श्री दसाम ग्रंथ

पान - 413


ਭਾਜਤ ਨਾਹਿ ਹਠੀ ਰਨ ਤੇ ਅਣਗੇਸ ਬਲੀ ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਹੈ ॥
भाजत नाहि हठी रन ते अणगेस बली अति कोप भरियो है ॥

कृष्णाच्या सैन्यात अजयब खान नावाचा एक योद्धा होता, तो आला आणि राजा अनगसिंगचा सामना केला, तो रणांगणातून आपली पावले मागे हटला नाही, आणि प्रचंड संतापला,

ਲੈ ਕਰਵਾਰ ਪ੍ਰਹਾਰ ਕੀਯੋ ਕਟਿਯੋ ਤਿਹ ਸੀਸ ਕਬੰਧ ਲਰਿਯੋ ਹੈ ॥
लै करवार प्रहार कीयो कटियो तिह सीस कबंध लरियो है ॥

त्याने अजयब खान यांच्यावर तलवारीचा वार केला

ਫੇਰਿ ਗਿਰਿਯੋ ਮਾਨੋ ਆਂਧੀ ਬਹੀ ਦ੍ਰੁਮ ਦੀਰਘ ਭੂ ਪਰਿ ਟੂਟ ਪਰਿਯੋ ਹੈ ॥੧੧੫੦॥
फेरि गिरियो मानो आंधी बही द्रुम दीरघ भू परि टूट परियो है ॥११५०॥

त्याचे डोके चिरले गेले, परंतु त्याचे डोके नसलेले खोड लढू लागले, मग तो प्रचंड वादळाने तुटलेला आणि कोसळल्यासारखा जमिनीवर पडला.1150.

ਦੇਖਿ ਅਜਾਇਬ ਖਾਨ ਦਸਾ ਤਬ ਗੈਰਤ ਖਾ ਮਨਿ ਰੋਸ ਭਰਿਯੋ ॥
देखि अजाइब खान दसा तब गैरत खा मनि रोस भरियो ॥

अजयब खानची अशी अवस्था पाहून गैरत खानचे मन संतापाने भरून आले

ਸੁ ਧਵਾਇ ਕੈ ਸ੍ਯੰਦਨ ਜਾਇ ਪਰਿਯੋ ਅਰਿ ਬੀਰ ਹੂੰ ਤੇ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰਿਯੋ ॥
सु धवाइ कै स्यंदन जाइ परियो अरि बीर हूं ते नही नैकु डरियो ॥

त्याने आपला रथ चालविला आणि निर्भयपणे शत्रूवर तुटून पडला

ਅਸਿ ਪਾਨਿ ਧਰੇ ਰਨ ਬੀਚ ਦੁਹੂੰ ਤਹ ਆਪਸ ਮੈ ਬਹੁ ਜੁਧ ਕਰਿਯੋ ॥
असि पानि धरे रन बीच दुहूं तह आपस मै बहु जुध करियो ॥

दोन्ही पराक्रमी योद्धे हातात तलवारी घेऊन भयंकर युद्ध लढले

ਮਨਿ ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਬਨ ਮੈ ਗਜ ਸੋ ਮਦ ਕੋ ਗਜ ਆਨਿ ਅਰਿਯੋ ॥੧੧੫੧॥
मनि यौ उपजी उपमा बन मै गज सो मद को गज आनि अरियो ॥११५१॥

ते जंगलात एकमेकांशी लढणाऱ्या हत्तींसारखे दिसत होते.1151.

ਗੈਰਤ ਖਾ ਬਰਛੀ ਗਹਿ ਕੈ ਬਰ ਸੋ ਅਰਿ ਬੀਰ ਕੀ ਓਰਿ ਚਲਾਈ ॥
गैरत खा बरछी गहि कै बर सो अरि बीर की ओरि चलाई ॥

नागतखानाने भाला पकडून बळावर शत्रूच्या योद्ध्याकडे वळवला.

ਆਵਤ ਬਿਦੁਲਤਾ ਸਮ ਦੇਖ ਕੈ ਕਾਟਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਸੋ ਭੂਮਿ ਗਿਰਾਈ ॥
आवत बिदुलता सम देख कै काटि क्रिपान सो भूमि गिराई ॥

आपली भाला हातात धरून, गैरतखानने ती शत्रूवर फेकली ज्याला रोखले गेले आणि अनग सिंगने विजेसारखे हलवत तलवारीने जमिनीवर फेकले.

