श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1039


ਹੋ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਾਦਿਤ੍ਰ ਅਨੇਕ ਬਜਾਇ ਕੈ ॥੨੧॥
हो भाति भाति बादित्र अनेक बजाइ कै ॥२१॥

आणि अनेक प्रकारच्या घंटा वाजवल्यानंतर त्याचे लग्न (नीट) झाले. २१.

ਧਰਿ ਪੁਹਕਰਿ ਕੋ ਰੂਪ ਤਹਾ ਕਲਿਜੁਗ ਗਯੋ ॥
धरि पुहकरि को रूप तहा कलिजुग गयो ॥

कलियुग (नलाचा भाऊ) पुहकारी (पुष्कर) रूपाने तेथे गेला.

ਜਬ ਤਾ ਕੌ ਨਲ ਬ੍ਯਾਹਿ ਸਦਨ ਲ੍ਯਾਵਤ ਭਯੋ ॥
जब ता कौ नल ब्याहि सदन ल्यावत भयो ॥

जेव्हा त्याने दमवंतीशी लग्न केले आणि त्याला घरी आणले.

ਖੇਲਿ ਜੂਪ ਬਹੁ ਭਾਤਿਨ ਤਾਹਿ ਹਰਾਇਯੋ ॥
खेलि जूप बहु भातिन ताहि हराइयो ॥

त्याने विविध मार्गांनी जुगार ('जूप') खेळून नलचा पराभव केला

ਹੋ ਰਾਜ ਪਾਟ ਨਲ ਬਨ ਕੌ ਜੀਤਿ ਪਠਾਇਯੋ ॥੨੨॥
हो राज पाट नल बन कौ जीति पठाइयो ॥२२॥

आणि संपूर्ण राज्य आणि सिंहासन जिंकून घेऊन त्याने नलला बाण येथे पाठवले. 22.

ਰਾਜ ਪਾਟ ਨਲ ਜਬ ਇਹ ਭਾਤਿ ਹਰਾਇਯੋ ॥
राज पाट नल जब इह भाति हराइयो ॥

जेव्हा नल राज-साजचा अशा प्रकारे पराभव झाला,

ਬਨ ਮੈ ਅਤਿ ਦੁਖੁ ਪਾਇ ਅਜੁਧਿਆ ਆਇਯੋ ॥
बन मै अति दुखु पाइ अजुधिआ आइयो ॥

त्यामुळे मनाला खूप वेदना झाल्यामुळे ते अयोध्येला आले.

ਬਿਛਰੇ ਪਤਿ ਕੇ ਭੀਮਸੁਤਾ ਬਿਰਹਿਨ ਭਈ ॥
बिछरे पति के भीमसुता बिरहिन भई ॥

पतीपासून विभक्त झाल्यानंतर दमवंती निराधार झाली

ਜੋ ਜਿਹ ਮਾਰਗ ਗੇ ਨਾਥ ਤਿਸੀ ਮਾਰਗ ਗਈ ॥੨੩॥
जो जिह मारग गे नाथ तिसी मारग गई ॥२३॥

आणि नवरा ज्या वाटेवर गेला, त्याच वाटेवर ती पडली. 23.

ਭੀਮ ਸੁਤਾ ਬਿਨ ਨਾਥ ਅਧਿਕ ਦੁਖ ਪਾਇਯੋ ॥
भीम सुता बिन नाथ अधिक दुख पाइयो ॥

दमवंतीलाही पतीशिवाय खूप त्रास झाला.

ਕਹ ਲਗਿ ਕਰੌ ਬਖ੍ਯਾਨ ਨ ਜਾਤ ਬਤਾਇਯੋ ॥
कह लगि करौ बख्यान न जात बताइयो ॥

मी कितीही वर्णन केले तरी (त्या दुःखाचे) वर्णन करता येत नाही.

