श्री दसाम ग्रंथ

पान - 265


ਛੋਦ ਕਰੋਟਨ ਓਟਨ ਕੋਟ ਅਟਾਨਮੋ ਜਾਨਕੀ ਬਾਨ ਪਛਾਨੇ ॥੬੧੬॥
छोद करोटन ओटन कोट अटानमो जानकी बान पछाने ॥६१६॥

ते पलीकडे घुसले, पोलादी चिलखतांना छेदून बाण पडले तेव्हा सीतेला समजले की हे बाण रामाने सोडले आहेत.616.

ਸ੍ਰੀ ਅਸੁਰਾਰਦਨ ਕੇ ਕਰ ਕੋ ਜਿਨ ਏਕ ਹੀ ਬਾਨ ਬਿਖੈ ਤਨ ਚਾਖਯੋ ॥
स्री असुरारदन के कर को जिन एक ही बान बिखै तन चाखयो ॥

श्रीरामाच्या (असुरर्दना) हातातील एका बाणाने मांस चाखले.

ਭਾਜ ਸਰਯੋ ਨ ਭਿਰਯੋ ਹਠ ਕੈ ਭਟ ਏਕ ਹੀ ਘਾਇ ਧਰਾ ਪਰ ਰਾਖਯੋ ॥
भाज सरयो न भिरयो हठ कै भट एक ही घाइ धरा पर राखयो ॥

ज्याला रामाच्या बाणांचा फटका बसला, तो योद्धा त्या ठिकाणाहून पळू शकला नाही किंवा लढू शकला नाही, तर जमिनीवर मेला.

ਛੇਦ ਸਨਾਹ ਸੁਬਾਹਨ ਕੋ ਸਰ ਓਟਨ ਕੋਟ ਕਰੋਟਨ ਨਾਖਯੋ ॥
छेद सनाह सुबाहन को सर ओटन कोट करोटन नाखयो ॥

(श्री रामाच्या बाणांनी) योद्ध्यांच्या ढालींना छेद दिला आणि लाखो मस्तकांच्या शिरस्त्राणांना छेद दिला.

ਸੁਆਰ ਜੁਝਾਰ ਅਪਾਰ ਹਠੀ ਰਨ ਹਾਰ ਗਿਰੇ ਧਰ ਹਾਇ ਨ ਭਾਖਯੋ ॥੬੧੭॥
सुआर जुझार अपार हठी रन हार गिरे धर हाइ न भाखयो ॥६१७॥

रामाचे बाण योद्ध्यांच्या आरमारात घुसले आणि नंतर पराक्रमी सेनानी चिन्ह न बोलता पृथ्वीवर पडले.617.

ਆਨ ਅਰੇ ਸੁ ਮਰੇ ਸਭ ਹੀ ਭਟ ਜੀਤ ਬਚੇ ਰਨ ਛਾਡਿ ਪਰਾਨੇ ॥
आन अरे सु मरे सभ ही भट जीत बचे रन छाडि पराने ॥

रावणाने आपल्या सर्व योद्ध्यांना पाचारण केले, परंतु ते उर्वरित योद्धे पळून गेले

ਦੇਵ ਅਦੇਵਨ ਕੇ ਜਿਤੀਯਾ ਰਨ ਕੋਟ ਹਤੇ ਕਰ ਏਕ ਨ ਜਾਨੇ ॥
देव अदेवन के जितीया रन कोट हते कर एक न जाने ॥

रावणाने लाखो देव आणि दानवांचा वध केला, पण रणांगणात काही फरक पडला नाही.