ਸੋ ਨ ਲਗੀ ਰਿਸ ਕੈ ਰਿਪੁ ਕੋ ਬਰਛੀ ਗਹਿ ਦੂਸਰੀ ਅਉਰ ਚਲਾਈ ॥
सो न लगी रिस कै रिपु को बरछी गहि दूसरी अउर चलाई ॥

हल्ला न केल्यामुळे तो (शत्रू) रागावला (त्याने) दुसरा भाला पकडून शत्रूवर फेकला.

ਯੌ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਜੀਯ ਮੈ ਮਾਨੋ ਛੂਟਿ ਚਲੀ ਨਭ ਤੇ ਜੁ ਹਵਾਈ ॥੧੧੫੨॥
यौ उपमा उपजी जीय मै मानो छूटि चली नभ ते जु हवाई ॥११५२॥

त्या लान्सने शत्रूला मारले नाही, परंतु त्याने आकाशात एरियल बॉम्बच्या गोळीप्रमाणे दुसरी लान्स सोडली.1152.

ਦੂਸਰੀ ਦੇਖ ਕੈ ਸਾਗ ਬਲੀ ਨ੍ਰਿਪ ਆਵਤ ਕਾਟਿ ਕੈ ਭੂਮਿ ਗਿਰਾਈ ॥
दूसरी देख कै साग बली न्रिप आवत काटि कै भूमि गिराई ॥

दुसरा भाला येत असल्याचे पाहून पराक्रमी राजाने तो भाला कापून जमिनीवर टाकला.

ਲੈ ਬਰਛੀ ਅਪੁਨੇ ਕਰ ਮੈ ਨ੍ਰਿਪ ਗੈਰਤ ਖਾ ਪਰ ਕੋਪਿ ਚਲਾਈ ॥
लै बरछी अपुने कर मै न्रिप गैरत खा पर कोपि चलाई ॥

दुसरी भालाही अडवून बादशहाने जमिनीवर फेकली आणि प्रचंड रागाने त्याची भाला गैरत खानवर फेकली.

ਲਾਗ ਗਈ ਤਿਹ ਕੇ ਮੁਖ ਮੈ ਬਹਿ ਸ੍ਰਉਨ ਚਲਿਯੋ ਉਪਮਾ ਠਹਰਾਈ ॥
लाग गई तिह के मुख मै बहि स्रउन चलियो उपमा ठहराई ॥

जो त्याच्या चेहऱ्यावर लागला

ਕੋਪ ਕੀ ਆਗ ਮਹਾ ਬਢਿ ਕੈ ਡਢ ਕੈ ਹੀਯ ਕਉ ਮਨੋ ਬਾਹਰਿ ਆਈ ॥੧੧੫੩॥
कोप की आग महा बढि कै डढ कै हीय कउ मनो बाहरि आई ॥११५३॥

हृदयातून रागाच्या आगीप्रमाणे रक्त बाहेर निघाले.1153.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਮ੍ਰਿਤਕ ਹੁਇ ਧਰਨੀ ਪਰਿਯੋ ਜੋਤਿ ਰਹੀ ਠਹਰਾਇ ॥
म्रितक हुइ धरनी परियो जोति रही ठहराइ ॥

तो मेला आणि जमिनीवर पडला आणि त्याची चेतना संपली

ਜਨੁ ਅਕਾਸ ਤੇ ਭਾਸਕਰਿ ਪਯੋ ਰਾਹੁ ਡਰ ਆਇ ॥੧੧੫੪॥
जनु अकास ते भासकरि पयो राहु डर आइ ॥११५४॥

तो भयभीत होऊन पृथ्वीवर आकाशातून सूर्यासारखा अवतरला.1154.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕੋਪ ਭਰੇ ਰਨ ਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਤਬੈ ਹਰਿ ਜੂ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਹੈ ॥
कोप भरे रन मै कबि स्याम तबै हरि जू इह भाति कहियो है ॥

कवी श्याम (म्हणतात) भगवान श्रीकृष्ण, क्रोधाने भरलेले, रणभूमीत असे बोलले,

ਜੁਧ ਬਿਖੈ ਭਟ ਕਉਨ ਗਨੈ ਲਖਿ ਬੀਰ ਹਨੈ ਮਨ ਮੈ ਜੁ ਚਹਿਯੋ ਹੈ ॥
जुध बिखै भट कउन गनै लखि बीर हनै मन मै जु चहियो है ॥

तेव्हा कृष्ण रागाने म्हणाला, हा वीर सेनानी कोण आहे ज्याने सर्व योद्ध्यांना मारून आपल्या अंतःकरणाच्या इच्छेनुसार त्यांना जमिनीवर फेकले?

