श्री दसाम ग्रंथ

पान - 215


ਸਾਤ ਸਮੁੰਦ੍ਰਨ ਲੌ ਗਰਵੇ ਗਿਰ ਭੂਮਿ ਅਕਾਸ ਦੋਊ ਥਹਰਾਨੇ ॥
सात समुंद्रन लौ गरवे गिर भूमि अकास दोऊ थहराने ॥

सात समुद्र, पर्वत, आकाश आणि संपूर्ण जग हादरून गेलेल्या रामाच्या शांत मुद्रेचे दर्शन घडवले.

ਜਛ ਭੁਜੰਗ ਦਿਸਾ ਬਿਦਿਸਾਨ ਕੇ ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਦੁਹੂੰ ਡਰ ਮਾਨੇ ॥
जछ भुजंग दिसा बिदिसान के दानव देव दुहूं डर माने ॥

चारही दिशांचे यक्ष, नाग, देव-देवता दैत्य भयभीत झाले.

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਨਾਥ ਕਮਾਨ ਲੇ ਹਾਥ ਕਹੋ ਰਿਸ ਕੈ ਕਿਹ ਪੈ ਸਰ ਤਾਨੇ ॥੧੪੯॥
स्री रघुनाथ कमान ले हाथ कहो रिस कै किह पै सर ताने ॥१४९॥

हातातील धनुष्य धरून राम परशुरामांना म्हणाला, रागाच्या भरात तू हा बाण कोणावर उगारला आहेस?

ਪਰਸੁ ਰਾਮ ਬਾਚ ਰਾਮ ਸੋ ॥
परसु राम बाच राम सो ॥

परशुरामाचे रामाला उद्देशून केलेले भाषण :

ਜੇਤਕ ਬੈਨ ਕਹੇ ਸੁ ਕਹੇ ਜੁ ਪੈ ਫੇਰਿ ਕਹੇ ਤੁ ਪੈ ਜੀਤ ਨ ਜੈਹੋ ॥
जेतक बैन कहे सु कहे जु पै फेरि कहे तु पै जीत न जैहो ॥

�हे राम! तू जे काही बोललास ते तू बोललेस आणि आता पुढे काही बोललेस तर तू जिवंत राहणार नाहीस

ਹਾਥਿ ਹਥਿਆਰ ਗਹੇ ਸੁ ਗਹੇ ਜੁ ਪੈ ਫੇਰਿ ਗਹੇ ਤੁ ਪੈ ਫੇਰਿ ਨ ਲੈਹੋ ॥
हाथि हथिआर गहे सु गहे जु पै फेरि गहे तु पै फेरि न लैहो ॥

���तुम्हाला जे शस्त्र चालवायचे होते ते तुम्ही चालवले आहे आणि जर तुम्ही आणखी काही वापरण्याचा प्रयत्न केलात तर तुमचे प्रयत्न व्यर्थ ठरणार नाहीत.

ਰਾਮ ਰਿਸੈ ਰਣ ਮੈ ਰਘੁਬੀਰ ਕਹੋ ਭਜਿ ਕੈ ਕਤ ਪ੍ਰਾਨ ਬਚੈਹੋ ॥
राम रिसै रण मै रघुबीर कहो भजि कै कत प्रान बचैहो ॥

तेव्हा क्रोधित होऊन परशुराम रामाला म्हणाले, ‘सांग, आता युद्धातून कुठे पळून जाणार आणि जीव कसा वाचवणार?

ਤੋਰ ਸਰਾਸਨ ਸੰਕਰ ਕੋ ਹਰਿ ਸੀਅ ਚਲੇ ਘਰਿ ਜਾਨ ਨ ਪੈਹੋ ॥੧੫੦॥
तोर सरासन संकर को हरि सीअ चले घरि जान न पैहो ॥१५०॥

�हे राम! शिवधनुष्य तोडून आता सीतेचे लग्न करून तुम्ही तुमच्या घरी पोहोचू शकणार नाही.���150.

