श्री दसाम ग्रंथ

पान - 224


ਅਮੁੰਨ ਮੁੰਨੇ ਅਹੇਹ ਹੇਹੇ ॥
अमुंन मुंने अहेह हेहे ॥

ज्यांना मुंडन करायचे होते त्यांची दाढी केली नाही आणि ढकलणाऱ्यांना खायला दिले नाही.

ਵਿਰਚੰਨ ਨਾਰੀ ਤ ਸੁਖ ਕੇਹੇ ॥੨੩੩॥
विरचंन नारी त सुख केहे ॥२३३॥

ज्या घराण्यात स्त्रीला भीती असते, त्या घराला ती फसवते आणि पवित्र माणसांना परवाना बनवते, तिथे शांतता कशी असेल?233.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਇਹ ਬਿਧਿ ਕੇਕਈ ਹਠ ਗਹਯੋ ਬਰ ਮਾਗਨ ਨ੍ਰਿਪ ਤੀਰ ॥
इह बिधि केकई हठ गहयो बर मागन न्रिप तीर ॥

अशाप्रकारे कैकेयीने राजाकडून वरदान मागितले

ਅਤਿ ਆਤਰ ਕਿਆ ਕਹਿ ਸਕੈ ਬਿਧਯੋ ਕਾਮ ਕੇ ਤੀਰ ॥੨੩੪॥
अति आतर किआ कहि सकै बिधयो काम के तीर ॥२३४॥

राजा फारच क्षुब्ध झाला परंतु विजयी पत्नीच्या आसक्तीमुळे आणि प्रेमदेवतेच्या प्रभावाखाली (कामदेव) तो काही बोलू शकला नाही.234.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਪਰ ਪਾਇਨ ਰਹੇ ਮੋਰੇ ਬਚਨ ਅਨੇਕ ॥
बहु बिधि पर पाइन रहे मोरे बचन अनेक ॥

अनेक प्रकारे तो अनेक वेळा (राणीच्या) पाया पडून शब्द टाळण्याचा प्रयत्न करतो.

ਗਹਿਅਉ ਹਠਿ ਅਬਲਾ ਰਹੀ ਮਾਨਯੋ ਬਚਨ ਨ ਏਕ ॥੨੩੫॥
गहिअउ हठि अबला रही मानयो बचन न एक ॥२३५॥

राजाने अनेक प्रकारे राणीचे पाय धरून आपल्या वचनापासून माघार घेतली, परंतु त्या स्त्रीने आपली दुर्बलता दाखवून आपल्या मागणीवर ठाम राहिले आणि राजाची कोणतीही विनंती मान्य केली नाही.235.

ਬਰ ਦਯੋ ਮੈ ਛੋਰੇ ਨਹੀ ਤੈਂ ਕਰਿ ਕੋਟਿ ਉਪਾਇ ॥
बर दयो मै छोरे नही तैं करि कोटि उपाइ ॥

(काकाई म्हणते-) तू मला पाऊस दे, मी सोडत नाही (तरीही) तू करोडो उपाय करतोस.

ਘਰ ਮੋ ਸੁਤ ਕਉ ਦੀਜੀਐ ਬਨਬਾਸੈ ਰਘੁਰਾਇ ॥੨੩੬॥
घर मो सुत कउ दीजीऐ बनबासै रघुराइ ॥२३६॥

तू लाख प्रयत्न केले तरी वरदान मिळाल्याशिवाय मी तुला सोडणार नाही. माझ्या मुलाला राज्य द्या आणि रामाला वनवास द्या.���236.

ਭੂਪ ਧਰਨਿ ਬਿਨ ਬੁਧਿ ਗਿਰਯੋ ਸੁਨਤ ਬਚਨ ਤ੍ਰਿਯ ਕਾਨ ॥
भूप धरनि बिन बुधि गिरयो सुनत बचन त्रिय कान ॥

त्या स्त्रीचे म्हणणे कानांनी ऐकून राजा अशुद्ध पडला.

ਜਿਮ ਮ੍ਰਿਗੇਸ ਬਨ ਕੇ ਬਿਖੈ ਬਧਯੋ ਬਧ ਕਰਿ ਬਾਨ ॥੨੩੭॥
जिम म्रिगेस बन के बिखै बधयो बध करि बान ॥२३७॥

आपल्या पत्नीचे हे शब्द ऐकून राजा बेशुद्ध झाला आणि जंगलात बाणाने टोचलेल्या सिंहाप्रमाणे पृथ्वीवर पडला.237.

