श्री दसाम ग्रंथ

पान - 968


ਸੁਧਿ ਮੈ ਹੁਤੇ ਬਿਸੁਧਿ ਹ੍ਵੈ ਗਏ ॥੧੮॥
सुधि मै हुते बिसुधि ह्वै गए ॥१८॥

'वाईन प्यायल्याने आम्ही मद्यधुंद झालो आणि आमची संवेदना गेली.(18)

ਮਦ ਸੌ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਭਏ ਮਤਵਾਰੇ ॥
मद सौ न्रिपति भए मतवारे ॥

दारूच्या नशेत

ਖੇਲ ਕਾਜਿ ਗ੍ਰਿਹ ਓਰ ਪਧਾਰੇ ॥
खेल काजि ग्रिह ओर पधारे ॥

दारूने भारावून गेलेला राजा माझ्यावर प्रेम करायला पुढे आला.

ਬਸਿ ਹ੍ਵੈ ਅਧਿਕ ਕਾਮ ਕੇ ਗਯੋ ॥
बसि ह्वै अधिक काम के गयो ॥

कामाच्या अतिभोगामुळे

ਮੇਰੋ ਹਾਥ ਹਾਥ ਗਹਿ ਲਯੋ ॥੧੯॥
मेरो हाथ हाथ गहि लयो ॥१९॥

'कामदेवावर प्रभुत्व मिळवून त्याने हात पुढे केला आणि माझा हात पकडला.(19)

ਪਾਵ ਖਿਸਤ ਪੌਰਿਨ ਤੇ ਭਯੋ ॥
पाव खिसत पौरिन ते भयो ॥

पायऱ्यांवर घसरले.

ਅਧਿਕ ਮਤ ਮੈਥੋ ਗਿਰਿ ਗਯੋ ॥
अधिक मत मैथो गिरि गयो ॥

'जिनावरून घसरलो आणि अति मद्यधुंद होऊन माझ्या बँडमधूनही घसरलो.

ਉਰ ਤੇ ਉਗਰਿ ਕਟਾਰੀ ਲਾਗੀ ॥
उर ते उगरि कटारी लागी ॥

खंजीर उडी मारून (त्याच्या) छातीत मारला

ਤਾ ਤੇ ਦੇਹ ਰਾਵ ਜੂ ਤ੍ਯਾਗੀ ॥੨੦॥
ता ते देह राव जू त्यागी ॥२०॥

'त्याचा खंजीर बंद झाला होता, त्याला मारले आणि राजाने सुटकेचा नि:श्वास सोडला.(20)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਸੀੜਿਨ ਤੇ ਰਾਜਾ ਗਿਰਿਯੋ ਪਰਿਯੋ ਧਰਨਿ ਪਰ ਆਨਿ ॥
सीड़िन ते राजा गिरियो परियो धरनि पर आनि ॥

'तब्बे राजा पायऱ्यांवरून जमिनीवर पडला होता,

ਚੁਬੀ ਕਟਾਰੀ ਪੇਟ ਮੈ ਤਾ ਤੇ ਤਜਿਯੋ ਪ੍ਰਾਨ ॥੨੧॥
चुबी कटारी पेट मै ता ते तजियो प्रान ॥२१॥

'आणि खंजीर सरळ त्याच्या पोटात गेला आणि त्याचा तात्काळ खून झाला.'(21)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਸਭਨ ਸੁਨਤ ਯੌ ਕਥਾ ਉਚਾਰੀ ॥
सभन सुनत यौ कथा उचारी ॥

चौपायी

ਜਮਧਰ ਵਹੈ ਬਹੁਰਿ ਉਰਿ ਮਾਰੀ ॥
जमधर वहै बहुरि उरि मारी ॥

तिने ही गोष्ट सर्वांना सांगितली आणि खंजीर घेऊन ती स्वतःच्या हृदयात घातली.

ਨ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਯ ਮਾਰਿ ਪ੍ਰਾਨ ਨਿਜੁ ਦੀਨੋ ॥
न्रिप त्रिय मारि प्रान निजु दीनो ॥

राजाला मारून स्त्रीने आपला जीव सोडला.

