श्री दसाम ग्रंथ

पान - 684


ਤਬ ਯਹ ਮੋਨ ਸਾਧਿ ਮਨਿ ਬੈਠੇ ਅਨਤ ਨ ਖੋਜਨ ਧਾਵੈ ॥
तब यह मोन साधि मनि बैठे अनत न खोजन धावै ॥

तो एका जागी शांतपणे बसतो आणि दुसऱ्या ठिकाणी त्याच्या शोधात जात नाही

ਜਾ ਕੀ ਰੂਪ ਰੇਖ ਨਹੀ ਜਾਨੀਐ ਸਦਾ ਅਦ੍ਵੈਖ ਕਹਾਯੋ ॥
जा की रूप रेख नही जानीऐ सदा अद्वैख कहायो ॥

जो कोणत्याही स्वरूपाचा किंवा आकृतीविरहित आहे आणि जो द्वैत नसलेला आणि विरक्त आहे,

ਜਉਨ ਅਭੇਖ ਰੇਖ ਨਹੀ ਸੋ ਕਹੁ ਭੇਖ ਬਿਖੈ ਕਿਉ ਆਯੋ ॥੯੫॥
जउन अभेख रेख नही सो कहु भेख बिखै किउ आयो ॥९५॥

मग तो कोणत्याही पोशाखाच्या माध्यमातून कसा समजू शकतो?21.95.

ਬਿਸਨਪਦ ॥ ਸਾਰੰਗ ॥ ਤ੍ਵਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
बिसनपद ॥ सारंग ॥ त्वप्रसादि ॥

सारंग तुझ्या कृपेने

ਜੇ ਜੇ ਤਿਨ ਮੈ ਹੁਤੇ ਸਯਾਨੇ ॥
जे जे तिन मै हुते सयाने ॥

त्यांनी परम तत्वाचा जाणता पारसनाथ स्वीकारला

ਪਾਰਸ ਪਰਮ ਤਤ ਕੇ ਬੇਤਾ ਮਹਾ ਪਰਮ ਕਰ ਮਾਨੇ ॥
पारस परम तत के बेता महा परम कर माने ॥

मॅट केलेले कुलूप असलेल्या त्या संन्यासींमध्ये जे फार ज्ञानी होते,

ਸਬਹਨਿ ਸੀਸ ਨ੍ਯਾਇ ਕਰਿ ਜੋਰੇ ਇਹ ਬਿਧਿ ਸੰਗਿ ਬਖਾਨੇ ॥
सबहनि सीस न्याइ करि जोरे इह बिधि संगि बखाने ॥

सर्वांनी डोके टेकवून हात जोडले

ਜੋ ਜੋ ਗੁਰੂ ਕਹਾ ਸੋ ਕੀਨਾ ਅਉਰ ਹਮ ਕਛੂ ਨ ਜਾਨੇ ॥
जो जो गुरू कहा सो कीना अउर हम कछू न जाने ॥

ते म्हणाले, “तुम्ही आमचे गुरू म्हणून जे काही सांगितले ते आम्ही करू

ਸੁਨਹੋ ਮਹਾਰਾਜ ਰਾਜਨ ਕੇ ਜੋ ਤੁਮ ਬਚਨ ਬਖਾਨੇ ॥
सुनहो महाराज राजन के जो तुम बचन बखाने ॥

हे राजांच्या राजा! (आम्ही सर्वांनी) तुम्ही बोललेले शब्द ऐकले आहेत.

ਸੋ ਹਮ ਦਤ ਬਕਤ੍ਰ ਤੇ ਸੁਨ ਕਰਿ ਸਾਚ ਹੀਐ ਅਨੁਮਾਨੇ ॥
सो हम दत बकत्र ते सुन करि साच हीऐ अनुमाने ॥

ओ साहेब! तुम्ही जे काही बोललात, तीच गोष्ट आम्ही दत्त ऋषींकडून ऐकली आणि सत्य जाणले

ਜਾਨੁਕ ਪਰਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੇ ਨਿਕਸੇ ਮਹਾ ਰਸਨ ਰਸ ਸਾਨੇ ॥
जानुक परम अंम्रित ते निकसे महा रसन रस साने ॥

(ते शब्द) रसांनी इतके भिजले होते, जणू ते परम अमृत वाहून गेले होते.

ਜੋ ਜੋ ਬਚਨ ਭਏ ਇਹ ਮੁਖਿ ਤੇ ਸੋ ਸੋ ਸਬ ਹਮ ਮਾਨੇ ॥੯੬॥
जो जो बचन भए इह मुखि ते सो सो सब हम माने ॥९६॥

हे शब्द तू तुझ्या जिभेतून मधुर अमृताप्रमाणे उच्चारलेस आणि तुझ्या तोंडून जे काही उच्चारले आहेस ते सर्व आम्ही स्वीकारतो.22.96.