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਰਾਜ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਮ ਕੋ ਲਖ ਤੇਜ ਸੰਬੂਹ ਸਭੈ ਭਹਰਾਨੇ ॥
स्री रघुराज प्राक्रम को लख तेज संबूह सभै भहराने ॥

रामाचे सामर्थ्य पाहून नामवंत लोक अस्वस्थ झाले आणि

ਓਟਨ ਕੂਦ ਕਰੋਟਨ ਫਾਧ ਸੁ ਲੰਕਹਿ ਛਾਡਿ ਬਿਲੰਕ ਸਿਧਾਨੇ ॥੬੧੮॥
ओटन कूद करोटन फाध सु लंकहि छाडि बिलंक सिधाने ॥६१८॥

गडाच्या भिंतीवरून उडी मारून ते पळून गेले.618.

ਰਾਵਨ ਰੋਸ ਭਰਯੋ ਰਨ ਮੋ ਗਹਿ ਬੀਸ ਹੂੰ ਬਾਹਿ ਹਥਯਾਰ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
रावन रोस भरयो रन मो गहि बीस हूं बाहि हथयार प्रहारे ॥

रावण क्रोधित झाला आणि वीस हातांनी शस्त्रे करू लागला.

ਭੂੰਮਿ ਅਕਾਸ ਦਿਸਾ ਬਿਦਿਸਾ ਚਕਿ ਚਾਰ ਰੁਕੇ ਨਹੀ ਜਾਤ ਨਿਹਾਰੇ ॥
भूंमि अकास दिसा बिदिसा चकि चार रुके नही जात निहारे ॥

प्रचंड क्रोधाने रावणाने वीस हातांच्या शस्त्रांनी हल्ला केला आणि त्याच्या प्रहाराने पृथ्वी, आकाश आणि चारही दिशा अदृश्य झाल्या.

ਫੋਕਨ ਤੈ ਫਲ ਤੈ ਮਧ ਤੈ ਅਧ ਤੈ ਬਧ ਕੈ ਰਣ ਮੰਡਲ ਡਾਰੇ ॥
फोकन तै फल तै मध तै अध तै बध कै रण मंडल डारे ॥

(रामाने) बाणांचे (रावणाचे) बाण रणांगणातून मध्यभागी कापले.

ਛੰਤ੍ਰ ਧੁਜਾ ਬਰ ਬਾਜ ਰਥੀ ਰਥ ਕਾਟਿ ਸਭੈ ਰਘੁਰਾਜ ਉਤਾਰੇ ॥੬੧੯॥
छंत्र धुजा बर बाज रथी रथ काटि सभै रघुराज उतारे ॥६१९॥

रामाने शत्रूंना फळासारखे सहज तोडून युद्धक्षेत्रातून दूर फेकले. रामाने रावणाचे सर्व छत, पताका, घोडे आणि सारथी कापून फेकून दिले.619.

ਰਾਵਨ ਚਉਪ ਚਲਯੋ ਚਪ ਕੈ ਨਿਜ ਬਾਜ ਬਿਹੀਨ ਜਬੈ ਰਥ ਜਾਨਯੋ ॥
रावन चउप चलयो चप कै निज बाज बिहीन जबै रथ जानयो ॥

जेव्हा रावणाने घोड्यांशिवाय रथ पाहिला तेव्हा त्याला राग आला आणि तो जिद्दीने चालू लागला.

ਢਾਲ ਤ੍ਰਿਸੂਲ ਗਦਾ ਬਰਛੀ ਗਹਿ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਨੰਦਨ ਸੋ ਰਨ ਠਾਨਯੋ ॥
ढाल त्रिसूल गदा बरछी गहि स्री रघुनंदन सो रन ठानयो ॥

जेव्हा रावणाने आपला रथ घोड्यांपासून वंचित असल्याचे पाहिले तेव्हा तो वेगाने पुढे गेला आणि हातात ढाल, त्रिशूळ गदा आणि भाला घेऊन त्याने रामाशी युद्ध केले.

