श्री दसाम ग्रंथ

पान - 475


ਜਦੁਬੀਰ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਬਲ ਕੈ ਅਰਿ ਬੀਰ ਲੀਏ ਸਬ ਹੀ ਬਸਿ ਕੈ ॥੧੭੭੭॥
जदुबीर अयोधन मै बल कै अरि बीर लीए सब ही बसि कै ॥१७७७॥

गदेच्या प्रहाराने पुष्कळ लोक विव्हळले आणि आपल्या सामर्थ्याने कृष्णाने युद्धक्षेत्रातील सर्व योद्ध्यांना वश केले.१७७७.

ਬਲਭਦ੍ਰ ਇਤੇ ਬਹੁ ਬੀਰ ਹਨੇ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਉਤੈ ਬਹੁ ਸੂਰ ਸੰਘਾਰੇ ॥
बलभद्र इते बहु बीर हने ब्रिजनाथ उतै बहु सूर संघारे ॥

या बाजूला बलराम आणि दुसऱ्या बाजूला कृष्णाने अनेक योद्धे मारले

ਜੋ ਸਭ ਜੀਤ ਫਿਰੇ ਜਗ ਕਉ ਅਰੁ ਗਾਢ ਪਰੀ ਨ੍ਰਿਪ ਕਾਮ ਸਵਾਰੇ ॥
जो सभ जीत फिरे जग कउ अरु गाढ परी न्रिप काम सवारे ॥

हे योद्धे, जे जग जिंकणारे होते आणि दु:खाच्या काळात राजाला खूप उपयोगी पडायचे.

ਤੇ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀਏ ਅਰਿ ਭੂ ਪਰ ਡਾਰੇ ॥
ते घनि स्याम अयोधन मै बिनु प्रान कीए अरि भू पर डारे ॥

श्रीकृष्णाने त्यांना रणांगणात मारून पृथ्वीवर फेकले.

ਇਉ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਜੀਯ ਮੈ ਕਦਲੀ ਮਨੋ ਪਉਨ ਪ੍ਰਚੰਡ ਉਖਾਰੇ ॥੧੭੭੮॥
इउ उपमा उपजी जीय मै कदली मनो पउन प्रचंड उखारे ॥१७७८॥

कृष्णाने त्यांना निर्जीव बनवले आणि वाऱ्याच्या जोराने उपटलेल्या केळीच्या झाडाप्रमाणे जमिनीवर ठेवले.१७७८.

ਜੋ ਰਨ ਮੰਡਨ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗਿ ਭਲੇ ਨ੍ਰਿਪ ਧਾਮਨ ਕਉ ਤਜਿ ਧਾਏ ॥
जो रन मंडन स्याम के संगि भले न्रिप धामन कउ तजि धाए ॥

जो उत्तम राजा श्रीकृष्णाशी लढण्यासाठी घर सोडला होता;

ਏਕ ਰਥੈ ਗਜ ਰਾਜ ਚਢੇ ਇਕ ਬਾਜਨ ਕੇ ਅਸਵਾਰ ਸੁਹਾਏ ॥
एक रथै गज राज चढे इक बाजन के असवार सुहाए ॥

जे राजे आपली घरे सोडून कृष्णाशी लढायला आले होते आणि घोडे, हत्ती आणि रथांवर स्वार होऊन जे राजे शोभून दिसत होते,

ਤੇ ਘਨਿ ਜਿਉ ਬ੍ਰਿਜ ਰਾਜ ਕੇ ਪਉਰਖ ਪਉਨ ਬਹੈ ਛਿਨ ਮਾਝ ਉਡਾਏ ॥
ते घनि जिउ ब्रिज राज के पउरख पउन बहै छिन माझ उडाए ॥

कृष्णाच्या सामर्थ्याने त्यांचा नाश झाला जसे वाऱ्याने ढग क्षणात नष्ट होतात.

ਕਾਇਰ ਭਾਜਤ ਐਸੇ ਕਹੈ ਅਬ ਪ੍ਰਾਨ ਰਹੈ ਮਨੋ ਲਾਖਨ ਪਾਇ ॥੧੭੭੯॥
काइर भाजत ऐसे कहै अब प्रान रहै मनो लाखन पाइ ॥१७७९॥

भ्याड पळून पळून आपल्या जीवाचे रक्षण करत होते.१७७९.

ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਛੂਟਤ ਬਾਨਨ ਚਕ੍ਰ ਸੁ ਚਕ੍ਰਿਤ ਹੁਇ ਰਥ ਚਕ੍ਰ ਭ੍ਰਮਾਵਤ ॥
स्याम के छूटत बानन चक्र सु चक्रित हुइ रथ चक्र भ्रमावत ॥

कृष्णाचे बाण आणि चकती विसर्जन होताना पाहून रथाची चाकेही अप्रतिमपणे फिरली.

ਏਕ ਬਲੀ ਕੁਲ ਲਾਜ ਲੀਏ ਦ੍ਰਿੜ ਹੁਇ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਗਿ ਜੂਝ ਮਚਾਵਤ ॥
एक बली कुल लाज लीए द्रिड़ हुइ हरि के संगि जूझ मचावत ॥

राजे आपल्या कुळांचा सन्मान आणि परंपरा लक्षात घेऊन कृष्णाशी युद्ध करत आहेत.

ਅਉਰ ਬਡੇ ਨ੍ਰਿਪ ਲੈ ਨ੍ਰਿਪ ਆਇਸ ਆਵਤ ਹੈ ਚਲੇ ਗਾਲ ਬਜਾਵਤ ॥
अउर बडे न्रिप लै न्रिप आइस आवत है चले गाल बजावत ॥

आणि इतर अनेक राजे जरासंधकडून हुकूम मिळवून अभिमानाने ओरडत आहेत आणि युद्धासाठी जात आहेत

ਬੀਰ ਬਡੇ ਜਦੁਬੀਰ ਕਉ ਦੇਖਨ ਚਉਪ ਚੜੇ ਲਰਬੇ ਕਹੁ ਧਾਵਤ ॥੧੭੮੦॥
बीर बडे जदुबीर कउ देखन चउप चड़े लरबे कहु धावत ॥१७८०॥

कृष्णाचे दर्शन घेण्याची उत्सुकता असलेले महान योद्धे युद्धासाठी येत आहेत.1780.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਤਬੈ ਤਿਨ ਹੀ ਧਨੁ ਤਾਨ ਕੈ ਬਾਨ ਸਮੂਹ ਚਲਾਵਤ ॥
स्री ब्रिजनाथ तबै तिन ही धनु तान कै बान समूह चलावत ॥

मग कृष्णाने धनुष्य ओढले आणि बाणांचा पुंजका सोडला

ਆਇ ਲਗੈ ਭਟ ਏਕਨ ਕਉ ਨਟ ਸਾਲ ਭਏ ਮਨ ਮੈ ਦੁਖੁ ਪਾਵਤ ॥
आइ लगै भट एकन कउ नट साल भए मन मै दुखु पावत ॥

त्यांच्या हातून जे योद्धे होते, त्यांना प्रचंड त्रास सहन करावा लागला

ਏਕ ਤੁਰੰਗਨ ਕੀ ਭੁਜ ਬਾਨ ਲਗੈ ਅਤਿ ਰਾਮ ਮਹਾ ਛਬਿ ਪਾਵਤ ॥
एक तुरंगन की भुज बान लगै अति राम महा छबि पावत ॥

घोड्यांच्या पायात बाण घुसले आहेत

ਸਾਲ ਮੁਨੀਸ੍ਵਰ ਕਾਟੇ ਹੁਤੇ ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਮਨੋ ਤਿਹ ਪੰਖ ਬਨਾਵਤ ॥੧੭੮੧॥
साल मुनीस्वर काटे हुते ब्रिजराज मनो तिह पंख बनावत ॥१७८१॥

कृष्णाने घोड्यांच्या शरीरावर सोडलेले हे पंख असलेले बाण शालिहोटर ऋषींनी पूर्वी कापलेल्या नवीन पंखांसारखे दिसतात.1781.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਤਬ ਸਭ ਸਤ੍ਰ ਕੋਪ ਮਨਿ ਭਰੇ ॥
तब सभ सत्र कोप मनि भरे ॥