ਜਾਨਤ ਹਉ ਤਿਹ ਤ੍ਰਾਸ ਤੁਮੈ ਕਿਨਹੂੰ ਕਰ ਮੈ ਧਨ ਹੂੰ ਗਹਿਯੋ ਹੈ ॥
जानत हउ तिह त्रास तुमै किनहूं कर मै धन हूं गहियो है ॥

मला माहीत आहे की त्याच्या भीतीने तुम्ही तुमचे धनुष्य बाण हातात धरत नाही

ਤਾ ਤੇ ਪਧਾਰਹੁ ਧਾਮਨ ਕੋ ਸੁ ਲਖਿਯੋ ਤੁਮ ਤੇ ਪੁਰਖਤੁ ਰਹਿਯੋ ਹੈ ॥੧੧੫੫॥
ता ते पधारहु धामन को सु लखियो तुम ते पुरखतु रहियो है ॥११५५॥

माझ्या मते तुम्ही सर्वजण आपापल्या घरी जाल, कारण तुमचा उद्धटपणा संपलेला दिसतो.���1155.

ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਜਦੁਬੀਰ ਤਿਨੈ ਸਭ ਹੀ ਰਿਸ ਕੈ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
ऐसे कहियो जदुबीर तिनै सभ ही रिस कै धनु बान संभारियो ॥

श्रीकृष्णाने त्यांना असे सांगितल्यावर (तेव्हा) ते सर्व संतप्त झाले आणि त्यांनी धनुष्यबाण हाती घेतले.

ਹ੍ਵੈ ਕੇ ਇਕਤ੍ਰ ਚਲੇ ਰਨ ਕੋ ਬਲਿ ਬਿਕ੍ਰਮ ਪਉਰਖ ਜੀਅ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
ह्वै के इकत्र चले रन को बलि बिक्रम पउरख जीअ बिचारियो ॥

जेव्हा कृष्णाने हे शब्द उच्चारले तेव्हा सर्वांनी धनुष्यबाण हाती घेतले आणि त्यांच्या धैर्याचा विचार करून ते एकत्र आले आणि युद्धासाठी पुढे निघाले.

ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਪੁਕਾਰਿ ਪਰੇ ਜੋਊ ਆਇ ਅਰਿਯੋ ਅਰਿ ਸੋ ਤਿਹ ਮਾਰਿਯੋ ॥
मार ही मार पुकारि परे जोऊ आइ अरियो अरि सो तिह मारियो ॥

(सर्वत्र) 'किल-मार' असा आवाज ऐकू येतो, त्यांनी त्या शत्रूला मारले (जो) येऊन उभा राहिला.

ਹੋਤ ਭਯੋ ਤਿਹ ਜੁਧ ਬਡੋ ਦੁਹੂੰ ਓਰਨ ਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਠਾਢਿ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥੧੧੫੬॥
होत भयो तिह जुध बडो दुहूं ओरन ते न्रिप ठाढि निहारियो ॥११५६॥

त्यांनी समोर येणाऱ्या प्रत्येकाला ठार मारले, 'मार, मार' असे ओरडत, राजा जरासंधने हे भयंकर युद्ध दोन्ही बाजूंनी लढलेले पाहिले.1156.

ਏਕ ਸੁਜਾਨ ਬਡੋ ਬਲਵਾਨ ਧਰੇ ਅਸਿ ਪਾਨਿ ਤੁਰੰਗਮ ਡਾਰਿਯੋ ॥
एक सुजान बडो बलवान धरे असि पानि तुरंगम डारियो ॥

एक मोठा बलवान माणूस (सुजान नावाचा) हातात तलवार घेऊन घोड्याचे नेतृत्व करत होता.

