श्री दसाम ग्रंथ

पान - 314


ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਮਾਘ ਬਿਤੀਤ ਭਏ ਰੁਤਿ ਫਾਗੁਨ ਆਇ ਗਈ ਸਭ ਖੇਲਤ ਹੋਰੀ ॥
माघ बितीत भए रुति फागुन आइ गई सभ खेलत होरी ॥

माघ महिन्यानंतर फागुनच्या मोसमात सर्वजण होळी खेळू लागले

ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਬਜਾਵਤ ਤਾਲ ਕਹੈ ਮੁਖ ਤੇ ਭਰੂਆ ਮਿਲਿ ਹੋਰੀ ॥
गावत गीत बजावत ताल कहै मुख ते भरूआ मिलि होरी ॥

सर्व लोक जोडप्यांमध्ये एकत्र जमले आणि वाद्य वाजवून गाणी गायली

ਡਾਰਤ ਹੈ ਅਲਿਤਾ ਬਨਿਤਾ ਛਟਿਕਾ ਸੰਗਿ ਮਾਰਤ ਬੈਸਨ ਥੋਰੀ ॥
डारत है अलिता बनिता छटिका संगि मारत बैसन थोरी ॥

महिलांवर विविध रंग उधळले गेले आणि महिलांनी पुरुषांना लाठी मारल्या (आपुलकीने)

ਖੇਲਤ ਸ੍ਯਾਮ ਧਮਾਰ ਅਨੂਪ ਮਹਾ ਮਿਲਿ ਸੁੰਦਰਿ ਸਾਵਲ ਗੋਰੀ ॥੨੨੫॥
खेलत स्याम धमार अनूप महा मिलि सुंदरि सावल गोरी ॥२२५॥

कवी श्याम म्हणतो की कृष्ण आणि सुंदर मुली एकत्र ही गोंधळाची होळी खेळत आहेत.225.

ਅੰਤ ਬਸੰਤ ਭਏ ਰੁਤਿ ਗ੍ਰੀਖਮ ਆਇ ਗਈ ਹਰ ਖੇਲ ਮਚਾਇਓ ॥
अंत बसंत भए रुति ग्रीखम आइ गई हर खेल मचाइओ ॥

जेव्हा वसंत ऋतु संपला आणि उन्हाळ्याची सुरुवात झाली, तेव्हा कृष्ण थाटामाटात होळी खेळू लागला

ਆਵਹੁ ਮਿਕ ਦੁਹੂੰ ਦਿਸ ਤੇ ਤੁਮ ਕਾਨ੍ਰਹ ਭਏ ਧਨਠੀ ਸੁਖ ਪਾਯੋ ॥
आवहु मिक दुहूं दिस ते तुम कान्रह भए धनठी सुख पायो ॥

लोक दोन्ही बाजूंनी ओतले आणि कृष्णाला आपला नेता म्हणून पाहून आनंद झाला

ਦੈਤ ਪ੍ਰਲੰਬ ਬਡੋ ਕਪਟੀ ਤਬ ਬਾਲਕ ਰੂਪ ਧਰਿਯੋ ਨ ਜਨਾਯੋ ॥
दैत प्रलंब बडो कपटी तब बालक रूप धरियो न जनायो ॥

या सर्व कोलाहलात प्रलंब नावाचा राक्षस तरुणाचे रूप घेऊन आला आणि इतर तरुणांमध्ये मिसळला.

ਕੰਧ ਚੜਾਇ ਹਲੀ ਕੋ ਉਡਿਓ ਤਿਨਿ ਮੂਕਨ ਸੋ ਧਰਿ ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਯੋ ॥੨੨੬॥
कंध चड़ाइ हली को उडिओ तिनि मूकन सो धरि मारि गिरायो ॥२२६॥

त्याने कृष्णाला आपल्या खांद्यावर घेऊन उड्डाण केले आणि कृष्णाने आपल्या मुठीने त्या राक्षसाचा पाडाव केला.२२६.

ਕੇਸਵ ਰਾਮ ਭਏ ਧਨਠੀ ਮਿਕ ਬਾਲ ਕਏ ਤਬ ਹੀ ਸਭ ਪਿਆਰੇ ॥
केसव राम भए धनठी मिक बाल कए तब ही सभ पिआरे ॥

कृष्ण नेता झाला आणि सुंदर मुलांबरोबर खेळू लागला

ਦੈਤ ਮਿਕਿਯੋ ਸੁਤ ਨੰਦਹਿ ਕੇ ਸੰਗਿ ਖੇਲਿ ਜਿਤ੍ਯੋ ਮੁਸਲੀ ਹਰਿ ਹਾਰੇ ॥
दैत मिकियो सुत नंदहि के संगि खेलि जित्यो मुसली हरि हारे ॥

राक्षसही कृष्णाचा खेळमित्र बनला आणि त्या नाटकात बलराम जिंकला आणि कृष्णाचा पराभव झाला

