श्री दसाम ग्रंथ

पान - 666


ਘਨ ਮੈ ਜਿਮ ਬਿਦੁਲਤਾ ਝਮਕੈ ॥
घन मै जिम बिदुलता झमकै ॥

विजा आळीपाळीने चमकत असताना,

ਰਿਖਿ ਮੋ ਗੁਨ ਤਾਸ ਸਬੈ ਦਮਕੈ ॥੩੭੮॥
रिखि मो गुन तास सबै दमकै ॥३७८॥

या ऋषींचे सर्व गुण ढगांमध्ये विजेसारखे चमकले.378.

ਜਸ ਛਾਡਤ ਭਾਨੁ ਅਨੰਤ ਛਟਾ ॥
जस छाडत भानु अनंत छटा ॥

जसा सूर्य अनंत किरणे सोडतो,

ਰਿਖਿ ਕੇ ਤਿਮ ਸੋਭਤ ਜੋਗ ਜਟਾ ॥
रिखि के तिम सोभत जोग जटा ॥

सूर्याच्या किरणांप्रमाणे योगींच्या डोक्यावर मॅट केलेले कुलूप ओवाळले गेले.

ਜਿਨ ਕੀ ਦੁਖ ਫਾਸ ਕਹੂੰ ਨ ਕਟੀ ॥
जिन की दुख फास कहूं न कटी ॥

ज्याचे दु:ख कुठेही टांगले नव्हते,

ਰਿਖਿ ਭੇਟਤ ਤਾਸੁ ਛਟਾਕ ਛੁਟੀ ॥੩੭੯॥
रिखि भेटत तासु छटाक छुटी ॥३७९॥

हे सगे पाहून ज्यांचे दुःख संपले.379.

ਨਰ ਜੋ ਨਹੀ ਨਰਕਨ ਤੇ ਨਿਵਰੈ ॥
नर जो नही नरकन ते निवरै ॥

जे पुरुष नरकाच्या यातनांपासून मुक्त झाले नाहीत,

ਰਿਖਿ ਭੇਟਤ ਤਉਨ ਤਰਾਕ ਤਰੈ ॥
रिखि भेटत तउन तराक तरै ॥

ज्या स्त्री-पुरुषांना नरकात टाकण्यात आले होते, ते या ऋषीमुनींना पाहून मुक्त झाले

ਜਿਨ ਕੇ ਸਮਤਾ ਕਹੂੰ ਨਾਹਿ ਠਟੀ ॥
जिन के समता कहूं नाहि ठटी ॥

(पापांमुळे) जे कोणाच्या बरोबरीचे नव्हते (म्हणजे देवाशी सुसंगत नसणे)

ਰਿਖਿ ਪੂਜਿ ਘਟੀ ਸਬ ਪਾਪ ਘਟੀ ॥੩੮੦॥
रिखि पूजि घटी सब पाप घटी ॥३८०॥

ज्यांच्या आत काही पाप होते, त्यांचे पापमय जीवन या ऋषींच्या उपासनेने संपले.380.

ਇਤ ਬਧਿ ਤਉਨ ਬਿਠੋ ਮ੍ਰਿਗਹਾ ॥
इत बधि तउन बिठो म्रिगहा ॥

इथे तो शिकारीच्या भोकात बसला होता

ਜਸ ਹੇਰਤ ਛੇਰਿਨਿ ਭੀਮ ਭਿਡਹਾ ॥
जस हेरत छेरिनि भीम भिडहा ॥

या बाजूला हा शिकारी बसला होता, कोणाला पाहून प्राणी पळून जायचे

ਤਿਹ ਜਾਨ ਰਿਖੀਨ ਹੀ ਸਾਸ ਸਸ੍ਰਯੋ ॥
तिह जान रिखीन ही सास सस्रयो ॥

ऋषींना हरीण समजले आणि श्वास रोखून धरला

ਮ੍ਰਿਗ ਜਾਨ ਮੁਨੀ ਕਹੁ ਬਾਨ ਕਸ੍ਰਯੋ ॥੩੮੧॥
म्रिग जान मुनी कहु बान कस्रयो ॥३८१॥

तो ऋषींना ओळखू शकला नाही आणि त्याला हरीण समजत त्याने बाण त्याच्याकडे सोडला.381.

ਸਰ ਪੇਖ ਸਬੈ ਤਿਹ ਸਾਧ ਕਹੈ ॥
सर पेख सबै तिह साध कहै ॥

सर्व संतांनी काढलेला बाण पाहिला

ਮ੍ਰਿਗ ਹੋਇ ਨ ਰੇ ਮੁਨਿ ਰਾਜ ਇਹੈ ॥
म्रिग होइ न रे मुनि राज इहै ॥

सर्व तपस्वींनी बाण पाहिला आणि ऋषी हरणाप्रमाणे बसलेले पाहिले

ਨਹ ਬਾਨ ਸਰਾਸਨ ਪਾਨ ਤਜੇ ॥
नह बान सरासन पान तजे ॥

(पण) त्याने आपल्या हातातून धनुष्यबाण सोडला नाही.