ਰਾਮ ਬਾਚ ਪਰਸੁਰਾਮ ਸੋ ॥
राम बाच परसुराम सो ॥

परशुरामांना उद्देशून रामाचे भाषण:

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या

ਬੋਲ ਕਹੇ ਸੁ ਸਹੇ ਦਿਸ ਜੂ ਜੁ ਪੈ ਫੇਰਿ ਕਹੇ ਤੇ ਪੈ ਪ੍ਰਾਨ ਖ੍ਵੈਹੋ ॥
बोल कहे सु सहे दिस जू जु पै फेरि कहे ते पै प्रान ख्वैहो ॥

���हे ब्राह्मणा! तुम्हाला जे काही म्हणायचे आहे ते तुम्ही आधीच सांगितले आहे आणि आता आणखी काही बोलल्यास तुम्हाला तुमचा जीव धोक्यात घालावा लागेल.

ਬੋਲਤ ਐਂਠ ਕਹਾ ਸਠ ਜਿਉ ਸਭ ਦਾਤ ਤੁਰਾਇ ਅਬੈ ਘਰਿ ਜੈਹੋ ॥
बोलत ऐंठ कहा सठ जिउ सभ दात तुराइ अबै घरि जैहो ॥

���अरे मुर्खा! एवढ्या अभिमानाने का बोलतोस, दात तुटून, चांगली तरशिन मिळाल्यावर आता घरी जावे लागेल.

ਧੀਰ ਤਬੈ ਲਹਿਹੈ ਤੁਮ ਕਉ ਜਦ ਭੀਰ ਪਰੀ ਇਕ ਤੀਰ ਚਲੈਹੋ ॥
धीर तबै लहिहै तुम कउ जद भीर परी इक तीर चलैहो ॥

�� मी तुमच्याकडे धीराने पाहत आहे, जर मला आवश्यक वाटले तर मला एकच बाण सोडावा लागेल.

ਬਾਤ ਸੰਭਾਰ ਕਹੋ ਮੁਖਿ ਤੇ ਇਨ ਬਾਤਨ ਕੋ ਅਬ ਹੀ ਫਲਿ ਪੈਹੋ ॥੧੫੧॥
बात संभार कहो मुखि ते इन बातन को अब ही फलि पैहो ॥१५१॥

���म्हणून संयमाने बोला, नाहीतर अशा बोलण्याचे बक्षीस आत्ताच मिळेल.���151.

ਪਰਸੁ ਰਾਮ ਬਾਚ ॥
परसु राम बाच ॥

परशुरामाचे भाषण:

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या

ਤਉ ਤੁਮ ਸਾਚ ਲਖੋ ਮਨ ਮੈ ਪ੍ਰਭ ਜਉ ਤੁਮ ਰਾਮ ਵਤਾਰ ਕਹਾਓ ॥
तउ तुम साच लखो मन मै प्रभ जउ तुम राम वतार कहाओ ॥

*तुम्हाला रामवतार म्हटले तर ते खरे समजावे.

ਰੁਦ੍ਰ ਕੁਵੰਡ ਬਿਹੰਡੀਯ ਜਿਉ ਕਰਿ ਤਿਉ ਅਪਨੋ ਬਲ ਮੋਹਿ ਦਿਖਾਓ ॥
रुद्र कुवंड बिहंडीय जिउ करि तिउ अपनो बल मोहि दिखाओ ॥

���मग ज्या प्रकारे तू शिवधनुष्य तोडले आहेस, त्याच प्रकारे मला तुझी शक्ती दाखव

ਤਉ ਹੀ ਗਦਾ ਕਰ ਸਾਰੰਗ ਚਕ੍ਰ ਲਤਾ ਭ੍ਰਿਗਾ ਕੀ ਉਰ ਮਧ ਸੁਹਾਓ ॥
तउ ही गदा कर सारंग चक्र लता भ्रिगा की उर मध सुहाओ ॥

मला तुझी गदा, चकती, धनुष्य दाखवा आणि भृगु ऋषींच्या पायाच्या प्रहाराची खूणही दाखवा.

