श्री दसाम ग्रंथ

पान - 352

ਸੁ ਗਨੋ ਕਹ ਲਉ ਤਿਨ ਕੀ ਉਪਮਾ ਅਤਿ ਹੀ ਗਨ ਮੈ ਮਨਿ ਤਾ ਕੀ ਛਬੈ ॥

सु गनो कह लउ तिन की उपमा अति ही गन मै मनि ता की छबै ॥

त्यांचा महिमा किती प्रमाणात सांगावा

ਮਨ ਭਾਵਨ ਗਾਵਨ ਕੀ ਚਰਚਾ ਕਛੁ ਥੋਰੀਯੈ ਹੈ ਸੁਨਿ ਲੇਹੁ ਅਬੈ ॥੫੭੬॥

मन भावन गावन की चरचा कछु थोरीयै है सुनि लेहु अबै ॥५७६॥

त्यांचे सौंदर्य माझ्या मनात स्थिर झाले आहे आता मी त्यांच्या मनाच्या इच्छांची थोडक्यात चर्चा करेन.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਬਾਚ ॥

कान्रह जू बाच ॥

कृष्णाचे भाषण:

ਦੋਹਰਾ ॥

दोहरा ॥

डोहरा

ਬਾਤ ਕਹੀ ਤਿਨ ਸੋ ਕ੍ਰਿਸਨ ਅਤਿ ਹੀ ਬਿਹਸਿ ਕੈ ਚੀਤਿ ॥

बात कही तिन सो क्रिसन अति ही बिहसि कै चीति ॥

कृष्ण चित्मध्ये खूप आनंदित झाला आणि त्यांना म्हणाला,

ਮੀਤ ਰਸਹਿ ਕੀ ਰੀਤਿ ਸੋ ਕਹਿਯੋ ਸੁ ਗਾਵਹੁ ਗੀਤ ॥੫੭੭॥

मीत रसहि की रीति सो कहियो सु गावहु गीत ॥५७७॥

मनातल्या मनात हसत कृष्ण गोपींना म्हणाला, मित्रांनो! प्रेमळ आनंदाचा वापर करत काही गाणी गा.577.

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਬਤੀਆ ਸੁਨਿ ਕੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਸੁਭ ਗਾਵਤ ਸੁੰਦਰ ਗੀਤ ਸਭੈ ॥

बतीआ सुनि कै सभ ग्वारनीया सुभ गावत सुंदर गीत सभै ॥

कृष्णाचे वचन ऐकून सर्व गोपी गाऊ लागल्या

ਸਿੰਧੁ ਸੁਤਾ ਰੁ ਘ੍ਰਿਤਾਚੀ ਤ੍ਰੀਯਾ ਇਨ ਸੀ ਨਹੀ ਨਾਚਤ ਇੰਦ੍ਰ ਸਭੈ ॥

सिंधु सुता रु घ्रिताची त्रीया इन सी नही नाचत इंद्र सभै ॥

इंद्राच्या दरबारातील स्वर्गीय कन्या लक्ष्मी आणि घृताची देखील त्यांच्यासारखे नाचू शकत नाहीत आणि गाऊ शकत नाहीत.

ਦਿਵਯਾ ਇਨ ਕੇ ਸੰਗਿ ਖੇਲਤ ਹੈ ਗਜ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁ ਦਾਨ ਅਭੈ ॥

दिवया इन के संगि खेलत है गज को कबि स्याम सु दान अभै ॥

गजराज ('दिव्या', श्रीकृष्ण) यांना अभयदान देणारा कवी श्याम (म्हणतो) त्यांच्याशी खेळत आहे.

ਚੜ ਕੈ ਸੁ ਬਿਵਾਨਨ ਸੁੰਦਰ ਮੈ ਸੁਰ ਦੇਖਨ ਆਵਤ ਤਿਆਗ ਨਭੈ ॥੫੭੮॥

चड़ कै सु बिवानन सुंदर मै सुर देखन आवत तिआग नभै ॥५७८॥

हत्तीची चाल असणाऱ्या या गोपी निर्भयपणे कृष्णाबरोबर ईश्वरी रीतीने खेळत आहेत आणि त्यांचे प्रेममय खेळ पाहण्यासाठी देवता आपल्या हवाई वाहनांतून स्वर्ग सोडून येत आहेत.578.

ਤ੍ਰੇਤਹਿ ਹੋ ਜਿਨਿ ਰਾਮ ਬਲੀ ਜਗ ਜੀਤਿ ਮਰਿਯੋ ਸੁ ਧਰਿਯੋ ਅਤਿ ਸੀਲਾ ॥

त्रेतहि हो जिनि राम बली जग जीति मरियो सु धरियो अति सीला ॥

त्रेतायुगात ज्याने बलाढ्य रावणाचा ('जगजित') राम (अवतार) म्हणून वध केला होता आणि अत्यंत सद्गुण धारण केले होते.

