श्री दसाम ग्रंथ

पान - 425


ਸਕਤਿ ਸਿੰਘ ਪੁਨਿ ਹਨ੍ਯੋ ਰਨਿ ਸੈਨ ਸਿੰਘ ਹਤਿ ਦੀਨ ॥
सकति सिंघ पुनि हन्यो रनि सैन सिंघ हति दीन ॥

त्यानंतर शक्ती सिंह आणि सैन सिंग मारले गेले

ਸਫਲ ਸਿੰਘ ਅਰਿ ਸਿੰਘ ਹਨਿ ਸਿੰਘ ਨਾਦ ਹਰਿ ਕੀਨ ॥੧੨੭੭॥
सफल सिंघ अरि सिंघ हनि सिंघ नाद हरि कीन ॥१२७७॥

मग नातेवाईकांनी सफलसिंग आणि अर्क सिंह यांना मारले, कृष्ण सिंहासारखी गर्जना केली.1277.

ਸਵਛ ਸਿੰਘ ਬਾਚ ॥
सवछ सिंघ बाच ॥

स्वच्छ सिंग यांचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸਵਛ ਨਰੇਸ ਕਹਿਯੋ ਹਰਿ ਸਿਉ ਅਪੁਨੇ ਬਲ ਕੋਪਿ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ॥
सवछ नरेस कहियो हरि सिउ अपुने बल कोपि अयोधन मै ॥

रण-भूमीत, आपल्या ताकदीने रागावलेला स्वच्छ सिंह कृष्णाला म्हणाला

ਅਬ ਤੈ ਦਸ ਭੂਪ ਹਨੇ ਬਲਵੰਡ ਨ ਰੰਚਕ ਤ੍ਰਾਸ ਕੀਯੋ ਮਨ ਮੈ ॥
अब तै दस भूप हने बलवंड न रंचक त्रास कीयो मन मै ॥

क्रोधित होऊन राजा स्वच्छ सिंह मोठ्या ताकदीने कृष्णाला म्हणाला, तू आधीच दहा राजांना निर्भयपणे मारले आहेस.

ਜਦੁਬੀਰ ਕੀ ਓਰ ਤੇ ਤੀਰ ਚਲੈ ਬਰਖਾ ਜਿਮ ਸਾਵਨ ਕੇ ਘਨ ਮੈ ॥
जदुबीर की ओर ते तीर चलै बरखा जिम सावन के घन मै ॥

(त्यावेळी) कृष्णाने साबणाच्या बदलातून पावसाप्रमाणे बाण सोडले.

ਸਰ ਪਉਨ ਕੇ ਜੋਰ ਲਗੇ ਨ ਟਰਿਓ ਗਿਰਿ ਜਿਉ ਥਿਰੁ ਠਾਢੋ ਰਹਿਯੋ ਰਨ ਮੈ ॥੧੨੭੮॥
सर पउन के जोर लगे न टरिओ गिरि जिउ थिरु ठाढो रहियो रन मै ॥१२७८॥

कृष्णाच्या बाजूने सावन महिन्यातील पाऊस पडणाऱ्या ढगांप्रमाणे बाणांचा वर्षाव होत होता, परंतु राजा स्वच्छ सिंह बाणांच्या चपळाईने किंचितही हलला नाही आणि रणांगणात पर्वतासारखा प्रतिकार केला.1278.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਦੁ ਬੰਸਨ ਸੋ ਅਤਿ ਲਰਿਯੋ ਜਿਉ ਬਾਸਵ ਸਿਉ ਜੰਭ ॥
जदु बंसन सो अति लरियो जिउ बासव सिउ जंभ ॥

इंद्र जंभासुराप्रमाणे यादवांशी राजाने युद्ध केले

ਅਚਲ ਰਹਿਯੋ ਤਿਹ ਠਉਰ ਨ੍ਰਿਪ ਜਿਉ ਰਨ ਮੈ ਰਨ ਖੰਭ ॥੧੨੭੯॥
अचल रहियो तिह ठउर न्रिप जिउ रन मै रन खंभ ॥१२७९॥

