श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1331


ਜਾਹਿ ਤ੍ਰਿਹਾਟਕ ਪੁਰੀ ਬਖਾਨੈ ॥
जाहि त्रिहाटक पुरी बखानै ॥

त्याला त्रिहतक पुरी असेही म्हणतात

ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਜਛ ਸਭ ਜਾਨੈ ॥੧॥
दानव देव जछ सभ जानै ॥१॥

आणि दैत्य, देव आणि यक्ष हे सर्व माहीत होते. १.

ਸ੍ਰੀ ਮਹਬੂਬ ਮਤੀ ਤਿਹ ਨਾਰੀ ॥
स्री महबूब मती तिह नारी ॥

महबूब मती त्यांची पत्नी होती

ਜਿਹ ਸਮ ਸੁੰਦਰਿ ਕਹੂੰ ਨ ਕੁਮਾਰੀ ॥
जिह सम सुंदरि कहूं न कुमारी ॥

तिच्यासारखी सुंदर दुसरी कुमारी नव्हती.

ਦੁਤਿਯ ਨਾਰਿ ਮ੍ਰਿਦੁਹਾਸ ਮਤੀ ਤਿਹ ॥
दुतिय नारि म्रिदुहास मती तिह ॥

त्यांची दुसरी पत्नी मृदुहास मती होती

ਨਹਿ ਸਸਿ ਸਮ ਕਹਿਯਤ ਆਨਨ ਜਿਹ ॥੨॥
नहि ससि सम कहियत आनन जिह ॥२॥

ज्याचा चेहरा चंद्राच्या बरोबरीचा नव्हता. 2.

ਸ੍ਰੀ ਮਹਬੂਬ ਮਤੀ ਤਨ ਨ੍ਰਿਪ ਰਤਿ ॥
स्री महबूब मती तन न्रिप रति ॥

राजा महबूब मातीच्या प्रेमात पडला होता.

ਦੁਤਿਯ ਨਾਰਿ ਪਰ ਨਹਿ ਆਨਨ ਮਤਿ ॥
दुतिय नारि पर नहि आनन मति ॥

पण त्याने दुसऱ्या महिलेला तोंड दिले नाही.

ਅਧਿਕ ਭੋਗ ਤਿਹ ਸਾਥ ਕਮਾਯੋ ॥
अधिक भोग तिह साथ कमायो ॥

(त्याने) तिचे (महबूब मती) खूप लाड केले.

ਏਕ ਪੁਤ੍ਰ ਤਾ ਤੇ ਉਪਜਾਯੋ ॥੩॥
एक पुत्र ता ते उपजायो ॥३॥

आणि त्याच्यापासून मुलगा झाला. 3.

ਦੁਤਿਯ ਨਾਰਿ ਤੇ ਸਾਥ ਨ ਪ੍ਰੀਤਾ ॥
दुतिय नारि ते साथ न प्रीता ॥

(तो) दुसऱ्या स्त्रीवर प्रेम करत नव्हता.

ਤਾਹਿ ਨ ਬੀਚ ਲ੍ਯਾਵਤ ਚੀਤਾ ॥
ताहि न बीच ल्यावत चीता ॥

ते त्याला चितेत आणले नाही.

ਸੁਤਵੰਤੀ ਇਕ ਪੁਨਿ ਪਤਿ ਪ੍ਰੀਤ ॥
सुतवंती इक पुनि पति प्रीत ॥

(महबूब मती) एक मुलगी होती आणि दुसरी तिच्या पतीच्या प्रेमात होती.

ਅਵਰ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਲ੍ਯਾਵਤ ਨਹਿ ਚੀਤ ॥੪॥
अवर त्रियहि ल्यावत नहि चीत ॥४॥

(म्हणूनच) तिने इतर कोणत्याही स्त्रीला चितमध्ये आणले नाही. 4.

ਦੁਤਿਯ ਨਾਰਿ ਤਬ ਅਧਿਕ ਰਿਸਾਈ ॥
दुतिय नारि तब अधिक रिसाई ॥

(राजाच्या या वागणुकीमुळे) दुसरी स्त्री मग फार संतापली

ਏਕ ਘਾਤ ਕੀ ਬਾਤ ਬਨਾਈ ॥
एक घात की बात बनाई ॥

आणि एक युक्ती करण्याचा निर्णय घेतला.

ਸਿਸ ਕੀ ਗੁਦਾ ਗੋਖਰੂ ਦਿਯਾ ॥
सिस की गुदा गोखरू दिया ॥

(त्याने) मुलाच्या गुदद्वारात भाकर ('गोखरू') दिली.