ਬਿਸਨਪਦ ॥ ਸੋਰਠਿ ॥
बिसनपद ॥ सोरठि ॥

विष्णुपद सोरथा

ਜੋਗੀ ਜੋਗੁ ਜਟਨ ਮੋ ਨਾਹੀ ॥
जोगी जोगु जटन मो नाही ॥

हे योगीजनांनो! मॅट केलेल्या लॉकमध्ये योगाचा समावेश नाही

ਭ੍ਰਮ ਭ੍ਰਮ ਮਰਤ ਕਹਾ ਪਚਿ ਪਚਿ ਕਰਿ ਦੇਖਿ ਸਮਝ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥
भ्रम भ्रम मरत कहा पचि पचि करि देखि समझ मन माही ॥

तुम्ही तुमच्या मनात विचार करू शकता आणि भ्रमात अडकू नका

ਜੋ ਜਨ ਮਹਾ ਤਤ ਕਹੁ ਜਾਨੈ ਪਰਮ ਗ੍ਯਾਨ ਕਹੁ ਪਾਵੈ ॥
जो जन महा तत कहु जानै परम ग्यान कहु पावै ॥

जो महातत्त्व जाणतो त्याला परम ज्ञान प्राप्त होते.

ਤਬ ਯਹ ਏਕ ਠਉਰ ਮਨੁ ਰਾਖੈ ਦਰਿ ਦਰਿ ਭ੍ਰਮਤ ਨ ਧਾਵੈ ॥
तब यह एक ठउर मनु राखै दरि दरि भ्रमत न धावै ॥

जेव्हा मन, परम तत्वाचे आकलन करून, परम ज्ञानाची जाणीव होते, तेव्हा ते एका जागी स्थिर होते आणि इकडे तिकडे भटकत नाही.

ਕਹਾ ਭਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਤਜਿ ਉਠਿ ਭਾਗੇ ਬਨ ਮੈ ਕੀਨ ਨਿਵਾਸਾ ॥
कहा भयो ग्रिह तजि उठि भागे बन मै कीन निवासा ॥

जर त्याने घर सोडले आणि पळून गेला (बाहेर) आणि झोपडीत आपले निवासस्थान घेतले तर?

ਮਨ ਤੋ ਰਹਾ ਸਦਾ ਘਰ ਹੀ ਮੋ ਸੋ ਨਹੀ ਭਯੋ ਉਦਾਸਾ ॥
मन तो रहा सदा घर ही मो सो नही भयो उदासा ॥

घरगुती जीवन सोडून जंगलात काय मिळणार, कारण मन नेहमी घराचाच विचार करत राहील आणि जगापासून अलिप्त होऊ शकणार नाही.

ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਪੰਚ ਦਿਖਾਇਆ ਠਗਾ ਜਗ ਜਾਨਿ ਜੋਗ ਕੋ ਜੋਰਾ ॥
अधिक प्रपंच दिखाइआ ठगा जग जानि जोग को जोरा ॥

विशेष फसवणूक दाखवून तुम्ही लोकांनी योगाच्या माध्यमातून जगाला फसवले आहे

ਤੁਮ ਜੀਅ ਲਖਾ ਤਜੀ ਹਮ ਮਾਯਾ ਮਾਯਾ ਤੁਮੈ ਨ ਛੋਰਾ ॥੯੭॥
तुम जीअ लखा तजी हम माया माया तुमै न छोरा ॥९७॥

तुमचा विश्वास आहे की तुम्ही माया सोडली आहे, पण प्रत्यक्षात माया तुम्हाला सोडलेली नाही.23.97.

ਬਿਸਨਪਦ ॥ ਸੋਰਠਿ ॥
बिसनपद ॥ सोरठि ॥

विष्णुपद सोरथा

ਭੇਖੀ ਜੋਗ ਨ ਭੇਖ ਦਿਖਾਏ ॥
भेखी जोग न भेख दिखाए ॥

अरे, भिक्षा देणाऱ्या! योग म्हणजे दिखावा करणे नव्हे.

ਨਾਹਨ ਜਟਾ ਬਿਭੂਤ ਨਖਨ ਮੈ ਨਾਹਿਨ ਬਸਤ੍ਰ ਰੰਗਾਏ ॥
नाहन जटा बिभूत नखन मै नाहिन बसत्र रंगाए ॥

हे योगी लोकांनो, विविध वेषात विश्वासणारे! तुम्ही केवळ बाह्य वस्त्राचे प्रदर्शन करत आहात, पण त्या परमेश्वराची प्राप्ती मॅट केलेले कुलूप वाढवून, राख लावून, नखे वाढवून आणि रंगवलेले कपडे घालून होऊ शकत नाही.