ਅਸ੍ਵ ਪਚਾਸ ਹਨੇ ਅਰਿਯੋ ਅਨਗੇਸ ਬਲੀ ਕਹੁ ਜਾ ਲਲਕਾਰਿਯੋ ॥
अस्व पचास हने अरियो अनगेस बली कहु जा ललकारियो ॥

एका पराक्रमी योद्ध्याने हातात तलवार धरून त्याचा घोडा पळवला आणि पन्नास सैनिकांना मारले, त्याने या बाजूने अनगसिंगला आव्हान दिले,

ਧਾਇ ਕੈ ਘਾਇ ਕਰਿਯੋ ਨ੍ਰਿਪ ਲੈ ਕਰ ਬਾਮ ਮੈ ਚਾਮ ਕੀ ਓਟਿ ਨਿਵਾਰਿਯੋ ॥
धाइ कै घाइ करियो न्रिप लै कर बाम मै चाम की ओटि निवारियो ॥

सुजानसिंगने धावत येऊन आपल्या डाव्या हाताने त्याच्या ढालीवर अडवलेल्या राजावर एक प्रहार केला.

ਦਾਹਨੈ ਪਾਨਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕੋ ਤਾਨਿ ਸੁਜਾਨ ਕੋ ਕਾਟਿ ਕੈ ਸੀਸ ਉਤਾਰਿਯੋ ॥੧੧੫੭॥
दाहनै पानि क्रिपान को तानि सुजान को काटि कै सीस उतारियो ॥११५७॥

राजाने आपल्या उजव्या हाताने तलवारीने सुजानसिंगचे शीर कापले.1157.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਬੀਰ ਸੁਜਾਨ ਹਨ੍ਯੋ ਜਬੈ ਅਣਗ ਸਿੰਘ ਤਿਹ ਠਾਇ ॥
बीर सुजान हन्यो जबै अणग सिंघ तिह ठाइ ॥

त्या ठिकाणी अनग सिंगने सुजान (नाव) सुरमाचा खून केला

ਦੇਖਿਯੋ ਸੈਨਾ ਜਾਦਵੀ ਦਉਰ ਪਰੇ ਅਰਰਾਇ ॥੧੧੫੮॥
देखियो सैना जादवी दउर परे अरराइ ॥११५८॥

अनग सिंगने सुजान सिंगला ठार मारले तेव्हा अत्यंत संतप्त झालेल्या यादव सैन्याने शत्रूच्या सैन्यावर तुटून पडली.1158.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਭਟ ਲਾਜ ਭਰੇ ਅਰਰਾਇ ਪਰੇ ਨ ਡਰੇ ਅਰਿ ਸਿਉ ਤੇਊ ਆਇ ਅਰੇ ॥
भट लाज भरे अरराइ परे न डरे अरि सिउ तेऊ आइ अरे ॥

लॉजचे पूर्ण योद्धे भयाने पडले आहेत आणि शत्रूला घाबरत नाहीत आणि येऊन लढले आहेत.

ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰੇ ਸਬ ਲੋਹ ਜਰੇ ਅਬ ਯਾਹਿ ਹਨੋ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰੇ ॥
अति कोप भरे सब लोह जरे अब याहि हनो मुख ते उचरे ॥

लज्जेच्या भावनेने भरलेले योद्धे सैन्यावर तुटून पडले आणि रागाने ओरडले, "आता आपण अनगला नक्कीच ठार करू.

ਅਸਿ ਭਾਲ ਗਦਾ ਅਰੁ ਲੋਹ ਹਥੀ ਬਰਛੀ ਕਰਿ ਲੈ ਲਲਕਾਰ ਪਰੇ ॥
असि भाल गदा अरु लोह हथी बरछी करि लै ललकार परे ॥

त्यांनी आपल्या भांगे, तलवारी, गदा, भाले इत्यादी हातात घेऊन त्याला आव्हान दिले

ਕਬਿ ਰਾਮ ਭਨੈ ਨਹੀ ਜਾਤ ਗਨੇ ਕਿਤਨੇ ਬਰ ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਧਰੇ ॥੧੧੫੯॥
कबि राम भनै नही जात गने कितने बर बान कमान धरे ॥११५९॥

कवी राम म्हणतात की असंख्य धनुष्यांची तार ओढली.1159.