ਨਲ ਰਾਜ ਕੇ ਬਿਰਹਿ ਬਾਲ ਬਿਰਹਿਨਿ ਭਈ ॥
नल राज के बिरहि बाल बिरहिनि भई ॥

नल राजेंचा मृत्यू बिरहोन येथे झाला

ਹੋ ਸਹਰਿ ਚੰਦੇਰੀ ਮਾਝ ਵਹੈ ਆਵਤ ਭਈ ॥੨੪॥
हो सहरि चंदेरी माझ वहै आवत भई ॥२४॥

ती महिला चंदेरी नगर येथे आली. २४.

ਭੀਮਸੈਨ ਤਿਨ ਹਿਤ ਜਨ ਬਹੁ ਪਠਵਤ ਭਏ ॥
भीमसैन तिन हित जन बहु पठवत भए ॥

भीमसेनने त्याला शोधण्यासाठी अनेक माणसे पाठवली.

ਦਮਵੰਤੀ ਕਹ ਖੋਜਿ ਬਹੁਰਿ ਗ੍ਰਿਹ ਲੈ ਗਏ ॥
दमवंती कह खोजि बहुरि ग्रिह लै गए ॥

(त्यांनी) दमवंतीला शोधून घरी नेले.

ਵਹੈ ਜੁ ਇਹ ਲੈ ਗਯੋ ਦਿਜ ਬਹੁਰਿ ਪਠਾਇਯੋ ॥
वहै जु इह लै गयो दिज बहुरि पठाइयो ॥

ज्या ब्राह्मणांना (दमवंती) सापडले होते त्यांना पुन्हा (नल शोधण्यासाठी) पाठविण्यात आले.

ਹੋ ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਦੇਸ ਅਜੁਧ੍ਰਯਾ ਆਇਯੋ ॥੨੫॥
हो खोजत खोजत देस अजुध्रया आइयो ॥२५॥

आणि ते शोधत अयोध्येला आले. २५.

ਹੇਰਿ ਹੇਰਿ ਬਹੁ ਲੋਗ ਸੁ ਯਾਹਿ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
हेरि हेरि बहु लोग सु याहि निहारियो ॥

अनेकांना पाहिल्यानंतर त्याने (नल) त्याच्याकडे पाहिले

ਦਮਵੰਤੀ ਕੋ ਮੁਖ ਤੇ ਨਾਮ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
दमवंती को मुख ते नाम उचारियो ॥

आणि दमवंतीचे नाव उच्चारले.

ਕੁਸਲ ਤਾਹਿ ਇਹ ਪੂਛਿਯੋ ਨੈਨਨ ਨੀਰ ਭਰਿ ॥
कुसल ताहि इह पूछियो नैनन नीर भरि ॥

त्याने डोळे पाण्याने भरले आणि तिच्या (दामवंतीचा) आनंद मागितला.

ਹੋ ਤਬ ਦਿਜ ਗਯੋ ਪਛਾਨਿ ਇਹੈ ਨਲ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਬਰ ॥੨੬॥
हो तब दिज गयो पछानि इहै नल न्रिपति बर ॥२६॥

तेव्हा ब्राह्मणांच्या लक्षात आले की हा नल राजा आहे. २६.

ਜਾਇ ਤਿਨੈ ਸੁਧਿ ਦਈ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਨਲ ਪਾਇਯੋ ॥
जाइ तिनै सुधि दई न्रिपति नल पाइयो ॥

त्याने जाऊन नल राजा सापडल्याची माहिती दिली.

ਤਬ ਦਮਵੰਤੀ ਬਹੁਰਿ ਸੁਯੰਬ੍ਰ ਬਨਾਇਯੋ ॥
तब दमवंती बहुरि सुयंब्र बनाइयो ॥

मग दमवंतीने पुन्हा सुअंबरची व्यवस्था केली.

