श्री दसाम ग्रंथ

पान - 342

ਜਿਉ ਸੰਗ ਮੀਨਨ ਕੇ ਲਰ ਕੈ ਤਿਨ ਤ੍ਯਾਗ ਸਭੋ ਮਨੋ ਬਾਰਿ ਧਰਇਯਾ ॥੪੮੦॥

जिउ संग मीनन के लर कै तिन त्याग सभो मनो बारि धरइया ॥४८०॥

गोपींसोबत जे काही घडले, त्याबद्दल कवी श्याम सांगतात की ते भांडण करून समुद्रापासून वेगळे झाल्यावर माशांसारखे वाटले.480.

ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਤਨ ਕੀ ਛੁਟਗੀ ਸੁਧਿ ਡੋਲਤ ਹੈ ਬਨ ਮੈ ਜਨੁ ਬਉਰੀ ॥

गोपिन के तन की छुटगी सुधि डोलत है बन मै जनु बउरी ॥

गोपींनी आपल्या देहाचे भान गमावले आणि वेड्यासारखे पळू लागले

ਏਕ ਉਠੈ ਇਕ ਝੂਮਿ ਗਿਰੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਮਹਰੀ ਇਕ ਆਵਤ ਦਉਰੀ ॥

एक उठै इक झूमि गिरै ब्रिज की महरी इक आवत दउरी ॥

कोणी उठून पुन्हा बेशुद्ध होऊन खाली पडत आहे तर कुठेतरी ब्रजाची स्त्री धावत येत आहे

ਆਤੁਰ ਹ੍ਵੈ ਅਤਿ ਢੂੰਡਤ ਹੈ ਤਿਨ ਕੇ ਸਿਰ ਕੀ ਗਿਰ ਗੀ ਸੁ ਪਿਛਉਰੀ ॥

आतुर ह्वै अति ढूंडत है तिन के सिर की गिर गी सु पिछउरी ॥

अस्वस्थ होऊन ते विस्कटलेल्या केसांनी कृष्णाचा शोध घेत आहेत

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਧ੍ਯਾਨ ਬਸਿਯੋ ਮਨ ਮੈ ਸੋਊ ਜਾਨ ਗਹੈ ਫੁਨਿ ਰੂਖਨ ਕਉਰੀ ॥੪੮੧॥

कान्रह को ध्यान बसियो मन मै सोऊ जान गहै फुनि रूखन कउरी ॥४८१॥

ते आपल्या मनात कृष्णाचे ध्यान करत आहेत आणि झाडांचे चुंबन घेत कृष्णाला बोलावत आहेत.481.

ਫੇਰਿ ਤਜੈ ਤਿਨ ਰੂਖਨ ਕੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹੈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਕਹਾ ਰੇ ॥

फेरि तजै तिन रूखन को इह भाति कहै नंद लाल कहा रे ॥

मग ते पंख सोडतात आणि म्हणतात नंदलाल कुठे आहे?

ਚੰਪਕ ਮਉਲਸਿਰੀ ਬਟ ਤਾਲ ਲਵੰਗ ਲਤਾ ਕਚਨਾਰ ਜਹਾ ਰੇ ॥

चंपक मउलसिरी बट ताल लवंग लता कचनार जहा रे ॥

मग झाडे सोडून चंपक, मौलश्री, टाळ, लवंगलता, कचनार इत्यादी झाडांना कृष्णाचा ठावठिकाणा विचारत आहेत.

ਪੈ ਜਿਹ ਕੇ ਹਮ ਕਾਰਨ ਕੋ ਪਗਿ ਕੰਟਕਕਾ ਸਿਰਿ ਧੂਪ ਸਹਾ ਰੇ ॥

पै जिह के हम कारन को पगि कंटकका सिरि धूप सहा रे ॥

पण आपल्या पायात काटे आणि डोक्यावर सूर्य मिळवणे कोणाला योग्य आहे,

ਸੋ ਹਮ ਕੌ ਤੁਮ ਦੇਹੁ ਬਤਾਇ ਪਰੈ ਤੁਮ ਪਾਇਨ ਜਾਵ ਤਹਾ ਰੇ ॥੪੮੨॥

सो हम कौ तुम देहु बताइ परै तुम पाइन जाव तहा रे ॥४८२॥

“आम्ही आपल्या डोक्यावर सूर्यप्रकाश आणि आपल्या पायात काटेरी झुडुपेच्या वेदनांना भटकत आहोत, आम्हाला सांगा की कृष्णा आम्ही तुमच्या पायाजवळ पडतो. ��482.

