श्री दसाम ग्रंथ

पान - 486


ਭੂਖਨ ਅਉਰ ਜਿਤੋ ਧਨੁ ਹੈ ਪਟ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਊਪਰ ਵਾਰੈ ॥
भूखन अउर जितो धनु है पट स्री जदुबीर के ऊपर वारै ॥

शहरातील सर्व महिलांनी आता कृष्णाला प्रत्यक्ष पाहिले आणि त्यांची संपत्ती आणि दागिने त्यांच्यावर अर्पण केले

ਬੀਰ ਬਡੋ ਅਰਿ ਜੀਤ ਲਯੋ ਰਨਿ ਯੌ ਹਸਿ ਕੈ ਸਬ ਬੈਨ ਉਚਾਰੈ ॥
बीर बडो अरि जीत लयो रनि यौ हसि कै सब बैन उचारै ॥

ते सर्वजण हसतमुखाने म्हणाले, “त्याने युद्धात एका महान वीरावर विजय मिळवला आहे

ਸੁੰਦਰ ਤੈਸੋ ਈ ਪਉਰਖ ਮੈ ਕਹਿ ਇਉ ਸਬ ਸੋਕ ਬਿਦਾ ਕਰ ਡਾਰੈ ॥੧੮੮੮॥
सुंदर तैसो ई पउरख मै कहि इउ सब सोक बिदा कर डारै ॥१८८८॥

त्याचे शौर्य त्याच्यासारखेच मोहक आहे,” असे म्हणत त्या सर्वांनी आपले दुःख सोडले.१८८८.

ਹਸਿ ਕੈ ਪੁਰਿ ਨਾਰਿ ਮੁਰਾਰਿ ਨਿਹਾਰਿ ਸੁ ਬਾਤ ਕਹੈ ਕਛੁ ਨੈਨ ਨਚੈ ਕੈ ॥
हसि कै पुरि नारि मुरारि निहारि सु बात कहै कछु नैन नचै कै ॥

नगरातील महिलांनी श्रीकृष्णाकडे पाहिले, हसले आणि डोळे मिटून या गोष्टी सांगितल्या.

ਜੀਤਿ ਫਿਰੇ ਰਨ ਧਾਮਹਿ ਕੋ ਸੰਗਿ ਬੈਰਨ ਕੇ ਬਹੁ ਜੂਝ ਮਚੈ ਕੈ ॥
जीति फिरे रन धामहि को संगि बैरन के बहु जूझ मचै कै ॥

कृष्णाला पाहून नगरातील सर्व स्त्रिया डोळे वटारून हसत हसत म्हणाल्या, "भयंकर युद्ध जिंकून कृष्ण परत आला आहे."

ਏ ਈ ਸੁ ਬੈਨ ਕਹੈ ਹਰਿ ਸੋ ਤਬ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਕਛੁ ਸੰਕ ਨ ਕੈ ਕੈ ॥
ए ई सु बैन कहै हरि सो तब स्याम भनै कछु संक न कै कै ॥

असे शब्द (ते) श्रीकृष्णाला म्हणाले, तेव्हा ते भयभीत होऊन म्हणू लागले,

ਰਾਧਿਕਾ ਸਾਥ ਹਸੋ ਪ੍ਰਭ ਜੈਸੇ ਸੁ ਤੈਸੇ ਹਸੈ ਹਮ ਓਰਿ ਚਿਤੈ ਕੈ ॥੧੮੮੯॥
राधिका साथ हसो प्रभ जैसे सु तैसे हसै हम ओरि चितै कै ॥१८८९॥

असे बोलून तेही निःसंकोचपणे म्हणाले, “हे परमेश्वरा! राधाला पाहून जसं तुम्ही हसलात, तसं आमच्याकडे बघून तुम्हीही हसाल.” १८८९.

