श्री दसाम ग्रंथ

पान - 344

ਗੁਹਿ ਕੈ ਬਨ ਫੂਲਨ ਸੁੰਦਰ ਹਾਰ ਸੋ ਕੇਲ ਕਰੈ ਤਿਨ ਡਾਰਿ ਗਰੈ ॥

गुहि कै बन फूलन सुंदर हार सो केल करै तिन डारि गरै ॥

बन फुलांचे सुंदर हार बनवून गळ्यात घालू.

ਬਿਰਹਾ ਛੁਧ ਕੋ ਤਿਹ ਠਉਰ ਬਿਖੈ ਹਸ ਕੈ ਰਸ ਕੈ ਸੰਗਿ ਪੇਟ ਭਰੈ ॥੫੦੩॥

बिरहा छुध को तिह ठउर बिखै हस कै रस कै संगि पेट भरै ॥५०३॥

सुंदर हार घालून, प्रेमळ खेळात आपण रमून जाऊ शकतो, आपल्या खेळाने वियोगाचा त्रास संपवू शकतो.503.

ਆਇਸੁ ਮਾਨਿ ਤਬੈ ਹਰਿ ਕੋ ਸਭ ਧਾਇ ਚਲੀ ਗੁਪੀਆ ਤਿਹ ਠਉਰੈ ॥

आइसु मानि तबै हरि को सभ धाइ चली गुपीआ तिह ठउरै ॥

श्रीकृष्णाची आज्ञा मानून सर्व गोपी पळून त्या ठिकाणी गेल्या.

ਏਕ ਚਲੈ ਮੁਸਕਾਇ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਏਕ ਚਲੈ ਹਰੂਏ ਇਕ ਦਉਰੈ ॥

एक चलै मुसकाइ भली बिधि एक चलै हरूए इक दउरै ॥

कृष्णाशी सहमत होऊन सर्व गोपी त्या जागेकडे निघाल्या, एक हसतमुख चालत आहे, दुसरी हळू चालत आहे तर कोणी धावत आहे.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਜਲ ਮੈ ਜਮੁਨਾ ਕਹੁ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਹਉਰੈ ॥

स्याम कहै उपमा तिह की जल मै जमुना कहु ग्वारिन हउरै ॥

(कवी) श्याम त्यांची स्तुती करतो की जमनातल्या गोपींनी पाणी फेकले.

ਰੀਝ ਰਹੈ ਬਨ ਕੇ ਮ੍ਰਿਗ ਦੇਖਿ ਸੁ ਅਉਰ ਪਿਖੈ ਗਜ ਗਾਮਨ ਸਉਰੈ ॥੫੦੪॥

रीझ रहै बन के म्रिग देखि सु अउर पिखै गज गामन सउरै ॥५०४॥

कवी श्याम सांगतात की गोपी यमुनेच्या पाण्यात पोहत आहेत आणि हत्तीच्या चालीतील त्या स्त्रिया आपल्या मनाच्या इच्छेनुसार वागत आहेत हे पाहून वनातील हरणेही प्रसन्न होतात.५०४.

ਸ੍ਯਾਮ ਸਮੇਤ ਸਭੈ ਗੁਪੀਆ ਜਮੁਨਾ ਜਲ ਕੋ ਤਰਿ ਪਾਰਿ ਪਰਈਯਾ ॥

स्याम समेत सभै गुपीआ जमुना जल को तरि पारि परईया ॥

श्रीकृष्णासह सर्व गोपींनी पोहत नदी पार केली आहे

ਪਾਰ ਭਈ ਜਬ ਹੀ ਹਿਤ ਸੋ ਗਿਰਦਾ ਕਰ ਕੈ ਤਿਹ ਕੋ ਤਿਸਟਈਯਾ ॥

पार भई जब ही हित सो गिरदा कर कै तिह को तिसटईया ॥

सर्व गोपी कृष्णासह यमुना ओलांडून पलीकडे गेल्या आणि एकत्र जमून वर्तुळात उभ्या राहिल्या.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੈ ਮੁਖ ਤੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੁਨਈਯਾ ॥