ਬੇਲ ਬਿਰਾਜਤ ਹੈ ਜਿਹ ਜਾ ਗੁਲ ਚੰਪਕ ਕਾ ਸੁ ਪ੍ਰਭਾ ਅਤਿ ਪਾਈ ॥

बेल बिराजत है जिह जा गुल चंपक का सु प्रभा अति पाई ॥

कोठे वेलींना वेली लावली जातात आणि कुठे चंबाची फुले शोभतात;

ਮੌਲਿਸਿਰੀ ਗੁਲ ਲਾਲ ਗੁਲਾਬ ਧਰਾ ਤਿਨ ਫੂਲਨ ਸੋ ਛਬਿ ਛਾਈ ॥

मौलिसिरी गुल लाल गुलाब धरा तिन फूलन सो छबि छाई ॥

बेलची झाडे, चंपाची झुडपे, मौलश्री आणि लाल गुलाबाची झाडे जिथे आहेत तिथे कृष्णाचा शोध घेत त्या गोपी फिरत आहेत.

ਚੰਪਕ ਮਉਲਸਿਰੀ ਬਟ ਤਾਲ ਲਵੰਗ ਲਤਾ ਕਚਨਾਰ ਸੁਹਾਈ ॥

चंपक मउलसिरी बट ताल लवंग लता कचनार सुहाई ॥

(पृथ्वी) चंबा, मौलसिरी, ताड, लवंग, वेली आणि कचनार यांनी वरदान दिलेली आहे.

ਬਾਰਿ ਝਰੈ ਝਰਨਾ ਗਿਰਿ ਤੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਸੁਖਦਾਈ ॥੪੮੩॥

बारि झरै झरना गिरि ते कबि स्याम कहै अति ही सुखदाई ॥४८३॥

चंपक, मौलश्री, लवंगलता, कचनार इत्यादी वृक्ष प्रभावी दिसतात आणि अत्यंत शांतता देणारे मोतीबिंदू वाहत आहेत.483.

ਤਿਹ ਕਾਨਨ ਕੋ ਹਰਿ ਕੇ ਹਿਤ ਤੇ ਗੁਪੀਆ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹੈ ॥

तिह कानन को हरि के हित ते गुपीआ ब्रिज की इह भाति कहै ॥

त्या वनात कृष्णाच्या प्रेमामुळे ब्रज-भूमीच्या गोपी असे म्हणतात.

ਬਰ ਪੀਪਰ ਹੇਰਿ ਹਿਯਾ ਨ ਕਹੂੰ ਜਿਹ ਕੇ ਹਿਤ ਸੋ ਸਿਰਿ ਧੂਪ ਸਹੈ ॥

बर पीपर हेरि हिया न कहूं जिह के हित सो सिरि धूप सहै ॥

कृष्णाच्या प्रेमाच्या बंधनात जखडलेल्या गोपी म्हणत आहेत, �� तो पिंपळाच्या झाडाजवळ नाही का?�� आणि असे म्हणत सूर्यप्रकाश डोक्यावर ठेवून इकडे तिकडे धावत आहेत.

ਅਹੋ ਕਿਉ ਤਜਿ ਆਵਤ ਹੋ ਭਰਤਾ ਬਿਨੁ ਕਾਨ੍ਰਹ ਪਿਖੇ ਨਹਿ ਧਾਮਿ ਰਹੈ ॥

अहो किउ तजि आवत हो भरता बिनु कान्रह पिखे नहि धामि रहै ॥

क्षमस्व! (तुम्ही का पतीला सोडून पळून जाता, असे सांगून तो कुठेतरी लपला आहे, पण (आम्ही) कानाला पाहिल्याशिवाय घरी राहू शकत नाही.

