श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1219


ਰੂਪਮਾਨ ਜਨੁ ਦੁਤਿਯ ਦਿਵਾਕਰ ॥
रूपमान जनु दुतिय दिवाकर ॥

(तो फारच) आकाराचा होता, जणू दुसरा सूर्य.

ਤਾ ਕੀ ਜਾਤ ਪ੍ਰਭਾ ਨਹਿ ਕਹੀ ॥
ता की जात प्रभा नहि कही ॥

तिच्या सौंदर्याचं वर्णन करता येत नाही.

ਜਾਨੁਕ ਫੂਲਿ ਚੰਬੇਲੀ ਰਹੀ ॥੨॥
जानुक फूलि चंबेली रही ॥२॥

(असे दिसत होते) जणू ते चांबेलीचे फूल. 2.

ਰੂਪ ਤਵਨ ਕੋ ਦਿਪਤ ਅਪਾਰਾ ॥
रूप तवन को दिपत अपारा ॥

त्याच्या रूपाचे अपार तेज समोर

ਤਿਹ ਆਗੇ ਕ੍ਯਾ ਸੂਰ ਬਿਚਾਰਾ ॥
तिह आगे क्या सूर बिचारा ॥

सूर्य विकरा काय होता?

ਸੋਭਾ ਕਹੀ ਨ ਹਮ ਤੇ ਜਾਈ ॥
सोभा कही न हम ते जाई ॥

(त्याचा) महिमा आम्हांला सांगितलेला नाही.

ਸਕਲ ਤ੍ਰਿਯਾ ਲਖਿ ਰਹਤ ਬਿਕਾਈ ॥੩॥
सकल त्रिया लखि रहत बिकाई ॥३॥

त्याला पाहून सर्व महिला विकल्या जातात. 3.

ਰਾਨੀ ਦਰਸ ਤਵਨ ਕੋ ਪਾਯੋ ॥
रानी दरस तवन को पायो ॥

जेव्हा राणीने त्याला पाहिले,

ਪਠੈ ਸਹਚਰੀ ਧਾਮ ਬੁਲਾਯੋ ॥
पठै सहचरी धाम बुलायो ॥

म्हणून त्याने मोलकरणीला पाठवून घरी बोलावले.

ਕਾਮ ਕੇਲ ਤਾ ਸੌ ਹਸਿ ਮਾਨੀ ॥
काम केल ता सौ हसि मानी ॥

त्याच्याशी हसत खेळत

ਰਮਤ ਰਮਤ ਸਭ ਨਿਸਾ ਬਿਹਾਨੀ ॥੪॥
रमत रमत सभ निसा बिहानी ॥४॥

आणि पूर्ण रात्र आनंदात गेली. 4.

ਜੈਸੇ ਹੁਤੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੇ ਰੂਪਾ ॥
जैसे हुतो न्रिपति के रूपा ॥

जसे राजाचे रूप होते,

ਤੈਸੋ ਤਾ ਕੋ ਹੁਤੋ ਸਰੂਪਾ ॥
तैसो ता को हुतो सरूपा ॥

त्याचे स्वरूपही तसेच होते.

ਜਾ ਸੌ ਅਟਕ ਕੁਅਰਿ ਕੀ ਭਈ ॥
जा सौ अटक कुअरि की भई ॥

जेव्हा राणी त्याच्या प्रेमात पडली,

ਨ੍ਰਿਪ ਕੀ ਬਾਤ ਬਿਸਰਿ ਕਰਿ ਗਈ ॥੫॥
न्रिप की बात बिसरि करि गई ॥५॥

त्यामुळे तो राजाला विसरला. ५.

ਤਾ ਸੌ ਹਿਤ ਰਾਨੀ ਕੋ ਭਯੋ ॥
ता सौ हित रानी को भयो ॥

राणी त्याच्या प्रेमात पडली

ਰਾਜਾ ਸਾਥ ਹੇਤੁ ਤਜਿ ਦਯੋ ॥
राजा साथ हेतु तजि दयो ॥

आणि राजामध्ये रस घेणे बंद केले.

ਮਦਰਾ ਅਧਿਕ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕਹ ਪ੍ਰਯਾਯੋ ॥
मदरा अधिक न्रिपति कह प्रयायो ॥

(त्याने) राजाला भरपूर मद्य प्यायला लावले

ਰਾਜ ਸਿੰਘਾਸਨ ਜਾਰ ਬੈਠਾਯੋ ॥੬॥
राज सिंघासन जार बैठायो ॥६॥

आणि मित्राला सिंहासनावर बसवले. 6.

