी भयंकर युद्ध पुकारले हे खूप भाग्यवान आहे.1583.

ਜਦੁਪਤਿ ਮੋਹਿ ਸਨਾਥ ਕੀਯੋ ॥
जदुपति मोहि सनाथ कीयो ॥

'हे यादवांच्या परमेश्वरा! तुम्ही मला तुमचा पाठिंबा दिला आहे

ਦਰਸਨ ਦੇਤ ਨ ਦਰਸਨ ਹੂ ਕੋ ਮੋ ਕਉ ਦਰਸ ਦੀਯੋ ॥
दरसन देत न दरसन हू को मो कउ दरस दीयो ॥

संतांनाही तुझी दृष्टी नाही, पण मला तुझे दर्शन झाले आहे.

ਰਹਾਉ ॥
रहाउ ॥

विराम द्या.

ਜਾਨਤ ਹੋ ਜਗ ਮੈ ਸਮ ਮੋ ਸੋ ਅਉਰ ਨ ਬੀਰ ਬੀਯੋ ॥
जानत हो जग मै सम मो सो अउर न बीर बीयो ॥

मला माहित आहे की जगात माझ्यासारखा नायक दुसरा नाही,

ਜਿਹ ਰਨ ਮੈ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਆਪੁਨੀ ਓਰ ਹਕਾਰਿ ਲੀਯੋ ॥
जिह रन मै ब्रिजराज आपुनी ओर हकारि लीयो ॥

'मला माहित आहे की माझ्या सारखा दुसरा कोणीही पराक्रमी योद्धा नाही, ज्याने कृष्णाला युद्धात आव्हान दिले आहे

ਜਾ ਕੋ ਸੁਕ ਨਾਰਦ ਮੁਨਿ ਸਾਰਦ ਗਾਵਤ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਯੋ ॥
जा को सुक नारद मुनि सारद गावत अंतु न पायो ॥

ज्याला सुकदेव नारद मुनी, शारदा वगैरे गातात, पण (त्याचा) अंत झालेला नाही,

ਤਾ ਕਉ ਸ੍ਯਾਮ ਆਜ ਰਿਸ ਕਰਿ ਕੈ ਭਿਰਬੇ ਹੇਤ ਬੁਲਾਯੋ ॥੧੫੮੪॥
ता कउ स्याम आज रिस करि कै भिरबे हेत बुलायो ॥१५८४॥

'ज्याला शुकदेव, नारद आणि शारदा यांनी स्तुती केली आणि तरीही त्यांचे रहस्य समजू शकले नाही, त्याला मी आज रागाच्या भरात युद्धासाठी आव्हान दिले आहे.'1584.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਗੁਨ ਗਾਇ ਕੈ ਯੌ ਧਨੁ ਪਾਨਿ ਗਹਿਯੋ ਪੁਨਿ ਧਾਇ ਪਰਿਓ ਬਹੁ ਬਾਨ ਚਲਾਏ ॥
गुन गाइ कै यौ धनु पानि गहियो पुनि धाइ परिओ बहु बान चलाए ॥

अशा रीतीने स्तुतिसुमने उधळत राजाने धनुष्यबाण हातात धरले आणि धावताना अनेक बाण सोडले.

ਜੇ ਭਟ ਆਨਿ ਪਰੇ ਰਨ ਮੈ ਨਹ ਜਾਨ ਦਏ ਬਹੁ ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਏ ॥
जे भट आनि परे रन मै नह जान दए बहु मारि गिराए ॥

युद्धात जे योद्धे त्याच्यासमोर आले, त्यांना त्याने जाऊ दिले नाही तर ठार केले

ਘਾਇ ਲਗੇ ਜਿਨ ਕੇ ਤਨ ਮੈ ਤਿਨ ਮਾਰਨ ਕਉ ਨਹਿ ਹਾਥ ਉਠਾਏ ॥
घाइ लगे जिन के तन मै तिन मारन कउ नहि हाथ उठाए ॥

ज्यांच्या शरीरावर जखमा आहेत, त्यांना मारण्यासाठी हात वर केला गेला नाही (म्हणजे ते मेले आहेत).

ਸੈਨ ਸੰਘਾਰ ਦਈ ਜਦਵੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਇਕ ਊਪਰ ਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਧਾਏ ॥੧੫੮੫॥
सैन संघार दई जदवी ब्रिजनाइक ऊपर ही न्रिप धाए ॥१५८५॥

जखमींना मारण्यासाठी आणि यादव सैन्याला मारण्यासाठी त्याने शस्त्रे हाती घेतली नाहीत, राजा कृष्णावर पडला.1585.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਇਕ ਕੋ ਸੁ ਕਿਰੀਟੁ ਗਿਰਾਇ ਕੈ ਬਾਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਦਯੋ ਹੈ ॥
स्री ब्रिजनाइक को सु किरीटु गिराइ कै बान कै संगि दयो है ॥