ਮੇਰੋ ਉਤਾਰ ਕੁਵੰਡ ਮਹਾਬਲ ਮੋਹੂ ਕਉ ਆਜ ਚੜਾਇ ਦਿਖਾਓ ॥੧੫੨॥
मेरो उतार कुवंड महाबल मोहू कउ आज चड़ाइ दिखाओ ॥१५२॥

����यासोबतच माझे पराक्रमी धनुष्य उतरवा आणि त्याची तार ओढा.���152.

ਕਬਿ ਬਾਚ ॥
कबि बाच ॥

कवीचे भाषण:

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰ ਸਿਰੋਮਨ ਸੂਰ ਕੁਵੰਡ ਲਯੋ ਕਰ ਮੈ ਹਸਿ ਕੈ ॥
स्री रघुबीर सिरोमन सूर कुवंड लयो कर मै हसि कै ॥

परात्पर वीर रामाने हसत धनुष्य हातात घेतले

ਲੀਅ ਚਾਪ ਚਟਾਕ ਚੜਾਇ ਬਲੀ ਖਟ ਟੂਕ ਕਰਯੋ ਛਿਨ ਮੈ ਕਸਿ ਕੈ ॥
लीअ चाप चटाक चड़ाइ बली खट टूक करयो छिन मै कसि कै ॥

त्याची तार ओढली आणि बाण घट्ट करून त्याचे दोन तुकडे केले.

ਨਭ ਕੀ ਗਤਿ ਤਾਹਿ ਹਤੀ ਸਰ ਸੋ ਅਧ ਬੀਚ ਹੀ ਬਾਤ ਰਹੀ ਬਸਿ ਕੈ ॥
नभ की गति ताहि हती सर सो अध बीच ही बात रही बसि कै ॥

धनुष्य तुटल्यावर एवढा भयंकर आवाज निघाला की जणू आकाशाच्या छातीवर बाण लागल्याने गड फुटला.

ਨ ਬਸਾਤ ਕਛੂ ਨਟ ਕੇ ਬਟ ਜਯੋਂ ਭਵ ਪਾਸ ਨਿਸੰਗਿ ਰਹੈ ਫਸਿ ਕੈ ॥੧੫੩॥
न बसात कछू नट के बट जयों भव पास निसंगि रहै फसि कै ॥१५३॥

नर्तक ज्या पद्धतीने दोरीवर उडी मारतो, त्याच प्रकारे धनुष्य तुटल्यावर संपूर्ण विश्व हादरले आणि धनुष्याच्या दोन तुकड्यांमध्ये अडकून राहिले.153.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੁਧ ਜਯਤ ॥੨॥
इति स्री राम जुध जयत ॥२॥

युद्धातील रामाच्या विजयाच्या वर्णनाचा शेवट.2.

ਅਥ ਅਉਧ ਪ੍ਰਵੇਸ ਕਥਨੰ ॥
अथ अउध प्रवेस कथनं ॥

आता औधमधील प्रवेशाचे वर्णन सुरू होते:

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या

ਭੇਟ ਭੁਜਾ ਭਰਿ ਅੰਕਿ ਭਲੇ ਭਰਿ ਨੈਨ ਦੋਊ ਨਿਰਖੇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
भेट भुजा भरि अंकि भले भरि नैन दोऊ निरखे रघुराई ॥

त्याच्या दोन्ही डोळ्यांत आनंदाश्रू आणि आपल्या लोकांशी प्रेमाने भेट घेऊन राम अयोध्येत दाखल झाला.

ਗੁੰਜਤ ਭ੍ਰਿੰਗ ਕਪੋਲਨ ਊਪਰ ਨਾਗ ਲਵੰਗ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥
गुंजत भ्रिंग कपोलन ऊपर नाग लवंग रहे लिव लाई ॥

काळ्या मधमाश्या गालावर गुणगुणत होत्या आणि सीतेच्या लांब केसांच्या वेण्या तिच्या चेहऱ्याकडे बघत असलेल्या नागांसारख्या लटकत होत्या.