ਮਤ ਭਏ ਨ੍ਰਿਪ ਸੋ ਧਨ ਪਾਯੋ ॥
मत भए न्रिप सो धन पायो ॥

बेभान झालेल्या राजाकडून पैसे काढून घेतले

ਬਾਧਿ ਮ੍ਰਿਤ ਕੇ ਧਾਮ ਪਠਾਯੋ ॥
बाधि म्रित के धाम पठायो ॥

आणि (त्याला) मित्राच्या घरी बांधून पाठवले.

ਤਾ ਕੋ ਪ੍ਰਜਾ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕਰਿ ਮਾਨਾ ॥
ता को प्रजा न्रिपति करि माना ॥

त्याला (सेवक) लोकांनी राजा म्हणून स्वीकारले

ਰਾਜਾ ਕਹ ਚਾਕਰ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥੭॥
राजा कह चाकर पहिचाना ॥७॥

आणि राजाला सेवक मानले.7.

ਦੁਹੂੰਅਨ ਕੀ ਏਕੈ ਅਨੁਹਾਰਾ ॥
दुहूंअन की एकै अनुहारा ॥

दोघांचा लूक सारखाच होता.

ਰਾਵ ਰੰਕ ਨਹਿ ਜਾਤ ਬਿਚਾਰਾ ॥
राव रंक नहि जात बिचारा ॥

(दोन्ही) राजा आणि सेवक (कोणताही भेद नाही) मानले जाऊ शकते.

ਤਾ ਕੌ ਲੋਗ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕਰਿ ਮਾਨੈ ॥
ता कौ लोग न्रिपति करि मानै ॥

लोक त्यांना राजा मानत

ਲਜਤ ਬਚਨ ਨ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਬਖਾਨੈ ॥੮॥
लजत बचन न न्रिपति बखानै ॥८॥

आणि लाजाचा मारलेला राजा काहीही बोलला नाही.8.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਰੰਕ ਰਾਜ ਐਸੇ ਕਰਾ ਦਿਯਾ ਰੰਕ ਕੌ ਰਾਜ ॥
रंक राज ऐसे करा दिया रंक कौ राज ॥

अशा प्रकारे रँकला राजा बनवले आणि राज्याला रँक दिला.

ਹ੍ਵੈ ਅਤੀਤ ਪਤਿ ਬਨ ਗਯੋ ਤਜਿ ਗਯੋ ਸਕਲ ਸਮਾਜ ॥੯॥
ह्वै अतीत पति बन गयो तजि गयो सकल समाज ॥९॥

नवरा (राजा) सर्व राज्य-समाज सोडून संत होऊन बाण गेला. ९.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਦੋਇ ਸੌ ਚੌਰਾਸੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੨੮੪॥੫੪੧੨॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे दोइ सौ चौरासी चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥२८४॥५४१२॥अफजूं॥

श्री चरित्रोपाख्यानातील त्रिचरित्रातील मंत्री भूप संबदाच्या २८४ व्या वर्णाचा समारोप येथे आहे, सर्व शुभ आहे. २८४.५४१२. चालते

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रयात श्लोक:

ਹੁਤੋ ਏਕ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਜਾ ਸੈਨ ਨਾਮਾ ॥
हुतो एक राजा प्रजा सैन नामा ॥

प्रजा सेन नावाचा राजा होता.

ਪ੍ਰਜਾ ਪਾਲਨੀ ਧਾਮ ਤਾ ਕੇ ਸੁ ਬਾਮਾ ॥
प्रजा पालनी धाम ता के सु बामा ॥

त्यांच्या घरात प्रजा पालनी नावाची एक स्त्री होती.

ਪ੍ਰਜਾ ਲੋਗ ਜਾ ਕੀ ਸਭੈ ਆਨਿ ਮਾਨੈ ॥
प्रजा लोग जा की सभै आनि मानै ॥

सर्व लोकांचा त्याच्या अधीनतेवर विश्वास होता

ਤਿਸੈ ਦੂਸਰੋ ਜਾਨ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਮਾਨੈ ॥੧॥
तिसै दूसरो जान राजा प्रमानै ॥१॥

आणि त्यांनी त्याला दुसरा राजा मानले. १.

ਸੁਧਾ ਸੈਨ ਨਾਮਾ ਰਹੈ ਭ੍ਰਿਤ ਤਾ ਕੇ ॥
सुधा सैन नामा रहै भ्रित ता के ॥

त्यांची सुधा सेन नावाची नोकर होती.