ਅਸ ਦੇਖਿ ਦ੍ਰਿੜੰ ਮੁਨਿ ਰਾਜ ਲਜੇ ॥੩੮੨॥
अस देखि द्रिड़ं मुनि राज लजे ॥३८२॥

त्या व्यक्तीने आपल्या हातातून धनुष्यबाण काढले आणि ऋषींचा दृढनिश्चय पाहून लाज वाटली.382.

ਬਹੁਤੇ ਚਿਰ ਜਿਉ ਤਿਹ ਧ੍ਯਾਨ ਛੁਟਾ ॥
बहुते चिर जिउ तिह ध्यान छुटा ॥

खूप दिवसांनी जेव्हा त्याचे लक्ष गेले

ਅਵਿਲੋਕ ਧਰੇ ਰਿਖਿ ਪਾਲ ਜਟਾ ॥
अविलोक धरे रिखि पाल जटा ॥

खूप दिवसांनी जेव्हा त्याचे लक्ष गेले तेव्हा त्याला चटके घातलेले महान ऋषी दिसले

ਕਸ ਆਵਤ ਹੋ ਡਰੁ ਡਾਰਿ ਅਬੈ ॥
कस आवत हो डरु डारि अबै ॥

(तो म्हणाला, तू) आता भीती का सोडतोस?

ਮੁਹਿ ਲਾਗਤ ਹੋ ਮ੍ਰਿਗ ਰੂਪ ਸਬੈ ॥੩੮੩॥
मुहि लागत हो म्रिग रूप सबै ॥३८३॥

तो म्हणाला. “तुमची भीती सोडून तुम्ही इथे कसे आलात? मला सर्वत्र फक्त हरणेच दिसत आहेत.” 383.

ਰਿਖ ਪਾਲ ਬਿਲੋਕਿ ਤਿਸੈ ਦਿੜਤਾ ॥
रिख पाल बिलोकि तिसै दिड़ता ॥

ऋषींचे पालक (दत्त) त्यांचा दृढनिश्चय पाहून,

ਗੁਰੁ ਮਾਨ ਕਰੀ ਬਹੁਤੈ ਉਪਮਾ ॥
गुरु मान करी बहुतै उपमा ॥

ऋषींनी त्यांचा दृढनिश्चय पाहून, त्यांचा गुरु म्हणून स्वीकार करून त्यांची स्तुती केली आणि म्हणाले,

ਮ੍ਰਿਗ ਸੋ ਜਿਹ ਕੋ ਚਿਤ ਐਸ ਲਗ੍ਯੋ ॥
म्रिग सो जिह को चित ऐस लग्यो ॥

ज्याचे हृदय असे हरणाशी जोडलेले आहे,

ਪਰਮੇਸਰ ਕੈ ਰਸ ਜਾਨ ਪਗ੍ਰਯੋ ॥੩੮੪॥
परमेसर कै रस जान पग्रयो ॥३८४॥

"जो हरिणाकडे इतका लक्ष देतो, तो परमेश्वराच्या प्रेमात लीन झाला आहे असे समजावे." 384.

ਮੁਨ ਕੋ ਤਬ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੀਜ ਹੀਆ ॥
मुन को तब प्रेम प्रसीज हीआ ॥

तेव्हा मुनीचे हृदय प्रेमाने भरले

ਗੁਰ ਠਾਰਸਮੋ ਮ੍ਰਿਗ ਨਾਸ ਕੀਆ ॥
गुर ठारसमो म्रिग नास कीआ ॥

ऋषींनी वितळलेल्या अंतःकरणाने त्यांना अठरावे गुरु म्हणून स्वीकारले

ਮਨ ਮੋ ਤਬ ਦਤ ਬੀਚਾਰ ਕੀਆ ॥
मन मो तब दत बीचार कीआ ॥

मग दत्ताने मनात विचार केला

ਗੁਨ ਮ੍ਰਿਗਹਾ ਕੋ ਚਿਤ ਬੀਚ ਲੀਆ ॥੩੮੫॥
गुन म्रिगहा को चित बीच लीआ ॥३८५॥

दत्त ऋषींनी विचारपूर्वक त्या शिकारीचे गुण आपल्या मनात अंगीकारले.385.

