श्री दसाम ग्रंथ

पान - 874


ਦਾਨਵ ਗੀਧ ਕੇਤੁ ਕੋ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
दानव गीध केतु को भ्राता ॥

गिधाड केतू राक्षसाचा भाऊ

ਕਾਕ ਕੇਤੁ ਤਿਹੂੰ ਲੋਕ ਬਿਖ੍ਯਾਤਾ ॥
काक केतु तिहूं लोक बिख्याता ॥

काक केतू तिन्ही लोकांमध्ये प्रसिद्ध होता.

ਕ੍ਰੂਰ ਕੇਤੁ ਦਾਨਵ ਇਕ ਧਾਯੋ ॥
क्रूर केतु दानव इक धायो ॥

त्याच्यासोबत केतू नावाचा क्रूर राक्षस

ਲੀਨੇ ਅਮਿਤ ਦੈਤ ਦਲ ਆਯੋ ॥੬੫॥
लीने अमित दैत दल आयो ॥६५॥

बेहिशेबी पार्टी घेण्याची परवानगी. ६५.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਕਾਕ ਧੁਜਾ ਕਰਿ ਕੋਪ ਤਹੀ ਛਿਨ ਆਨਿ ਪਰਿਯੋ ਕਰਵਾਰ ਨਿਕਾਰੇ ॥
काक धुजा करि कोप तही छिन आनि परियो करवार निकारे ॥

काक धुज रागावले आणि त्यांनी लगेच तलवार काढली.

ਸਿੰਘ ਸਲਾ ਸਰਦੂਲ ਸਿਲੀਮੁਖ ਸਾਲ ਤਮਾਲ ਹਨੇ ਅਹਿ ਕਾਰੇ ॥
सिंघ सला सरदूल सिलीमुख साल तमाल हने अहि कारे ॥

(त्याने) सिंह, पाषाण, शार्दुल, बाणमुखी, साल आणि तमल आणि काळ्या नागाचा वध केला.

ਸ੍ਵਾਨ ਸ੍ਰਿੰਗਾਲ ਸੁਰਾਤਕ ਸੀਸ ਧੁਜਾ ਰਥ ਨਾਗ ਧਰਾਧਰ ਭਾਰੇ ॥
स्वान स्रिंगाल सुरातक सीस धुजा रथ नाग धराधर भारे ॥

कुत्रे, कोल्हे, राक्षस ('सुरांतक') डोके, धुजा, रथ, सर्प आणि मोठे जड पर्वत.

ਯੌ ਬਰਖੇ ਨਭ ਤੇ ਹਰਖੇ ਰਿਪੁ ਆਨਿ ਦਸੋ ਦਿਸਿ ਤੇ ਭਭਕਾਰੇ ॥੬੬॥
यौ बरखे नभ ते हरखे रिपु आनि दसो दिसि ते भभकारे ॥६६॥

आकाशातून पाऊस पडत होता आणि चारही दिशांनी शत्रू आनंदाने ओरडत होते. ६६.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਮਾਯਾ ਦੈਤ ਪਸਾਰਿ ਕੈ ਪੁਨਿ ਬੋਲਾ ਇਮਿ ਬੈਨ ॥
माया दैत पसारि कै पुनि बोला इमि बैन ॥

राक्षसाने भ्रामक शक्ती प्रक्षेपित केली आणि मग असे बोलले

ਜੁਧੁ ਸੁਯੰਬਰ ਜੀਤਿ ਤੁਹਿ ਲੈ ਜੈਹੌ ਨਿਜੁ ਐਨ ॥੬੭॥
जुधु सुयंबर जीति तुहि लै जैहौ निजु ऐन ॥६७॥

तो (मी) लढाई जिंकून तुला माझ्या घरी घेऊन जाईल. ६७.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਰਾਜ ਸੁਤਾ ਕਰਿ ਕੋਪ ਤਿਹੀ ਛਿਨ ਸਾਮੁਹਿ ਹ੍ਵੈ ਹਥਿਯਾਰ ਗਹੇ ॥
राज सुता करि कोप तिही छिन सामुहि ह्वै हथियार गहे ॥

राज कुमारी लगेच हातात शस्त्र घेऊन पुढे आली.

ਬਲਵਾਨ ਕਮਾਨ ਕੋ ਤਾਨਿ ਹਨੇ ਕਬਿ ਰਾਮ ਭਨੈ ਚਿਤ ਮੈ ਜੁ ਚਹੇ ॥
बलवान कमान को तानि हने कबि राम भनै चित मै जु चहे ॥

कवी राम म्हणतात की (राज कुमारीने) एक मजबूत धनुष्य काढले आणि ज्याला पाहिजे त्याला मारले.