ਤਾ ਤੇ ਅਧਿਕ ਦੁਖਿਤ ਤਿਹ ਕਿਯਾ ॥੫॥
ता ते अधिक दुखित तिह किया ॥५॥

यामुळे तो खूप दुःखी झाला. ५.

ਬਾਲਕ ਅਧਿਕ ਦੁਖਾਤੁਰ ਭਯੋ ॥
बालक अधिक दुखातुर भयो ॥

मुल दु:खाने खूप उत्तेजित झाले

ਰੋਵਤ ਧਾਮ ਮਾਤ ਕੇ ਗਯੋ ॥
रोवत धाम मात के गयो ॥

आणि रडत रडत आईच्या घरी आली.

ਨਿਰਖਿ ਤਾਤ ਮਾਤਾ ਦੁਖ ਪਾਯੋ ॥
निरखि तात माता दुख पायो ॥

आपल्या मुलाला ('ताट') पाहून आईला खूप वाईट वाटले.

ਭਲੀ ਭਲੀ ਧਾਯਾਨ ਮੰਗਾਯੋ ॥੬॥
भली भली धायान मंगायो ॥६॥

आणि चांगल्या चांगल्या सुईणांना बोलावले होते. 6.

ਇਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਬਾਲਹਿ ਦੁਖ ਦਿਯੋ ॥
इह चरित्र बालहि दुख दियो ॥

या पात्राने (मुलाच्या) आईला त्रास सहन करावा लागला

ਆਪਨ ਭੇਸ ਧਾਇ ਕੋ ਕਿਯੋ ॥
आपन भेस धाइ को कियो ॥

आणि सुईणीचा वेश धारण केला.

ਕਿਯਾ ਸਵਤਿ ਕੇ ਧਾਮ ਪਯਾਨਾ ॥
किया सवति के धाम पयाना ॥

(मग) सोनकनच्या घरी गेले.

ਭੇਦ ਨਾਰਿ ਕਿਨਹੂੰ ਨ ਪਛਾਨਾ ॥੭॥
भेद नारि किनहूं न पछाना ॥७॥

पण त्या स्त्रीचे रहस्य कोणालाच कळले नाही.7.

ਔਖਧ ਏਕ ਹਾਥ ਮੈ ਲਈ ॥
औखध एक हाथ मै लई ॥

(त्याने) हातात एक औषध घेतले.

ਸਿਸੁ ਕੀ ਪ੍ਰਥਮ ਮਾਤ ਕੌ ਦਈ ॥
सिसु की प्रथम मात कौ दई ॥

प्रथम मुलाच्या आईला दिले.

ਬਰੀ ਖਾਤ ਰਾਨੀ ਮਰਿ ਗਈ ॥
बरी खात रानी मरि गई ॥

गोळी ('बारी') घेताच राणीचा मृत्यू झाला.

ਸ੍ਵਛ ਸੁਘਰਿ ਰਾਨੀ ਫਿਰਿ ਅਈ ॥੮॥
स्वछ सुघरि रानी फिरि अई ॥८॥

(ती) स्वच्छ आणि सुंदर राणी पुन्हा घरी आली. 8.

ਨਿਜੁ ਗ੍ਰਿਹ ਆਇ ਭੇਸ ਨ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਯ ਧਰਿ ॥
निजु ग्रिह आइ भेस न्रिप त्रिय धरि ॥

तो घरी आला आणि राणीच्या वेशात आला

ਜਾਤਿ ਭਈ ਅਪਨੀ ਸਵਿਤਨ ਘਰ ॥
जाति भई अपनी सवितन घर ॥

आणि तिच्या झोपलेल्या घरी गेला.

ਸਿਸੁ ਕੋ ਕਾਢਿ ਗੋਖਰੂ ਡਾਰੋ ॥
सिसु को काढि गोखरू डारो ॥

त्याने मुलाचा गाल काढला.

ਤਾਹਿ ਸੁਘਰਿ ਤਿਹ ਸੁਤ ਕਰਿ ਪਾਰੋ ॥੯॥
ताहि सुघरि तिह सुत करि पारो ॥९॥

मग त्या मुलाला त्या सुंदर स्त्रीने पुत्र म्हणून वाढवले. ९.

ਇਹ ਛਲ ਸੋ ਸਵਤਿਨ ਕਹ ਮਾਰਾ ॥
इह छल सो सवतिन कह मारा ॥

या युक्तीने (त्याने) झोपलेल्याला मारले

ਸਿਸਹੁ ਜਾਨਿ ਸੁਤ ਲਿਯੋ ਉਬਾਰਾ ॥
सिसहु जानि सुत लियो उबारा ॥

आणि मुलाला मुलगा म्हणून वाढवले.