ਅਨਗੇਸ ਬਲੀ ਧਨੁ ਬਾਨ ਗਹਿਯੋ ਅਤਿ ਰੋਸ ਭਰਿਯੋ ਦੋਊ ਨੈਨ ਤਚਾਏ ॥
अनगेस बली धनु बान गहियो अति रोस भरियो दोऊ नैन तचाए ॥

या बाजूने अनगसिंगनेही प्रचंड रागाने धनुष्यबाण हाती घेतले आणि त्याचे डोळे लाल झाले

ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਪੁਕਾਰਿ ਪਰਿਯੋ ਸਰ ਸਤ੍ਰਨ ਕੇ ਉਰ ਬੀਚ ਲਗਾਏ ॥
मार ही मार पुकारि परियो सर सत्रन के उर बीच लगाए ॥

मारा, ठार करा असा जयघोष करत त्याने आपल्या शत्रूंच्या हृदयावर बाण सोडले.

ਏਕ ਮਰੇ ਇਕ ਘਾਇ ਭਰੇ ਇਕ ਦੇਖਿ ਡਰੇ ਰਨ ਤਿਆਗਿ ਪਰਾਏ ॥
एक मरे इक घाइ भरे इक देखि डरे रन तिआगि पराए ॥

कोणाच्या घुसण्याने कोणी मारले गेले, कोणी जखमी झाले तर कोणी रणांगणातून पळून गेले

ਆਇ ਲਰੇ ਜੋਊ ਲਾਜ ਭਰੇ ਮਨ ਮੈ ਰਨ ਕੋਪ ਕੀ ਓਪ ਬਢਾਏ ॥੧੧੬੦॥
आइ लरे जोऊ लाज भरे मन मै रन कोप की ओप बढाए ॥११६०॥

जे त्यांच्या अभिमानाने लढायला आले, त्यांच्या आगमनाने युद्ध अधिक भयंकर झाले.1160.

ਸਾਤਕਿ ਅਉ ਮੁਸਲੀ ਰਥ ਪੈ ਬਸੁਦੇਵ ਤੇ ਆਦਿਕ ਧਾਇ ਸਬੈ ॥
सातकि अउ मुसली रथ पै बसुदेव ते आदिक धाइ सबै ॥

रथावर बसलेले सातक, बलराम आणि बसुदेव (आदिक) सर्व पळून जातात.

ਬਰਮਾਕ੍ਰਿਤ ਊਧਵ ਅਉਰ ਅਕ੍ਰੂਰ ਚਲੇ ਰਨ ਕਉ ਭਰਿ ਲਾਜ ਤਬੈ ॥
बरमाक्रित ऊधव अउर अक्रूर चले रन कउ भरि लाज तबै ॥

बलराम, वासुदेव, सत्यम इत्यादिकांनी पुढे कूच केले आणि उधव व अक्रूर इत्यादि सुद्धा युद्धक्षेत्रासाठी

ਤਿਹ ਬੀਚ ਘਿਰਿਓ ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਜਤ ਯੌ ਲਖਿ ਰੀਝ ਰਹੈ ਭਟ ਤਾਹਿ ਛਬੈ ॥
तिह बीच घिरिओ न्रिप राजत यौ लखि रीझ रहै भट ताहि छबै ॥

त्यांना घेरलेला राजा (अनाग सिंह) स्वतःला अशी शोभा देत होता आणि त्याची प्रतिमा पाहून योद्धे संतापले होते.

ਮਨ ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਰਿਤੁ ਪਾਵਸ ਅਭ੍ਰਨ ਮੈ ਦਿਨ ਰਾਜ ਫਬੈ ॥੧੧੬੧॥
मन यौ उपजी उपमा रितु पावस अभ्रन मै दिन राज फबै ॥११६१॥

या सर्वांनी वेढलेला राजा अनग सिंह पावसाळ्यात ढगांनी वेढलेल्या सूर्यासारखा दिसतो.1161.

ਹਲੁ ਪਾਨਿ ਸੰਭਾਰਿ ਲਯੋ ਮੁਸਲੀ ਰਨ ਮੈ ਅਰਿ ਕੋ ਹਯ ਚਾਰੋ ਹੀ ਘਾਏ ॥
हलु पानि संभारि लयो मुसली रन मै अरि को हय चारो ही घाए ॥

बलरामांनी हातात नांगर घेऊन शत्रूचे चारही घोडे मारले