ਇਉ ਜਬ ਬੈਨ ਕਹੈ ਪੁਰ ਬਾਸਨਿ ਤਉ ਹਸਿ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਨਿਹਾਰੇ ॥
इउ जब बैन कहै पुर बासनि तउ हसि कै ब्रिजनाथ निहारे ॥

असे नागरिकांनी सांगितल्यावर कृष्ण सर्वांकडे बघत हसायला लागला

ਚਾਰੁ ਚਿਤੌਨ ਕਉ ਹੇਰਿ ਤਿਨੋ ਮਨ ਕੇ ਸਬ ਸੋਕ ਸੰਤਾਪ ਬਿਡਾਰੇ ॥
चारु चितौन कउ हेरि तिनो मन के सब सोक संताप बिडारे ॥

त्यांच्या मनमोहक विचारांची जाणीव करून त्यांच्या दु:खाचा अंत झाला

ਪ੍ਰੇਮ ਛਕੀ ਤ੍ਰੀਯ ਭੂਮਿ ਕੇ ਊਪਰ ਝੂਮਿ ਗਿਰੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰੇ ॥
प्रेम छकी त्रीय भूमि के ऊपर झूमि गिरी कबि स्याम उचारे ॥

प्रेमाच्या भावनेने डोलणाऱ्या स्त्रिया पृथ्वीवर कोसळल्या

ਭਉਹ ਕਮਾਨ ਸਮਾਨ ਮਨੋ ਦ੍ਰਿਗ ਸਾਇਕ ਯੌ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਮਾਰੇ ॥੧੮੯੦॥
भउह कमान समान मनो द्रिग साइक यौ ब्रिज नाइक मारे ॥१८९०॥

कृष्णाच्या भुवया धनुष्यासारख्या होत्या आणि डोळ्यांच्या बोलण्याने ते सर्वांना मोहित करत होते.1890.

ਉਤ ਸੰਕਿਤ ਹੁਇ ਤ੍ਰੀਯਾ ਧਾਮਿ ਗਈ ਇਤ ਬੀਰ ਸਭਾ ਮਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਆਯੋ ॥
उत संकित हुइ त्रीया धामि गई इत बीर सभा महि स्याम जू आयो ॥

त्या बाजूला प्रेमाच्या मायाजालात अडकलेल्या महिला आपापल्या घरी गेल्या

ਹੇਰਿ ਕੈ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥਹਿ ਭੂਪਤਿ ਦਉਰ ਕੈ ਪਾਇਨ ਸੀਸ ਲੁਡਾਯੋ ॥
हेरि कै स्री ब्रिजनाथहि भूपति दउर कै पाइन सीस लुडायो ॥

कृष्ण योद्ध्यांच्या मेळाव्यात पोहोचला, कृष्णाला पाहून राजा त्याच्या पाया पडला,

ਆਦਰ ਸੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਨ੍ਰਿਪ ਲੈ ਸੁ ਸਿੰਘਾਸਨ ਤੀਰ ਬੈਠਾਯੋ ॥
आदर सो कबि स्याम भनै न्रिप लै सु सिंघासन तीर बैठायो ॥

आणि त्याला आदराने सिंहासनावर बसवले

ਬਾਰਨੀ ਲੈ ਰਸੁ ਆਗੇ ਧਰਿਯੋ ਤਿਹ ਪੇਖਿ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਮਹਾ ਸੁਖ ਪਾਯੋ ॥੧੮੯੧॥
बारनी लै रसु आगे धरियो तिह पेखि कै स्याम महा सुख पायो ॥१८९१॥

राजाने वारुणीचा अर्क कृष्णाला सादर केला, तो पाहून तो अत्यंत प्रसन्न झाला.१८९१.

ਬਾਰੁਨੀ ਕੇ ਰਸ ਸੌ ਜਬ ਸੂਰ ਛਕੇ ਸਬ ਹੀ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਚਿਤਾਰਿਯੋ ॥
बारुनी के रस सौ जब सूर छके सब ही बलिभद्र चितारियो ॥

जेव्हा सर्व योद्धे दारूच्या नशेत धुंद झाले, तेव्हा बलराम म्हणाले

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਸਮਾਜ ਮੈ ਬਾਜ ਹਨੇ ਗਜ ਰਾਜ ਨ ਕੋਊ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
स्री ब्रिजराज समाज मै बाज हने गज राज न कोऊ बिचारियो ॥