ਸਰ ਸੂਰ ਦਇੰਤਨ ਕੇ ਤਨ ਮੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਲਗੇ ਨਹਿ ਜਾਤ ਕਹੇ ॥
सर सूर दइंतन के तन मै इह भाति लगे नहि जात कहे ॥

बाणांनी वीर आणि राक्षसांच्या शरीराला अशा प्रकारे छेद दिला, ज्याचे वर्णन करता येणार नाही.

ਮਨੋ ਇੰਦ੍ਰ ਕੇ ਬਾਗ ਅਸੋਕ ਬਿਖੈ ਫੁਲਵਾਰਿਨ ਕੇ ਫਲ ਫੂਲ ਰਹੇ ॥੬੮॥
मनो इंद्र के बाग असोक बिखै फुलवारिन के फल फूल रहे ॥६८॥

(असे दिसते) जणू इंद्राच्या अशोकबागेतील फुलबागेत फुले व फळे लावली होती. ६८.

ਕਾਢਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਮਹਾ ਕੁਪਿ ਕੈ ਭਟ ਕੂਦਿ ਪਰੇ ਸਰਦਾਰ ਕਰੋਰੇ ॥
काढि क्रिपान महा कुपि कै भट कूदि परे सरदार करोरे ॥

कोट्यवधी सैनिकांचे सरदार तलवारी उपसून आणि क्रोधित होऊन युद्धात उतरले.

ਬਾਲ ਹਨੇ ਬਲਵਾਨ ਘਨੇ ਇਕ ਫਾਸਿਨ ਸੌ ਗਹਿ ਕੈ ਝਕਝੋਰੇ ॥
बाल हने बलवान घने इक फासिन सौ गहि कै झकझोरे ॥

(ते) राज कुमारीने अनेक बलवान योद्ध्यांना फासावर पकडले आणि त्यांना मारले.

ਸਾਜ ਪਰੇ ਕਹੂੰ ਤਾਜ ਗਿਰੇ ਗਜਰਾਜ ਗਿਰੇ ਛਿਤ ਪੈ ਸਿਰ ਤੋਰੇ ॥
साज परे कहूं ताज गिरे गजराज गिरे छित पै सिर तोरे ॥

कुठे दागिने पडलेले आहेत, कुठे मुकुट पडले आहेत, तर कुठे हत्ती जमिनीवर डोके खाजवत आहेत.

ਲੁਟੇ ਰਥੀ ਰਥ ਫੂਟੇ ਕਹੂੰ ਬਿਨੁ ਸ੍ਵਾਰ ਫਿਰੈ ਹਿਨਨਾਵਤ ਘੋਰੇ ॥੬੯॥
लुटे रथी रथ फूटे कहूं बिनु स्वार फिरै हिननावत घोरे ॥६९॥

कुठे सारथी आडवे झाले आहेत, कुठे रथ तुटलेले आहेत तर कुठे स्वार नसलेले घोडे फिरत आहेत. ६९.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਜੇ ਭਟ ਅਮਿਤ ਕੋਪ ਕਰਿ ਧਾਏ ॥
जे भट अमित कोप करि धाए ॥

जेवढे योद्धे मोठ्या रागाने आले,

ਤੇ ਬਿਨੁ ਤਨ ਹ੍ਵੈ ਸੁਰਗ ਸਿਧਾਏ ॥
ते बिनु तन ह्वै सुरग सिधाए ॥

ते सर्व शरीराशिवाय स्वर्गात गेले.

ਚਟਪਟ ਬਿਕਟ ਪਲਟਿ ਜੇ ਲਰੇ ॥
चटपट बिकट पलटि जे लरे ॥

भयंकर योद्धे जे पटकन वळले आणि लढले,

ਕਟਿ ਕਟਿ ਮਰੇ ਬਰੰਗਨਿਨ ਬਰੇ ॥੭੦॥
कटि कटि मरे बरंगनिन बरे ॥७०॥

ते अपाचरांनी कापून मारले. 70.

ਜੇ ਭਟ ਬਿਮੁਖਾਹਵ ਹ੍ਵੈ ਮੂਏ ॥
जे भट बिमुखाहव ह्वै मूए ॥

रणांगणावर चेहराविना मरण पावलेले योद्धे,

ਇਤ ਕੇ ਭਏ ਨ ਉਤ ਕੇ ਹੂਏ ॥
इत के भए न उत के हूए ॥

ते इथून देणार नाहीत आणि तिथूनही देणार नाहीत.