ਤਰਫਰਾਤ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਪਰਯੋ ਸੁਨਿ ਬਨ ਰਾਮ ਉਚਾਰ ॥
तरफरात प्रिथवी परयो सुनि बन राम उचार ॥

रामाला बाणावर पाठवल्याचे ऐकून (राजा) वेदनेने जमिनीवर पडला

ਪਲਕ ਪ੍ਰਾਨ ਤਯਾਗੇ ਤਜਤ ਮਧਿ ਸਫਰਿ ਸਰ ਬਾਰ ॥੨੩੮॥
पलक प्रान तयागे तजत मधि सफरि सर बार ॥२३८॥

वनवास किंवा मेंढ्याबद्दल ऐकून राजा चिडला आणि मासा पाण्यातून बाहेर पडल्यासारखा पृथ्वीवर पडला आणि शेवटचा श्वास घेतला.238.

ਰਾਮ ਨਾਮ ਸ੍ਰਵਨਨ ਸੁਣਯੋ ਉਠਿ ਥਿਰ ਭਯੋ ਸੁਚੇਤ ॥
राम नाम स्रवनन सुणयो उठि थिर भयो सुचेत ॥

(राजा) रामाचे नाव कानांनी ऐकताच ताबडतोब उठून बसला.

ਜਨੁ ਰਣ ਸੁਭਟ ਗਿਰਯੋ ਉਠਯੋ ਗਹਿ ਅਸ ਨਿਡਰ ਸੁਚੇਤ ॥੨੩੯॥
जनु रण सुभट गिरयो उठयो गहि अस निडर सुचेत ॥२३९॥

रामाचे नाव ऐकून राजा पुन्हा शुद्धीवर आला आणि बेशुद्ध होऊन युद्धात पडलेल्या योद्धासारखा उभा राहिला आणि शुद्ध झाल्यावर पुन्हा तलवार धरून उभा राहिला.239.

ਪ੍ਰਾਨ ਪਤਨ ਨ੍ਰਿਪ ਬਰ ਸਹੋ ਧਰਮ ਨ ਛੋਰਾ ਜਾਇ ॥
प्रान पतन न्रिप बर सहो धरम न छोरा जाइ ॥

आत्म्यांचा मृत्यू राजाने सहन केला, परंतु धर्म सोडला जाऊ शकत नाही.

ਦੈਨ ਕਹੇ ਜੋ ਬਰ ਹੁਤੇ ਤਨ ਜੁਤ ਦਏ ਉਠਾਇ ॥੨੪੦॥
दैन कहे जो बर हुते तन जुत दए उठाइ ॥२४०॥

राजाने आपल्या धर्माचा त्याग करण्यापेक्षा मृत्यू स्वीकारला आणि त्याने जे वरदान दिले होते ते त्याने दिले आणि रामाला निर्वासित केले.240.

ਕੇਕਈ ਬਾਚ ਨ੍ਰਿਪੋ ਬਾਚ ॥
केकई बाच न्रिपो बाच ॥

कैकेयी आणि राजाची भाषणे.

ਬਸਿਸਟ ਸੋਂ ॥
बसिसट सों ॥

वसिथ्याला उद्देशून:

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਰਾਮ ਪਯਾਨੋ ਬਨ ਕਰੈ ਭਰਥ ਕਰੈ ਠਕੁਰਾਇ ॥
राम पयानो बन करै भरथ करै ठकुराइ ॥

रामाला देशादेश द्या आणि भारताला राज्य द्या

ਬਰਖ ਚਤਰ ਦਸ ਕੇ ਬਿਤੇ ਫਿਰਿ ਰਾਜਾ ਰਘੁਰਾਇ ॥੨੪੧॥
बरख चतर दस के बिते फिरि राजा रघुराइ ॥२४१॥

चौदा वर्षानंतर राम पुन्हा राजा होईल.���241.

ਕਹੀ ਬਸਿਸਟ ਸੁਧਾਰ ਕਰਿ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬਰ ਸੋ ਜਾਇ ॥
कही बसिसट सुधार करि स्री रघुबर सो जाइ ॥

वसिष्ठाने तेच रामाला सुधारित रीतीने सांगितले.