ਜੋ ਬਨਿ ਬਸੈ ਜੋਗ ਕਹੁ ਪਈਐ ਪੰਛੀ ਸਦਾ ਬਸਤ ਬਨਿ ॥
जो बनि बसै जोग कहु पईऐ पंछी सदा बसत बनि ॥

जंगलात राहून योग साधला असता तर पक्षी नेहमी जंगलात राहतात.

ਕੁੰਚਰ ਸਦਾ ਧੂਰਿ ਸਿਰਿ ਮੇਲਤ ਦੇਖਹੁ ਸਮਝ ਤੁਮ ਹੀ ਮਨਿ ॥
कुंचर सदा धूरि सिरि मेलत देखहु समझ तुम ही मनि ॥

त्याचप्रमाणे हत्ती नेहमी आपल्या अंगावर धूळ घालतो, हे तुम्हाला तुमच्या मनात का समजत नाही?

ਦਾਦੁਰ ਮੀਨ ਸਦਾ ਤੀਰਥ ਮੋ ਕਰ੍ਯੋ ਕਰਤ ਇਸਨਾਨਾ ॥
दादुर मीन सदा तीरथ मो कर्यो करत इसनाना ॥

बेडूक आणि मासे नेहमी तीर्थस्थानांवर स्नान करतात,

ਧ੍ਰਯਾਨ ਬਿੜਾਲ ਬਕੀ ਬਕ ਲਾਵਤ ਤਿਨ ਕਿਆ ਜੋਗੁ ਪਛਾਨਾ ॥
ध्रयान बिड़ाल बकी बक लावत तिन किआ जोगु पछाना ॥

मांजरी आणि सारस नेहमी ध्यान करताना दिसतात, परंतु तरीही त्यांनी योग ओळखला नव्हता

ਜੈਸੇ ਕਸਟ ਠਗਨ ਕਰ ਠਾਟਤ ਐਸੇ ਹਰਿ ਹਿਤ ਕੀਜੈ ॥
जैसे कसट ठगन कर ठाटत ऐसे हरि हित कीजै ॥

लोकांची फसवणूक केल्याबद्दल ज्याप्रकारे तुम्हाला यातना सहन कराव्या लागत आहेत, त्याच प्रकारे तुमचे मन परमेश्वरात लीन होण्याचा प्रयत्न करा.

ਤਬ ਹੀ ਮਹਾ ਗ੍ਯਾਨ ਕੋ ਜਾਨੈ ਪਰਮ ਪਯੂਖਹਿ ਪੀਜੈ ॥੯੮॥
तब ही महा ग्यान को जानै परम पयूखहि पीजै ॥९८॥

तरच तुम्हाला परम तत्वाचा साक्षात्कार होईल आणि अमृत तृप्त करू शकाल.24.98.

ਬਿਸਨਪਦ ॥ ਸਾਰੰਗ ॥
बिसनपद ॥ सारंग ॥

विष्णुपद सारंग

ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਐਸੇ ਬਚਨ ਸਿਯਾਨੇ ॥
सुनि सुनि ऐसे बचन सियाने ॥

ऐसें ज्ञानी वचन ऐकून

ਉਠਿ ਉਠਿ ਮਹਾ ਬੀਰ ਪਾਰਸ ਕੇ ਪਾਇਨ ਸੋ ਲਪਟਾਨੇ ॥
उठि उठि महा बीर पारस के पाइन सो लपटाने ॥

असे शहाणे बोलणे ऐकून सर्व महान संन्यासी चटया घातलेले पारसनाथांच्या पायाला चिकटून बसले.

ਜੇ ਜੇ ਹੁਤੇ ਮੂੜ ਅਗਿਆਨੀ ਤਿਨ ਤਿਨ ਬੈਨ ਨ ਮਾਨੇ ॥
जे जे हुते मूड़ अगिआनी तिन तिन बैन न माने ॥

जे मूर्ख आणि अज्ञानी होते त्यांनी त्याचे शब्द पाळले नाहीत.

ਉਠਿ ਉਠਿ ਲਗੇ ਕਰਨ ਬਕਬਾਦਹ ਮੂਰਖ ਮੁਗਧ ਇਆਨੇ ॥
उठि उठि लगे करन बकबादह मूरख मुगध इआने ॥

जे मूर्ख आणि अज्ञानी होते, त्यांनी पारसनाथांचे म्हणणे मान्य केले नाही आणि ते मुर्ख उठून पारसनाथांशी वाद घालू लागले.