ਹਰਿ ਸੋ ਹਿਤੁ ਜੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਰੈ ॥
हरि सो हितु जो इह भाति करै ॥

जर कोणी हरिवर असे प्रेम केले तर

ਭਵ ਭਾਰ ਅਪਾਰਹ ਪਾਰ ਪਰੈ ॥
भव भार अपारह पार परै ॥

जो परमेश्वरावर अशा प्रकारे प्रेम करेल, तो अस्तित्त्वाचा सागर पार करेल

ਮਲ ਅੰਤਰਿ ਯਾਹੀ ਇਸਨਾਨ ਕਟੈ ॥
मल अंतरि याही इसनान कटै ॥

या स्नानाने मनातील घाण दूर होते

ਜਗ ਤੇ ਫਿਰਿ ਆਵਨ ਜਾਨ ਮਿਟੈ ॥੩੮੬॥
जग ते फिरि आवन जान मिटै ॥३८६॥

आतील स्नानाने त्याची घाण दूर होईल आणि संसारात त्याचे स्थलांतर समाप्त होईल.386.

ਗੁਰੁ ਜਾਨ ਤਬੈ ਤਿਹ ਪਾਇ ਪਰਾ ॥
गुरु जान तबै तिह पाइ परा ॥

मग त्याला गुरू समजून तो ऋषींच्या पाया पडला.

ਭਵ ਭਾਰ ਅਪਾਰ ਸੁ ਪਾਰ ਤਰਾ ॥
भव भार अपार सु पार तरा ॥

त्याला आपला गुरू मानून, तो त्याच्या पाया पडला आणि अस्तित्त्वाच्या महासागराच्या पलीकडे गेला.

ਦਸ ਅਸਟਸਮੋ ਗੁਰੁ ਤਾਸੁ ਕੀਯੋ ॥
दस असटसमो गुरु तासु कीयो ॥

ते अठरावे गुरु होते

ਕਬਿ ਬਾਧਿ ਕਬਿਤਨ ਮਧਿ ਲੀਯੋ ॥੩੮੭॥
कबि बाधि कबितन मधि लीयो ॥३८७॥

त्यांनी त्यांना आपले अठरावे गुरु म्हणून दत्तक घेतले आणि अशा प्रकारे कवीने श्लोक-स्वरूपात सेवचा उल्लेख केला आहे.387.

ਸਬ ਹੀ ਸਿਖ ਸੰਜੁਤਿ ਪਾਨ ਗਹੇ ॥
सब ही सिख संजुति पान गहे ॥

सेवकांसह सर्वांनी (त्याचे) पाय धरले.

ਅਵਿਲੋਕਿ ਚਰਾਚਰਿ ਚਉਧ ਰਹੇ ॥
अविलोकि चराचरि चउध रहे ॥

सर्व शिष्यांनी एकत्र येऊन त्याचे पाय धरले, ते पाहून सर्व सजीव आणि निर्जीव प्राणी घाबरले.

ਪਸੁ ਪਛ ਚਰਾਚਰ ਜੀਵ ਸਬੈ ॥
पसु पछ चराचर जीव सबै ॥

पशुधन आणि चारा, आचार,

ਗਣ ਗੰਧ੍ਰਬ ਭੂਤ ਪਿਸਾਚ ਤਬੈ ॥੩੮੮॥
गण गंध्रब भूत पिसाच तबै ॥३८८॥

सर्व पशू, पक्षी, गंधर्व, भूत, पिंड इत्यादि आश्चर्यचकित झाले.388.

ਇਤਿ ਅਠਦਸਵੋ ਗੁਰੂ ਮ੍ਰਿਗਹਾ ਸਮਾਪਤੰ ॥੧੮॥
इति अठदसवो गुरू म्रिगहा समापतं ॥१८॥

अठरावे गुरु म्हणून एका शिकारीला दत्तक घेण्याच्या वर्णनाचा शेवट.

ਅਥ ਨਲਨੀ ਸੁਕ ਉਨੀਵੋ ਗੁਰੂ ਕਥਨੰ ॥
अथ नलनी सुक उनीवो गुरू कथनं ॥

आता एकोणिसावे गुरु म्हणून पोपट दत्तक घेतल्याचे वर्णन सुरू होते

ਕ੍ਰਿਪਾਣ ਕ੍ਰਿਤ ਛੰਦ ॥
क्रिपाण क्रित छंद ॥

कृपाण कृत श्लोक

ਮੁਨਿ ਅਤਿ ਅਪਾਰ ॥
मुनि अति अपार ॥

खूप अफाट

ਗੁਣ ਗਣ ਉਦਾਰ ॥
गुण गण उदार ॥

आणि उदारतेच्या गुणांचा समूह धारण करणे

ਬਿਦਿਆ ਬਿਚਾਰ ॥
बिदिआ बिचार ॥

मुनि शैक्षणिक दैनंदिन चांगले

ਨਿਤ ਕਰਤ ਚਾਰ ॥੩੮੯॥
नित करत चार ॥३८९॥

ऋषी, गुणांनी परोपकारी, विद्येबद्दल विचार करणारे होते आणि नेहमी आपल्या विद्येचा सराव करत असत.389.

