श्री दसाम ग्रंथ

पान - 174


ਸਬ ਦੇਵਨ ਮਿਲਿ ਕਰਿਯੋ ਬਿਚਾਰਾ ॥
सब देवन मिलि करियो बिचारा ॥

सर्व देवांनी मिळून विचार केला

ਛੀਰਸਮੁਦ੍ਰ ਕਹੁ ਚਲੇ ਸੁਧਾਰਾ ॥
छीरसमुद्र कहु चले सुधारा ॥

सर्व देवांनी मिळून त्यावर विचार केला आणि ते दुग्धसागराकडे निघाले.

ਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਕੀ ਕਰੀ ਬਡਾਈ ॥
काल पुरखु की करी बडाई ॥

(तिथे जाऊन) 'कालपुरुषाचा' महिमा केला.

ਇਮ ਆਗਿਆ ਤਹ ਤੈ ਤਿਨਿ ਆਈ ॥੩॥
इम आगिआ तह तै तिनि आई ॥३॥

तेथे त्यांनी काल, संहारक परमेश्वराची स्तुती केली आणि पुढील संदेश प्राप्त झाला.3.

ਦਿਜ ਜਮਦਗਨਿ ਜਗਤ ਮੋ ਸੋਹਤ ॥
दिज जमदगनि जगत मो सोहत ॥

जमदगनी नावाचा मुनी (दिज) जगावर राज्य करतो.

ਨਿਤ ਉਠਿ ਕਰਤ ਅਘਨ ਓਘਨ ਹਤ ॥
नित उठि करत अघन ओघन हत ॥

संहारक भगवान म्हणाले, यमदग्नी नावाचा ऋषी पृथ्वीवर राहतो, जो सदैव आपल्या पुण्य कर्मांनी पापांचा नाश करण्यासाठी उठतो.

ਤਹ ਤੁਮ ਧਰੋ ਬਿਸਨ ਅਵਤਾਰਾ ॥
तह तुम धरो बिसन अवतारा ॥

हे विष्णू! तुम्ही त्याच्या (घरी) जाऊन अवतार घ्या

ਹਨਹੁ ਸਕ੍ਰ ਕੇ ਸਤ੍ਰ ਸੁਧਾਰਾ ॥੪॥
हनहु सक्र के सत्र सुधारा ॥४॥

हे विष्णू, स्वतःच्या घरी प्रकट होऊन भारताच्या शत्रूंचा नाश कर.���4.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਜਯੋ ਜਾਮਦਗਨੰ ਦਿਜੰ ਆਵਤਾਰੀ ॥
जयो जामदगनं दिजं आवतारी ॥

जमदग्नी ब्राह्मण (विष्णू) च्या घरी अवतरले.

ਭਯੋ ਰੇਣੁਕਾ ਤੇ ਕਵਾਚੀ ਕੁਠਾਰੀ ॥
भयो रेणुका ते कवाची कुठारी ॥

यमदग्नी सारख्या अवतारी ऋषींना जयजयकार, ज्यांच्या पत्नी रेणुका हिचा जन्म चिलखत परिधान करणारी आणि कुऱ्हाड वाहक (म्हणजे परशुराम आहे)

ਧਰਿਯੋ ਛਤ੍ਰੀਯਾ ਪਾਤ ਕੋ ਕਾਲ ਰੂਪੰ ॥
धरियो छत्रीया पात को काल रूपं ॥

(असे वाटले की) कालानेच छत्रांना मारण्यासाठी (हे) रूप धारण केले होते

ਹਨ੍ਯੋ ਜਾਇ ਜਉਨੈ ਸਹੰਸਾਸਤ੍ਰ ਭੂਪੰ ॥੫॥
हन्यो जाइ जउनै सहंसासत्र भूपं ॥५॥

त्याने क्षत्रियांसाठी मृत्यू म्हणून प्रकट केले आणि सहस्रबधु नावाच्या राजाचा नाश केला.5.

ਕਹਾ ਗੰਮ ਏਤੀ ਕਥਾ ਸਰਬ ਭਾਖਉ ॥
कहा गंम एती कथा सरब भाखउ ॥

संपूर्ण कथा सांगण्याइतका मी बलवान नाही.

ਕਥਾ ਬ੍ਰਿਧ ਤੇ ਥੋਰੀਐ ਬਾਤ ਰਾਖਉ ॥
कथा ब्रिध ते थोरीऐ बात राखउ ॥

माझ्याकडे संपूर्ण कथेचे वर्णन करण्याचे आवश्यक शहाणपण नाही, म्हणून ती मोठी होऊ नये या भीतीने मी थोडक्यात सांगतो:

ਭਰੇ ਗਰਬ ਛਤ੍ਰੀ ਨਰੇਸੰ ਅਪਾਰੰ ॥
भरे गरब छत्री नरेसं अपारं ॥

अपार छत्री राजे गर्वाने भरले होते.