ता छबि की अति ही उपमा कबि नै मुख ते इह भाति सुनईया ॥

कवीने त्या प्रतिमेचे अत्यंत उपमा (त्याच्या) चेहऱ्यावरून असे वाचले.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਭਯੋ ਸਸਿ ਸੁਧ ਮਨੋ ਸਮ ਰਾਜਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਤੀਰ ਤਰਈਯਾ ॥੫੦੫॥

कान्रह भयो ससि सुध मनो सम राजत ग्वारिन तीर तरईया ॥५०५॥

हा देखावा असा दिसत होता: की कृष्ण चंद्रासारखा होता आणि त्याच्या सभोवतालच्या गोपी त्याच्या ताऱ्यांच्या कुटुंबासारख्या दिसत होत्या.505.

ਬਾਤ ਲਗੀ ਕਹਨੇ ਮੁਖ ਤੇ ਕਵਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮਿਲ ਕੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ॥

बात लगी कहने मुख ते कवि स्याम कहै मिल कै सभ ग्वारिन ॥

कवी श्याम म्हणतात, सर्व गोपींनी मिळून श्रीकृष्णाशी बोलणे सुरू केले.

ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗਨੀ ਲਖੀਯੈ ਤਿਨ ਭਾਨ ਅਨੰਤ ਅਪਾਰਨਿ ॥

चंद्रमुखी म्रिग से द्रिगनी लखीयै तिन भान अनंत अपारनि ॥

चंद्रमुख असलेल्या आणि डोळस असलेल्या सर्व गोपी आपापसात बोलू लागल्या.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੇ ਸਾਥ ਕਰੀ ਚਰਚਾ ਮਿਲਿ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਸਭ ਸੁੰਦਰ ਬਾਰਨਿ ॥

कान्रह के साथ करी चरचा मिलि कै ब्रिज की सभ सुंदर बारनि ॥

ब्रजच्या त्या सर्व सुंदर स्त्रिया एकत्र येऊन श्रीकृष्णाशी चर्चा करू लागल्या.

ਛੋਰਿ ਦਈ ਗ੍ਰਿਹ ਕੀ ਸਭ ਲਾਜ ਜੁ ਹੋਇ ਮਹਾ ਰਸ ਕੀ ਚਸਕਾਰਨਿ ॥੫੦੬॥

छोरि दई ग्रिह की सभ लाज जु होइ महा रस की चसकारनि ॥५०६॥

ब्रजाच्या विघ्नहर्त्या मुलींनी कृष्णाशी प्रेमाविषयी चर्चा केली आणि या महान आनंदात लीन होऊन त्यांनी सर्व लाजाळूपणा सोडून दिला.506.

ਕੈ ਰਸ ਕੇ ਹਰਿ ਕਾਰਨੁ ਕੈ ਕਰਿ ਕਸਟ ਬਡੋ ਕੋਊ ਮੰਤਰ ਸਾਧੋ ॥

कै रस के हरि कारनु कै करि कसट बडो कोऊ मंतर साधो ॥

एकतर श्रीकृष्णाने रस मिळवण्यासाठी खूप कष्ट करून मंत्र निर्माण केला आहे.

ਕੈ ਕੋਊ ਜੰਤ੍ਰ ਬਡੋਈ ਸਧਿਯੋ ਇਨ ਕੋ ਅਪਨੇ ਮਨ ਭੀਤਰ ਬਾਧੋ ॥

कै कोऊ जंत्र बडोई सधियो इन को अपने मन भीतर बाधो ॥

गोपींचे मन प्रीतीत लीन झाल्यामुळे किंवा कृष्णासाठी किंवा एखाद्या मंत्रामुळे किंवा शक्तिशाली यंत्रामुळे खूप अस्वस्थ होते.