ਇਕ ਬਾਤ ਕਰੈ ਸੁਨ ਕੈ ਇਕ ਬੋਲਬ ਰੂਖਨ ਕੋ ਹਰਿ ਜਾਨਿ ਗਹੈ ॥੪੮੪॥

इक बात करै सुन कै इक बोलब रूखन को हरि जानि गहै ॥४८४॥

मग ते आपापसात विचारविनिमय करतात की त्यांनी आपल्या पतीला का सोडले आणि इकडे तिकडे फिरत आहेत, पण त्यासोबतच त्यांना त्यांच्या मनातून हे उत्तर मिळते की ते धावत आहेत कारण ते अशा प्रकारे कोणीतरी कृष्णाशिवाय जगू शकत नाहीत.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਿਯੋਗ ਕੋ ਮਾਨਿ ਬਧੂ ਬ੍ਰਿਜ ਡੋਲਤ ਹੈ ਬਨ ਬੀਚ ਦਿਵਾਨੀ ॥

कान्रह बियोग को मानि बधू ब्रिज डोलत है बन बीच दिवानी ॥

कान्हाचा वियोग स्वीकारल्यानंतर ब्रजच्या स्त्रिया बनमध्ये वेड्यासारखे फिरत आहेत.

ਕੂੰਜਨ ਜਯੋ ਕੁਰਲਾਤ ਫਿਰੈ ਤਿਹ ਜਾ ਜਿਹ ਜਾ ਕਛੁ ਖਾਨ ਨ ਪਾਨੀ ॥

कूंजन जयो कुरलात फिरै तिह जा जिह जा कछु खान न पानी ॥

ब्रजाच्या स्त्रिया त्याच्या वियोगाने वेड्या झाल्या आहेत आणि रडत आणि भटकत असलेल्या रानात भटकत आहेत त्यांना खाण्यापिण्याचे भान नाही.

ਏਕ ਗਿਰੈ ਮੁਰਝਾਇ ਧਰਾ ਪਰ ਏਕ ਉਠੈ ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਬਾਨੀ ॥

एक गिरै मुरझाइ धरा पर एक उठै कहि कै इह बानी ॥

एक बेहोश होऊन जमिनीवर पडला आणि एक उठून असे म्हणतो

ਨੇਹੁ ਬਢਾਇ ਮਹਾ ਹਮ ਸੋ ਕਤ ਜਾਤ ਭਯੋ ਭਗਵਾਨ ਗੁਮਾਨੀ ॥੪੮੫॥

नेहु बढाइ महा हम सो कत जात भयो भगवान गुमानी ॥४८५॥

कोणी लटकून जमिनीवर पडतो आणि कोणी उठून म्हणतो की तो गर्विष्ठ कृष्ण, आपल्यावर प्रेम वाढवणारा, गेला कुठे?485.

ਨੈਨ ਨਚਾਇ ਮਨੋ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਸਭ ਗੋਪਿਨ ਕੋ ਮਨ ਚੋਰਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥

नैन नचाइ मनो म्रिग से सभ गोपिन को मन चोरि लयो है ॥

(कानाने) हरणासारखे डोळे नाचवून सर्व गोपींचे हृदय मोहित केले आहे.

ਤਾਹੀ ਕੈ ਬੀਚ ਰਹਿਯੋ ਗਡਿ ਕੈ ਤਿਹ ਤੇ ਨਹਿ ਛੂਟਨ ਨੈਕੁ ਭਯੋ ਹੈ ॥

ताही कै बीच रहियो गडि कै तिह ते नहि छूटन नैकु भयो है ॥

कृष्णाने आपले डोळे हरणासारखे नाचायला लावले, गोपींची मने चोरली, त्यांचे मन कृष्णाच्या डोळ्यात अडकले आणि क्षणभरही इकडे तिकडे फिरकले नाही.

ਤਾਹੀ ਕੇ ਹੇਤ ਫਿਰੈ ਬਨ ਮੈ ਤਜਿ ਕੈ ਗ੍ਰਿਹ ਸ੍ਵਾਸ ਨ ਏਕ ਲਯੋ ਹੈ ॥

ताही के हेत फिरै बन मै तजि कै ग्रिह स्वास न एक लयो है ॥

त्यामुळेच घरे सोडून गावात फिरत आहोत. (असे बोलून) एका गोपीने श्वास घेतला.

ਸੋ ਬਿਰਥਾ ਹਮ ਸੋ ਬਨ ਭ੍ਰਾਤ ਕਹੋ ਹਰਿ ਜੀ ਕਿਹ ਓਰਿ ਗਯੋ ਹੈ ॥੪੮੬॥

सो बिरथा हम सो बन भ्रात कहो हरि जी किह ओरि गयो है ॥४८६॥

त्याच्यासाठी श्वास रोखून ते जंगलात इकडे तिकडे धावत आहेत आणि म्हणत आहेत, हे जंगलातील नातेवाईकांनो! सांगा, कृष्ण कोणत्या बाजूने गेला आहे?486.