तेव्हा सर्व शत्रूंच्या मनात क्रोध भरून येतो

ਘੇਰ ਲਯੋ ਹਰਿ ਨੈਕੁ ਨ ਡਰੇ ॥
घेर लयो हरि नैकु न डरे ॥

तेव्हा सर्व शत्रू क्रोधाने भरले आणि त्यांनी निर्भयपणे कृष्णाला वेढले

ਬਿਬਿਧਾਯੁਧ ਲੈ ਆਹਵ ਕਰੈ ॥
बिबिधायुध लै आहव करै ॥

ते वेगवेगळ्या प्रकारच्या शस्त्रांनी लढतात

ਮਾਰ ਮਾਰ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰੈ ॥੧੭੮੨॥
मार मार मुख ते उचरै ॥१७८२॥

“मार, मार, असे ओरडत त्यांनी विविध प्रकारची शस्त्रे हाती घेऊन लढायला सुरुवात केली.1782.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕ੍ਰੁਧਤ ਸਿੰਘ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕੈ ਸਾਮੁਹੇ ਟੇਰਿ ਉਚਾਰਿਓ ॥
क्रुधत सिंघ क्रिपान संभार कै स्याम कै सामुहे टेरि उचारिओ ॥

क्रुधतसिंह किरपाण धरून श्रीकृष्णासमोर उभा राहिला आणि म्हणाला,

ਕੇਸ ਗਹੇ ਖੜਗੇਸ ਬਲੀ ਜਬ ਛਾਡਿ ਦਯੋ ਤਬ ਚਕ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥
केस गहे खड़गेस बली जब छाडि दयो तब चक्र संभारिओ ॥

आपली तलवार काढून करोधितसिंग कृष्णासमोर आला आणि म्हणाला, “जेव्हा खरगसिंगने तुला केसांतून पकडून सोडले होते, तेव्हा तू तुझ्या संरक्षणाचा विचार करून तुझी चकती काही अंतरावर घेतली होती.

ਗੋਰਸ ਖਾਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਵੈ ਦਿਨ ਭੂਲ ਗਏ ਅਬ ਜੁਧ ਬਿਚਾਰਿਓ ॥
गोरस खात ग्वारिन वै दिन भूल गए अब जुध बिचारिओ ॥

“तुम्ही दूधवाल्यांच्या घरी दूध प्यायले, ते दिवस विसरलात का? आणि आता तू लढण्याचे ठरवले आहेस”

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਜਦੁਬੀਰ ਕਉ ਮਾਨਹੁ ਬੈਨਨ ਬਾਨਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਾਰਿਓ ॥੧੭੮੩॥
स्याम भनै जदुबीर कउ मानहु बैनन बानन कै संगि मारिओ ॥१७८३॥

कवी म्हणतो की करोधित सिंह आपल्या शब्दांच्या बाणांनी कृष्णाचा वध करताना दिसला.१७८३.

ਇਉ ਸੁਨ ਕੈ ਬਤੀਯਾ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਕੋਪ ਕੀਓ ਕਰਿ ਚਕ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
इउ सुन कै बतीया ब्रिज नाइक कोप कीओ करि चक्र संभारियो ॥

हे ऐकून श्रीकृष्ण संतापले आणि त्यांनी सुदर्शन चक्र हातात धरले.

ਨੈਕੁ ਭ੍ਰਮਾਇ ਕੈ ਪਾਨ ਬਿਖੈ ਬਲਿ ਕੈ ਅਰਿ ਗ੍ਰੀਵ ਕੇ ਊਪਰ ਡਾਰਿਯੋ ॥
नैकु भ्रमाइ कै पान बिखै बलि कै अरि ग्रीव के ऊपर डारियो ॥

हे शब्द ऐकून संतापलेल्या कृष्णाने आपली चकती धरली आणि डोळ्यांतून आपला क्रोध दाखवून तो शत्रूच्या मानेवर सोडला.

ਲਾਗਤ ਸੀਸੁ ਕਟਿਯੋ ਤਿਹ ਕੋ ਗਿਰ ਭੂਮਿ ਪਰਿਯੋ ਜਸੁ ਸਿਆਮ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
लागत सीसु कटियो तिह को गिर भूमि परियो जसु सिआम उचारियो ॥

लगेचच त्याचे डोके कापले गेले आणि ते जमिनीवर पडले. (त्याची) उपमा (कवी) श्यामने असे म्हटले आहे,

ਤਾਰ ਕੁੰਭਾਰ ਲੈ ਹਾਥ ਬਿਖੈ ਮਨੋ ਚਾਕ ਕੇ ਕੁੰਭ ਤੁਰੰਤ ਉਤਾਰਿਯੋ ॥੧੭੮੪॥
तार कुंभार लै हाथ बिखै मनो चाक के कुंभ तुरंत उतारियो ॥१७८४॥

चकतीवर आदळल्याने त्याचे डोके कुंभाराने चाकावरून घागर खाली करून तारेने कापल्यासारखे पृथ्वीवर पडले.१७८४.