ਬਰਖ ਚਤੁਰਦਸ ਭਰਥ ਨ੍ਰਿਪ ਪੁਨਿ ਨ੍ਰਿਪ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਰਾਇ ॥੨੪੨॥
बरख चतुरदस भरथ न्रिप पुनि न्रिप स्री रघुराइ ॥२४२॥

की चौदा वर्षे भरत राज्य करील आणि त्यानंतर तू राजा होशील.242.

ਸੁਨਿ ਬਸਿਸਟ ਕੋ ਬਚ ਸ੍ਰਵਣ ਰਘੁਪਤਿ ਫਿਰੇ ਸਸੋਗ ॥
सुनि बसिसट को बच स्रवण रघुपति फिरे ससोग ॥

वसिष्ठाचे म्हणणे ऐकून राम (रघुवीर) दुःखी मनाने निघून गेला.

ਉਤ ਦਸਰਥ ਤਨ ਕੋ ਤਜਯੋ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰ ਬਿਯੋਗ ॥੨੪੩॥
उत दसरथ तन को तजयो स्री रघुबीर बियोग ॥२४३॥

आणि या बाजूला राजा. रामाचा वियोग सहन न करता अखेरचा श्वास घेतला.243.

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਗ੍ਰਹਿ ਆਵਤ ਰਘੁਰਾਇ ਸਭੁ ਧਨ ਦੀਯੋ ਲੁਟਾਇ ਕੈ ॥
ग्रहि आवत रघुराइ सभु धन दीयो लुटाइ कै ॥

त्याच्या जागी पोहोचल्यावर रामाने आपली सर्व संपत्ती दानात दिली.

ਕਟਿ ਤਰਕਸੀ ਸੁਹਾਇ ਬੋਲਤ ਭੇ ਸੀਅ ਸੋ ਬਚਨ ॥੨੪੪॥
कटि तरकसी सुहाइ बोलत भे सीअ सो बचन ॥२४४॥

आणि कंबरेला कंबरेला बांधून तो सीतेला म्हणाला 244

ਸੁਨਿ ਸੀਅ ਸੁਜਸ ਸੁਜਾਨ ਰਹੌ ਕੌਸਲਿਆ ਤੀਰ ਤੁਮ ॥
सुनि सीअ सुजस सुजान रहौ कौसलिआ तीर तुम ॥

���हे ज्ञानी सीता! तू कौशल्यासोबत रहा.

ਰਾਜ ਕਰਉ ਫਿਰਿ ਆਨ ਤੋਹਿ ਸਹਿਤ ਬਨਬਾਸ ਬਸਿ ॥੨੪੫॥
राज करउ फिरि आन तोहि सहित बनबास बसि ॥२४५॥

����आणि वनवासानंतर मी तुमच्याबरोबर पुन्हा राज्य करीन.���245.

ਸੀਤਾ ਬਾਚ ਰਾਮ ਸੋਂ ॥
सीता बाच राम सों ॥

सीतेचे रामाला उद्देशून केलेले भाषण :

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਮੈ ਨ ਤਜੋ ਪੀਅ ਸੰਗਿ ਕੈਸੋਈ ਦੁਖ ਜੀਅ ਪੈ ਪਰੋ ॥
मै न तजो पीअ संगि कैसोई दुख जीअ पै परो ॥

मला खूप दुःख सहन करावे लागले तरी मी माझ्या प्रियकराचा सहवास सोडू शकत नाही.

ਤਨਕ ਨ ਮੋਰਉ ਅੰਗਿ ਅੰਗਿ ਤੇ ਹੋਇ ਅਨੰਗ ਕਿਨ ॥੨੪੬॥
तनक न मोरउ अंगि अंगि ते होइ अनंग किन ॥२४६॥

यासाठी, निःसंशयपणे, जर माझे हातपाय कापले गेले, तर मी थोडेसे मागे हटणार नाही आणि ते मानून दुःखी होणार नाही. ����246.

ਰਾਮ ਬਾਚ ਸੀਤਾ ਪ੍ਰਤਿ ॥
राम बाच सीता प्रति ॥

सीतेला उद्देशून रामाचे भाषण :

ਮਨੋਹਰ ਛੰਦ ॥
मनोहर छंद ॥

मनोहर श्लोक

ਜਉ ਨ ਰਹਉ ਸਸੁਰਾਰ ਕ੍ਰਿਸੋਦਰ ਜਾਹਿ ਪਿਤਾ ਗ੍ਰਿਹ ਤੋਹਿ ਪਠੈ ਦਿਉ ॥
जउ न रहउ ससुरार क्रिसोदर जाहि पिता ग्रिह तोहि पठै दिउ ॥

���हे सडपातळ कंबरेची बाई! तुला तुझ्या सासरच्या घरी राहायला आवडत नसेल तर मी तुला तुझ्या वडिलांच्या घरी पाठवीन.