ਤਿਨੈ ਨਾਸ ਕੋ ਪਾਣਿ ਧਾਰਿਯੋ ਕੁਠਾਰੰ ॥੬॥
तिनै नास को पाणि धारियो कुठारं ॥६॥

क्षत्रिय राजा अभिमानाने धुंद झाला होता आणि त्यांचा नाश करण्यासाठी परशुरामाने हातात कुऱ्हाड धरली होती.6.

ਹੁਤੀ ਨੰਦਨੀ ਸਿੰਧ ਜਾ ਕੀ ਸੁਪੁਤ੍ਰੀ ॥
हुती नंदनी सिंध जा की सुपुत्री ॥

(घटनेची पार्श्वभूमी अशी होती की) कामधेनु गौ यांना नंदिनी नावाची मुलगी होती.

ਤਿਸੈ ਮਾਗ ਹਾਰਿਯੋ ਸਹੰਸਾਸਤ੍ਰ ਛਤ੍ਰੀ ॥
तिसै माग हारियो सहंसासत्र छत्री ॥

यमदग्नी आणि क्षत्रिय सहस्रबाहू यांच्या कन्येसारखी मनोकामना पूर्ण करणारी गाय नंदिनी ऋषीकडे भिक्षा मागून थकली होती.

ਲੀਯੋ ਛੀਨ ਗਾਯੰ ਹਤਿਯੋ ਰਾਮ ਤਾਤੰ ॥
लीयो छीन गायं हतियो राम तातं ॥

(संधी साधून) त्याने गाय हरण केली आणि परशुरामच्या वडिलांचा (जमदगनी) खून केला.

ਤਿਸੀ ਬੈਰ ਕੀਨੇ ਸਬੈ ਭੂਪ ਪਾਤੰ ॥੭॥
तिसी बैर कीने सबै भूप पातं ॥७॥

शेवटी, त्याने गाय हिसकावून घेतली आणि यमदग्नीचा वध केला आणि त्याचा सूड उगवण्यासाठी परशुरामाने सर्व क्षत्रिय राजांचा नाश केला.7.

ਗਈ ਬਾਲ ਤਾ ਤੇ ਲੀਯੋ ਸੋਧ ਤਾ ਕੋ ॥
गई बाल ता ते लीयो सोध ता को ॥

असे केल्यावर (जमदग्नीची) पत्नी (बाणकडे) गेली आणि (परशुराम) सापडली.

ਹਨਿਯੋ ਤਾਤ ਮੇਰੋ ਕਹੋ ਨਾਮੁ ਵਾ ਕੋ ॥
हनियो तात मेरो कहो नामु वा को ॥

अगदी लहानपणीच परशुराम आपल्या वडिलांच्या मारेकऱ्याच्या ओळखीबद्दल त्याच्या मनात खूप जिज्ञासू होते.

ਸਹੰਸਾਸਤ੍ਰ ਭੂਪੰ ਸੁਣਿਯੋ ਸ੍ਰਉਣ ਨਾਮੰ ॥
सहंसासत्र भूपं सुणियो स्रउण नामं ॥

परशुराम) राजा सहस्रबाहूचे नाव कानांनी ऐकले.

ਗਹੇ ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰੰ ਚਲਿਯੋ ਤਉਨ ਠਾਮੰ ॥੮॥
गहे ससत्र असत्रं चलियो तउन ठामं ॥८॥

आणि राजा सहस्रबाहू असल्याचे कळताच तो शस्त्रे घेऊन आपल्या जागेकडे निघाला.8.

ਕਹੋ ਰਾਜ ਮੇਰੋ ਹਨਿਯੋ ਤਾਤ ਕੈਸੇ ॥
कहो राज मेरो हनियो तात कैसे ॥

परशुराम राजाला म्हणाले, हे राजा तू माझ्या वडिलांचा कसा वध केलास?

ਅਬੈ ਜੁਧ ਜੀਤੋ ਹਨੋ ਤੋਹਿ ਤੈਸੇ ॥
अबै जुध जीतो हनो तोहि तैसे ॥

आता तुला मारण्यासाठी मला तुझ्याशी युद्ध करायचे आहे

ਕਹਾ ਮੂੜ ਬੈਠੋ ਸੁ ਅਸਤ੍ਰੰ ਸੰਭਾਰੋ ॥
कहा मूड़ बैठो सु असत्रं संभारो ॥

हे मूर्ख (राजा)! कशासाठी बसला आहात? शस्त्राची देखभाल,

ਚਲੋ ਭਾਜ ਨਾ ਤੋ ਸਬੈ ਸਸਤ੍ਰ ਡਾਰੋ ॥੯॥
चलो भाज ना तो सबै ससत्र डारो ॥९॥

तो सुद्धा म्हणाला, अरे मुर्खा, तुझी शस्त्रे धर, नाहीतर त्यागून या ठिकाणाहून पळून जा.