ਜਿਨ ਹੂੰ ਬਨ ਬੀਚ ਮਰੀਚ ਮਰਿਯੋ ਪੁਰ ਰਾਵਨਿ ਸੇਵਕ ਜਾਹਿ ਦਹਿਯੋ ਹੈ ॥

जिन हूं बन बीच मरीच मरियो पुर रावनि सेवक जाहि दहियो है ॥

बाणमध्ये 'मारिच'चा कोणी वध केला आणि कोणाच्या सेवकाने (हनुमानाने) लंका नगरी जाळली,

ਤਾਹੀ ਸੋ ਹੇਤ ਕਰਿਯੋ ਹਮ ਹੂੰ ਬਹੁ ਲੋਗਨ ਕੋ ਉਪਹਾਸ ਸਹਿਯੋ ਹੈ ॥

ताही सो हेत करियो हम हूं बहु लोगन को उपहास सहियो है ॥

ज्याने मारीचला जंगलात मारले आणि रावणाच्या इतर सेवकांचा नाश केला तोच तो आहे ज्याच्यावर आपण प्रेम केले आहे आणि अनेक लोकांच्या उपहासात्मक उक्ती सहन केल्या आहेत.

ਵਾਸਰ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗ ਸੁੰਦਰ ਸੋ ਮਿਲਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨਿਯਾ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਹੈ ॥

वासर से द्रिग सुंदर सो मिलि ग्वारिनिया इह भाति कहियो है ॥

कमळाच्या फुलांसारखे सुंदर नेत्र असलेल्या गोपींनी एकत्र असे सांगितले आहे

ਤਾਹੀ ਕੀ ਚੋਟ ਚਟਾਕ ਲਗੇ ਹਮਰੋ ਮਨੂਆ ਮ੍ਰਿਗ ਠਉਰ ਰਹਿਯੋ ਹੈ ॥੪੮੭॥

ताही की चोट चटाक लगे हमरो मनूआ म्रिग ठउर रहियो है ॥४८७॥

त्याच्या मधुर डोळ्यांबद्दल सर्व गोपी एकच स्वरात म्हणत आहेत ��या डोळ्यांच्या दुखापतीमुळे आपल्या मनातील मृग एका ठिकाणी स्थिर झाले आहे.��487.

ਬੇਦ ਪੜੈ ਸਮ ਕੋ ਫਲ ਹੋ ਬਹੁ ਮੰਗਨ ਕੋ ਜੋਊ ਦਾਨ ਦਿਵਾਵੈ ॥

बेद पड़ै सम को फल हो बहु मंगन को जोऊ दान दिवावै ॥

वेदांच्या पठणाप्रमाणे (त्याला) फळ मिळेल जो भिक्षुकांना दान देतो.

ਕੀਨ ਅਕੀਨ ਲਖੈ ਫਲ ਹੋ ਜੋਊ ਆਥਿਤ ਲੋਗਨ ਅੰਨ ਜਿਵਾਵੈ ॥

कीन अकीन लखै फल हो जोऊ आथित लोगन अंन जिवावै ॥

ज्याने भिकाऱ्याला दान दिले, त्याला वेदांच्या एका पठणाचे फळ मिळाले, जो अनोळखी माणसाला खायला देतो, त्याला पुष्कळ बक्षिसे मिळतात.

ਦਾਨ ਲਹੈ ਹਮਰੇ ਜੀਅ ਕੋ ਇਹ ਕੇ ਸਮ ਕੋ ਨ ਸੋਊ ਫਲ ਪਾਵੈ ॥

दान लहै हमरे जीअ को इह के सम को न सोऊ फल पावै ॥

त्याला आपल्या जीवनाची देणगी मिळेल, यासारखे दुसरे फळ मिळणार नाही

ਜੋ ਬਨ ਮੈ ਹਮ ਕੋ ਜਰਰਾ ਇਕ ਏਕ ਘਰੀ ਭਗਵਾਨ ਦਿਖਾਵੈ ॥੪੮੮॥

जो बन मै हम को जररा इक एक घरी भगवान दिखावै ॥४८८॥

जो आपल्याला थोड्या काळासाठी कृष्णाचे दर्शन घडवू शकतो, त्याला निःसंशयपणे आपल्या जीवनाची देणगी मिळू शकते, त्याला यापेक्षा अधिक आश्वासक बक्षीस मिळणार नाही.488.