ਕੰਜ ਕੁਰੰਗ ਕਲਾ ਨਿਧ ਕੇਹਰਿ ਕੋਕਿਲ ਹੇਰ ਹੀਏ ਹਹਰਾਈ ॥
कंज कुरंग कला निध केहरि कोकिल हेर हीए हहराई ॥

तिला पाहून कमळ, हरिण, चंद्र, सिंहीण आणि कोकिळा गोंधळून गेले (अनुक्रमे डोळे, चपळता, सौंदर्य, धैर्य आणि मधुर वाणी).

ਬਾਲ ਲਖੈਂ ਛਬਿ ਖਾਟ ਪਰੈਂ ਨਹਿ ਬਾਟ ਚਲੈ ਨਿਰਖੇ ਅਧਿਕਾਈ ॥੧੫੪॥
बाल लखैं छबि खाट परैं नहि बाट चलै निरखे अधिकाई ॥१५४॥

तिचे सौंदर्य पाहून मुलेही बेशुद्ध पडत होती आणि प्रवासी मार्ग सोडून तिच्याकडे पाहत होते.154.

ਸੀਅ ਰਹੀ ਮੁਰਛਾਇ ਮਨੈ ਰਨਿ ਰਾਮ ਕਹਾ ਮਨ ਬਾਤ ਧਰੈਂਗੇ ॥
सीअ रही मुरछाइ मनै रनि राम कहा मन बात धरैंगे ॥

राम त्यांच्या म्हणण्याशी सहमत होतील की नाही हे विचार करताना सीतेला काळजी वाटू लागली

ਤੋਰਿ ਸਰਾਸਨਿ ਸੰਕਰ ਕੋ ਜਿਮ ਮੋਹਿ ਬਰਿਓ ਤਿਮ ਅਉਰ ਬਰੈਂਗੇ ॥
तोरि सरासनि संकर को जिम मोहि बरिओ तिम अउर बरैंगे ॥

आणि असेही घडू शकते की शिवाचे धनुष्य मोडून राम माझ्यासारख्या दुसऱ्या स्त्रीशी लग्न करेल.

ਦੂਸਰ ਬਯਾਹ ਬਧੂ ਅਬ ਹੀ ਮਨ ਤੇ ਮੁਹਿ ਨਾਥ ਬਿਸਾਰ ਡਰੈਂਗੇ ॥
दूसर बयाह बधू अब ही मन ते मुहि नाथ बिसार डरैंगे ॥

जर त्याने त्याच्या मनात दुसरे लग्न केले तर तिचा परमेश्वर तिला विसरला तर नक्कीच तिचे जीवन अशांततेने भरेल.

ਦੇਖਤ ਹੌ ਨਿਜ ਭਾਗ ਭਲੇ ਬਿਧ ਆਜ ਕਹਾ ਇਹ ਠੌਰ ਕਰੈਂਗੇ ॥੧੫੫॥
देखत हौ निज भाग भले बिध आज कहा इह ठौर करैंगे ॥१५५॥

माझ्या नशिबात त्याची नोंद आहे आणि तो भविष्यात काय करेल ते पाहूया?

ਤਉ ਹੀ ਲਉ ਰਾਮ ਜਿਤੇ ਦਿਜ ਕਉ ਅਪਨੇ ਦਲ ਆਇ ਬਜਾਇ ਬਧਾਈ ॥
तउ ही लउ राम जिते दिज कउ अपने दल आइ बजाइ बधाई ॥

त्याचवेळी ब्राह्मणांचे टोळके पुढे आले आणि आनंदात तिकडे जाऊ लागले.