ਸੁਨਿ ਰਾਜਾ ਏ ਬੈਨ ਸਕਲ ਚਲਿ ਤਹ ਗਏ ॥
सुनि राजा ए बैन सकल चलि तह गए ॥

राजाचे (भीमसैन) बोलणे ऐकून सर्व (राजे) तिकडे गेले.

ਹੋ ਰਥ ਪੈ ਚੜਿ ਨਲ ਰਾਜ ਤਹਾ ਆਵਤ ਭਏ ॥੨੭॥
हो रथ पै चड़ि नल राज तहा आवत भए ॥२७॥

नल राजाही रथावर बसून तेथे आला. २७.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਨ੍ਰਿਪ ਨਲ ਕੌ ਰਥ ਪੈ ਚੜੇ ਸਭ ਜਨ ਗਏ ਪਛਾਨਿ ॥
न्रिप नल कौ रथ पै चड़े सभ जन गए पछानि ॥

रथावर आरूढ झालेल्या नल राजाला सर्व लोकांनी ओळखले.

ਦਮਵੰਤੀ ਪੁਨਿ ਤਿਹ ਬਰਿਯੋ ਇਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਕਹ ਠਾਨਿ ॥੨੮॥
दमवंती पुनि तिह बरियो इह चरित्र कह ठानि ॥२८॥

दमवंतीने हे पात्र केले आणि तिच्याशी पुन्हा लग्न केले. २८.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਲੈ ਤਾ ਕੋ ਰਾਜਾ ਘਰ ਆਏ ॥
लै ता को राजा घर आए ॥

राजा नल दमवंतीला घेऊन घरी आला

ਖੇਲਿ ਜੂਪ ਪੁਨਿ ਸਤ੍ਰੁ ਹਰਾਏ ॥
खेलि जूप पुनि सत्रु हराए ॥

आणि मग जुगार खेळून शत्रूंचा पराभव करा.

ਜੀਤਿ ਰਾਜ ਆਪਨੌ ਪੁਨਿ ਲੀਨੋ ॥
जीति राज आपनौ पुनि लीनो ॥

(त्याने) त्याचे राज्य पुन्हा जिंकले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਦੁਹੂੰਅਨ ਸੁਖ ਕੀਨੋ ॥੨੯॥
भाति भाति दुहूंअन सुख कीनो ॥२९॥

दोघांनाही एकमेकांचा आनंद मिळाला. 29.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਮੈ ਜੁ ਕਥਾ ਸੰਛੇਪਤੇ ਯਾ ਕੀ ਕਹੀ ਬਨਾਇ ॥
मै जु कथा संछेपते या की कही बनाइ ॥

त्याची ही कथा मी थोडक्यात सांगितली आहे.

ਯਾ ਤੇ ਕਿਯ ਬਿਸਥਾਰ ਨਹਿ ਮਤਿ ਪੁਸਤਕ ਬਢ ਜਾਇ ॥੩੦॥
या ते किय बिसथार नहि मति पुसतक बढ जाइ ॥३०॥

त्यामुळेच पुस्तकाचा विस्तार झालेला नाही. 30.

ਦਮਵੰਤੀ ਇਹ ਚਰਿਤ ਸੋ ਪੁਨਿ ਪਤਿ ਬਰਿਯੋ ਬਨਾਇ ॥
दमवंती इह चरित सो पुनि पति बरियो बनाइ ॥

दमवंतीने हे पात्र साकारले आणि नंतर (राजा नलशी) लग्न केले.

ਸਭ ਤੇ ਜਗ ਜੂਆ ਬੁਰੋ ਕੋਊ ਨ ਖੇਲਹੁ ਰਾਇ ॥੩੧॥
सभ ते जग जूआ बुरो कोऊ न खेलहु राइ ॥३१॥

जुगार हा जगातील सर्वात वाईट आहे, कोणत्याही राजाने तो खेळू नये. ३१.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਸਤਾਵਨੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੫੭॥੩੧੨੯॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ सतावनो चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥१५७॥३१२९॥अफजूं॥

श्री चरित्रोपाख्यानातील त्रिचरित्राच्या मंत्री भूप संवादाच्या १५७ व्या अध्यायाचा समारोप येथे आहे, सर्व शुभ आहे. १५७.३१२९. चालते

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਚੌੜ ਭਰਥ ਸੰਨ੍ਯਾਸੀ ਰਹੈ ॥
चौड़ भरथ संन्यासी रहै ॥

तेथे चौड भरत नावाचा एक संन्यासी राहत होता.