ਗਾਇ ਕੈ ਗੀਤ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੋ ਫੁਨਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਬੀਚ ਕਰੈ ਰਸ ਲੀਲਾ ॥

गाइ कै गीत भली बिधि सो फुनि ग्वारिन बीच करै रस लीला ॥

त्रेतायुगात जग जिंकून चारित्र्य आणि धार्मिकतेचे जीवन जगणारा पराक्रमी राम आता गोपींसोबत रसिकांच्या खेळात गढून गेला आहे, गाणी गातो आहे.

ਰਾਜਤ ਹੈ ਜਿਹ ਕੋ ਤਨ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਰਾਜਤ ਊਪਰ ਕੋ ਪਟ ਪੀਲਾ ॥

राजत है जिह को तन स्याम बिराजत ऊपर को पट पीला ॥

कोणाचा सावळा देह शोभतो आणि कोणावर पिवळे कवच शोभत आहे.

ਖੇਲਤ ਸੋ ਸੰਗਿ ਗੋਪਿਨ ਕੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜਦੁਰਾਇ ਹਠੀਲਾ ॥੫੭੯॥

खेलत सो संगि गोपिन कै कबि स्याम कहै जदुराइ हठीला ॥५७९॥

त्याच्या सुंदर शरीरावर पिवळी वस्त्रे शोभून दिसतात आणि त्याला यादवांचा अखंड राजा, गोपींसोबत रम्य कृत्ये करणारा राजा म्हटले जाते.579.

ਬੋਲਤ ਹੈ ਜਹ ਕੋਕਿਲਕਾ ਅਰੁ ਸੋਰ ਕਰੈ ਚਹੂੰ ਓਰ ਰਟਾਸੀ ॥

बोलत है जह कोकिलका अरु सोर करै चहूं ओर रटासी ॥

जिथे कोकिळे हाक मारत आहेत आणि मोर ('रतासी') चारही बाजूंनी आवाज करत आहेत.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਤਿਹ ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਦੇਹ ਰਜੈ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਮੈਨ ਘਟਾ ਸੀ ॥

स्याम कहै तिह स्याम की देह रजै अति सुंदर मैन घटा सी ॥

कोणाला पाहून कोकिळा कुजवत आहे आणि मोर त्याचे उच्चार पुन्हा करतो आहे, त्या कृष्णाचे शरीर प्रेमदेवतेच्या ढगासारखे वाटते.

ਤਾ ਪਿਖਿ ਕੈ ਮਨ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਤੇ ਉਪਜੀ ਅਤਿ ਹੀ ਮਨੋ ਘੋਰ ਘਟਾ ਸੀ ॥

ता पिखि कै मन ग्वारिन ते उपजी अति ही मनो घोर घटा सी ॥

त्याला पाहून गोपींचे अंतःकरण मोठ्या प्रेमाने भरून आले, जणू काळे लोप पावले.

ਤਾ ਮਹਿ ਯੌ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਦਮਕੈ ਮਨੋ ਸੁੰਦਰ ਬਿਜੁ ਛਟਾ ਸੀ ॥੫੮੦॥

ता महि यौ ब्रिखभान सुता दमकै मनो सुंदर बिजु छटा सी ॥५८०॥

कृष्णाला पाहून गोपींच्या मनात गडगडणारे ढग उठले आणि त्यांच्यामध्ये राधा विजेसारखी चमकत आहे.580.

ਅੰਜਨ ਹੈ ਜਿਹ ਆਖਨ ਮੈ ਅਰੁ ਬੇਸਰ ਕੋ ਜਿਹ ਭਾਵ ਨਵੀਨੋ ॥

अंजन है जिह आखन मै अरु बेसर को जिह भाव नवीनो ॥

ज्या डोळ्यांमध्ये सुरमा लावला आहे आणि नाक दागिन्यांनी सजलेले आहे

ਜਾ ਮੁਖ ਕੀ ਸਮ ਚੰਦ ਪ੍ਰਭਾ ਜਸੁ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਬਿ ਨੇ ਲਖਿ ਲੀਨੋ ॥

जा मुख की सम चंद प्रभा जसु ता छबि को कबि ने लखि लीनो ॥

तो चेहरा, ज्याचे तेज चंद्रासारखे कवीने पाहिले आहे

ਸਾਜ ਸਭੈ ਸਜ ਕੈ ਸੁਭ ਸੁੰਦਰ ਭਾਲ ਬਿਖੈ ਬਿੰਦੂਆ ਇਕ ਦੀਨੋ ॥

साज सभै सज कै सुभ सुंदर भाल बिखै बिंदूआ इक दीनो ॥

तिने (राधा) सर्व प्रकारचे दागिने घातले आहेत आणि तिच्या कपाळावर एक ठिपका लावला आहे.

ਦੇਖਤ ਹੀ ਹਰਿ ਰੀਝ ਰਹੇ ਮਨ ਕੋ ਸਬ ਸੋਕ ਬਿਦਾ ਕਰ ਦੀਨੋ ॥੫੮੧॥

देखत ही हरि रीझ रहे मन को सब सोक बिदा कर दीनो ॥५८१॥

ज्याने पूर्ण शोभून तिच्या कपाळावर एक खूण ठेवली आहे, ते पाहून राधा, कृष्ण मोहित झाले आहेत आणि त्याच्या मनातील सर्व दुःख नाहीसे झाले आहे.581.

ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਸੰਗ ਖੇਲਨ ਕੀ ਹਸਿ ਕੈ ਹਰਿ ਸੁੰਦਰ ਬਾਤ ਕਹੈ ॥

ब्रिखभानु सुता संग खेलन की हसि कै हरि सुंदर बात कहै ॥

श्रीकृष्ण हसले आणि म्हणाले (अ) राधाबरोबर खेळण्याची सुंदर गोष्ट.

ਸੁਨਏ ਜਿਹ ਕੇ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਬਾਢਤ ਜਾ ਸੁਨ ਕੈ ਸਭ ਸੋਕ ਦਹੈ ॥

सुनए जिह के मनि आनंद बाढत जा सुन कै सभ सोक दहै ॥

कृष्ण हसत हसत राधाशी बोलला, तिला रम्य खेळासाठी विचारले, जे ऐकून मनाला आनंद झाला आणि दुःखाचा नाश झाला.

ਤਿਹ ਕਉਤੁਕ ਕੌ ਮਨ ਗੋਪਿਨ ਕੋ ਕਬਿ ਸਯਾਮ ਕਹੈ ਦਿਖਬੋ ਈ ਚਹੈ ॥

तिह कउतुक कौ मन गोपिन को कबि सयाम कहै दिखबो ई चहै ॥

गोपींच्या मनाला हे अप्रतिम नाटक सतत पहायचे असते

ਨਭਿ ਮੈ ਪਿਖਿ ਕੈ ਸੁਰ ਗੰਧ੍ਰਬ ਜਾਇ ਚਲਿਯੋ ਨਹਿ ਜਾਇ ਸੁ ਰੀਝ ਰਹੈ ॥੫੮੨॥

नभि मै पिखि कै सुर गंध्रब जाइ चलियो नहि जाइ सु रीझ रहै ॥५८२॥

स्वर्गातही देव आणि गंधर्व हे पाहून स्थिर उभे राहून मोहित होतात.५८२.

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਤਿਹ ਕੀ ਉਪਮਾ ਜਿਹ ਕੇ ਫੁਨਿ ਉਪਰ ਪੀਤ ਪਿਛਉਰੀ ॥

कबि स्याम कहै तिह की उपमा जिह के फुनि उपर पीत पिछउरी ॥

कवी श्याम त्याचे कौतुक करतात, ज्याने पिवळे वस्त्र परिधान केले आहे

ਤਾਹੀ ਕੇ ਆਵਤ ਹੈ ਚਲਿ ਕੈ ਢਿਗ ਸੁੰਦਰ ਗਾਵਤ ਸਾਰੰਗ ਗਉਰੀ ॥

ताही के आवत है चलि कै ढिग सुंदर गावत सारंग गउरी ॥

सारंग आणि गौरीचे संगीत गात स्त्रिया त्याच्याकडे येत आहेत

ਸਾਵਲੀਆ ਹਰਿ ਕੈ ਢਿਗ ਆਇ ਰਹੀ ਅਤਿ ਰੀਝ ਇਕਾਵਤ ਦਉਰੀ ॥

सावलीआ हरि कै ढिग आइ रही अति रीझ इकावत दउरी ॥

गडद रंगाच्या आकर्षक स्त्रिया त्याच्याकडे (हळूहळू) येत आहेत आणि काही धावत येत आहेत

ਇਉ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਲਖਿ ਫੂਲ ਰਹੀ ਲਪਟਾਇ ਮਨੋ ਤ੍ਰੀਯ ਭਉਰੀ ॥੫੮੩॥

इउ उपमा उपजी लखि फूल रही लपटाइ मनो त्रीय भउरी ॥५८३॥

फुलासारख्या कृष्णाला मिठी मारण्यासाठी काळ्या मधमाश्या धावत असल्यासारखे ते दिसतात.583.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਤਿਹ ਕੀ ਉਪਮਾ ਜੋਊ ਦੈਤਨ ਕੋ ਰਿਪੁ ਬੀਰ ਜਸੀ ਹੈ ॥

स्याम कहै तिह की उपमा जोऊ दैतन को रिपु बीर जसी है ॥

(कवी) श्याम दैत्यांचा शत्रू आणि यशस्वी योद्धा त्याची उपमा देतो.

ਜੇ ਤਪ ਬੀਚ ਬਡੋ ਤਪੀਆ ਰਸ ਬਾਤਨ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਜੁ ਰਸੀ ਹੈ ॥

जे तप बीच बडो तपीआ रस बातन मै अति ही जु रसी है ॥

कवी श्याम त्याची स्तुती करतो, जो राक्षसांचा शत्रू आहे, जो प्रशंसनीय योद्धा आहे, जो संन्याशांमध्ये महान तपस्वी आहे आणि जो चवदार पुरुषांमध्ये श्रेष्ठ आहे.