ਚਰਿਤ ਚੰਚਲਾ ਐਸੋ ਕੀਨੋ ॥੨੨॥
चरित चंचला ऐसो कीनो ॥२२॥

मुख्य राणीने राजाला ठार मारले, नंतर तिचा प्राण सोडला.(22)(1)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਤੇਰਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੧੩॥੨੨੦੭॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ तेरह चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥११३॥२२०७॥अफजूं॥

राजा आणि मंत्री यांच्या शुभ चरित्र संभाषणाची 113 वी बोधकथा, आशीर्वादाने पूर्ण. (११३)(२२०५)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਏਕ ਮਹਾ ਬਨ ਬੀਚ ਬਸੈ ਮੁਨਿ ਸ੍ਰਿੰਗ ਧਰੇ ਰਿਖ ਸ੍ਰਿੰਗ ਕਹਾਯੋ ॥
एक महा बन बीच बसै मुनि स्रिंग धरे रिख स्रिंग कहायो ॥

जंगलात एक ऋषी राहत असे जे त्याच्या डोक्यावर शिंगांना आधार देत होते आणि त्याला शिंग म्हणून ओळखले जात असे.

ਕੌਨਹੂੰ ਖ੍ਯਾਲ ਬਿਭਾਡਵ ਜੂ ਮ੍ਰਿਗਿਯਾ ਹੂੰ ਕੀ ਕੋਖਿਹੂੰ ਤੇ ਉਪਜਾਯੋ ॥
कौनहूं ख्याल बिभाडव जू म्रिगिया हूं की कोखिहूं ते उपजायो ॥

काहींना वाटले (प्रचलित) की शिंगाचा पिता बिभांडव याने त्याला हरिणीच्या पोटातून मिळवले होते.

ਹੋਤ ਭਯੋ ਤਪਸੀ ਤਬ ਤੇ ਜਬ ਤੇ ਬੁਧਿ ਲੈ ਸੁਧਿ ਕੋ ਠਹਰਾਯੋ ॥
होत भयो तपसी तब ते जब ते बुधि लै सुधि को ठहरायो ॥

विवेकाचे वय गाठताच ते ऋषी झाले होते.

ਰੈਨਿ ਦਿਨਾ ਰਘੁਨਾਥ ਭਜੈ ਕਬਹੂੰ ਪੁਰ ਭੀਤਰ ਭੂਲ ਨ ਆਯੋ ॥੧॥
रैनि दिना रघुनाथ भजै कबहूं पुर भीतर भूल न आयो ॥१॥

त्याने रात्रंदिवस ध्यान केले आणि कधीही नकळत शहराला भेट दिली नाही.(1)

ਬੀਚ ਕਰੈ ਤਪਸ੍ਯਾ ਬਨ ਕੇ ਮੁਨਿ ਰਾਮ ਕੋ ਨਾਮੁ ਜਪੈ ਸੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥
बीच करै तपस्या बन के मुनि राम को नामु जपै सुखु पावै ॥

जंगलात ध्यान केल्याने त्याला आनंद वाटला.

ਨ੍ਰਹਾਨ ਕਰੈ ਨਿਤ ਧ੍ਯਾਨ ਧਰੈ ਮੁਖ ਬੇਦ ਰਰੈ ਹਰਿ ਕੀ ਲਿਵ ਲਾਵੈ ॥
न्रहान करै नित ध्यान धरै मुख बेद ररै हरि की लिव लावै ॥

दररोज, देखणेपणे, ते प्रज्वलनानंतर वेदांचे वक्तृत्व करत असत आणि ईश्वरी विचारमंथन करीत असत.

ਰੀਤਿ ਚਲੈ ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰਨ ਕੀ ਤਨ ਕਸਟ ਸਹੈ ਮਨ ਕੋ ਨ ਡੁਲਾਵੈ ॥
रीति चलै खट सासत्रन की तन कसट सहै मन को न डुलावै ॥

त्यांनी सहा शास्त्रांचे पालन केले, जरी ते शरीर-तपश्चर्या सहन करत असले तरी ते कधीही आपले मन विचलित होऊ देत नव्हते.

ਭੂਖਿ ਪਿਆਸ ਲਗੈ ਜਬ ਹੀ ਤਬ ਕਾਨਨ ਤੇ ਚੁਨਿ ਕੈ ਫਲ ਖਾਵੈ ॥੨॥
भूखि पिआस लगै जब ही तब कानन ते चुनि कै फल खावै ॥२॥

जेव्हा त्याला भूक आणि तहान लागली तेव्हा तो फळे उचलून खात असे (२)

ਕਾਲ ਬਿਤੀਤ ਭਯੋ ਇਹ ਰੀਤਿ ਪਰਿਯੋ ਦੁਰਭਿਛ ਤਹਾ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥
काल बितीत भयो इह रीति परियो दुरभिछ तहा सुनि पायो ॥

बराच काळ लोटला होता, असे ऐकले की, दुष्काळ पडला.