ਰਹੈ ਰੀਝਿ ਬਾਲਾ ਲਖੈ ਨੈਨ ਵਾ ਕੇ ॥
रहै रीझि बाला लखै नैन वा के ॥

त्याचे सौंदर्य पाहून राणी मोहित झाली.

ਨ ਹ੍ਵੈਹੈ ਨ ਹੈ ਨ ਬਿਧਾਤਾ ਬਨਾਯੋ ॥
न ह्वैहै न है न बिधाता बनायो ॥

(त्याच्याप्रमाणे) कोणीही नाही, नाही आहे, किंवा निर्मात्याने निर्माण केलेला नाही.

ਨਰੀ ਨਾਗਨੀ ਗੰਧ੍ਰਬੀ ਕੋ ਨ ਜਾਯੋ ॥੨॥
नरी नागनी गंध्रबी को न जायो ॥२॥

नारी, नागनी किंवा गांधर्बीने (या प्रकारची व्यक्ती) उत्पन्न केले नाही. 2.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਬਨਿਕ ਏਕ ਧਨਵਾਨ ਰਹਤ ਤਹ ॥
बनिक एक धनवान रहत तह ॥

जिथे प्रजा सान राजा राज्य करत होता.

ਪ੍ਰਜਾ ਸੈਨ ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਜ ਕਰਤ ਜਹ ॥
प्रजा सैन न्रिप राज करत जह ॥

तिथे एक श्रीमंत माणूस राहत होता.

ਸੁਮਤਿ ਮਤੀ ਤਾ ਕੀ ਇਕ ਕੰਨ੍ਯਾ ॥
सुमति मती ता की इक कंन्या ॥

त्यांना सुमतीमती नावाची मुलगी होती

ਧਰਨੀ ਤਲ ਕੇ ਭੀਤਰ ਧੰਨ੍ਰਯਾ ॥੩॥
धरनी तल के भीतर धंन्रया ॥३॥

जो पृथ्वीवर धन्य झाला. 3.

ਸੁਧਾ ਸੈਨ ਤਿਨ ਜਬੈ ਨਿਹਾਰਾ ॥
सुधा सैन तिन जबै निहारा ॥

जेव्हा त्यांनी सुधा सेनला पाहिले

ਹਰਿ ਅਰਿ ਸਰ ਤਾ ਕੇ ਤਨ ਮਾਰਾ ॥
हरि अरि सर ता के तन मारा ॥

तेव्हा काम देवाने त्याच्या अंगात बाण मारला.

ਪਠੌ ਸਹਚਰੀ ਤਾਹਿ ਬੁਲਾਯੋ ॥
पठौ सहचरी ताहि बुलायो ॥

(त्याने) दासीला बोलावून बोलावून घेतले.

ਸੋ ਨਰ ਧਾਮ ਨ ਵਾ ਕੇ ਆਯੋ ॥੪॥
सो नर धाम न वा के आयो ॥४॥

पण तो माणूस तिच्या घरी आला नाही. 4.

ਨਾਹਿ ਨਾਹਿ ਜਿਮਿ ਜਿਮਿ ਵਹ ਕਹੈ ॥
नाहि नाहि जिमि जिमि वह कहै ॥

तो नाही म्हणत राहिला म्हणून,

ਤਿਮਿ ਤਿਮਿ ਹਠਿ ਇਸਤ੍ਰੀ ਕਰ ਗਹੈ ॥
तिमि तिमि हठि इसत्री कर गहै ॥

हळुहळु बाईंचा हट्टीपणा अधिकच वाढत गेला.

ਅਧਿਕ ਦੂਤਕਾ ਤਹਾ ਪਠਾਵੈ ॥
अधिक दूतका तहा पठावै ॥

(त्याने) त्याच्याकडे अनेक दासी पाठवल्या.

ਕ੍ਯੋਹੂੰ ਧਾਮ ਮਿਤ੍ਰ ਨਹਿ ਆਵੈ ॥੫॥
क्योहूं धाम मित्र नहि आवै ॥५॥

पण कसा तरी (तो) मित्र त्याच्या घरी आला नाही.5.

ਜ੍ਯੋਂ ਜ੍ਯੋਂ ਮਿਤ੍ਰ ਨ ਆਵੈ ਧਾਮਾ ॥
ज्यों ज्यों मित्र न आवै धामा ॥

तो मित्र घरी येत नसल्याने,

ਤ੍ਯੋਂ ਤ੍ਯੋਂ ਅਤਿ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਹ੍ਵੈ ਬਾਮਾ ॥
त्यों त्यों अति ब्याकुल ह्वै बामा ॥

त्या बाईला खूप काळजी वाटू लागली.