ਨੈਕ ਸੇ ਭਾਨਨ ਤੇ ਹਮ ਕਉ ਜੋਈ ਠਾਟ ਕਹੋ ਸੋਈ ਗਾਠ ਗਿਠੈ ਦਿਉ ॥
नैक से भानन ते हम कउ जोई ठाट कहो सोई गाठ गिठै दिउ ॥

��आणि तुम्हाला आवडेल तशी व्यवस्था मी करेन, माझ्याकडून काही हरकत नाही

ਜੇ ਕਿਛੁ ਚਾਹ ਕਰੋ ਧਨ ਕੀ ਟੁਕ ਮੋਹ ਕਹੋ ਸਭ ਤੋਹਿ ਉਠੈ ਦਿਉ ॥
जे किछु चाह करो धन की टुक मोह कहो सभ तोहि उठै दिउ ॥

जर तुला काही संपत्ती हवी असेल तर मला स्पष्ट सांग, मी तुझ्या इच्छेनुसार तुला संपत्ती देईन

ਕੇਤਕ ਅਉਧ ਕੋ ਰਾਜ ਸਲੋਚਨ ਰੰਕ ਕੋ ਲੰਕ ਨਿਸੰਕ ਲੁਟੈ ਦਿਉ ॥੨੪੭॥
केतक अउध को राज सलोचन रंक को लंक निसंक लुटै दिउ ॥२४७॥

हे सुंदर डोळ्यांची बाई! फक्त एक वेळ घटक आहे. जर तुम्ही सहमत असाल तर मी लंका शहराप्रमाणे श्रीमंतींनी भरलेले शहर गरिबांना दान देईन.247.

ਘੋਰ ਸੀਆ ਬਨ ਤੂੰ ਸੁ ਕੁਮਾਰ ਕਹੋ ਹਮ ਸੋਂ ਕਸ ਤੈ ਨਿਬਹੈ ਹੈ ॥
घोर सीआ बन तूं सु कुमार कहो हम सों कस तै निबहै है ॥

���हे सीता! जंगलातील जीवन संकटांनी भरलेले आहे आणि तू एक राजकुमारी आहेस, तू मला सांग, तू तिथे कसे चालेल?

ਗੁੰਜਤ ਸਿੰਘ ਡਕਾਰਤ ਕੋਲ ਭਯਾਨਕ ਭੀਲ ਲਖੈ ਭ੍ਰਮ ਐਹੈ ॥
गुंजत सिंघ डकारत कोल भयानक भील लखै भ्रम ऐहै ॥

सिंह गर्जना करतात, भयंकर कौल, भिल्ल, ज्यांना पाहून घाबरतात.

ਸੁੰਕਤ ਸਾਪ ਬਕਾਰਤ ਬਾਘ ਭਕਾਰਤ ਭੂਤ ਮਹਾ ਦੁਖ ਪੈਹੈ ॥
सुंकत साप बकारत बाघ भकारत भूत महा दुख पैहै ॥

��साप तेथे फुसके मारतात, वाघ गर्जना करतात आणि तेथे अत्यंत क्लेशकारक भुते आणि राक्षसही असतात.

ਤੂੰ ਸੁ ਕੁਮਾਰ ਰਚੀ ਕਰਤਾਰ ਬਿਚਾਰ ਚਲੇ ਤੁਹਿ ਕਿਉਾਂ ਬਨਿ ਐਹੈ ॥੨੪੮॥
तूं सु कुमार रची करतार बिचार चले तुहि किउां बनि ऐहै ॥२४८॥

परमेश्वराने तुला नाजूक केले आहे, थोडा वेळ विचार करा, तू जंगलात का जावे?���248.

ਸੀਤਾ ਵਾਚ ਰਾਮ ਸੋਂ ॥
सीता वाच राम सों ॥

सीतेचे रामाला उद्देशून केलेले भाषण :

ਮਨੋਹਰ ਛੰਦ ॥
मनोहर छंद ॥

मनोहर श्लोक