ਧਾਇ ਪਰਯੋ ਲਲਕਾਰ ਹਠੀ ਕਪ ਪੁੰਜਨ ਕੋ ਕਛੁ ਤ੍ਰਾਸ ਨ ਮਾਨਯੋ ॥
धाइ परयो ललकार हठी कप पुंजन को कछु त्रास न मानयो ॥

चिकाटी रावण, वानरांच्या सैन्याला न घाबरता

ਅੰਗਦ ਆਦਿ ਹਨਵੰਤ ਤੇ ਲੈ ਭਟ ਕੋਟ ਹੁਤੇ ਕਰ ਏਕ ਨ ਜਾਨਯੋ ॥੬੨੦॥
अंगद आदि हनवंत ते लै भट कोट हुते कर एक न जानयो ॥६२०॥

हिंसकपणे ओरडत निर्भयपणे पुढे सरकले. अंगद, हनुमान इत्यादी अनेक योद्धे होते, परंतु तो कोणाला घाबरत नव्हता.620.

ਰਾਵਨ ਕੋ ਰਘੁਰਾਜ ਜਬੈ ਰਣ ਮੰਡਲ ਆਵਤ ਮਧਿ ਨਿਹਾਰਯੋ ॥
रावन को रघुराज जबै रण मंडल आवत मधि निहारयो ॥

जेव्हा रावणाला रामचंद्र रण-भूमीवर येताना दिसले

ਬੀਸ ਸਿਲਾ ਸਿਤ ਸਾਇਕ ਲੈ ਕਰਿ ਕੋਪੁ ਬਡੋ ਉਰ ਮਧ ਪ੍ਰਹਾਰਯੋ ॥
बीस सिला सित साइक लै करि कोपु बडो उर मध प्रहारयो ॥

राघव वंशाच्या राजाने रावणाला पुढे येताना पाहिले तेव्हा त्याने (राम) त्याच्या छातीवर वीस बाण मारून त्याच्यावर हल्ला केला.

ਭੇਦ ਚਲੇ ਮਰਮ ਸਥਲ ਕੋ ਸਰ ਸ੍ਰੋਣ ਨਦੀ ਸਰ ਬੀਚ ਪਖਾਰਯੋ ॥
भेद चले मरम सथल को सर स्रोण नदी सर बीच पखारयो ॥

त्या बाणांनी रावणाची संवेदनशील जागा फाडली आणि (अशा प्रकारे रक्ताने माखले) जणू रक्ताच्या महासागरात धुतले गेले.

ਆਗੇ ਹੀ ਰੇਾਂਗ ਚਲਯੋ ਹਠਿ ਕੈ ਭਟ ਧਾਮ ਕੋ ਭੂਲ ਨ ਨਾਮ ਉਚਾਰਯੋ ॥੬੨੧॥
आगे ही रेांग चलयो हठि कै भट धाम को भूल न नाम उचारयो ॥६२१॥

हे बाण त्याच्या महत्वाच्या अंगात घुसले आणि त्याने रक्ताच्या प्रवाहात स्नान केले. रावण खाली पडला आणि पुढे रेंगाळला, तो त्याच्या घराचे स्थान देखील विसरला.621.

ਰੋਸ ਭਰਯੋ ਰਨ ਮੌ ਰਘੁਨਾਥ ਸੁ ਪਾਨ ਕੇ ਬੀਚ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਕੈ ॥
रोस भरयो रन मौ रघुनाथ सु पान के बीच सरासन लै कै ॥

हातात धनुष्यबाण घेऊन श्री रामचंद्र शेतात रागावले.

ਪਾਚਕ ਪਾਇ ਹਟਾਇ ਦਯੋ ਤਿਹ ਬੀਸਹੂੰ ਬਾਹਿ ਬਿਨਾ ਓਹ ਕੈ ਕੈ ॥
पाचक पाइ हटाइ दयो तिह बीसहूं बाहि बिना ओह कै कै ॥

राघव कुळातील राजा रामाने अत्यंत क्रोधाने आपले धनुष्य हातात घेऊन पाच पावले मागे सरकत आपले सर्व वीस हात कापले.