ਨ੍ਰਿਪਹ ਸੰਗ ਪੁਨਿ ਕਰਿ ਲਿਯ ਪ੍ਯਾਰਾ ॥
न्रिपह संग पुनि करि लिय प्यारा ॥

(ती) पुन्हा राजाच्या प्रेमात पडली.

ਭੇਦ ਅਭੇਦ ਨ ਕਿਨੂੰ ਬਿਚਾਰਾ ॥੧੦॥
भेद अभेद न किनूं बिचारा ॥१०॥

पण हा फरक कोणालाच कळला नाही. 10.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਤੀਨ ਸੌ ਅਠਹਤਰਿ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੩੭੮॥੬੮੧੮॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे तीन सौ अठहतरि चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥३७८॥६८१८॥अफजूं॥

श्री चरित्रोपाख्यानच्या त्रिचरित्रातील मंत्री भूप संवादाचा ३७८वा अध्याय येथे संपतो, हे सर्व शुभ आहे.३७८.६८१८. चालते

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਸੁਨ ਰਾਜਾ ਇਕ ਔਰ ਪ੍ਰਸੰਗਾ ॥
सुन राजा इक और प्रसंगा ॥

हे राजन! आणखी एक प्रकरण ऐका,

ਜਿਹ ਬਿਧਿ ਭਯੋ ਨਰੇਸੁਰ ਸੰਗਾ ॥
जिह बिधि भयो नरेसुर संगा ॥

राजाच्या बाबतीत घडलेला प्रकार.

ਮ੍ਰਿਦੁਲਾ ਦੇ ਤਿਹ ਨਾਰਿ ਭਨਿਜੈ ॥
म्रिदुला दे तिह नारि भनिजै ॥

मृदुला (देई) यांना त्यांची पत्नी म्हणत.

ਇੰਦ੍ਰ ਚੰਦ੍ਰ ਪਟਤਰ ਤਿਹ ਦਿਜੈ ॥੧॥
इंद्र चंद्र पटतर तिह दिजै ॥१॥

त्याची तुलना इंद्र आणि चंद्राशी होते. १.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਸ੍ਰੀ ਸੁਪ੍ਰਭਾ ਦੇ ਤਾ ਕੀ ਸੁਤਾ ਬਖਾਨਿਯੈ ॥
स्री सुप्रभा दे ता की सुता बखानियै ॥

त्यांच्या मुलीचे नाव सुप्रभा (देई) असे ठेवले गेले.

ਮਹਾ ਸੁੰਦਰੀ ਲੋਕ ਚਤੁਰਦਸ ਜਾਨਿਯੈ ॥
महा सुंदरी लोक चतुरदस जानियै ॥

चौदा लोकांमध्ये ती सर्वात मोठी सुंदरी मानली जात होती.

ਜੋ ਸਹਚਰਿ ਤਾ ਕੌ ਭਰਿ ਨੈਨ ਨਿਹਾਰਹੀ ॥
जो सहचरि ता कौ भरि नैन निहारही ॥

ज्याची सखी त्याला चांगल्या नजरेने पाहायची,

ਹੋ ਪਰੀ ਪਦੁਮਨੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤ ਸੁ ਵਾਹਿ ਬਿਚਾਰਹੀ ॥੨॥
हो परी पदुमनी प्रक्रित सु वाहि बिचारही ॥२॥

त्यामुळे ती त्याला परी किंवा पद्मणीचे रूप मानायची. 2.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਹਾਟਕਪੁਰ ਤਿਨ ਕੋ ਦਿਸਿ ਦਛਿਨ ॥
हाटकपुर तिन को दिसि दछिन ॥

त्याचे हातकपूर (नगर) दक्षिणेला होते

ਰਾਜ ਕਰਤ ਤੇ ਤਹਾ ਬਿਚਛਨ ॥
राज करत ते तहा बिचछन ॥

जिथे त्या ज्ञानी (राजा) राज्य केले.

ਤਿਹ ਪੁਰ ਏਕ ਸਾਹ ਕੋ ਪੁਤ੍ਰ ॥
तिह पुर एक साह को पुत्र ॥

त्या नगरात एका शहाचा मुलगा (राहतो) होता.

ਜਨੁ ਕਰਿ ਬਿਧਨਾ ਠਟਾ ਚਰਿਤ੍ਰ ॥੩॥
जनु करि बिधना ठटा चरित्र ॥३॥

(ते खूप सुंदर होते) जणू कलाकाराने नकली पात्र तयार केले आहे. 3.