ਸੁਣੇ ਬੋਲ ਬੰਕੇ ਭਰਿਯੋ ਭੂਪ ਕੋਪੰ ॥
सुणे बोल बंके भरियो भूप कोपं ॥

(परशुरामाचे) असे कठोर शब्द ऐकून राजाला राग आला

ਉਠਿਯੋ ਰਾਜ ਸਰਦੂਲ ਲੈ ਪਾਣਿ ਧੋਪੰ ॥
उठियो राज सरदूल लै पाणि धोपं ॥

हे उपरोधिक शब्द ऐकून राजा क्रोधाने भरला आणि हातात शस्त्रे धरून सिंहासारखा उठला.

ਹਠਿਯੋ ਖੇਤਿ ਖੂਨੀ ਦਿਜੰ ਖੇਤ੍ਰ ਹਾਯੋ ॥
हठियो खेति खूनी दिजं खेत्र हायो ॥

(राजा) रणांगणात रक्तरंजित ब्राह्मणाचा (आता) वध करण्याचा निर्धार केला.

ਚਹੇ ਆਜ ਹੀ ਜੁਧ ਮੋ ਸੋ ਮਚਾਯੋ ॥੧੦॥
चहे आज ही जुध मो सो मचायो ॥१०॥

त्याच दिवशी ब्राह्मण परशुराम आपल्याशी युद्ध करण्यास इच्छुक होते हे जाणून ते दृढनिश्चयाने युद्धाच्या मैदानात उतरले.10.

ਧਏ ਸੂਰ ਸਰਬੰ ਸੁਨੇ ਬੈਨ ਰਾਜੰ ॥
धए सूर सरबं सुने बैन राजं ॥

राजाचे म्हणणे ऐकून सर्व योद्धे निघून गेले.

ਚੜਿਯੋ ਕ੍ਰੁਧ ਜੁਧੰ ਸ੍ਰਜੇ ਸਰਬ ਸਾਜੰ ॥
चड़ियो क्रुध जुधं स्रजे सरब साजं ॥

राजाचे संतापजनक बोलणे ऐकून त्याचे योद्धे प्रचंड संतापले, स्वतःला सजवून (आपल्या शस्त्राने) पुढे निघाले.

ਗਦਾ ਸੈਹਥੀ ਸੂਲ ਸੇਲੰ ਸੰਭਾਰੀ ॥
गदा सैहथी सूल सेलं संभारी ॥

(त्यांनी) गदा, साईहठी, त्रिशूळ आणि भाला धरला.

ਚਲੇ ਜੁਧ ਕਾਜੰ ਬਡੇ ਛਤ੍ਰਧਾਰੀ ॥੧੧॥
चले जुध काजं बडे छत्रधारी ॥११॥

आपले त्रिशूळ, भाले, गदा इत्यादी घट्ट धरून महान छत्री असलेले राजे युद्धासाठी पुढे सरसावले.11.

ਨਰਾਜ ਛੰਦ ॥
नराज छंद ॥

नरज श्लोक

ਕ੍ਰਿਪਾਣ ਪਾਣ ਧਾਰਿ ਕੈ ॥
क्रिपाण पाण धारि कै ॥

हातात तलवार घेऊन,

ਚਲੇ ਬਲੀ ਪੁਕਾਰਿ ਕੈ ॥
चले बली पुकारि कै ॥

आपल्या तलवारी हातात धरून पराक्रमी योद्धे जोरजोरात ओरडत पुढे निघाले

ਸੁ ਮਾਰਿ ਮਾਰਿ ਭਾਖਹੀ ॥
सु मारि मारि भाखही ॥

ते म्हणत होते 'मारा' 'मारा'

ਸਰੋਘ ਸ੍ਰੋਣ ਚਾਖਹੀ ॥੧੨॥
सरोघ स्रोण चाखही ॥१२॥

त्यांनी ‘मार, मार’ असे उच्चारले आणि त्यांचे बाण रक्त पीत होते.12.

ਸੰਜੋਇ ਸੈਹਥੀਨ ਲੈ ॥
संजोइ सैहथीन लै ॥

(शरीरावर आणि हातात) चिलखत वाहून नेणे,

ਚੜੇ ਸੁ ਬੀਰ ਰੋਸ ਕੈ ॥
चड़े सु बीर रोस कै ॥

आपले चिलखत परिधान करून आणि खंजीर धरून, प्रचंड संतापलेले योद्धे पुढे सरकले.

ਚਟਾਕ ਚਾਬਕੰ ਉਠੇ ॥
चटाक चाबकं उठे ॥

(घोड्यांचे) चाबकाचे फटके फुटू लागले

ਸਹੰਸ੍ਰ ਸਾਇਕੰ ਬੁਠੈ ॥੧੩॥
सहंस्र साइकं बुठै ॥१३॥

चाबकाच्या घोड्यांच्या फटक्यांनी ठोठावण्याचे आवाज निर्माण झाले आणि हजारो बाण (धनुष्यातून) निघाले.13.

ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥
रसावल छंद ॥

रसाळ श्लोक

ਭਏ ਏਕ ਠਉਰੇ ॥
भए एक ठउरे ॥

(सर्व योद्धे) एका ठिकाणी जमले