ਬਹੁ ਦੂਤਿਨ ਤੇ ਧਾਮ ਲੁਟਾਵੈ ॥
बहु दूतिन ते धाम लुटावै ॥

(ती) दासींकडून अनेक घरे (म्हणजे पैसे) लुटत होती

ਪਲ ਪਲ ਪ੍ਰਤਿ ਤਿਹ ਧਾਮ ਪਠਾਵੈ ॥੬॥
पल पल प्रति तिह धाम पठावै ॥६॥

आणि प्रतिपाल वेळोवेळी तिच्या घरी (दासी) पाठवत असे. 6.

ਸਾਹ ਸੁਤਾ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਕਰਿ ਹਾਰੀ ॥
साह सुता बहु बिधि करि हारी ॥

शहा यांची मुलगी खूप प्रयत्नानंतर हरली.

ਸੁਧਾ ਸੈਨ ਸੌ ਭਈ ਨ ਯਾਰੀ ॥
सुधा सैन सौ भई न यारी ॥

पण त्यांची सुधा सेनशी मैत्री होऊ शकली नाही.

ਤਬ ਅਬਲਾ ਇਹ ਮੰਤ੍ਰ ਪਕਾਯੋ ॥
तब अबला इह मंत्र पकायो ॥

तेव्हा (त्याने) अबला असा विचार केला

ਇਕ ਦੂਤੀ ਕਹ ਤਹਾ ਪਠਾਯੋ ॥੭॥
इक दूती कह तहा पठायो ॥७॥

आणि त्याच्याकडे एक दूत पाठवला.7.

ਚਲੀ ਚਲੀ ਸਹਚਰਿ ਤਹ ਗਈ ॥
चली चली सहचरि तह गई ॥

ती दासी चालत तिकडे गेली

ਜਿਹ ਗ੍ਰਿਹ ਸੁਧਿ ਮਿਤਵਾ ਕੀ ਭਈ ॥
जिह ग्रिह सुधि मितवा की भई ॥

ज्या घरात तो मित्र सापडला.

ਪਕਰਿ ਭੁਜਾ ਤੇ ਸੋਤ ਜਗਾਯੋ ॥
पकरि भुजा ते सोत जगायो ॥

त्याने झोपलेल्याला हाताने वर केले

ਚਲਹੁ ਅਬੈ ਨ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਬੁਲਾਯੋ ॥੮॥
चलहु अबै न्रिप त्रियहि बुलायो ॥८॥

(आणि म्हणाले) ये, राजाच्या पत्नीने (राणी) तुला बोलावले आहे.8.

ਮੂਰਖ ਕਛੂ ਬਾਤ ਨਹਿ ਪਾਈ ॥
मूरख कछू बात नहि पाई ॥

मूर्खाला काही समजले नाही.

ਸਹਚਰਿ ਤਹਾ ਸੰਗ ਕਰਿ ਲ੍ਯਾਈ ॥
सहचरि तहा संग करि ल्याई ॥

मोलकरीण त्याला सोबत घेऊन आली.

ਬੈਠੀ ਸੁਤਾ ਸਾਹੁ ਕੀ ਜਹਾ ॥
बैठी सुता साहु की जहा ॥

जिथे शाहची मुलगी बसली होती.

ਲੈ ਆਈ ਮਿਤਵਾ ਕਹ ਤਹਾ ॥੯॥
लै आई मितवा कह तहा ॥९॥

तिने तिच्या मैत्रिणीला तिथे आणले. ९.

ਵਹਿ ਮੂਰਖ ਐਸੇ ਜਿਯ ਜਾਨਾ ॥
वहि मूरख ऐसे जिय जाना ॥

असा विचार त्या मूर्खाच्या मनात आला

ਸਾਹੁ ਸੁਤਾ ਕੋ ਛਲ ਨ ਪਛਾਨਾ ॥
साहु सुता को छल न पछाना ॥

आणि शहाच्या मुलीची फसवणूक समजली नाही.

ਰਾਨੀ ਅਟਕਿ ਸੁ ਮੁਹਿ ਪਰ ਗਈ ॥
रानी अटकि सु मुहि पर गई ॥

(त्याला वाटले की) राणी माझ्या प्रेमात पडली आहे,