राजा रणांगणात स्तंभासारखा स्थिर उभा राहिला.1279.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਜਿਉ ਨ ਹਲੈ ਗਿਰਿ ਕੰਚਨ ਕੋ ਅਤਿ ਹਾਥਨ ਕੋ ਬਲ ਕੋਊ ਕਰੈ ॥
जिउ न हलै गिरि कंचन को अति हाथन को बल कोऊ करै ॥

हाताने कितीही जोर लावला तरी सुमेर पर्वत हलत नाही.

ਅਰੁ ਜਿਉ ਧ੍ਰੂ ਲੋਕ ਚਲੈ ਨ ਕਹੂੰ ਸਿਵ ਮੂਰਤਿ ਜਿਉ ਕਬਹੂੰ ਨ ਚਰੈ ॥
अरु जिउ ध्रू लोक चलै न कहूं सिव मूरति जिउ कबहूं न चरै ॥

ज्याप्रमाणे हत्तींच्या जोराने सुमेरू पर्वत हलत नाही, त्याचप्रमाणे धुर्वाचे निवासस्थान स्थिर राहते आणि शिवाचे चित्र काही खात नाही.

ਬਰ ਜਿਉ ਨ ਸਤੀ ਸਤਿ ਛਾਡਿ ਪਤਿਬ੍ਰਤਿ ਜਿਉ ਸਿਧ ਜੋਗ ਮੈ ਧ੍ਯਾਨ ਧਰੈ ॥
बर जिउ न सती सति छाडि पतिब्रति जिउ सिध जोग मै ध्यान धरै ॥

सर्वोत्तम सती सत् आणि प्रतिब्रत धर्म सोडत नाही आणि सिद्ध योगामध्ये केंद्रित राहतात.

ਤਿਮ ਸ੍ਯਾਮ ਚਮੂੰ ਮਧਿ ਸਵਛ ਨਰੇਸ ਹਠੀ ਰਨ ਤੇ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਟਰੈ ॥੧੨੮੦॥
तिम स्याम चमूं मधि सवछ नरेस हठी रन ते नही नैकु टरै ॥१२८०॥

ज्याप्रमाणे विश्वासू पत्नी तिच्या पावित्र्यापासून विचलित होत नाही आणि निपुण सदैव त्यांच्या ध्यानात मग्न राहतात, त्याचप्रमाणे अखंड स्वच्छ सिंह कृष्णाच्या सैन्याच्या चार तुकड्यांमध्ये अगदी स्थिरपणे उभा आहे.1280.

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबिट

ਫੇਰਿ ਤਿਨ ਕੋਪਿ ਕੈ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿ ਬੀਰ ਬਹੁ ਮਾਰੇ ਸਵਛ ਸਿੰਘ ਮਹਾ ਬਲ ਸੈ ॥
फेरि तिन कोपि कै अयोधन मै स्याम कहि बीर बहु मारे सवछ सिंघ महा बल सै ॥

तेव्हा पराक्रमी स्वच्छ सिंहाने कृष्णाच्या सैन्यातील अनेक पराक्रमी योद्ध्यांना मारले.

ਅਤਿਰਥੀ ਸਤਿ ਮਹਾਰਥੀ ਜੁਗ ਸਤਿ ਤਹਾ ਸਿੰਧੁਰ ਹਜਾਰ ਹਨੇ ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਕੇ ਦਲ ਸੈ ॥
अतिरथी सति महारथी जुग सति तहा सिंधुर हजार हने स्याम जू के दल सै ॥

त्याने सात महान रथ-मालक आणि चौदा सर्वोच्च रथ-मालकांना मारले, त्याने हजारो हत्तींनाही मारले.