ਉਠਿ ਉਠਿ ਭਜੇ ਕਿਤੇ ਕਾਨਨ ਕੋ ਕੇਤਕਿ ਜਲਹਿ ਸਮਾਨੇ ॥
उठि उठि भजे किते कानन को केतकि जलहि समाने ॥

त्यापैकी काही उठले आणि जंगलाकडे पळून गेले आणि काही पाण्यात विलीन झाले

ਕੇਤਕ ਭਏ ਜੁਧ ਕਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤਿ ਸੁਨਤ ਸਬਦੁ ਘਹਰਾਨੇ ॥
केतक भए जुध कहि प्रापति सुनत सबदु घहराने ॥

त्यांच्यापैकी काहींनी स्वतःला लढाईसाठी तयार केले

ਕੇਤਕ ਆਨਿ ਆਨਿ ਸਨਮੁਖਿ ਭਏ ਕੇਤਕ ਛੋਰਿ ਪਰਾਨੇ ॥
केतक आनि आनि सनमुखि भए केतक छोरि पराने ॥

त्यातले काही राजाच्या समोर आले तर काही तिथून पळून गेले

ਕੇਤਕ ਜੂਝਿ ਸੋਭੇ ਰਣ ਮੰਡਲ ਬਾਸਵ ਲੋਕਿ ਸਿਧਾਨੇ ॥੯੯॥
केतक जूझि सोभे रण मंडल बासव लोकि सिधाने ॥९९॥

त्यापैकी बरेच जण रणांगणात लढून स्वर्गात गेले.25.99.

ਬਿਸਨਪਦ ॥ ਤਿਲੰਗ ॥ ਤ੍ਵਪ੍ਰਸਾਦਿ ਕਥਤਾ ॥
बिसनपद ॥ तिलंग ॥ त्वप्रसादि कथता ॥

विष्णुपद तिलंग तुझ्या कृपेने

ਜਬ ਹੀ ਸੰਖ ਸਬਦ ਘਹਰਾਏ ॥
जब ही संख सबद घहराए ॥

संख्यांचे शब्द प्रतिध्वनी होताच (अरण्यात),

ਜੇ ਜੇ ਹੁਤੇ ਸੂਰ ਜਟਧਾਰੀ ਤਿਨ ਤਿਨ ਤੁਰੰਗ ਨਚਾਏ ॥
जे जे हुते सूर जटधारी तिन तिन तुरंग नचाए ॥

जेव्हा युद्धाचा शंख फुंकला गेला, तेव्हा सर्व योद्धे आपल्या घोड्याच्या नाचण्यास कारणीभूत ठरले.

ਚਕ੍ਰਤ ਭਈ ਗਗਨ ਕੀ ਤਰੁਨੀ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਤ੍ਰਸਾਏ ॥
चक्रत भई गगन की तरुनी देव अदेव त्रसाए ॥

स्वर्गीय मुली आश्चर्यचकित झाल्या

ਨਿਰਖਤ ਭਯੋ ਸੂਰ ਰਥ ਥੰਭਤ ਨੈਨ ਨਿਮੇਖ ਨ ਲਾਏ ॥
निरखत भयो सूर रथ थंभत नैन निमेख न लाए ॥

ते युद्ध पाहण्यासाठी देव आणि दानवांना अस्वस्थ वाटू लागल्याने सूर्यदेवाने आपला रथ थांबवला.

ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰ ਨਾਨਾ ਬਿਧਿ ਛਾਡੇ ਬਾਣ ਪ੍ਰਯੋਘ ਚਲਾਏ ॥
ससत्र असत्र नाना बिधि छाडे बाण प्रयोघ चलाए ॥

त्या लढाईत विविध प्रकारची शस्त्रे आणि शस्त्रे वापरली जात असल्याचे त्यांनी पाहिले

ਮਾਨਹੁ ਮਾਹ ਮੇਘ ਬੂੰਦਨ ਜ੍ਯੋਂ ਬਾਣ ਬ੍ਰਯੂਹ ਬਰਸਾਏ ॥
मानहु माह मेघ बूंदन ज्यों बाण ब्रयूह बरसाए ॥

पावसाच्या थेंबाप्रमाणे बाणांचा वर्षाव होत होता

ਚਟਪਟ ਚਰਮ ਬਰਮ ਪਰ ਚਟਕੇ ਦਾਝਤ ਤ੍ਰਿਣਾ ਲਜਾਏ ॥
चटपट चरम बरम पर चटके दाझत त्रिणा लजाए ॥

चिलखतांवर मारणारे बाण कर्कश आवाज काढत होते आणि पेंढा जळताना ठिणग्या फुटल्यासारखे वाटत होते.

ਸ੍ਰੋਣਤ ਭਰੇ ਬਸਤ੍ਰ ਸੋਭਿਤ ਜਨੁ ਚਾਚਰ ਖੇਲਿ ਸਿਧਾਏ ॥੧੦੦॥
स्रोणत भरे बसत्र सोभित जनु चाचर खेलि सिधाए ॥१००॥

रक्ताने माखलेले कपडे होळीच्या खेळाचे भान देत होते.26.100.