श्री दसाम ग्रंथ

पान - 437


ਛਲਬਲ ਸਿੰਘ ਜਿਹ ਨਾਮ ਮਹਾਬੀਰ ਬਲ ਬੀਰ ਕੋ ॥
छलबल सिंघ जिह नाम महाबीर बल बीर को ॥

पराक्रमी महावीर ज्यांचे नाव चालबल सिंह आहे,

ਲਏ ਖੜਗ ਕਰਿ ਚਾਮ ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਪਰ ਸੋ ਚਲਿਓ ॥੧੩੯੯॥
लए खड़ग करि चाम खड़ग सिंघ पर सो चलिओ ॥१३९९॥

एक महान योद्धा छलबल सिंग हातात ढाल आणि तलवार घेऊन खरगसिंगशी युद्ध करायला गेला.1399.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਜਬ ਹੀ ਪਾਚ ਬੀਰ ਮਿਲਿ ਧਾਏ ॥
जब ही पाच बीर मिलि धाए ॥

जेव्हा (ते) पाच योद्धे एकत्र धावले

ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਕੇ ਊਪਰ ਆਏ ॥
खड़ग सिंघ के ऊपर आए ॥

आणि खरग सिंगवर आला.

ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਤਬ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
खड़ग सिंघ तब ससत्र संभारे ॥

तेव्हा खरगसिंगने शस्त्र हाती घेतले

ਸਬ ਹੀ ਪ੍ਰਾਨ ਬਿਨਾ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥੧੪੦੦॥
सब ही प्रान बिना करि डारे ॥१४००॥

जेव्हा हे पाच योद्धे एकत्र येऊन खरगसिंगवर तुटून पडले तेव्हा खरगसिंगने आपली शस्त्रे धरली आणि या सर्व योद्धांना निर्जीव केले.1400.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਦੁਆਦਸ ਜੋਧੇ ਕ੍ਰਿਸਨ ਕੇ ਅਤਿ ਬਲਬੰਡ ਅਖੰਡ ॥
दुआदस जोधे क्रिसन के अति बलबंड अखंड ॥

श्रीकृष्णाचे इतर बारा योद्धे जे शूर आणि पराक्रमी होते

ਜੀਤ ਲਯੋ ਹੈ ਜਗਤ ਜਿਨ ਬਲ ਕਰਿ ਭੁਜਾ ਪ੍ਰਚੰਡ ॥੧੪੦੧॥
जीत लयो है जगत जिन बल करि भुजा प्रचंड ॥१४०१॥

कृष्णाचे बारा योद्धे अत्यंत सामर्थ्यवान आहेत, ज्यांनी आपल्या सामर्थ्याने संपूर्ण जग जिंकले आहे.1401.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਬਾਲਮ ਸਿੰਘ ਮਹਾਮਤਿ ਸਿੰਘ ਜਗਾਜਤ ਸਿੰਘ ਲਏ ਅਸਿ ਧਾਯੋ ॥
बालम सिंघ महामति सिंघ जगाजत सिंघ लए असि धायो ॥

बलरामसिंग, महामतीसिंग आणि जगजतसिंग त्यांच्या तलवारीने त्यांच्यावर (शत्रूवर) तुटून पडले

ਸਿੰਘ ਧਨੇਸ ਕ੍ਰਿਪਾਵਤ ਸਿੰਘ ਸੁ ਜੋਬਨ ਸਿੰਘ ਮਹਾ ਬਰ ਪਾਯੋ ॥
सिंघ धनेस क्रिपावत सिंघ सु जोबन सिंघ महा बर पायो ॥

धनेश सिंग, कृपावत सिंग, जोबन सिंग,

ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਚਲਿਯੋ ਜਗ ਸਿੰਘ ਸਦਾ ਸਿੰਘ ਲੈ ਜਸ ਸਿੰਘ ਰਿਸਾਯੋ ॥
जीवन सिंघ चलियो जग सिंघ सदा सिंघ लै जस सिंघ रिसायो ॥