वारुणी प्यायल्यानंतर बलरामांनी सर्वांना सांगितले की कृष्णाने हत्ती आणि घोडे मारले आहेत

ਸੋ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀਯੋ ਛਿਨ ਮੈ ਰਿਸ ਕੈ ਜਿਹ ਬਾਨ ਸੁ ਏਕ ਪ੍ਰਹਾਰਿਯੋ ॥
सो बिनु प्रान कीयो छिन मै रिस कै जिह बान सु एक प्रहारियो ॥

ज्याने कृष्णावर एक बाण सोडला, त्याला त्याने निर्जीव केले

ਬੀਰਨ ਬੀਚ ਸਰਾਹਤ ਭਯੋ ਸੁ ਹਲੀ ਯੁਧ ਸ੍ਯਾਮ ਇਤੋ ਰਨ ਪਾਰਿਯੋ ॥੧੮੯੨॥
बीरन बीच सराहत भयो सु हली युध स्याम इतो रन पारियो ॥१८९२॥

अशाप्रकारे बलरामांनी कृष्णाच्या योद्ध्यांच्या लढाईच्या पद्धतीचे कौतुक केले.१८९२.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਸਭਾ ਬੀਚ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸਨ ਸੋ ਹਲੀ ਕਹੈ ਪੁਨਿ ਬੈਨ ॥
सभा बीच स्री क्रिसन सो हली कहै पुनि बैन ॥

संपूर्ण सभेत बलराम पुन्हा श्रीकृष्णाशी बोलले,

ਅਤਿ ਹੀ ਮਦਰਾ ਸੋ ਛਕੇ ਅਰੁਨ ਭਏ ਜੁਗ ਨੈਨ ॥੧੮੯੩॥
अति ही मदरा सो छके अरुन भए जुग नैन ॥१८९३॥

त्या मेळाव्यात वारुणीच्या प्रभावामुळे लाल डोळे असलेले बलराम कृष्णाला म्हणाले, १८९३

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਦੀਬੋ ਕਛੁ ਮਯ ਪੀਯੋ ਘਨੋ ਕਹਿ ਸੂਰਨ ਸੋ ਇਹ ਬੈਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
दीबो कछु मय पीयो घनो कहि सूरन सो इह बैन सुनायो ॥

(बलराम) सर्व योद्ध्यांशी बोलला आणि म्हणाला (मी) थोडीशी वाइन दिली आहे (आणि स्वतः) भरपूर प्याली आहे.

ਜੂਝਬੋ ਜੂਝ ਕੈ ਪ੍ਰਾਨ ਤਜੈਬੋ ਜੁਝਾਇਬੋ ਛਤ੍ਰਿਨ ਕੋ ਬਨਿ ਆਯੋ ॥
जूझबो जूझ कै प्रान तजैबो जुझाइबो छत्रिन को बनि आयो ॥

“हे योद्धा! वारुणी आनंदाने प्या आणि लढताना मरणे हे क्षत्रियांचे कर्तव्य आहे

ਬਾਰੁਨੁ ਕਉ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਕਚੁ ਕੇ ਹਿਤ ਤੋ ਭ੍ਰਿਗੁ ਨਿੰਦ ਕਰਾਯੋ ॥
बारुनु कउ कबि स्याम भनै कचु के हित तो भ्रिगु निंद करायो ॥

कच-देवयानीच्या प्रसंगात भृगुने या वारुणी (वाइन) विरुद्ध बोलले होते.

ਰਾਮ ਕਹੈ ਚਤੁਰਾਨਿਨ ਸੋ ਇਹੀ ਰਸ ਕਉ ਰਸ ਦੇਵਨ ਪਾਯੋ ॥੧੮੯੪॥
राम कहै चतुरानिन सो इही रस कउ रस देवन पायो ॥१८९४॥

(हा प्रसंग शुक्राचार्याशी संबंधित असला तरी) कवी रामाच्या म्हणण्यानुसार देवांनी हा अर्क (अमृत) ब्रह्मदेवाकडून मिळवला होता.१८९४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜੈਸੇ ਸੁਖ ਹਰਿ ਜੂ ਕੀਏ ਤੈਸੇ ਕਰੇ ਨ ਅਉਰ ॥
जैसे सुख हरि जू कीए तैसे करे न अउर ॥

श्रीकृष्णाने दिलेला आनंद इतर कोणीही देऊ शकत नाही.