ਦੈ ਦਸ ਬਾਨ ਬਿਮਾਨ ਦਸੋ ਸਿਰ ਕਾਟ ਦਏ ਸਿਵ ਲੋਕ ਪਠੈ ਕੈ ॥
दै दस बान बिमान दसो सिर काट दए सिव लोक पठै कै ॥

दहा बाणांनी त्याची दहा मुंडकी छाटून शिवाच्या निवासस्थानी पाठवावीत

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਰਾਜ ਬਰਯੋ ਸੀਅ ਕੋ ਬਹੁਰੋ ਜਨੁ ਜੁਧ ਸੁਯੰਬਰ ਜੈ ਕੈ ॥੬੨੨॥
स्री रघुराज बरयो सीअ को बहुरो जनु जुध सुयंबर जै कै ॥६२२॥

युद्धानंतर रामाने स्वयंवराच्या सोहळ्यात सीतेला जिंकल्याप्रमाणे पुन्हा लग्न केले.६२२.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਰਾਮਵਤਾਰ ਦਸ ਸਿਰ ਬਧਹ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ॥
इति स्री बचित्र नाटके रामवतार दस सिर बधह धिआइ समापतम सतु ॥

बचित्तर नाटकातील रामावतार मधील दहा-डोक्यांचा (रावण) वध या अध्यायाचा शेवट.

ਅਥ ਮਦੋਦਰੀ ਸਮੋਧ ਬਭੀਛਨ ਕੋ ਲੰਕ ਰਾਜ ਦੀਬੋ ॥
अथ मदोदरी समोध बभीछन को लंक राज दीबो ॥

आता मंदोदरीला समकालीन ज्ञान आणि विभिषणाला लंकेचे राज्य बहाल केल्याचे वर्णन सुरू होते:

ਸੀਤਾ ਮਿਲਬੋ ਕਥਨੰ ॥
सीता मिलबो कथनं ॥

सीतेच्या मिलनाचे वर्णन :

ਸ੍ਵੈਯਾ ਛੰਦ ॥
स्वैया छंद ॥

स्वय्या श्लोक

ਇੰਦ੍ਰ ਡਰਾਕੁਲ ਥੋ ਜਿਹ ਕੇ ਡਰ ਸੂਰਜ ਚੰਦ੍ਰ ਹੁਤੋ ਭਯ ਭੀਤੋ ॥
इंद्र डराकुल थो जिह के डर सूरज चंद्र हुतो भय भीतो ॥

ज्याच्या भीतीने इंद्र व्यथित झाला आणि सूर्य-चंद्रही घाबरले.

ਲੂਟ ਲਯੋ ਧਨ ਜਉਨ ਧਨੇਸ ਕੋ ਬ੍ਰਹਮ ਹੁਤੋ ਚਿਤ ਮੋਨਨਿ ਚੀਤੋ ॥
लूट लयो धन जउन धनेस को ब्रहम हुतो चित मोननि चीतो ॥

ज्याच्यापासून इंद्र, चंद्र आणि सूर्य चकित झाले, ज्याने कुबेरांचे भांडार लुटले आणि ज्याच्यापुढे ब्रह्मदेव गप्प बसले.

ਇੰਦ੍ਰ ਸੇ ਭੂਪ ਅਨੇਕ ਲਰੈ ਇਨ ਸੌ ਫਿਰਿ ਕੈ ਗ੍ਰਹ ਜਾਤ ਨ ਜੀਤੋ ॥
इंद्र से भूप अनेक लरै इन सौ फिरि कै ग्रह जात न जीतो ॥

ज्याच्याशी इंद्रासारखे अनेक प्राणी लढले, पण ज्याला जिंकता आले नाही

ਸੋ ਰਨ ਆਜ ਭਲੈਂ ਰਘੁਰਾਜ ਸੁ ਜੁਧ ਸੁਯੰਬਰ ਕੈ ਸੀਅ ਜੀਤੋ ॥੬੨੩॥
सो रन आज भलैं रघुराज सु जुध सुयंबर कै सीअ जीतो ॥६२३॥

आज रणांगणात त्याच्यावर विजय मिळवून, स्वयंवराच्या सोहळ्याप्रमाणे रामाने सीतेवरही विजय मिळवला.623.

