श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1369


ਝਮਕਤ ਕਹੀ ਅਸਿਨ ਕੀ ਧਾਰਾ ॥
झमकत कही असिन की धारा ॥

कुठेतरी तलवारीच्या धार चमकत होत्या.

ਭਭਕਤ ਰੁੰਡ ਮੁੰਡ ਬਿਕਰਾਰਾ ॥੧੫੫॥
भभकत रुंड मुंड बिकरारा ॥१५५॥

(कुठेतरी) भयानक रंड आणि मुलगा किंचाळत होता. १५५.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਤਹਾ ਜੁਧ ਮਾਚਾ ਮਹਾ ਬੀਰ ਖੇਤੰ ॥
तहा जुध माचा महा बीर खेतं ॥

खूप भयंकर युद्ध झाले

ਬਿਦਾਰੇ ਪਰੇ ਬੀਰ ਬ੍ਰਿੰਦੰ ਬਿਚੇਤੰ ॥
बिदारे परे बीर ब्रिंदं बिचेतं ॥

आणि योद्धांचे जट बेशुद्ध पडले.

ਕਹੂੰ ਡਾਮਰੂੰ ਡਹ ਡਹਾ ਸਬਦ ਬਾਜੈ ॥
कहूं डामरूं डह डहा सबद बाजै ॥

कुठेतरी डमरू डाह डाह हा शब्द वाजवत होता

ਸੁਨੇ ਦੀਹ ਦਾਨਵਾਨ ਕੋ ਦ੍ਰਪ ਭਾਜੈ ॥੧੫੬॥
सुने दीह दानवान को द्रप भाजै ॥१५६॥

(जे) ऐकून मोठ्या दिग्गजांचा अभिमान नाहीसा होत होता. १५६.

ਕਹੂੰ ਸੰਖ ਭੇਰੀ ਬਜੈ ਤਾਲ ਭਾਰੇ ॥
कहूं संख भेरी बजै ताल भारे ॥

कुठेतरी संख, भेरी, टाळ वाजत होते.

ਕਹੂੰ ਬੇਨ ਬੀਨਾ ਪਨੋ ਔ ਨਗਾਰੇ ॥
कहूं बेन बीना पनो औ नगारे ॥

बैन, वीणा, डफ ('पानो') आणि नगारे वाजत होते.

ਕਹੂੰ ਨਾਇ ਨਾਫੀਰਿਯੈ ਨਾਦ ਐਸੇ ॥
कहूं नाइ नाफीरियै नाद ऐसे ॥

कुठेतरी कर्णे आणि कर्णे असा आवाज येत होता,

ਬਜੈ ਘੋਰ ਬਾਜਾ ਪ੍ਰਲੈ ਕਾਲ ਜੈਸੇ ॥੧੫੭॥
बजै घोर बाजा प्रलै काल जैसे ॥१५७॥

जसा काळाचा पूर वाजत असतो. १५७.

ਕਹੂੰ ਛੈਨ ਤੂਰੈ ਨਗਾਰੈ ਮ੍ਰਿਦੰਗੈ ॥
कहूं छैन तूरै नगारै म्रिदंगै ॥

काही छायाने, तुऱ्या, नगारे, मृदंग,

ਕਹੂੰ ਬਾਸੁਰੀ ਬੀਨ ਬਾਜੈ ਸੁਰੰਗੈ ॥
कहूं बासुरी बीन बाजै सुरंगै ॥

बासरी, बीन आणि चांगली ट्यून केलेली वाद्ये (वाजत होती.)

ਕਹੂੰ ਬਗਲ ਤਾਰੰਗ ਬਾਜੇ ਬਜਾਵੈ ॥
कहूं बगल तारंग बाजे बजावै ॥

कुठेतरी तुबा ('बिगल') तरंग वगैरे वाजवले जात होते.

ਕਹੂੰ ਬਾਰਤਾ ਰੰਗ ਨੀਕੇ ਸੁਹਾਵੈ ॥੧੫੮॥
कहूं बारता रंग नीके सुहावै ॥१५८॥

कुठेतरी नायकाची चर्चा सुंदर पद्धतीने मांडली जात होती. १५८.

ਕਹੂੰ ਝਾਝ ਬਾਜੈ ਕਹੂੰ ਤਾਲ ਐਸੇ ॥
कहूं झाझ बाजै कहूं ताल ऐसे ॥

कुठेतरी झांझ, ताल, बेण, बेआ असे खेळत होते

ਕਹੂੰ ਬੇਨੁ ਬੀਨਾ ਪ੍ਰਲੈ ਕਾਲ ਜੈਸੇ ॥
कहूं बेनु बीना प्रलै काल जैसे ॥

जसं पुराच्या वेळेचं वातावरण.