ਬ੍ਰਯਾਘ੍ਰ ਕੇਤੁ ਤਿਹ ਨਾਮ ਕਹਿਜੈ ॥
ब्रयाघ्र केतु तिह नाम कहिजै ॥

त्याचे नाव होते व्याघ्र केतू.

ਛਤ੍ਰ ਜਾਤਿ ਰਘੁਬੰਸ ਭਨਿਜੈ ॥
छत्र जाति रघुबंस भनिजै ॥

ते रघुबन जातीचे छत्र मानले जात होते.

ਪ੍ਰਗਟ ਜਾਨੁ ਅਵਤਾਰ ਅਨੰਗਾ ॥
प्रगट जानु अवतार अनंगा ॥

त्या शहाच्या मुलाचे शरीर असे (सुंदर) होते,

ਐਸੋ ਸਾਹ ਪੁਤ੍ਰ ਕੋ ਅੰਗਾ ॥੪॥
ऐसो साह पुत्र को अंगा ॥४॥

जणू कामदेवाचा अवतार अवतरला आहे. 4.

ਲਾਗੀ ਲਗਨ ਤਵਨ ਪਰ ਬਾਲਾ ॥
लागी लगन तवन पर बाला ॥

(तो) राज कुमारीची आवड त्याच्याशी जडली होती.

ਸਖੀ ਪਠੀ ਇਕ ਤਹਾ ਰਿਸਾਲਾ ॥
सखी पठी इक तहा रिसाला ॥

त्यांनी तेथे एका ज्ञानी ऋषीला पाठवले.

ਸੋ ਚਲਿ ਗਈ ਕੁਅਰ ਕੇ ਧਾਮਾ ॥
सो चलि गई कुअर के धामा ॥

ती शहा यांच्या मुलाच्या घरी गेली

ਜਿਮਿ ਤਿਮਿ ਤਾਹਿ ਪ੍ਰਬੋਧ੍ਰਯੋ ਬਾਮਾ ॥੫॥
जिमि तिमि ताहि प्रबोध्रयो बामा ॥५॥

(आणि त्या) स्त्रीने त्याला कसे समजावून सांगितले. ५.

ਜਾਤ ਭਈ ਤਾ ਕਹ ਲੈ ਤਹਾ ॥
जात भई ता कह लै तहा ॥

तिला तिथे घेऊन गेले,

ਮਾਰਗ ਕੁਅਰਿ ਬਿਲੋਕਤ ਜਹਾ ॥
मारग कुअरि बिलोकत जहा ॥

जिथे राज कुमारी आपला रस्ता बघत होती.

ਨਿਰਖਤ ਨੈਨ ਗਰੇ ਲਪਟਾਈ ॥
निरखत नैन गरे लपटाई ॥

डोळ्यांनी (त्याला) पाहताच त्याने त्याला मिठी मारली

ਸੇਜਾਸਨ ਪਰ ਲਿਯੋ ਚੜਾਈ ॥੬॥
सेजासन पर लियो चड़ाई ॥६॥

आणि ऋषीच्या आसनावर चढले. 6.

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਕਰੀ ਤਵਨ ਸੌ ਕ੍ਰੀੜਾ ॥
बहु बिधि करी तवन सौ क्रीड़ा ॥

त्याच्याशी खूप छान खेळलो

ਕਾਮਨਿ ਕਾਮ ਨਿਵਾਰੀ ਪੀੜਾ ॥
कामनि काम निवारी पीड़ा ॥

आणि राज कुमारीला तिच्या दुःखातून मुक्ती मिळाली.

ਨਿਸੁ ਦਿਨ ਧਾਮ ਬਾਮ ਤਿਹ ਰਾਖਾ ॥
निसु दिन धाम बाम तिह राखा ॥

राज कुमारी त्याला रात्रंदिवस घरी ठेवत

ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਤਨ ਭੇਦ ਨ ਭਾਖਾ ॥੭॥
मात पिता तन भेद न भाखा ॥७॥

आणि आई-वडिलांनाही काही गुपित सांगितले नाही.7.

ਤਬ ਲੌ ਬ੍ਯਾਹਿ ਦਯੋ ਤਿਹ ਤਾਤੈ ॥
तब लौ ब्याहि दयो तिह तातै ॥

तोपर्यंत वडिलांनी तिचे लग्न लावून दिले.

ਭੂਲਿ ਗਈ ਵਾ ਕੌ ਵੈ ਬਾਤੈ ॥
भूलि गई वा कौ वै बातै ॥

त्या सगळ्या गोष्टी तो विसरला.