ਆਵ ਚੜੋ ਨ ਚੜਿਓ ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਇਨ ਪੈ ਤਿਹ ਕੇ ਬਪੁ ਕੋ ਪਗ ਧਾਰੇ ॥
आव चड़ो न चड़िओ सु कहियो इन पै तिह के बपु को पग धारे ॥

तेव्हा कृष्णाने हलधरला त्या राक्षसाच्या शरीरावर आरूढ होण्यास सांगितले

ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਇ ਦਯੋ ਧਰਨੀ ਪਰ ਬੀਰ ਬਡੋ ਉਨ ਮੂਕਨ ਮਾਰੇ ॥੨੨੭॥
मारि गिराइ दयो धरनी पर बीर बडो उन मूकन मारे ॥२२७॥

बलरामांनी त्याच्या अंगावर पाय ठेवला आणि तो पडल्यामुळे त्याने त्याला (जमिनीवर) फेकले आणि आपल्या मुठीने त्याला मारले.227.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਪ੍ਰਲੰਬ ਦੈਤ ਬਧਹਿ ॥
इति स्री बचित्र नाटके क्रिसनावतारे प्रलंब दैत बधहि ॥

बचित्तर नाटकातील कृष्णावतारातील पालंब राक्षसाच्या वधाचा शेवट.

ਅਥ ਲੁਕ ਮੀਚਨ ਖੇਲ ਕਥਨੰ ॥
अथ लुक मीचन खेल कथनं ॥

आता ‘लपाव आणि शोधा’ या नाटकाचे वर्णन सुरू होते

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਮਾਰਿ ਪ੍ਰਲੰਬ ਲਯੋ ਮੁਸਲੀ ਜਬ ਯਾਦ ਕਰੀ ਹਰਿ ਜੀ ਤਬ ਗਾਈ ॥
मारि प्रलंब लयो मुसली जब याद करी हरि जी तब गाई ॥

हलधरने प्रलंब राक्षसाचा वध करून कृष्णाला बोलावले

ਚੂਮਨ ਲਾਗ ਤਬੈ ਬਛਰਾ ਮੁਖ ਧੇਨ ਵਹੈ ਉਨ ਕੀ ਅਰੁ ਮਾਈ ॥
चूमन लाग तबै बछरा मुख धेन वहै उन की अरु माई ॥

मग कृष्णाने गायी आणि वासरांच्या मुखांचे चुंबन घेतले

ਹੋਇ ਪ੍ਰਸੰਨ੍ਯ ਤਬੈ ਕਰੁਨਾਨਿਧ ਤਉ ਲੁਕ ਮੀਚਨ ਖੇਲ ਮਚਾਈ ॥
होइ प्रसंन्य तबै करुनानिध तउ लुक मीचन खेल मचाई ॥

प्रसन्न होऊन, दयेचा खजिना (कृष्णाने) लपवा आणि बीजाचा खेळ सुरू केला.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਬਹੁ ਭਾਤਿਨ ਭਾਈ ॥੨੨੮॥
ता छबि की अति ही उपमा कबि के मन मै बहु भातिन भाई ॥२२८॥

��� या तमाशाचे कवीने विविध प्रकारे वर्णन केले आहे.228.

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबिट

ਬੈਠਿ ਕਰਿ ਗ੍ਵਾਰ ਆਖੈ ਮੀਚੈ ਏਕ ਗ੍ਵਾਰ ਹੂੰ ਕੀ ਛੋਰਿ ਦੇਤ ਤਾ ਕੋ ਸੋ ਤੋ ਅਉਰੋ ਗਹੈ ਧਾਇ ਕੈ ॥
बैठि करि ग्वार आखै मीचै एक ग्वार हूं की छोरि देत ता को सो तो अउरो गहै धाइ कै ॥

एका गोपा मुलाने दुसऱ्या मुलाचे डोळे बंद केले आणि त्याला सोडून दुसऱ्याचे डोळे बंद केले

ਆਖੈ ਮੂੰਦਤ ਹੈ ਤਬ ਓਹੀ ਗੋਪ ਹੂੰ ਕੀ ਫੇਰਿ ਜਾ ਕੇ ਤਨ ਕੋ ਜੋ ਛੁਐ ਕਰ ਸਾਥ ਜਾਇ ਕੈ ॥
आखै मूंदत है तब ओही गोप हूं की फेरि जा के तन को जो छुऐ कर साथ जाइ कै ॥

मग तो मुलगा त्या मुलाचे डोळे बंद करतो जो डोळे बंद करत होता आणि ज्याच्या शरीराला हातांनी स्पर्श केला होता

ਤਹ ਤੋ ਛਲ ਬਲ ਕੈ ਪਲਾਵੈ ਹਾਥਿ ਆਵੈ ਨਹੀ ਤਉ ਮਿਟਾਵੈ ਆਖੈ ਆਪ ਹੀ ਤੇ ਸੋ ਤੋ ਆਇ ਕੈ ॥
तह तो छल बल कै पलावै हाथि आवै नही तउ मिटावै आखै आप ही ते सो तो आइ कै ॥

मग फसवणूक करून, तो हाताने स्पर्श करू नये म्हणून प्रयत्न करतो