ਕਹੂੰ ਬਾਸੁਰੀ ਨਾਇ ਨਾਦੈ ਮ੍ਰਿਦੰਗੈ ॥
कहूं बासुरी नाइ नादै म्रिदंगै ॥

काही बासरी, शहनाई, मृदंग,

ਕਹੂੰ ਸਾਰੰਗੀ ਔ ਮੁਚੰਗੈ ਉਪੰਗੈ ॥੧੫੯॥
कहूं सारंगी औ मुचंगै उपंगै ॥१५९॥

सारंगी, मुचंग आणि उपांग खेळत होते. १५९.

ਕਹੂੰ ਗਰਜਿ ਕੈ ਕੈ ਭੁਜਾ ਭੂਪ ਠੋਕੈ ॥
कहूं गरजि कै कै भुजा भूप ठोकै ॥

कुठेतरी राजा हातावर हात ठेवून टाळी वाजवत होता.

ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਬੀਰਾਨ ਕੀ ਰਾਹ ਰੋਕੈ ॥
कहूं बीर बीरान की राह रोकै ॥

कुठेतरी नायक वीरांचा मार्ग अडवत होते.

ਕਿਤੇ ਅਸਤ੍ਰ ਔ ਸਸਤ੍ਰ ਲੈ ਲੈ ਚਲਾਵੈ ॥
किते असत्र औ ससत्र लै लै चलावै ॥

कुठेतरी (योद्धे) शस्त्रे आणि चिलखत घेऊन जात होते

ਕਿਤੇ ਚਰਮ ਲੈ ਚੋਟ ਤਾ ਕੀ ਬਜਾਵੈ ॥੧੬੦॥
किते चरम लै चोट ता की बजावै ॥१६०॥

आणि कुठेतरी ढालीने त्यांना मारायचे. 160.

ਕਹੂੰ ਰੁੰਡ ਸੋਹੈ ਕਹੂੰ ਮੁੰਡ ਬਾਕੇ ॥
कहूं रुंड सोहै कहूं मुंड बाके ॥

कुठे (योद्ध्यांची) किनारी रुंद (धड) तर कुठे मुंड (डोके) सुशोभित करत होत्या.

ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਮਾਰੇ ਬਿਦਾਰੇ ਨਿਸਾਕੇ ॥
कहूं बीर मारे बिदारे निसाके ॥

कुठेतरी निर्भय ('निसके') योद्धे कापून मारले गेले.

ਕਹੂੰ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ਗਜਾਰਾਜ ਜੂਝੇ ॥
कहूं बाज मारे गजाराज जूझे ॥

कुठे घोडे मारले गेले तर कुठे हत्ती लढत होते.

ਕਹੂੰ ਉਸਟ ਕਾਟੇ ਨਹੀ ਜਾਤ ਬੂਝੇ ॥੧੬੧॥
कहूं उसट काटे नही जात बूझे ॥१६१॥

कुठेतरी उंट कापले गेले (जे) ओळखता येत नव्हते. 161.

ਕਹੂੰ ਚਰਮ ਬਰਮੈ ਗਿਰੇ ਭੂਮਿ ਐਸੇ ॥
कहूं चरम बरमै गिरे भूमि ऐसे ॥

कुठेतरी ढाल ('मोहक') आणि चिलखत ('ब्रम') जमिनीवर असे पडले होते,

ਬਗੇ ਬ੍ਰਯੋਤਿ ਡਾਰੇ ਸਮੈ ਸੀਤ ਜੈਸੇ ॥
बगे ब्रयोति डारे समै सीत जैसे ॥

शिवणकाम करताना कपडे ज्या पद्धतीने मांडले जातात.

ਗਏ ਜੂਝਿ ਜੋਧਾ ਜਗੇ ਜੋਰ ਜੰਗੈ ॥
गए जूझि जोधा जगे जोर जंगै ॥

हे योद्धे भयंकर युद्धात असेच लढत होते.

ਮਨੋ ਪਾਨ ਕੈ ਭੰਗ ਸੋਏ ਮਲੰਗੈ ॥੧੬੨॥
मनो पान कै भंग सोए मलंगै ॥१६२॥

जणू भांग पिऊन मलंग झोपला आहे. 162.

ਕਿਤੇ ਡਹਡਹਾ ਸਬਦ ਡਵਰੂ ਬਜਾਵੈ ॥
किते डहडहा सबद डवरू बजावै ॥

कुठेतरी 'दाह दह' वाजवले जात होते.

ਕਿਤੇ ਰਾਗ ਮਾਰੂ ਖਰੇ ਖੇਤ ਗਾਵੈ ॥
किते राग मारू खरे खेत गावै ॥

युद्धाच्या मैदानात कुठेतरी मारू राग खूप गायला जात होता.