ਕੈ ਕੇਹੂੰ ਤੰਤ੍ਰ ਕੇ ਸਾਥ ਕਿਧੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਕਰਿ ਧਾਧੋ ॥

कै केहूं तंत्र के साथ किधो कबि स्याम कहै अति ही करि धाधो ॥

किंवा एखाद्या तंत्रामुळे ते अत्यंत भयभीत होत आहे

ਚੋਰਿ ਲਯੋ ਮਨੁ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੋ ਛਿਨ ਭੀਤਰ ਦੀਨ ਦਯਾਨਿਧਿ ਮਾਧੋ ॥੫੦੭॥

चोरि लयो मनु ग्वारिन को छिन भीतर दीन दयानिधि माधो ॥५०७॥

दीनांवर दया करणाऱ्या कृष्णाने क्षणार्धात गोपींचे मन चोरले आहे.५०७.

ਗੋਪੀ ਵਾਚ ॥

गोपी वाच ॥

गोपींचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੇ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸਾਥ ਕਹਿਯੋ ਹਮ ਕੋ ਤਜਿ ਕੈ ਕਿਹ ਓਰਿ ਗਏ ਥੇ ॥

कान्रह के ग्वारिन साथ कहियो हम को तजि कै किह ओरि गए थे ॥

गोपींनी कृष्णाला विचारले, "आम्हाला सोडून कुठे गेला होतास?"

ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢਾਇ ਮਹਾ ਹਮ ਸੋ ਜਮੁਨਾ ਤਟਿ ਪੈ ਰਸ ਕੇਲ ਕਏ ਥੇ ॥

प्रीति बढाइ महा हम सो जमुना तटि पै रस केल कए थे ॥

गोपी कृष्णाला म्हणाल्या, आम्हाला सोडून तू कुठे गेला होतास? तुम्ही आमच्यावर प्रेम केले होते आणि यमुनेच्या तीरावर आमच्याबरोबर रसिक खेळात गढून गेला होता

ਯੌ ਤਜਿ ਗੇ ਜਿਮ ਰਾਹਿ ਮੁਸਾਫਿਰ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਤੁਮ ਨਾਹਿ ਨਏ ਥੇ ॥

यौ तजि गे जिम राहि मुसाफिर स्याम कहियो तुम नाहि नए थे ॥

��तुम्ही आमच्याशी अनोळखी नव्हते, पण प्रवासी सोबतीला सोडून गेलात तसे सोडून गेलास.

ਫੂਲ ਖਿਰੇ ਮੁਖ ਆਏ ਕਹਾ ਅਪਨੀ ਬਿਰੀਆ ਕਹੂੰ ਭਉਰ ਭਏ ਥੇ ॥੫੦੮॥

फूल खिरे मुख आए कहा अपनी बिरीआ कहूं भउर भए थे ॥५०८॥

आमचे चेहरे इथे फुलासारखे फुलले होते, पण तुम्ही काळ्या मधमाशीसारखे इतरत्र निघून गेले होते.��508.

ਅਥ ਚਤੁਰ ਪੁਰਖ ਭੇਦ ਕਥਨੰ ॥

अथ चतुर पुरख भेद कथनं ॥

आता चार प्रकारच्या पुरुषांच्या भेदाचे वर्णन सुरू होते

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਨਰ ਏਕ ਅਕੀਨ ਹੀ ਪ੍ਰੀਤ ਕਰੈ ਇਕ ਕੀਨ ਕਰੈ ਇਕ ਕੀਨ ਜੁ ਜਾਨੈ ॥

नर एक अकीन ही प्रीत करै इक कीन करै इक कीन जु जानै ॥

काही व्यक्ती असतात, जे प्रेम न करता प्रेम करतात

ਏਕ ਨ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕੇ ਭੇਦ ਜਨੈ ਜੋਊ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰੈ ਅਰਿ ਕੈ ਤਿਹ ਮਾਨੈ ॥

एक न प्रीति के भेद जनै जोऊ प्रीति करै अरि कै तिह मानै ॥

इतरही काही आहेत, जे प्रेम केल्यावरच प्रेम करतात आणि अशा प्रेमाला उपकार मानतात, असे इतरही आहेत, ज्यांना प्रेमातील भिन्नता माहित आहे आणि त्यांच्या मनात प्रेम स्वीकारले आहे.