ਰੰਡੀਗਿਰ ਦੁਤਿਯੈ ਜਗ ਕਹੈ ॥
रंडीगिर दुतियै जग कहै ॥

दुसऱ्याला लोक रणदिगीर म्हणत.

ਬਾਲਕ ਰਾਮ ਏਕ ਬੈਰਾਗੀ ॥
बालक राम एक बैरागी ॥

राम नावाचा मुलगा होता.

ਤਿਨ ਸੌ ਰਹੈ ਸਪਰਧਾ ਲਾਗੀ ॥੧॥
तिन सौ रहै सपरधा लागी ॥१॥

तो त्यांच्याबद्दल कटु होता. १.

ਏਕ ਦਿਵਸ ਤਿਨ ਪਰੀ ਲਰਾਈ ॥
एक दिवस तिन परी लराई ॥

एके दिवशी त्यांच्यात भांडण झाले

ਕੁਤਕਨ ਸੇਤੀ ਮਾਰਿ ਮਚਾਈ ॥
कुतकन सेती मारि मचाई ॥

आणि लाठ्या-काठ्यांनी मारहाण केली.

ਕੰਠੀ ਕਹੂੰ ਜਟਨ ਕੇ ਜੂਟੇ ॥
कंठी कहूं जटन के जूटे ॥

काही कंठी तर काही जटा (उघडलेले) गठ्ठे.

ਖਪਰ ਸੌ ਖਪਰ ਬਹੁ ਫੂਟੇ ॥੨॥
खपर सौ खपर बहु फूटे ॥२॥

आणि कवट्या खूप तुटल्या होत्या. 2.

ਗਿਰਿ ਗਿਰਿ ਕਹੂੰ ਟੋਪਿਯੈ ਪਰੀ ॥
गिरि गिरि कहूं टोपियै परी ॥

कुठेतरी टोप्या खाली पडल्या

ਢੇਰ ਜਟਨ ਹ੍ਵੈ ਗਏ ਉਪਰੀ ॥
ढेर जटन ह्वै गए उपरी ॥

आणि कुठेतरी जटांचे उंच ढीग होते.

ਲਾਤ ਮੁਸਟ ਕੇ ਕਰੈ ਪ੍ਰਹਾਰਾ ॥
लात मुसट के करै प्रहारा ॥

(ते एकमेकांना मारायचे) पाय आणि मुठीने,

ਜਨ ਕਰਿ ਚੋਟ ਪਰੈ ਘਰਿਯਾਰਾ ॥੩॥
जन करि चोट परै घरियारा ॥३॥

जणू घड्याळाची टिकटिक होत आहे. 3.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਸਭ ਕਾਪੈ ਕੁਤਕਾ ਬਜੈ ਪਨਹੀ ਬਹੈ ਅਨੇਕ ॥
सभ कापै कुतका बजै पनही बहै अनेक ॥

लाठ्या वाजवल्या गेल्या आणि अनेक जोडे खेळले जात असताना प्रत्येकजण थरथरत होता.

ਸਭ ਹੀ ਕੇ ਫੂਟੇ ਬਦਨ ਸਾਬਤ ਰਹਿਯੋ ਨ ਏਕ ॥੪॥
सभ ही के फूटे बदन साबत रहियो न एक ॥४॥

सर्व चेहरे ('बदन') उघडे पडले, एकही सिद्ध झाला नाही. 4.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਕੰਠਨ ਕੀ ਕੰਠੀ ਬਹੁ ਟੂਟੀ ॥
कंठन की कंठी बहु टूटी ॥

अनेकांची मान मोडली.