ਗਰਜਿ ਪ੍ਰਾਨ ਬੀਰਨ ਜਿਨ ਦਏ ॥
गरजि प्रान बीरन जिन दए ॥

ज्यांनी घंटा वाजवून वीरांसारखे प्राण दिले,

ਦੈ ਦੁੰਦਭੀ ਸ੍ਵਰਗ ਜਨੁ ਗਏ ॥੭੧॥
दै दुंदभी स्वरग जनु गए ॥७१॥

ते ओरडत असल्यासारखे स्वर्गात गेले. ७१.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਜਿਨ ਇਸਤ੍ਰਿਨ ਜਰਿ ਅਗਨਿ ਮੈ ਪ੍ਰਾਨ ਆਪਨੇ ਦੀਨ ॥
जिन इसत्रिन जरि अगनि मै प्रान आपने दीन ॥

ज्या स्त्रिया अग्नीत जाळून (म्हणजे सती होऊन) जीव देतात.

ਝਗਰਿ ਬਰੰਗਨਿਨ ਤੇ ਤਹਾ ਛੀਨਿ ਪਤਿਨ ਕਹ ਲੀਨ ॥੭੨॥
झगरि बरंगनिन ते तहा छीनि पतिन कह लीन ॥७२॥

तेथील अपाचरांशी भांडण करून त्यांनी पतीला पळवून नेले आहे. ७२.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਐਸੇ ਬਾਲ ਬੀਰ ਬਹੁ ਮਾਰੇ ॥
ऐसे बाल बीर बहु मारे ॥

अशा प्रकारे (त्या) राजकुमारीने अनेक योद्धे मारले

ਸੁਮਤਿ ਸਿੰਘ ਆਦਿਕ ਹਨਿ ਡਾਰੇ ॥
सुमति सिंघ आदिक हनि डारे ॥

आणि सुमती सिंग वगैरेंनाही मारले.

ਸਮਰ ਸੈਨ ਰਾਜਾ ਪੁਨਿ ਹਯੋ ॥
समर सैन राजा पुनि हयो ॥

तेव्हा समर सानने राजाला मारले

ਤਾਲ ਕੇਤੁ ਮ੍ਰਿਤ ਲੋਕ ਪਠਯੋ ॥੭੩॥
ताल केतु म्रित लोक पठयो ॥७३॥

आणि ताल केतूला मृतांच्या जगात पाठवले. ७३.

ਬ੍ਰਹਮ ਕੇਤੁ ਕਹ ਪੁਨਿ ਹਨਿ ਦੀਨੋ ॥
ब्रहम केतु कह पुनि हनि दीनो ॥

मग (त्याने) दिव्य केतूचा प्राण घेतला

ਕਾਰਤਿਕੇਯ ਧੁਜ ਕੋ ਬਧ ਕੀਨੋ ॥
कारतिकेय धुज को बध कीनो ॥

आणि कार्तिकेयाने प्रकाश विझवला.

ਕ੍ਰੂਰ ਕੇਤੁ ਦਾਨਵ ਤਬ ਧਾਯੋ ॥
क्रूर केतु दानव तब धायो ॥

तेवढ्यात क्रूर केतू राक्षसाचे आगमन झाले

ਤੁਮਲ ਜੁਧ ਤਿਹ ਠੌਰ ਮਚਾਯੋ ॥੭੪॥
तुमल जुध तिह ठौर मचायो ॥७४॥

आणि त्या ठिकाणी घमासान युद्ध निर्माण झाले. ७४.

ਕੌਲ ਕੇਤੁ ਦਾਨਵ ਉਠਿ ਧਾਯੋ ॥
कौल केतु दानव उठि धायो ॥

(तेव्हा) राक्षस कौल केतू उठून आला

ਕਮਠ ਕੇਤੁ ਚਿਤ ਅਧਿਕ ਰਿਸਾਯੋ ॥
कमठ केतु चित अधिक रिसायो ॥

आणि कामथ केतुला (त्याच्या) मनात खूप राग आला.

ਕੇਤੁ ਉਲੂਕ ਚਲਾ ਦਲ ਲੈ ਕੈ ॥
केतु उलूक चला दल लै कै ॥

(मग) उलूक केतूच्या पक्षाबरोबर गेला

ਕੁਤਿਸਿਤ ਕੇਤੁ ਕ੍ਰੋਧ ਤਨ ਤੈ ਕੈ ॥੭੫॥
कुतिसित केतु क्रोध तन तै कै ॥७५॥

आणि कुटिसित केतू रागावला (चालला) ॥75॥

ਕੌਲ ਕੇਤੁ ਤ੍ਰਿਯ ਤਬੈ ਸੰਘਾਰਾ ॥
कौल केतु त्रिय तबै संघारा ॥

कौल केतूचा वध स्त्रीने (राज कुमारी) केला.

ਕੁਤਿਸਿਤ ਕੇਤੁ ਮਾਰ ਹੀ ਡਾਰਾ ॥
कुतिसित केतु मार ही डारा ॥

आणि कुटीसित केतूचाही वध केला.