ਬੀਜ ਰਹਿਯੋ ਨਹਿ ਏਕ ਤਹਾ ਸਭ ਲੋਕ ਕਨੇਕਨ ਕੌ ਤਰਸਾਯੋ ॥
बीज रहियो नहि एक तहा सभ लोक कनेकन कौ तरसायो ॥

खायला काहीच उरले नाही आणि लोक एका दाण्यालाही तळमळू लागले.

ਜੇਤੇ ਪੜੇ ਬਹੁ ਬਿਪ੍ਰ ਹੁਤੇ ਤਿਨ ਕੌ ਤਬ ਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਬੋਲਿ ਪਠਾਯੋ ॥
जेते पड़े बहु बिप्र हुते तिन कौ तब ही न्रिप बोलि पठायो ॥

राजाने सर्व विद्वान ब्राह्मणांना बोलावून विचारले,

ਕੌਨ ਕੁਕਾਜ ਕਿਯੋ ਕਹੋ ਮੈ ਜਿਹ ਤੇ ਭ੍ਰਿਤ ਲੋਕਨ ਜੀਵ ਨ ਪਾਯੋ ॥੩॥
कौन कुकाज कियो कहो मै जिह ते भ्रित लोकन जीव न पायो ॥३॥

'मला सांग मी काय पाप केले की माझा विषय टिकू शकत नाही.'(3)

ਰਾਜ ਕਹੀ ਜਬ ਯੌ ਤਿਨ ਕੌ ਤਬ ਬਿਪ੍ਰ ਸਭੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰੇ ॥
राज कही जब यौ तिन कौ तब बिप्र सभै इह भाति उचारे ॥

राजाच्या प्रश्नावर सर्वांनी उत्तर दिले,

ਰੀਤ ਚਲੌ ਰਜਨੀਤਨ ਕੀ ਤੁਮ ਕੋਊ ਨ ਦੇਖਿਯੋ ਪਾਪ ਤਿਹਾਰੇ ॥
रीत चलौ रजनीतन की तुम कोऊ न देखियो पाप तिहारे ॥

'तुम्ही वारशानुसार राज्य करत आहात आणि कोणतेही पाप केले नाही.

ਸਿੰਮ੍ਰਿਤ ਮੈ ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਮੈ ਸਭ ਹੂੰ ਮਿਲ ਕ੍ਰੋਰਿ ਬਿਚਾਰ ਬਿਚਾਰੇ ॥
सिंम्रित मै खट सासत्र मै सभ हूं मिल क्रोरि बिचार बिचारे ॥

'सिमृती आणि सहा शास्त्रांचा परामर्श घेऊन सर्व ब्राह्मणांनी हा निष्कर्ष काढला आहे.

ਸ੍ਰਿੰਗੀ ਰਿਖੀਸਨ ਆਏ ਤਵਾਲਯ ਯਾਹੀ ਚੁਭੈ ਚਿਤ ਬਾਤ ਹਮਾਰੇ ॥੪॥
स्रिंगी रिखीसन आए तवालय याही चुभै चित बात हमारे ॥४॥

'आम्ही विचार केला आहे की हॉर्नी रिखीला तुमच्या घरी बोलावले जावे.(4)

ਜੌ ਚਿਤ ਬੀਚ ਰੁਚੈ ਮਹਾਰਾਜ ਬੁਲਾਇ ਕੈ ਮਾਨਸ ਸੋਈ ਪਠੈਯੈ ॥
जौ चित बीच रुचै महाराज बुलाइ कै मानस सोई पठैयै ॥

'तुझे आदरणीय, योग्य विचार करा, काही कसे, बिभांडव राखी,

ਕੌਨੇ ਉਪਾਇ ਬਿਭਾਡਵ ਕੋ ਸੁਤ ਯਾ ਪੁਰ ਬੀਥਨ ਮੈ ਬਹਿਰੈਯੈ ॥
कौने उपाइ बिभाडव को सुत या पुर बीथन मै बहिरैयै ॥

शहराला आशीर्वाद देण्यासाठी फिरण्यासाठी आमंत्रित केले जाऊ शकते.