ਮਾਰੀ ਜਟਾ ਲਾਠਿਯਨ ਛੂਟੀ ॥
मारी जटा लाठियन छूटी ॥

काठ्या मारून जटा उघडल्या गेल्या.

ਕਿਸੀ ਨਖਨ ਕੇ ਘਾਇ ਬਿਰਾਜੈਂ ॥
किसी नखन के घाइ बिराजैं ॥

नखेची जखम होती (चेहऱ्यावर),

ਜਨੁ ਕਰਿ ਚੜੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਰਾਜੈਂ ॥੫॥
जनु करि चड़े चंद्रमा राजैं ॥५॥

जणू चंद्र उगवला होता. ५.

ਕੇਸ ਅਕੇਸ ਹੋਤ ਕਹੀ ਭਏ ॥
केस अकेस होत कही भए ॥

अनेक केसेस (जटा) केसलेस झाल्या आहेत.

ਕਿਤੇ ਹਨੇ ਨਸਿ ਕਿਨ ਮਰ ਗਏ ॥
किते हने नसि किन मर गए ॥

किती मारले गेले, किती जखमी झाले (आणि किती) मरण पावले.

ਕਾਟਿ ਕਾਟਿ ਦਾਤਨ ਕੋਊ ਖਾਹੀ ॥
काटि काटि दातन कोऊ खाही ॥

अनेकांनी एकमेकांना दातांनी कापून खाल्ले.

ਐਸੋ ਕਹੂੰ ਜੁਧ ਭਯੋ ਨਾਹੀ ॥੬॥
ऐसो कहूं जुध भयो नाही ॥६॥

अशा प्रकारचे युद्ध यापूर्वी कधीही झाले नव्हते. 6.

ਐਸੀ ਮਾਰਿ ਜੂਤਿਯਨ ਪਰੀ ॥
ऐसी मारि जूतियन परी ॥

शूज असे हिट होते

ਜਟਾ ਨ ਕਿਸਹੂੰ ਸੀਸ ਉਬਰੀ ॥
जटा न किसहूं सीस उबरी ॥

की ते कोणाच्या डोक्याला चिकटत नाही.

ਕਿਸੂ ਕੰਠ ਕੰਠੀ ਨਹਿ ਰਹੀ ॥
किसू कंठ कंठी नहि रही ॥

कोणाच्याही गळ्यात गठ्ठा नव्हता.

ਬਾਲਕ ਰਾਮ ਪਨ੍ਰਹੀ ਤਬ ਗਹੀ ॥੭॥
बालक राम पन्रही तब गही ॥७॥

तेव्हा बालक रामने जोडा हातात घेतला. ७.

ਏਕ ਸੰਨ੍ਯਾਸੀ ਕੇ ਸਿਰ ਝਾਰੀ ॥
एक संन्यासी के सिर झारी ॥

(त्याने) एका संन्यासीच्या डोक्यावर जोडा मारला

ਦੂਜੇ ਕੇ ਮੁਖ ਊਪਰ ਮਾਰੀ ॥
दूजे के मुख ऊपर मारी ॥

आणि दुसऱ्याच्या (तपस्वी) चेहऱ्यावर मारा.

ਸ੍ਰੌਨਤ ਬਹਿਯੋ ਬਦਨ ਜਬ ਫੂਟਿਯੋ ॥
स्रौनत बहियो बदन जब फूटियो ॥

तोंड उघडले की रक्त वाहू लागले.

ਸਾਵਨ ਜਾਨ ਪਨਾਰੋ ਛੂਟਿਯੋ ॥੮॥
सावन जान पनारो छूटियो ॥८॥

जणू सावन (महिन्यात) पावसाचे पाणी वाहून गेले.