ਭਗੁਲ ਲੋਕ ਫਿਰੈ ਸਭ ਹੀ ਰਣ ਮੋ ਲਖਿ ਰਾਘਵ ਕੀ ਅਧਕਾਈ ॥
भगुल लोक फिरै सभ ही रण मो लखि राघव की अधकाई ॥

युद्धात रामाचा विजय झाल्याचे ऐकून सर्व लोक आनंदाने इकडे तिकडे धावले.

ਸੀਅ ਰਹੀ ਰਨ ਰਾਮ ਜਿਤੇ ਅਵਧੇਸਰ ਬਾਤ ਜਬੈ ਸੁਨਿ ਪਾਈ ॥
सीअ रही रन राम जिते अवधेसर बात जबै सुनि पाई ॥

सीतेवर विजय मिळवल्यानंतर रामानेही युद्ध जिंकले आहे, हे दशरथाला कळले.

ਫੂਲਿ ਗ੍ਯੋ ਅਤਿ ਹੀ ਮਨ ਮੈ ਧਨ ਕੇ ਘਨ ਕੀ ਬਰਖਾ ਬਰਖਾਈ ॥੧੫੬॥
फूलि ग्यो अति ही मन मै धन के घन की बरखा बरखाई ॥१५६॥

मग त्याच्या आनंदाची सीमा राहिली नाही आणि त्याने ढगांच्या पावसाप्रमाणे संपत्तीचा वर्षाव केला.156.

ਬੰਦਨਵਾਰ ਬਧੀ ਸਭ ਹੀ ਦਰ ਚੰਦਨ ਸੌ ਛਿਰਕੇ ਗ੍ਰਹ ਸਾਰੇ ॥
बंदनवार बधी सभ ही दर चंदन सौ छिरके ग्रह सारे ॥

सर्व प्रजेच्या दारांना नमस्कार केला गेला आणि सर्व घरांवर चंदनाचा शिडकावा करण्यात आला.

ਕੇਸਰ ਡਾਰਿ ਬਰਾਤਨ ਪੈ ਸਭ ਹੀ ਜਨ ਹੁਇ ਪੁਰਹੂਤ ਪਧਾਰੇ ॥
केसर डारि बरातन पै सभ ही जन हुइ पुरहूत पधारे ॥

सर्व सोबत्यांवर (रामाच्या) भगवा शिंपडला गेला आणि इंद्र आपल्या नगरात प्रवेश करत आहे असे वाटले.

ਬਾਜਤ ਤਾਲ ਮੁਚੰਗ ਪਖਾਵਜ ਨਾਚਤ ਕੋਟਨਿ ਕੋਟਿ ਅਖਾਰੇ ॥
बाजत ताल मुचंग पखावज नाचत कोटनि कोटि अखारे ॥

ढोल-ताशे आणि इतर वाद्ये गुंजली आणि विविध प्रकारच्या नृत्यांची मांडणी करण्यात आली.

ਆਨਿ ਮਿਲੇ ਸਭ ਹੀ ਅਗੂਆ ਸੁਤ ਕਉ ਪਿਤੁ ਲੈ ਪੁਰ ਅਉਧ ਸਿਧਾਰੇ ॥੧੫੭॥
आनि मिले सभ ही अगूआ सुत कउ पितु लै पुर अउध सिधारे ॥१५७॥

सर्व लोक रामाला भेटण्यासाठी पुढे सरसावले आणि पिता दशरथ आपल्या मुलाला घेऊन औधपुरी (आपल्या महालात) पोहोचले.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸਭਹੂ ਮਿਲਿ ਗਿਲ ਕੀਯੋ ਉਛਾਹਾ ॥
सभहू मिलि गिल कीयो उछाहा ॥

सर्वांनी मिळून उत्साह व्यक्त केला.

ਪੂਤ ਤਿਹੂੰ ਕਉ ਰਚਯੋ ਬਿਯਾਹਾ ॥
पूत तिहूं कउ रचयो बियाहा ॥

उरलेल्या तीन मुलांचे लग्न मोठ्या उत्साहात ठरले.