ਘਨੇ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ਰਨਿ ਪੈਦਲ ਸੰਘਾਰੇ ਭਈ ਰੁਧਰ ਰੰਗੀਨ ਭੂਮਿ ਲਹਰੈ ਉਛਲ ਸੈ ॥
घने बाज मारे रनि पैदल संघारे भई रुधर रंगीन भूमि लहरै उछल सै ॥

त्याने पायी चालत अनेक घोडे आणि सैनिक मारले, जमीन रक्ताने रंगली आणि रक्ताच्या लाटा उसळल्या

ਘਾਇਲ ਗਿਰੇ ਸੁ ਮਾਨੋ ਮਹਾ ਮਤਵਾਰੇ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ਸੋਏ ਰੂਮੀ ਤਰੈ ਲਾਲ ਡਾਰ ਕੈ ਅਤਲਸੈ ॥੧੨੮੧॥
घाइल गिरे सु मानो महा मतवारे ह्वै कै सोए रूमी तरै लाल डार कै अतलसै ॥१२८१॥

जखमी योद्धे तेथेच खाली पडले, मद्यधुंद झाले आणि रक्ताचे मोती शिंपडून झोपलेल्यांसारखे दिसू लागले.1281.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਬਹੁਤ ਸੈਨ ਹਨਿ ਜਾਦਵੀ ਬਢਿਯੋ ਗਰਬ ਅਪਾਰ ॥
बहुत सैन हनि जादवी बढियो गरब अपार ॥

यादव सैन्याचा मोठा भाग मारून टाकल्यानंतर स्वच्छ सिंहाचा अभिमान खूप वाढला होता

ਮਾਨੁ ਉਤਾਰਿਯੋ ਕ੍ਰਿਸਨ ਪ੍ਰਤਿ ਬੋਲਿਓ ਕੋਪ ਹਕਾਰਿ ॥੧੨੮੨॥
मानु उतारियो क्रिसन प्रति बोलिओ कोप हकारि ॥१२८२॥

तो कृष्णाशी अहंकाराने बोलला.1282.

ਕਹਾ ਭਯੋ ਜੋ ਭੂਪ ਦਸ ਮਾਰੇ ਸ੍ਯਾਮ ਰਿਸਾਇ ॥
कहा भयो जो भूप दस मारे स्याम रिसाइ ॥

हे कृष्णा ! काय झालं, रागावून दहा राजांना मारलं तर.

ਜਿਉ ਮ੍ਰਿਗ ਬਨ ਤਿਨ ਭਛ ਕਰ ਲਰੇ ਨ ਹਰਿ ਸਮੁਹਾਇ ॥੧੨੮੩॥
जिउ म्रिग बन तिन भछ कर लरे न हरि समुहाइ ॥१२८३॥

�हे कृष्णा! मग काय, तुम्ही दहा राजे मारले असले तरी हरीण जंगलातील पेंढा खाऊ शकतो, पण सिंहाचा सामना करू शकत नाही.����1283.

ਰਿਪੁ ਕੇ ਬਚਨ ਸੁਨੰਤ ਹੀ ਬੋਲੇ ਹਰਿ ਮੁਸਕਾਇ ॥
रिपु के बचन सुनंत ही बोले हरि मुसकाइ ॥

शत्रूचे बोलणे ऐकून श्रीकृष्ण हसू लागले आणि म्हणाले,

ਸਵਛ ਸਿੰਘ ਤੁਅ ਮਾਰਿ ਹੋ ਸ੍ਰਯਾਰ ਸਿੰਘ ਕੀ ਨਯਾਇ ॥੧੨੮੪॥
सवछ सिंघ तुअ मारि हो स्रयार सिंघ की नयाइ ॥१२८४॥

शत्रूचे बोलणे ऐकून कृष्ण हसला आणि म्हणाला, हे स्वच्छ सिंह! सिंह जसा कोशाला मारतो तसा मी तुला मारीन.���1284.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸਿੰਘ ਨਿਹਾਰ ਕੈ ਜਿਉ ਸਰਦੂਲ ਘਨੋ ਬਲ ਕੈ ਰਿਸ ਸਾਥਿ ਤਚਾਯੋ ॥
सिंघ निहार कै जिउ सरदूल घनो बल कै रिस साथि तचायो ॥