राजाने बाणाने कृष्णाचा मुकुट खाली पाडला

ਪੰਦ੍ਰਹਿ ਸੈ ਗਜਰਾਜ ਸਮਾਜ ਮੈ ਬਾਜ ਅਨੇਕਨ ਮਾਰਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥
पंद्रहि सै गजराज समाज मै बाज अनेकन मारि लयो है ॥

त्याने पंधराशे हत्ती आणि घोडे मारले

ਦ੍ਵਾਦਸ ਲਛ ਜਿਤੇ ਪੁਨਿ ਜਛ ਸੁ ਸੈਨ ਘਨੋ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਭਯੋ ਹੈ ॥
द्वादस लछ जिते पुनि जछ सु सैन घनो बिनु प्रान भयो है ॥

त्याने बारा लाख यक्ष निर्जीव केले

ਐਸੀਓ ਭਾਤਿ ਕੋ ਜੁਧੁ ਬਿਲੋਕ ਕੈ ਸੂਰਨ ਕੋ ਅਭਿਮਾਨ ਗਯੋ ਹੈ ॥੧੫੮੬॥
ऐसीओ भाति को जुधु बिलोक कै सूरन को अभिमान गयो है ॥१५८६॥

असे युद्ध पाहून शूरवीरांचा अभिमान चकनाचूर झाला.1586.

ਦਸ ਦਿਵਸ ਨਿਸਾ ਦਸ ਜੁਧ ਕੀਓ ਬ੍ਰਿਜਨਾਇਕ ਸੋ ਨ ਟਰਿਯੋ ਭਟ ਟਾਰਿਓ ॥
दस दिवस निसा दस जुध कीओ ब्रिजनाइक सो न टरियो भट टारिओ ॥

तो दहा दिवस आणि दहा रात्र कृष्णाशी युद्धात गुंतला होता, पण पराभव झाला नाही

ਚਾਰ ਅਛੂਹਨਿ ਅਉਰ ਤਹਾ ਰਿਸਿ ਠਾਨਿ ਸਤਿਕ੍ਰਿਤ ਕੋ ਦਲ ਮਾਰਿਓ ॥
चार अछूहनि अउर तहा रिसि ठानि सतिक्रित को दल मारिओ ॥

तेथे त्याने इंद्राच्या आणखी चार महान सैन्य तुकड्यांना ठार मारले

ਮੂਰਛ ਹੁਇ ਭਟ ਭੂਮਿ ਗਿਰੇ ਬਹੁ ਬੀਰਨ ਕੌ ਲਰਤੇ ਬਲੁ ਹਾਰਿਓ ॥
मूरछ हुइ भट भूमि गिरे बहु बीरन कौ लरते बलु हारिओ ॥

बेशुद्ध झालेले योद्धे पृथ्वीवर पडले आणि लढताना अनेक योद्धे पराभूत झाले

ਕੇਤੇ ਭਜੇ ਡਰੁ ਮਾਨਿ ਤਿਨੋ ਕਹ ਜਾਤ ਬਲੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਹਕਾਰਿਓ ॥੧੫੮੭॥
केते भजे डरु मानि तिनो कह जात बली इह भाति हकारिओ ॥१५८७॥

त्या पराक्रमी योद्ध्याने असा आव्हानात्मक जयघोष केला की अनेक योद्धे घाबरून पळून गेले.1587.

ਟੇਰ ਸੁਨੇ ਸਬ ਫੇਰਿ ਫਿਰੇ ਤਬ ਭੂਪਤਿ ਤੀਛਨ ਬਾਨ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
टेर सुने सब फेरि फिरे तब भूपति तीछन बान प्रहारे ॥

आव्हानात्मक आरडाओरडा ऐकून सर्व योद्धे पुन्हा परत आले, नंतर पराक्रमी योद्धा (राजा) आपल्या बाणांनी त्यांच्यावर प्रहार केला.

ਆਵਤ ਹੀ ਮਗ ਬੀਚ ਗਿਰੇ ਤਿਨ ਫੋਰਿ ਜਿਰੇ ਸਰ ਪਾਰਿ ਪਧਾਰੇ ॥
आवत ही मग बीच गिरे तिन फोरि जिरे सर पारि पधारे ॥

त्यांचे शरीर मध्यभागी खाली पडले, कारण बाण त्यांच्या शरीरात घुसले होते

ਏਕ ਬਲੀ ਤਬ ਦਉਰ ਪਰੇ ਮੁਖ ਢਾਲਨ ਲੈ ਹਥਿਯਾਰ ਉਘਾਰੇ ॥
एक बली तब दउर परे मुख ढालन लै हथियार उघारे ॥

त्या वेळी अनेक यज्ञ योद्धे धावले आणि ढालीत तोंड घालून (राजाकडे) शस्त्रे उभी केली.