ਐਸੋ ਅਰਿ ਜਿਤ ਇੰਦਰ ਸੇ ਰਹਤ ਸੂਰ ਨਿਤ ਪਉਰਿ ॥੧੮੯੫॥
ऐसो अरि जित इंदर से रहत सूर नित पउरि ॥१८९५॥

कृष्णाने जे सांत्वन दिले, ते दुसरे कोणी देऊ शकत नाही, कारण त्याने अशा शत्रूवर विजय मिळवला, ज्याच्या पायावर इंद्रासारखे देव पडत राहिले.१८९५.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਰੀਝ ਕੈ ਦਾਨ ਦੀਓ ਜਿਨ ਕਉ ਤਿਨ ਮਾਗਨਿ ਕੋ ਨ ਕਹੂੰ ਮਨੁ ਕੀਨੋ ॥
रीझ कै दान दीओ जिन कउ तिन मागनि को न कहूं मनु कीनो ॥

ज्यांना भेटवस्तू आनंदाने दिल्या गेल्या, त्यांच्यात भिक्षेची इच्छा उरली नाही

ਕੋਪਿ ਨ ਕਾਹੂ ਸਿਉ ਬੈਨ ਕਹਿਯੋ ਜੁ ਪੈ ਭੂਲ ਪਰੀ ਚਿਤ ਕੈ ਹਸਿ ਦੀਨੋ ॥
कोपि न काहू सिउ बैन कहियो जु पै भूल परी चित कै हसि दीनो ॥

त्यांच्यापैकी कोणीही रागाने बोलले नाही आणि कोणी गडबडले तरी ते हसतमुखाने सोडले गेले.

ਦੰਡ ਨ ਕਾਹੂੰ ਲਯੋ ਜਨ ਤੇ ਖਲ ਮਾਰਿ ਨ ਤਾ ਕੋ ਕਛੂ ਧਨੁ ਛੀਨੋ ॥
दंड न काहूं लयो जन ते खल मारि न ता को कछू धनु छीनो ॥

कुणालाही शिक्षा झाली नाही आता कुणाची हत्या करून संपत्ती हिसकावून घेतली

ਜੀਤਿ ਨ ਜਾਨ ਦਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਅਰਿ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਇਹੈ ਬ੍ਰਤ ਲੀਨੋ ॥੧੮੯੬॥
जीति न जान दयो ग्रिह को अरि स्री ब्रिजराज इहै ब्रत लीनो ॥१८९६॥

कृष्णाने सुद्धा प्रतिज्ञा केली होती की विजयी झाल्यानंतर कोणीही परत जाऊ नये.१८९६.

ਜੋ ਭੂਅ ਕੋ ਨਲ ਰਾਜ ਭਏ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਸੁਖ ਹਾਥਿ ਨ ਆਯੋ ॥
जो भूअ को नल राज भए कबि स्याम कहै सुख हाथि न आयो ॥

नल राजाला पृथ्वीचा सार्वभौम झाल्यावर मिळालेला दिलासा नाही

ਸੋ ਸੁਖੁ ਭੂਮਿ ਨ ਪਾਯੋ ਤਬੈ ਮੁਰ ਮਾਰਿ ਜਬੈ ਜਮ ਧਾਮਿ ਪਠਾਯੋ ॥
सो सुखु भूमि न पायो तबै मुर मारि जबै जम धामि पठायो ॥

मुर नावाच्या राक्षसाचा वध करून पृथ्वीला जे सांत्वन मिळाले नाही

ਜੋ ਹਰਿਨਾਕਸ ਭ੍ਰਾਤ ਸਮੇਤ ਭਯੋ ਸੁਪਨੇ ਪ੍ਰਿਥੁ ਨ ਦਰਸਾਯੋ ॥
जो हरिनाकस भ्रात समेत भयो सुपने प्रिथु न दरसायो ॥