जीवनसिंग, जगसिंग, सदा सिंग इत्यादींनीही पुढे कूच केले

ਬੀਰਮ ਸਿੰਘ ਲਏ ਸਕਤੀ ਕਰ ਮੈ ਖੜਗੇਸ ਸੋ ਜੁਧੁ ਮਚਾਯੋ ॥੧੪੦੨॥
बीरम सिंघ लए सकती कर मै खड़गेस सो जुधु मचायो ॥१४०२॥

आपली शक्ती (खोदणारा) हातात घेऊन विराम सिंगने खरगसिंगसोबत युद्धाला सुरुवात केली.१४०२.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜਿਹਿ ਨਾਮ ਭਟ ਸੋਊ ਭਯੋ ਤਿਨ ਸੰਗਿ ॥
मोहन सिंघ जिहि नाम भट सोऊ भयो तिन संगि ॥

मोहनसिंग नावाचा योद्धा त्याच्यासोबत होता

ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰਿ ਕਰ ਮੈ ਲੀਏ ਸਾਜਿਯੋ ਕਵਚ ਨਿਖੰਗ ॥੧੪੦੩॥
ससत्र धारि कर मै लीए साजियो कवच निखंग ॥१४०३॥

तो त्याच्या हातात शस्त्रे घेऊन होता आणि तो थरथर आणि चिलखतांनी सजलेला होता.1403.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਖੜਗੇਸ ਬਲੀ ਕਹੁ ਰਾਮ ਭਨੈ ਸਭ ਭੂਪਨ ਬਾਨ ਪ੍ਰਹਾਰ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥
खड़गेस बली कहु राम भनै सभ भूपन बान प्रहार करिओ है ॥

(कवी) राम म्हणतात, सर्व राजांनी पराक्रमी खरगसिंहावर बाण सोडले.

ਠਾਢੋ ਰਹਿਓ ਦ੍ਰਿੜ ਭੂ ਪਰ ਮੇਰੁ ਸੋ ਆਹਵ ਤੇ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰਿਓ ਹੈ ॥
ठाढो रहिओ द्रिड़ भू पर मेरु सो आहव ते नही नैकु डरिओ है ॥

सर्व राजांनी आपापल्या बाणांनी पराक्रमी योद्धा खरगसिंगवर वार केले, पण तो रणांगणात न घाबरता डोंगरासारखा खंबीर राहिला.

ਕੋਪ ਸਿਉ ਓਪ ਬਢੀ ਤਿਹ ਆਨਨ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਬਿ ਭਾਉ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥
कोप सिउ ओप बढी तिह आनन ता छबि को कबि भाउ धरिओ है ॥

रागाने त्याच्या चेहऱ्याचे सौंदर्य अधिकच वाढले आहे, (त्याची) प्रतिमा पाहून कवीने (त्याच्या मनात हा) अर्थ काढला आहे.

ਰੋਸਿ ਕੀ ਆਗ ਪ੍ਰਚੰਡ ਭਈ ਸਰ ਪੁੰਜ ਛੁਟੇ ਮਾਨੋ ਘੀਉ ਪਰਿਓ ਹੈ ॥੧੪੦੪॥
रोसि की आग प्रचंड भई सर पुंज छुटे मानो घीउ परिओ है ॥१४०४॥

त्याच्या चेहऱ्यावर क्रोध खूपच वाढलेला दिसत होता आणि त्याच्या रागाच्या प्रखर अग्नीत हे बाण तुपासारखे काम करत होते.1404.

ਜੋ ਦਲ ਹੋ ਹਰਿ ਬੀਰਨਿ ਕੇ ਸੰਗ ਸੋ ਤੋ ਕਛੂ ਅਰਿ ਮਾਰਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥
जो दल हो हरि बीरनि के संग सो तो कछू अरि मारि लयो है ॥

कृष्णाचे जे योद्धे होते, त्यातील काही योद्धे शत्रूने पाडले.