ਜੁਧ ਕੀਓ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਕੈ ਸਾਥ ਸੁ ਸਤ੍ਰੁ ਬਿਦਾਰ ਕਹੈ ਜਗ ਜਾ ਕਉ ॥
जुध कीओ ब्रिजनाथ कै साथ सु सत्रु बिदार कहै जग जा कउ ॥

शत्रु-हंता (शत्रूंचा मारेकरी) या नावाने प्रसिद्ध, करोधित सिंह यांनी कृष्णाशी युद्ध केले, ज्याने या योद्ध्याला निर्जीव केले.

ਜਾ ਦਸ ਹੂੰ ਦਿਸ ਜੀਤ ਲਈ ਛਿਨ ਮੈ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀਓ ਹਰਿ ਤਾ ਕਉ ॥
जा दस हूं दिस जीत लई छिन मै बिनु प्रान कीओ हरि ता कउ ॥

हा योद्धा पूर्वी सर्व दहा दिशांचा विजयी होता

ਜੋਤਿ ਮਿਲੀ ਤਿਹ ਕੀ ਪ੍ਰਭੁ ਸਿਉ ਜਿਮ ਦੀਪਕ ਕ੍ਰਾਤਿ ਮਿਲੈ ਰਵਿ ਭਾ ਕਉ ॥
जोति मिली तिह की प्रभु सिउ जिम दीपक क्राति मिलै रवि भा कउ ॥

त्याचा आत्मा सूर्याच्या प्रकाशात मातीच्या दिव्याच्या प्रकाशाप्रमाणे परमेश्वरात विलीन झाला

ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਛੇਦ ਕੈ ਭੇਦ ਕੈ ਪ੍ਰਾਨ ਗਏ ਹਰਿ ਧਾਮ ਦਸਾ ਕਉ ॥੧੭੮੫॥
सूरज मंडल छेद कै भेद कै प्रान गए हरि धाम दसा कउ ॥१७८५॥

सूर्याच्या गोलाला स्पर्श करून त्याचा आत्मा सर्वोच्च निवासस्थानी पोहोचला.1785.

ਸਤ੍ਰੁ ਬਿਦਾਰ ਹਨਿਓ ਜਬ ਹੀ ਤਬ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਭੂਖਨ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਹੈ ॥
सत्रु बिदार हनिओ जब ही तब स्री ब्रिजभूखन कोप भरियो है ॥

शत्रु-बिदरचा वध झाला तेव्हा भगवान श्रीकृष्णाचे मन क्रोधाने भरले होते.

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੇ ਤਜਿ ਕੈ ਸਬ ਸੰਕ ਨਿਸੰਕ ਹੁਇ ਬੈਰਨ ਮਾਝ ਪਰਿਯੋ ਹੈ ॥
स्याम भने तजि कै सब संक निसंक हुइ बैरन माझ परियो है ॥

या शत्रूचा वध करून, अत्यंत संतापलेल्या कृष्णाने सर्व संकोच सोडून शत्रूच्या सैन्यात उडी घेतली.

ਭੈਰਵ ਭੂਪ ਸਿਉ ਜੁਧ ਕੀਓ ਸੁ ਵਹੈ ਛਿਨ ਮੈ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕਰਿਯੋ ਹੈ ॥
भैरव भूप सिउ जुध कीओ सु वहै छिन मै बिनु प्रान करियो है ॥

भैरवाने (नाव) राजाशी युद्ध केले आणि डोळ्याच्या झटक्यात त्याला निर्जीव केले.

ਭੂਮਿ ਗਿਰਿਯੋ ਰਥ ਤੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਮਨੋ ਨਭ ਤੇ ਗ੍ਰਹ ਟੂਟਿ ਪਰਿਯੋ ਹੈ ॥੧੭੮੬॥
भूमि गिरियो रथ ते इह भाति मनो नभ ते ग्रह टूटि परियो है ॥१७८६॥

त्याने राजा भैरवसिंहाशी युद्ध केले आणि त्यालाही एका झटक्यात मारले आणि तो ग्रह तुटून आकाशातून खाली पडल्यासारखा आपल्या रथावरून जमिनीवर पडला.१७८६.