ਜਾਹਿ ਬਿਭੀਛਨ ਲੰਕ ਦਈ ਅਰੁ ਦੈਤਨ ਕੇ ਕੁਪਿ ਕੈ ਗਨ ਮਾਰੇ ॥

जाहि बिभीछन लंक दई अरु दैतन के कुपि कै गन मारे ॥

ज्याने विभीषणाला लंका दिली आणि (ज्याने) क्रोधित होऊन राक्षसांच्या यजमानांचा वध केला.

ਪੈ ਤਿਨ ਹੂੰ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਸਭ ਸਾਧਨ ਰਾਖਿ ਅਸਾਧ ਸੰਘਾਰੇ ॥

पै तिन हूं कबि स्याम कहै सभ साधन राखि असाध संघारे ॥

ज्याने विभीषणाला लंका दिली आणि प्रचंड क्रोधाने राक्षसांचा वध केला, कवी श्याम म्हणतात की त्यानेच संतांचे रक्षण केले आणि दुष्टांचा नाश केला.

ਸੋ ਇਹ ਜਾ ਹਮ ਤੇ ਛਪ ਗਯੋ ਅਤਿ ਹੀ ਕਰ ਕੈ ਸੰਗਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਹਮਾਰੇ ॥

सो इह जा हम ते छप गयो अति ही कर कै संगि प्रीति हमारे ॥

आपल्यावर खूप प्रेम करून तो या ठिकाणी लपला आहे.

ਪਾਇ ਪਰੋ ਕਹੀਯੋ ਬਨ ਭ੍ਰਾਤ ਕਹੋ ਹਰਿ ਜੀ ਕਿਹ ਓਰਿ ਪਧਾਰੇ ॥੪੮੯॥

पाइ परो कहीयो बन भ्रात कहो हरि जी किह ओरि पधारे ॥४८९॥

त्याच कृष्णाने आम्हांला प्रेम दिले, पण आमच्या नजरेतून नाहीसे झाले हे वनवासी! आम्ही तुझ्या पाया पडलो ते सांगा कृष्ण कोणत्या दिशेला गेला आहे.489.

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਖੋਜਿ ਰਹੀ ਬਨ ਮੈ ਹਰਿ ਜੀ ਬਨ ਮੈ ਨਹੀ ਖੋਜਤ ਪਾਏ ॥

ग्वारिन खोजि रही बन मै हरि जी बन मै नही खोजत पाए ॥

(सर्व) गोपी बनमध्ये शोधत आहेत, परंतु शोधूनही कृष्ण बनमध्ये सापडत नाही.

ਏਕ ਬਿਚਾਰ ਕਰਿਯੋ ਮਨ ਮੈ ਫਿਰ ਕੈ ਨ ਗਯੋ ਕਬਹੂੰ ਉਹ ਜਾਏ ॥

एक बिचार करियो मन मै फिर कै न गयो कबहूं उह जाए ॥

गोपींनी कृष्णाचा जंगलात शोध घेतला, पण त्यांना तो सापडला नाही, तेव्हा त्यांच्या मनात विचार आला की तो त्या दिशेने गेला असावा.

ਫੇਰਿ ਫਿਰੀ ਮਨ ਮੈ ਗਿਨਤੀ ਕਰਿ ਪਾਰਥ ਸੂਤ ਕੀ ਡੋਰ ਲਗਾਏ ॥

फेरि फिरी मन मै गिनती करि पारथ सूत की डोर लगाए ॥

पुन्हा मनात विचार आला आणि सुरत कृष्णाकडे वळवली ('पार्थ सुता').

ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਚਕਈ ਜਨੁ ਆਵਤ ਹੈ ਕਰ ਮੈ ਫਿਰਿ ਧਾਏ ॥੪੯੦॥

यौ उपजी उपमा चकई जनु आवत है कर मै फिरि धाए ॥४९०॥

ते पुन्हा त्यांच्या मनात विचार करतात आणि त्यांच्या मनाची तार त्या कृष्णाशी जोडतात, त्यांच्या धावण्याबद्दल आणि विचार करण्याबद्दल कवी लाक्षणिकपणे म्हणतात की ते मादी तितरासारखे इकडे-तिकडे धावत आहेत.490.