ਫੇਰਿ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਰੁਪ ਕੈ ਅਸਿ ਲੈ ਜੀਯ ਮੈ ਪੁਨਿ ਕੋਪੁ ਭਯੋ ਹੈ ॥
फेरि अयोधन मै रुप कै असि लै जीय मै पुनि कोपु भयो है ॥

हातात तलवार घेऊन तो पुन्हा रागाने शेतात उभा राहिला

ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰ ਦਯੋ ਘਟ ਗਯੋ ਦਲ ਸੋ ਕਬਿ ਕੇ ਮਨ ਭਾਉ ਨਯੋ ਹੈ ॥
मारि बिदार दयो घट गयो दल सो कबि के मन भाउ नयो है ॥

(रागाच्या भरात त्याने सैन्याचा नाश केला आहे) मारून, शेवटी सैन्य कमी झाले. (ही परिस्थिती पाहून) कवीच्या मनात नवा विचार निर्माण झाला,

ਮਾਨਹੁ ਸੂਰ ਪ੍ਰਲੈ ਕੋ ਚੜਿਯੋ ਜਲੁ ਸਾਗਰ ਕੋ ਸਬ ਸੂਕਿ ਗਯੋ ਹੈ ॥੧੪੦੫॥
मानहु सूर प्रलै को चड़ियो जलु सागर को सब सूकि गयो है ॥१४०५॥

शत्रूच्या सैन्याचा वध करून, त्याने ते कमी केले जसे महासागराचे पाणी कयामताच्या दिवशी प्रखर सूर्याने कोरडे होते.1405.

ਪ੍ਰਥਮੇ ਤਿਨ ਕੀ ਭੁਜ ਕਾਟਿ ਦਈ ਫਿਰ ਕੈ ਤਿਨ ਕੇ ਸਿਰ ਕਾਟਿ ਦਏ ॥
प्रथमे तिन की भुज काटि दई फिर कै तिन के सिर काटि दए ॥

प्रथम त्याने योद्ध्यांचे हात आणि नंतर त्यांचे डोके कापले

ਰਥ ਬਾਜਨ ਸੂਤ ਸਮੇਤ ਸਬੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਰਨ ਬੀਚ ਛਏ ॥
रथ बाजन सूत समेत सबै कबि स्याम कहै रन बीच छए ॥

रणांगणात घोडे व सारथींसह रथांचा नाश झाला

ਜਿਨ ਕੀ ਸੁਖ ਕੇ ਸੰਗ ਆਯੁ ਕਟੀ ਤਿਨ ਕੀ ਲੁਥ ਜੰਬੁਕ ਗੀਧ ਖਏ ॥
जिन की सुख के संग आयु कटी तिन की लुथ जंबुक गीध खए ॥

ज्यांनी आपलं आयुष्य सुखात गेलं, त्यांची प्रेत गिधाडं खात होती.

ਜਿਨ ਸਤ੍ਰ ਘਨੇ ਰਨ ਮਾਝਿ ਹਨੇ ਸੋਊ ਸੰਘਰ ਮੈ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਭਏ ॥੧੪੦੬॥
जिन सत्र घने रन माझि हने सोऊ संघर मै बिनु प्रान भए ॥१४०६॥

ज्या योद्ध्यांनी भयंकर युद्धात शत्रूचा नाश केला होता, ते आता रणांगणात निर्जीव झाले आहेत.1406.

ਦ੍ਵਾਦਸ ਭੂਪਨ ਕੋ ਹਨਿ ਕੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਰਨ ਮੈ ਨ੍ਰਿਪ ਛਾਜਿਯੋ ॥
द्वादस भूपन को हनि कै कबि स्याम कहै रन मै न्रिप छाजियो ॥

कवी श्याम म्हणतात, राजा (खरगसिंग) अशा प्रकारे बारा राजांना मारून रणांगणावर सन्मानित होत आहे.