ਸੋ ਨਰ ਮੂੜ ਬਿਖੈ ਕਹੀਯੈ ਜਗਿ ਜੋ ਨਰ ਰੰਚ ਨ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਛਾਨੈ ॥

सो नर मूड़ बिखै कहीयै जगि जो नर रंच न प्रीति पछानै ॥

जगात चौथ्या प्रकारचे लोक असे आहेत ज्यांना मूर्ख म्हणता येईल कारण त्यांना प्रेमाची थोडीशीही जाणीव नसते.

ਸੋ ਚਰਚਾ ਰਸ ਕੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੁ ਗ੍ਵਾਰਿਨੀਆ ਸੰਗਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਖਾਨੈ ॥੫੦੯॥

सो चरचा रस की इह भाति सु ग्वारिनीआ संगि कान्रह बखानै ॥५०९॥

गोपी आणि कृष्ण अशा चर्चेत गढून गेले आहेत.509.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ॥

गोपी बाच ॥

गोपींचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਗ੍ਵਾਰਿਨੀਆ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹੈ ਕਰਿ ਨੇਹ ਕੋ ਅੰਤਿ ਦਗਾ ਕੋਊ ਦੈ ਹੈ ॥

ग्वारिनीआ इह भाति कहै करि नेह को अंति दगा कोऊ दै है ॥

अशा प्रकारे गोपींनी (कृष्णाला) सांगितले की जो कोणी नखे बनवेल तो शेवटी फसवणूक करेल.

ਦੋ ਜਨ ਛਾਡਿ ਪਰੋ ਹਰਿ ਗਯੋ ਜਨ ਜੋ ਛਲ ਸੋ ਤਿਹ ਕੋ ਹਰਿ ਲੈ ਹੈ ॥

दो जन छाडि परो हरि गयो जन जो छल सो तिह को हरि लै है ॥

गोपी म्हणत आहेत, बघूया, प्रेम संपवून कोण फसवतो? कृष्ण असा आहे की तो समोर उभा असलेला शत्रू सोडूनही कोणाच्या तरी कल्याणासाठी सदैव तत्पर असतो आणि फसवणूक होऊन स्वतःची फसवणूक करतो.

ਜੋ ਬਟਹਾ ਜਨ ਘਾਵਤ ਹੈ ਕੋਊ ਜਾਤ ਚਲਿਯੋ ਪਿਖ ਕੈ ਮਧਿਮੈ ਹੈ ॥

जो बटहा जन घावत है कोऊ जात चलियो पिख कै मधिमै है ॥

ज्याप्रमाणे वाटेत (प्रवाशांना) मारणारा तो वाटेत येणाऱ्यांना मारतो, (त्यालाही वर सांगितलेल्या गुंडांमध्ये गणले पाहिजे).

ਪੈ ਖਿਝ ਕੈ ਅਤਿ ਹੀ ਗੁਪੀਆ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਤਿਨ ਕੀ ਸਮ ਏ ਹੈ ॥੫੧੦॥

पै खिझ कै अति ही गुपीआ इह भाति कहियो तिन की सम ए है ॥५१०॥

"तो असा आहे की जो पावसाळ्यात कोणाबरोबर तरी एका डाकूचे रूप धारण करतो आणि घात करून आपल्या साथीदाराला वाटेत मारतो," गोपी रागाने म्हणाल्या की कृष्ण हा असा माणूस आहे.510.

ਜਬ ਹੀ ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਬਾਤ ਕਹੀ ਤਬ ਹੀ ਤਿਨ ਕੇ ਸੰਗ ਕਾਨ੍ਰਹ ਹਸੈ ॥