जसा मोठा सिंह लहान सिंहाला पाहून संतापतो

ਜਿਉ ਗਜਰਾਜ ਲਖਿਯੋ ਬਨ ਮੈ ਮ੍ਰਿਗਰਾਜ ਮਨੋ ਅਤਿ ਕੋਪ ਬਢਾਯੋ ॥
जिउ गजराज लखियो बन मै म्रिगराज मनो अति कोप बढायो ॥

जसा हत्तींचा राजा पाहून हरणाच्या राजाला राग येतो

ਜਿਉ ਚਿਤਵਾ ਮ੍ਰਿਗ ਪੇਖ ਕੈ ਦਉਰਤ ਸਵਛ ਨਰੇਸ ਪੈ ਤਿਉ ਹਰਿ ਧਾਯੋ ॥
जिउ चितवा म्रिग पेख कै दउरत सवछ नरेस पै तिउ हरि धायो ॥

ज्याप्रमाणे हरणांना पाहून बिबट्या त्यांच्यावर तुटून पडतो, त्याचप्रमाणे कृष्ण स्वच्छ सिंहावर पडला.

ਪਉਨ ਕੇ ਗਉਨ ਤੇ ਆਗੇ ਚਲਿਯੋ ਹਰਿ ਕੋ ਰਥੁ ਦਾਰੁਕ ਐਸੇ ਧਵਾਯੋ ॥੧੨੮੫॥
पउन के गउन ते आगे चलियो हरि को रथु दारुक ऐसे धवायो ॥१२८५॥

या बाजूला दारुकने वाऱ्याची झुळूक सोडून कृष्णाचा रथ पळवून लावला.१२८५.

ਉਤ ਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਸਵਛ ਭਯੋ ਸਮੁਹੇ ਇਤ ਤੇ ਸੁ ਚਲਿਯੋ ਰਿਸ ਕੈ ਬਲ ਭਈਯਾ ॥
उत ते न्रिप सवछ भयो समुहे इत ते सु चलियो रिस कै बल भईया ॥

त्या बाजूने स्वच्छ सिंह पुढे आला आणि त्या बाजूने बलरामांचा भाऊ कृष्ण रागाने पुढे निघाला.

ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਲਰੇ ਦੋਊ ਆਪਸਿ ਮੈ ਬਰ ਜੁਧੁ ਕਰਈਯਾ ॥
बान कमान क्रिपान लरे दोऊ आपसि मै बर जुधु करईया ॥

दोन्ही योद्धे धनुष्यबाण, तलवारी हातात घेऊन लढू लागले, दोघेही धीर धरत होते.

ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਪੁਕਾਰਿ ਅਰੇ ਨ ਟਰੇ ਰਨ ਤੇ ਅਤਿ ਧੀਰ ਧਰਈਯਾ ॥
मार ही मार पुकारि अरे न टरे रन ते अति धीर धरईया ॥

दोघींनी ‘मार, मार’ असे ओरडले पण ते एकमेकांसमोर प्रतिकार करत राहिले आणि किंचितही डगमगले नाहीत.

ਸ੍ਯਾਮ ਤੇ ਰਾਮ ਤੇ ਜਾਦਵ ਤੇ ਨ ਡਰਿਯੋ ਸੁ ਲਰਿਯੋ ਬਰ ਬੀਰ ਲਰਈਯਾ ॥੧੨੮੬॥
स्याम ते राम ते जादव ते न डरियो सु लरियो बर बीर लरईया ॥१२८६॥

स्वच्छ सिंह ना कृष्णाला घाबरला ना बलराम ना यादवांचा.१२८६.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਅਧਿਕ ਜੁਧੁ ਜਬ ਤਿਨ ਕੀਯੋ ਤਬ ਬ੍ਰਿਜਪਤਿ ਕਾ ਕੀਨ ॥
अधिक जुधु जब तिन कीयो तब ब्रिजपति का कीन ॥

कृष्णाने एवढा संघर्ष केल्यावर काय केले?