ਮਾਨਹੁ ਦੂਰ ਘਨੋ ਤਮੁ ਕੈ ਦਿਨ ਆਧਿਕ ਮੈ ਦਿਵਰਾਜ ਬਿਰਾਜਿਯੋ ॥
मानहु दूर घनो तमु कै दिन आधिक मै दिवराज बिराजियो ॥

बारा राजांना मारल्यानंतर, राजा खरगसिंग दूरच्या अंधारात सूर्यासारखा भव्य दिसतो.

ਗਾਜਤ ਹੈ ਖੜਗੇਸ ਬਲੀ ਧੁਨਿ ਜਾ ਸੁਨਿ ਕੈ ਘਨ ਸਾਵਨ ਲਾਜਿਯੋ ॥
गाजत है खड़गेस बली धुनि जा सुनि कै घन सावन लाजियो ॥

खरगसिंगचा गडगडाट ऐकून सावनचे ढग लाजत आहेत

ਕਾਲ ਪ੍ਰਲੈ ਜਿਉ ਕਿਰਾਰਨ ਤੇ ਬਢਿ ਮਾਨਹੁ ਨੀਰਧ ਕੋਪ ਕੈ ਗਾਜਿਯੋ ॥੧੪੦੭॥
काल प्रलै जिउ किरारन ते बढि मानहु नीरध कोप कै गाजियो ॥१४०७॥

असे दिसते की त्याच्या किनारपट्टीवर, महासागर कयामताच्या दिवशी गडगडत होता.1407.

ਅਉਰ ਕਿਤੀ ਜਦੁਬੀਰ ਚਮੂੰ ਨ੍ਰਿਪ ਇਉ ਪੁਰਖਤਿ ਦਿਖਾਇ ਭਜਾਈ ॥
अउर किती जदुबीर चमूं न्रिप इउ पुरखति दिखाइ भजाई ॥

राजाने आपल्या शौर्याचे प्रदर्शन केल्यामुळे यादव सैन्यातील बरेचसे भाग पळून गेले

ਅਉਰ ਜਿਤੇ ਭਟ ਆਇ ਭਿਰੇ ਤਿਨ ਪ੍ਰਾਨਨ ਕੀ ਸਬ ਆਸ ਚੁਕਾਈ ॥
अउर जिते भट आइ भिरे तिन प्रानन की सब आस चुकाई ॥

जे योद्धे त्याच्याशी लढायला आले, त्यांनी जगण्याची उमेद गमावली

ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਅਸਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੇ ਜਿਨ ਧਾਇ ਕੈ ਆਇ ਕੈ ਕੀਨੀ ਲਰਾਈ ॥
लै कर मै असि स्याम भने जिन धाइ कै आइ कै कीनी लराई ॥

(कवी) श्याम म्हणतो, जो हातात तलवार घेऊन लढला आहे,

ਅੰਤ ਕੋ ਅੰਤ ਕੇ ਧਾਮਿ ਗਏ ਤਿਨ ਨਾਹਕ ਆਪਨੀ ਦੇਹ ਗਵਾਈ ॥੧੪੦੮॥
अंत को अंत के धामि गए तिन नाहक आपनी देह गवाई ॥१४०८॥

कवी म्हणतात की जो कोणी लढला, हातात तलवार घेऊन तो मृत्यूच्या घरी गेला आणि त्याने आपले शरीर व्यर्थ गमावले.1408.