ਅਲਕਾ ਛੰਦ ॥
अलका छंद ॥

अलका श्लोक

ਚਟਪਟ ਸੈਣੰ ਖਟਪਟ ਭਾਜੇ ॥
चटपट सैणं खटपट भाजे ॥

अचानक झालेल्या हल्ल्यामुळे महाकाय सैन्य पळून गेले

ਝਟਪਟ ਜੁਝਯੋ ਲਖ ਰਣ ਰਾਜੇ ॥
झटपट जुझयो लख रण राजे ॥

सैन्याने त्वरीत धाव घेतली आणि लढायला सुरुवात केली, योद्धे वेगाने धावले आणि

ਸਟਪਟ ਭਾਜੇ ਅਟਪਟ ਸੂਰੰ ॥
सटपट भाजे अटपट सूरं ॥

अस्वस्थ योद्धे सरपटत निघून गेले

ਝਟਪਟ ਬਿਸਰੀ ਘਟ ਪਟ ਹੂਰੰ ॥੬੨੪॥
झटपट बिसरी घट पट हूरं ॥६२४॥

ते स्वर्गीय मुलींबद्दलचे त्यांचे विचार विसरले.624.

ਚਟਪਟ ਪੈਠੇ ਖਟਪਟ ਲੰਕੰ ॥
चटपट पैठे खटपट लंकं ॥

लगेच लंकेत खळबळ माजली.

ਰਣ ਤਜ ਸੂਰੰ ਸਰ ਧਰ ਬੰਕੰ ॥
रण तज सूरं सर धर बंकं ॥

मैदान आणि बाण सोडून योद्धे लंकेत दाखल झाले

ਝਲਹਲ ਬਾਰੰ ਨਰਬਰ ਨੈਣੰ ॥
झलहल बारं नरबर नैणं ॥

रावणाच्या डोळ्यातून अश्रू वाहत होते

ਧਕਿ ਧਕਿ ਉਚਰੇ ਭਕਿ ਭਕਿ ਬੈਣੰ ॥੬੨੫॥
धकि धकि उचरे भकि भकि बैणं ॥६२५॥

रामाला स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहून त्यांनी विलापाचे उद्गार काढले.625.

ਨਰ ਬਰ ਰਾਮੰ ਬਰਨਰ ਮਾਰੋ ॥
नर बर रामं बरनर मारो ॥

परशोत्तम राम (म्हणाले) रावणाला मार

ਝਟਪਟ ਬਾਹੰ ਕਟਿ ਕਟਿ ਡਾਰੋ ॥
झटपट बाहं कटि कटि डारो ॥

उत्कृष्ट रामाने त्या सर्वांना ठार मारले आणि त्यांचे हात कापले

ਤਬ ਸਭ ਭਾਜੇ ਰਖ ਰਖ ਪ੍ਰਾਣੰ ॥
तब सभ भाजे रख रख प्राणं ॥

जीव वाचवून हे सर्वजण (लंका) पळून गेले.

ਖਟਪਟ ਮਾਰੇ ਝਟਪਟ ਬਾਣੰ ॥੬੨੬॥
खटपट मारे झटपट बाणं ॥६२६॥

मग सर्व (इतर) स्वतःला वाचवत तेथून पळून गेले आणि रामाने त्या धावणाऱ्या सैनिकांवर बाणांचा वर्षाव केला.626.

ਚਟਪਟ ਰਾਨੀ ਸਟਪਟ ਧਾਈ ॥
चटपट रानी सटपट धाई ॥

तेवढ्यात राण्या पळून गेल्या

ਰਟਪਟ ਰੋਵਤ ਅਟਪਟ ਆਈ ॥
रटपट रोवत अटपट आई ॥

सर्व राणी रडत रडत धावत रामाच्या पाया पडल्या