ਹਸੈ ਗਰਜਿ ਠੋਕੈ ਭੁਜਾ ਪਾਟ ਫਾਟੈ ॥
हसै गरजि ठोकै भुजा पाट फाटै ॥

कधी (योद्धे) हसले आणि हात मारले तर कधी मांडीवर टाळी वाजवली.

ਕਿਤੇ ਬੀਰ ਬੀਰਾਨ ਕੇ ਮੂੰਡ ਕਾਟੈ ॥੧੬੩॥
किते बीर बीरान के मूंड काटै ॥१६३॥

कुठेतरी वीर योद्ध्यांची मुंडकी कापत होते. 163.

ਕਹੂੰ ਚੰਚਲਾ ਚਾਰੁ ਚੀਰੈ ਬਨੈ ਕੈ ॥
कहूं चंचला चारु चीरै बनै कै ॥

सुंदर चिलखतांनी सुशोभित केलेले काही अपचारवन ('चंचला').

ਬਰੈ ਜ੍ਵਾਨਿ ਜੋਧਾ ਜੁਝਿਯੋ ਜ੍ਵਾਨ ਧੈ ਕੈ ॥
बरै ज्वानि जोधा जुझियो ज्वान धै कै ॥

युद्धात लढलेल्या त्या तरुण योद्धांवर वर्षाव होत होता.

ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਬੀਰਾਨ ਕੇ ਪਾਵ ਪੇਲੈਂ ॥
कहूं बीर बीरान के पाव पेलैं ॥

कुठेतरी वीर योद्ध्यांचे पाय (मागे) ढकलत असत.

ਮਹਾ ਜੰਗ ਜੋਧਾ ਲਗੇ ਸੁਧ ਸੇਲੈਂ ॥੧੬੪॥
महा जंग जोधा लगे सुध सेलैं ॥१६४॥

(त्या) महान युद्धात, योद्धे चांगले भाले मारण्यात गुंतले होते. 164.

ਕਹੂੰ ਜਛਨੀ ਕਿੰਨ੍ਰਨੀ ਆਨਿ ਕੈ ਕੈ ॥
कहूं जछनी किंन्रनी आनि कै कै ॥

काही यक्षनी, किनराणी,

ਕਹੂੰ ਗੰਧ੍ਰਬੀ ਦੇਵਨੀ ਮੋਦ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥
कहूं गंध्रबी देवनी मोद ह्वै कै ॥

गांधर्बी आणि देवणी (स्त्रिया) (चालताना) आनंदित होत्या.

ਕਹੂੰ ਅਛਰਾ ਪਛਰਾ ਗੀਤ ਗਾਵੈ ॥
कहूं अछरा पछरा गीत गावै ॥

कुठेतरी परी आणि वानर गात होते.

ਕਹੂੰ ਚੰਚਲਾ ਅੰਚਲਾ ਕੋ ਬਨਾਵੈ ॥੧੬੫॥
कहूं चंचला अंचला को बनावै ॥१६५॥

कुठेतरी स्त्रिया (सुंदर) कपडे सजवत होत्या. १६५.

ਕਹੂੰ ਦੇਵ ਕੰਨ੍ਯਾ ਨਚੈ ਤਾਲ ਦੈ ਕੈ ॥
कहूं देव कंन्या नचै ताल दै कै ॥

कुठेतरी देव-दासी तालावर नाचत होत्या

ਕਹੂੰ ਦੈਤ ਪੁਤ੍ਰੀ ਹਸੈ ਮੋਦ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥
कहूं दैत पुत्री हसै मोद ह्वै कै ॥

आणि कुठेतरी राक्षस-कन्या आनंदाने हसत होत्या.

ਕਹੂੰ ਚੰਚਲਾ ਅੰਚਲਾ ਕੋ ਬਨਾਵੈ ॥
कहूं चंचला अंचला को बनावै ॥

कुठेतरी स्त्रिया सुंदर वस्त्र ('अंचला') बनवत होत्या.

ਕਹੂੰ ਜਛਨੀ ਕਿੰਨ੍ਰਨੀ ਗੀਤ ਗਾਵੈ ॥੧੬੬॥
कहूं जछनी किंन्रनी गीत गावै ॥१६६॥

कुठेतरी यक्षानी आणि किरणानी गाणी गात होती. 166.

ਲਰੈ ਆਨਿ ਜੋਧਾ ਮਹਾ ਤੇਜ ਤੈ ਕੈ ॥
लरै आनि जोधा महा तेज तै कै ॥

महान तेजस्वी योद्धे रागाने लढत होते