जब ही इह ग्वारिन बात कही तब ही तिन के संग कान्रह हसै ॥

असे गोपींनी सांगितल्यावर कृष्ण त्यांच्याबरोबर हसला

ਜਿਹ ਨਾਮ ਕੇ ਲੇਤ ਜਰਾ ਮੁਖ ਤੇ ਤਜ ਕੈ ਗਨਕਾ ਸਭ ਪਾਪ ਨਸੇ ॥

जिह नाम के लेत जरा मुख ते तज कै गनका सभ पाप नसे ॥

ज्याच्या नामाचा उच्चार केल्याने गणिकासारख्या पाप्याचे पाप नष्ट झाले

ਨ ਜਪਿਯੋ ਜਿਹ ਜਾਪ ਸੋਊ ਉਜਰੇ ਜਿਹ ਜਾਪ ਜਪਿਯੋ ਸੋਊ ਧਾਮ ਬਸੇ ॥

न जपियो जिह जाप सोऊ उजरे जिह जाप जपियो सोऊ धाम बसे ॥

जिथं त्याचं नाव आठवलं नाही तिथं ते ठिकाण ओसाड झालं

ਤਿਨ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਹਮਹੂੰ ਅਤਿ ਹੀ ਰਸ ਬੀਚ ਫਸੇ ॥੫੧੧॥

तिन गोपिन सो इह भाति कहियो हमहूं अति ही रस बीच फसे ॥५११॥

ज्याने आपल्या नावाचे स्मरण केले, त्याचे घर समृद्ध झाले की कृष्णाने गोपींना हे सांगितले, "मी तुमच्या प्रेमळ आनंदात भयंकरपणे फसलो आहे." 511.

ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਬਾਤ ਹਸੇ ਹਰਿ ਜੂ ਉਠ ਕੈ ਜਮੁਨਾ ਜਲ ਬੀਚ ਤਰੇ ॥

कहि कै इह बात हसे हरि जू उठ कै जमुना जल बीच तरे ॥

हे शब्द उच्चारताच कृष्ण हसत हसत उठला आणि यमुनेत उडी मारली

ਛਿਨ ਏਕ ਲਗਿਯੋ ਨ ਤਬੈ ਤਿਹ ਕੋ ਲਖਿ ਕੈ ਜਮੁਨਾ ਕਹ ਪਾਰ ਪਰੇ ॥

छिन एक लगियो न तबै तिह को लखि कै जमुना कह पार परे ॥

त्याने क्षणार्धात यमुना पार केली

ਲਖਿ ਕੈ ਜਲ ਕੋ ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾ ਉਪਹਾਸ ਕਰੇ ॥

लखि कै जल को संग गोपिन के भगवान महा उपहास करे ॥

गोपी आणि यमुनेचे पाणी पाहून कृष्ण मनापासून हसले

ਬਹੁ ਹੋਰਨਿ ਤੈ ਅਰੁ ਬ੍ਰਯਾਹਨਿ ਤੈ ਕੁਰਮਾਤਨ ਤੈ ਅਤਿ ਸੋਊ ਖਰੇ ॥੫੧੨॥

बहु होरनि तै अरु ब्रयाहनि तै कुरमातन तै अति सोऊ खरे ॥५१२॥

जरी गोपी मोठ्या प्रमाणात संयमी आहेत आणि त्यांना कौटुंबिक पद्धतीची आठवण करून दिली आहे, तरी ते कृष्णावर मोहित आहेत.512.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਾਚ ॥

कान्रह बाच ॥

कृष्णाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਰਜਨੀ ਪਰ ਗੀ ਤਬ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਕਹਿਯੋ ਹਸਿ ਕੈ ਹਮ ਰਾਸ ਕਰੈ ॥

रजनी पर गी तब ही भगवान कहियो हसि कै हम रास करै ॥

(जेव्हा) रात्र पडली, तेव्हा कृष्ण हसले आणि म्हणाले की आपण रासचा खेळ खेळूया.

ਸਸਿ ਰਾਜਤ ਹੈ ਸਿਤ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਮੁਖ ਸੁੰਦਰ ਸੇਤ ਹੀ ਹਾਰ ਡਰੈ ॥

ससि राजत है सित गोपिन के मुख सुंदर सेत ही हार डरै ॥

जेव्हा रात्र पडली तेव्हा भगवान श्रीकृष्ण हसत हसत म्हणाले, चला, आपण रसिक खेळात रमून जाऊ या, गोपींच्या चेहऱ्यावर चंद्रासारखे तेज आहे आणि त्यांनी त्यांच्या गळ्यात फुलांच्या माळा घातल्या आहेत.