ਖੜਗ ਧਾਰਿ ਸਿਰ ਸਤ੍ਰ ਕੋ ਮਾਰਿ ਜੁਦਾ ਕਰਿ ਦੀਨ ॥੧੨੮੭॥
खड़ग धारि सिर सत्र को मारि जुदा करि दीन ॥१२८७॥

जेव्हा त्याने भयंकर युद्ध केले तेव्हा कृष्णाने भाल्याच्या वाराने त्याचे डोके खोडापासून वेगळे केले.1287.

ਸਵਛ ਸਿੰਘ ਜਬ ਮਾਰਿਯੋ ਸਮਰ ਸਿੰਘ ਕੀਓ ਕੋਪ ॥
सवछ सिंघ जब मारियो समर सिंघ कीओ कोप ॥

जेव्हा स्वच्छ सिंग मारला गेला, तेव्हा समर सिंह अत्यंत संतापले होते

ਨਹ ਭਾਜਿਯੋ ਲਖਿ ਸਮਰ ਕੋ ਰਹਿਯੋ ਸੁ ਦਿੜ ਪਗੁ ਰੋਪਿ ॥੧੨੮੮॥
नह भाजियो लखि समर को रहियो सु दिड़ पगु रोपि ॥१२८८॥

युद्ध पाहून त्याने कृष्णाचा दृढ पायाने प्रतिकार केला.१२८८.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਰੋਸ ਕੈ ਬੀਰ ਬਲੀ ਅਸਿ ਲੈ ਅਤਿ ਹੀ ਭਟ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥
रोस कै बीर बली असि लै अति ही भट स्री जदुबीर के मारे ॥

आपली तलवार हातात घेऊन त्या पराक्रमी योद्ध्याने कृष्णाच्या अनेक योद्ध्यांना मारले

ਅਉਰ ਕਿਤੇ ਗਿਰੇ ਘਾਇਲ ਹ੍ਵੈ ਕਿਤਨੇ ਰਨ ਭੂਮਿ ਨਿਹਾਰਿ ਪਧਾਰੇ ॥
अउर किते गिरे घाइल ह्वै कितने रन भूमि निहारि पधारे ॥

अनेक योद्धे जखमी झाले आणि त्यांच्यापैकी बरेच जण रणांगणात पराभव पत्करून पळून गेले

ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਪੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਸਮਰੇਸ ਬਲੀ ਤਿਹ ਤੇ ਹਮ ਹਾਰੇ ॥
स्याम जू पै इह भाति कहियो समरेस बली तिह ते हम हारे ॥

(ते) कृष्णाजींकडे गेले आणि म्हणाले की समरसिंहाने आमचा पराभव केला आहे.

ਕਾਸੀ ਮੈ ਜਿਉ ਕਲਵਤ੍ਰ ਵਹੈ ਤਿਮ ਬੀਰਨ ਚੀਰ ਕੇ ਦ੍ਵੈ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥੧੨੮੯॥
कासी मै जिउ कलवत्र वहै तिम बीरन चीर के द्वै करि डारे ॥१२८९॥

योद्धे मोठ्याने ओरडले, ��आम्हाला पराक्रमी समर सिंहाकडून पराभूत होत आहे कारण तो काशीच्या कापलेल्या करवतीप्रमाणे योद्धांचे अर्धे तुकडे करत आहे.1289.

ਬੋਲਿ ਕਹਿਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਦਲ ਮੈ ਭਟ ਹੈ ਕੋਊ ਜੋ ਅਰਿ ਸੰਗ ਲਰੈ ॥
बोलि कहियो हरि जू दल मै भट है कोऊ जो अरि संग लरै ॥

कृष्णाजी म्हणाले की सैन्यात एक योद्धा असतो जो शत्रूशी लढतो.