ਦੇਸ ਬਸੈ ਫਿਰਿ ਕਾਲ ਨਸੈ ਚਿਤ ਭੀਤਰ ਸਾਚ ਇਹੈ ਠਹਿਰੈਯੈ ॥
देस बसै फिरि काल नसै चित भीतर साच इहै ठहिरैयै ॥

'हे खरे आहे, तो या देशात राहिला तर दुष्काळ नाहीसा होईल.

ਜੌ ਨਹਿ ਆਵੈ ਤੋ ਪੂਤ ਭਿਜਾਇ ਕਿ ਆਪਨ ਜਾਇ ਉਤਾਇਲ ਲ੍ਯੈਯੈ ॥੫॥
जौ नहि आवै तो पूत भिजाइ कि आपन जाइ उताइल ल्यैयै ॥५॥

'जर तो स्वतः येऊ शकत नसेल, तर त्याला त्याच्या मुलाला पाठवण्याची विनंती केली जाऊ शकते,' (5)

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਭ੍ਰਿਤ ਮਿਤ ਪੂਤ ਪਠਾਇ ਰਾਜਾ ਅਤਿ ਹਾਯਲ ਭਯੋ ॥
भ्रित मित पूत पठाइ राजा अति हायल भयो ॥

अत्यंत दुःखी होऊन राजाने आपले मित्र, पुत्र आणि इतर अनेकांना पाठवले.

ਆਪਨਹੂੰ ਲਪਟਾਇ ਚਰਨ ਰਹਿਯੋ ਆਯੋ ਨ ਮੁਨਿ ॥੬॥
आपनहूं लपटाइ चरन रहियो आयो न मुनि ॥६॥

तो, स्वतः, त्याच्या पाया पडला, पण ऋषी मान्य केले नाहीत. (6)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਬੈਠਿ ਬਿਚਾਰ ਕੀਯੋ ਸਭ ਲੋਗਨ ਕੌਨ ਉਪਾਇ ਕਹੋ ਅਬ ਕੀਜੈ ॥
बैठि बिचार कीयो सभ लोगन कौन उपाइ कहो अब कीजै ॥

मग सर्व लोक आजूबाजूला जमले आणि 'काय करायचं' असा विचार करू लागले.

ਆਪਹਿ ਜਾਇ ਥਕਿਯੋ ਹਮਰੋ ਨ੍ਰਿਪ ਸੋ ਰਿਖਿ ਤੌ ਅਜਹੂੰ ਨਹਿ ਭੀਜੈ ॥
आपहि जाइ थकियो हमरो न्रिप सो रिखि तौ अजहूं नहि भीजै ॥

राजाने स्वत: खूप प्रयत्न केले, पण ऋषींना संमती मिळू शकली नाही.

ਜੋ ਤਿਹ ਲ੍ਯਾਇ ਬੁਲਾਇ ਯਹਾ ਤਿਹ ਕੌ ਯਹ ਦੇਸ ਦੁਧਾ ਕਰਿ ਦੀਜੈ ॥
जो तिह ल्याइ बुलाइ यहा तिह कौ यह देस दुधा करि दीजै ॥

(त्याने जाहीर केले) जो कोणी त्याला येण्यास प्रवृत्त करेल, त्याला मी माझे अर्धे राज्य देईन.'

ਯਾ ਤੇ ਲਜਾਇ ਸਬੋ ਗ੍ਰਿਹ ਆਇ ਮੁਨੀ ਸੁਖ ਪਾਇ ਸਭੈ ਤਪੁ ਛੀਜੈ ॥੭॥
या ते लजाइ सबो ग्रिह आइ मुनी सुख पाइ सभै तपु छीजै ॥७॥

(लोकांना वाटले) 'लज्जित होऊन (मन वळवता न आल्याने) राजाने स्वतःला घरात कोंडून घेतले आहे, आता आपण सर्व ऋषींना आणण्याचा प्रयत्न करू.'(७)

ਪਾਤ੍ਰ ਸਰੂਪ ਹੁਤੀ ਤਿਹ ਠੌਰ ਸੋਊ ਚਲਿ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਕੇ ਗ੍ਰਿਹ ਆਈ ॥
पात्र सरूप हुती तिह ठौर सोऊ चलि कै न्रिप के ग्रिह आई ॥

तेथे एक सुंदर वेश्या राहत होती; ती राजाच्या महालात आली.