ਲਖਿ ਛਬਿ ਸੁਰੰਗ ॥
लखि छबि सुरंग ॥

(तिची) सुंदर प्रतिमा पाहून

ਲਾਜਤ ਅਨੰਗ ॥
लाजत अनंग ॥

कामदेवही लाजत होता.

ਪਿਖਿ ਬਿਮਲ ਅੰਗ ॥
पिखि बिमल अंग ॥

(त्याच्या) शरीराची शुद्धता पाहून

ਚਕਿ ਰਹਤ ਗੰਗ ॥੩੯੦॥
चकि रहत गंग ॥३९०॥

त्याचे सौंदर्य पाहून प्रेमदेवतेला लाज वाटली आणि त्याच्या लिंबांची शुद्धता पाहून गंगा आश्चर्यचकित झाली.390.

ਲਖਿ ਦੁਤਿ ਅਪਾਰ ॥
लखि दुति अपार ॥

(त्याचे) अपार तेज पाहून

ਰੀਝਤ ਕੁਮਾਰ ॥
रीझत कुमार ॥

त्याची सुंदरता पाहून सर्व राजपुत्रांना आनंद झाला.

ਗ੍ਯਾਨੀ ਅਪਾਰ ॥
ग्यानी अपार ॥

तो अफाट ज्ञानी आहे

ਗੁਨ ਗਨ ਉਦਾਰ ॥੩੯੧॥
गुन गन उदार ॥३९१॥

कारण ते सर्वात मोठे विद्वान आणि उदार आणि कर्तृत्ववान व्यक्ती होते.391.

ਅਬਯਕਤ ਅੰਗ ॥
अबयकत अंग ॥

(त्याच्या) अदृश्य शरीराचे तेज

ਆਭਾ ਅਭੰਗ ॥
आभा अभंग ॥

त्यांच्या अंगाचा महिमा अवर्णनीय होता

ਸੋਭਾ ਸੁਰੰਗ ॥
सोभा सुरंग ॥

तिचे सौंदर्य खूप सुंदर होते,

ਤਨ ਜਨੁ ਅਨੰਗ ॥੩੯੨॥
तन जनु अनंग ॥३९२॥

तो प्रेमाच्या देवतासारखा सुंदर होता.392.

ਬਹੁ ਕਰਤ ਨ੍ਯਾਸ ॥
बहु करत न्यास ॥

तो खूप योगासने करत असे.

ਨਿਸਿ ਦਿਨ ਉਦਾਸ ॥
निसि दिन उदास ॥

त्यांनी रात्रंदिवस अलिप्तपणे अनेक सराव केले

ਤਜਿ ਸਰਬ ਆਸ ॥
तजि सरब आस ॥

सर्व आशा सोडून देऊन (त्याच्या) बुद्धीतील ज्ञान

ਅਤਿ ਬੁਧਿ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥੩੯੩॥
अति बुधि प्रकास ॥३९३॥

ज्ञान प्रकट झाल्यामुळे सर्व इच्छांचा त्याग केला होता.393.

ਤਨਿ ਸਹਤ ਧੂਪ ॥
तनि सहत धूप ॥

संन्याशांचा राजा (दत्त) स्वतःवर

ਸੰਨ੍ਯਾਸ ਭੂਪ ॥
संन्यास भूप ॥

संन्याशांचा राजा दत्त ऋषी शिवासारखा सुंदर दिसत होता.

ਤਨਿ ਛਬਿ ਅਨੂਪ ॥
तनि छबि अनूप ॥

(त्याची) शरीराची प्रतिमा अतिशय अद्वितीय होती,

ਜਨੁ ਸਿਵ ਸਰੂਪ ॥੩੯੪॥
जनु सिव सरूप ॥३९४॥

आपल्या शरीरावर सूर्यप्रकाश सहन करत असताना, अद्वितीय सुंदरतेने युती केली.394.

ਮੁਖ ਛਬਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ॥
मुख छबि प्रचंड ॥

(त्याच्या) चेहऱ्यावर विलक्षण भाव दिसत होता

ਆਭਾ ਅਭੰਗ ॥
आभा अभंग ॥

त्याच्या अंगांचे आणि चेहऱ्याचे सौंदर्य परिपूर्ण होते आणि

ਜੁਟਿ ਜੋਗ ਜੰਗ ॥
जुटि जोग जंग ॥

योगसाधनेत ('युद्ध') मग्न होते.