ਬਹੁਰੋ ਰਨ ਮੈ ਰਿਸ ਕੈ ਦਸ ਸੈ ਗਜ ਐਤ ਤੁਰੰਗ ਚਮੂੰ ਹਨਿ ਡਾਰੀ ॥
बहुरो रन मै रिस कै दस सै गज ऐत तुरंग चमूं हनि डारी ॥

पुन्हा रागावून त्याने एक हजार हत्ती आणि घोडेस्वार मारले

ਦੁਇ ਸਤਿ ਸਿਯੰਦਨ ਕਾਟਿ ਦਏ ਬਹੁ ਬੀਰ ਹਨੇ ਬਲੁ ਕੈ ਅਸਿ ਧਾਰੀ ॥
दुइ सति सियंदन काटि दए बहु बीर हने बलु कै असि धारी ॥

त्याने दोनशे रथ कापले आणि अनेक तलवारधारी योद्धे मारले

ਬੀਸ ਹਜ਼ਾਰ ਪਦਾਤ ਹਨੇ ਦ੍ਰੁਮ ਸੇ ਗਿਰ ਹੈ ਰਨ ਭੂਮਿ ਮੰਝਾਰੀ ॥
बीस हज़ार पदात हने द्रुम से गिर है रन भूमि मंझारी ॥

त्याने वीस हजार सैनिकांना पायी मारले, जे रणांगणात झाडासारखे खाली पडले

ਮਾਨੋ ਹਨੂੰ ਰਿਸਿ ਰਾਵਨ ਬਾਗ ਕੀ ਮੂਲ ਹੂੰ ਤੇ ਜਰ ਮੇਖ ਉਚਾਰੀ ॥੧੪੦੯॥
मानो हनूं रिसि रावन बाग की मूल हूं ते जर मेख उचारी ॥१४०९॥

हा तमाशा रावणाच्या उखडलेल्या बागेत संतप्त हनुमाराने दिसला.1409.

ਰਾਛਸ ਅਭ ਹੁਤੋ ਹਰਿ ਕੀ ਦਿਸਿ ਸੋ ਬਲੁ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਊਪਰ ਧਾਯੋ ॥
राछस अभ हुतो हरि की दिसि सो बलु कै न्रिप ऊपर धायो ॥

अभार नावाचा एक राक्षस कृष्णाच्या बाजूला होता

ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਸਬੈ ਅਪੁਨੇ ਚਪਲਾ ਸਮ ਲੈ ਅਸਿ ਕੋਪ ਬਢਾਯੋ ॥
ससत्र संभारि सबै अपुने चपला सम लै असि कोप बढायो ॥

तो पूर्ण ताकदीने खरगसिंगवर पडला

ਗਾਜਤ ਹੀ ਬਰਖਿਯੋ ਬਰਖਾ ਸਰ ਸ੍ਯਾਮ ਕਬੀਸਰ ਯੋ ਗੁਨ ਗਾਯੋ ॥
गाजत ही बरखियो बरखा सर स्याम कबीसर यो गुन गायो ॥

कवी श्यामने (त्याची) स्तुती केली आहे की (त्याने) गडगडाट होताच बाणांचा थरकाप उडवला आहे.

ਮਾਨਹੁ ਗੋਪਨ ਕੇ ਗਨ ਪੈ ਅਤਿ ਕੋਪ ਕੀਏ ਮਘਵਾ ਚਢਿ ਆਯੋ ॥੧੪੧੦॥
मानहु गोपन के गन पै अति कोप कीए मघवा चढि आयो ॥१४१०॥

आपली शस्त्रे धरून त्याने आपली विजेसारखी तलवार हातात घेतली आणि क्रोधाने गडगडत त्याने गोपांच्या मेळाव्यावर इंद्राप्रमाणे बाणांचा वर्षाव केला.1410.

ਦੈਤ ਚਮੂੰ ਘਨ ਜਿਉ ਉਮਡੀ ਮਨ ਮੈ ਨ ਕਛੂ ਨ੍ਰਿਪ ਹੂੰ ਡਰੁ ਕੀਨੋ ॥
दैत चमूं घन जिउ उमडी मन मै न कछू न्रिप हूं डरु कीनो ॥

राक्षसी शक्ती ढगांप्रमाणे पुढे सरसावल्या, पण राजा किंचितही घाबरला नाही.