ਏਕ ਭਰੇ ਭਟ ਸ੍ਰੌਨਤ ਸੋ ਭਭਕਾਰਤ ਘਾਇ ਫਿਰੈ ਰਨਿ ਡੋਲਤ ॥
एक भरे भट स्रौनत सो भभकारत घाइ फिरै रनि डोलत ॥

रक्ताने भरलेले आणि पूने भरलेल्या जखमांनी योद्धे रणांगणात फिरत आहेत

ਏਕ ਪਰੇ ਗਿਰ ਕੈ ਧਰਨੀ ਤਿਨ ਕੇ ਤਨ ਜੰਬੁਕ ਗੀਧ ਕਢੋਲਤ ॥
एक परे गिर कै धरनी तिन के तन जंबुक गीध कढोलत ॥

काही पृथ्वीवर पडले आहेत आणि त्यांचे शरीर कोल्हाळ आणि गिधाडे ओढत आहेत

ਏਕਨ ਕੇ ਮੁਖਿ ਓਠਨ ਆਂਖਨ ਕਾਗ ਸੁ ਚੋਚਨ ਸਿਉ ਟਕ ਟੋਲਤ ॥
एकन के मुखि ओठन आंखन काग सु चोचन सिउ टक टोलत ॥

आणि अनेकांचे तोंड, ओठ, डोळे इत्यादी चोचीने ओरबाडले जात आहेत.

ਏਕਨ ਕੀ ਉਰਿ ਆਂਤਨ ਕੋ ਕਢਿ ਜੋਗਨਿ ਹਾਥਨ ਸਿਉ ਝਕਝੋਲਤ ॥੧੭੮੭॥
एकन की उरि आंतन को कढि जोगनि हाथन सिउ झकझोलत ॥१७८७॥

कावळे अनेकांचे डोळे आणि चेहरे बळाने खेचत आहेत आणि योगिनी अनेकांची आतडे हाताने थरथरत आहेत.1787.

ਮਾਨ ਭਰੇ ਅਸਿ ਪਾਨਿ ਧਰੇ ਚਹੂੰ ਓਰਨ ਤੇ ਬਹੁਰੋ ਅਰਿ ਆਏ ॥
मान भरे असि पानि धरे चहूं ओरन ते बहुरो अरि आए ॥

आपल्या तलवारी हातात घेऊन शत्रू चारही दिशांनी अभिमानाने कृष्णाच्या सैन्यावर तुटून पडले.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਬੀਰ ਜਿਤੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਤ ਤੇ ਤੇਊ ਧਾਏ ॥
स्री जदुबीर के बीर जिते कबि स्याम कहै इत ते तेऊ धाए ॥

या बाजूने कृष्णाचे योद्धे पुढे सरसावले.

ਬਾਨਨ ਸੈਥਿਨ ਅਉ ਕਰਵਾਰਿ ਹਕਾਰਿ ਹਕਾਰਿ ਪ੍ਰਹਾਰ ਲਗਾਏ ॥
बानन सैथिन अउ करवारि हकारि हकारि प्रहार लगाए ॥

आणि शत्रूला आव्हान देत त्यांच्या बाण, तलवारी आणि खंजीरांनी वार करू लागले

ਆਇ ਖਏ ਇਕ ਜੀਤ ਲਏ ਇਕ ਭਾਜਿ ਗਏ ਇਕ ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਏ ॥੧੭੮੮॥
आइ खए इक जीत लए इक भाजि गए इक मारि गिराए ॥१७८८॥

जे लढायला येतात, ते जिंकले जातात, पण अनेकजण पळून गेले आहेत आणि अनेकांना पाडले जात आहे.1788.

ਜੇ ਭਟ ਆਹਵ ਮੈ ਕਬਹੂੰ ਅਰਿ ਕੈ ਲਰਿ ਕੈ ਪਗੁ ਏਕ ਨ ਟਾਰੇ ॥
जे भट आहव मै कबहूं अरि कै लरि कै पगु एक न टारे ॥

जे योद्धे लढताना एक पाऊलही मागे पडले नाहीत