हिरण्यकशिपूच्या हत्येवर जो आनंद दिसत नव्हता,

ਸੋ ਸੁਖੁ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੀ ਜੀਤ ਭਏ ਅਪਨੇ ਚਿਤ ਮੈ ਪੁਹਮੀ ਅਤਿ ਪਾਯੋ ॥੧੮੯੭॥
सो सुखु कान्रह की जीत भए अपने चित मै पुहमी अति पायो ॥१८९७॥

कृष्णाच्या विजयावर पृथ्वीने तिच्या मनाला ते सांत्वन मिळवून दिले.

ਜੋਰਿ ਘਟਾ ਘਨਘੋਰ ਘਨੈ ਜੁਰਿ ਗਾਜਤ ਹੈ ਕੋਊ ਅਉਰ ਨ ਗਾਜੈ ॥
जोरि घटा घनघोर घनै जुरि गाजत है कोऊ अउर न गाजै ॥

आपल्या अंगावर शस्त्रे सजवून योद्धे घनघोर ढगांप्रमाणे गडगडत आहेत

ਆਯੁਧ ਸੂਰ ਸਜੈ ਅਪਨੇ ਕਰਿ ਆਨ ਨ ਆਯੁਧ ਅੰਗਹਿ ਸਾਜੈ ॥
आयुध सूर सजै अपने करि आन न आयुध अंगहि साजै ॥

लग्नाच्या निमित्ताने कोणाच्या तरी दारात वाजवले जाणारे ढोल,

ਦੁੰਦਭਿ ਦੁਆਰ ਬਜੈ ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਬਿਨੁ ਬ੍ਯਾਹ ਨ ਕਾਹੂੰ ਕੇ ਦੁਆਰਹਿ ਬਾਜੈ ॥
दुंदभि दुआर बजै प्रभ के बिनु ब्याह न काहूं के दुआरहि बाजै ॥

ते कृष्णाच्या दारात वाजवले जात होते

ਪਾਪ ਨ ਹੋ ਕਹੂੰ ਪੁਰ ਮੈ ਜਿਤ ਹੀ ਕਿਤ ਧਰਮ ਹੀ ਧਰਮ ਬਿਰਾਜੈ ॥੧੮੯੮॥
पाप न हो कहूं पुर मै जित ही कित धरम ही धरम बिराजै ॥१८९८॥

शहरात धार्मिकता सर्वोच्च राज्य करत होती आणि पाप कुठेही दिसत नव्हते.1898.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਕ੍ਰਿਸਨ ਜੁਧ ਜੋ ਹਉ ਕਹਿਯੋ ਅਤਿ ਹੀ ਸੰਗਿ ਸਨੇਹ ॥
क्रिसन जुध जो हउ कहियो अति ही संगि सनेह ॥

कृष्णाच्या या युद्धाचे मी प्रेमाने वर्णन केले आहे

ਜਿਹ ਲਾਲਚ ਇਹ ਮੈ ਰਚਿਯੋ ਮੋਹਿ ਵਹੈ ਬਰੁ ਦੇਹਿ ॥੧੮੯੯॥
जिह लालच इह मै रचियो मोहि वहै बरु देहि ॥१८९९॥

हे परमेश्वरा! ज्या प्रलोभनासाठी मी ते सांगितले आहे, ते वरदान मला द्या.1899.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਹੇ ਰਵਿ ਹੇ ਸਸਿ ਹੇ ਕਰੁਨਾਨਿਧਿ ਮੇਰੀ ਅਬੈ ਬਿਨਤੀ ਸੁਨਿ ਲੀਜੈ ॥
हे रवि हे ससि हे करुनानिधि मेरी अबै बिनती सुनि लीजै ॥

हे सूर्या! हे चंद्रा! हे दयाळू परमेश्वर! माझी एक विनंती ऐका, मी तुमच्याकडून दुसरे काही मागत नाही