श्री दसाम ग्रंथ

पान - 333


ਮੁਰ ਮਾਰਿ ਦਯੋ ਘਟਿਕਾਨ ਕਰੀ ਰਿਪੁ ਜਾ ਸੀਅ ਕੀ ਜੀਯ ਪੀਰ ਹਰੀ ਹੈ ॥
मुर मारि दयो घटिकान करी रिपु जा सीअ की जीय पीर हरी है ॥

ज्याने मुर राक्षसाचा वध केला होता आणि कुंभकरण आणि हत्ती यांच्या शत्रूचा (ग्रह) नाश केला होता; मग ज्याने सीतेच्या हृदयाचे दुःख हरण केले,

ਸੋ ਬ੍ਰਿਜ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਭਗਵਾਨ ਸੁ ਗਊਅਨ ਕੈ ਮਿਸ ਖੇਲ ਕਰੀ ਹੈ ॥੩੯੭॥
सो ब्रिज भूमि बिखै भगवान सु गऊअन कै मिस खेल करी है ॥३९७॥

ज्याने सुर नावाच्या राक्षसाचा वध करून शत्रूचा संहार केला, सीतेचे दुःख दूर केले, तोच भगवान ब्रजात जन्म घेऊन आपल्या गायींशी खेळत आहे.397.

ਜਾਹਿ ਸਹੰਸ੍ਰ ਫਨੀ ਤਨ ਊਪਰਿ ਸੋਇ ਕਰੀ ਜਲ ਭੀਤਰ ਕ੍ਰੀੜਾ ॥
जाहि सहंस्र फनी तन ऊपरि सोइ करी जल भीतर क्रीड़ा ॥

हजारो मस्तकांच्या शेषनागावर विराजमान होऊन पाण्यात खेळणारा तो

ਜਾਹਿ ਬਿਭੀਛਨ ਰਾਜ ਦਯੋ ਅਰੁ ਜਾਹਿ ਦਈ ਕੁਪਿ ਰਾਵਨ ਪੀੜਾ ॥
जाहि बिभीछन राज दयो अरु जाहि दई कुपि रावन पीड़ा ॥

ज्याने मोठ्या प्रमाणावर रावणाला त्रास दिला आणि विभीषणाला राज्य दिले

ਜਾਹਿ ਦਯੋ ਕਰ ਕੈ ਜਗ ਭੀਤਰ ਜੀਵ ਚਰਾਚਰ ਅਉ ਗਜ ਕੀੜਾ ॥
जाहि दयो कर कै जग भीतर जीव चराचर अउ गज कीड़ा ॥

?ज्याने दयाळूपणे जंगम आणि अचल प्राणी आणि हत्ती आणि कृमींना संपूर्ण जगामध्ये जीवन-श्वास दिला.

ਖੇਲਤ ਸੋ ਬ੍ਰਿਜ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਜਿਨਿ ਕੀਲ ਸੁਰਾਸੁਰ ਬੀਚ ਝਗੀੜਾ ॥੩੯੮॥
खेलत सो ब्रिज भूमि बिखै जिनि कील सुरासुर बीच झगीड़ा ॥३९८॥

तोच परमेश्वर आहे, जो ब्रजात खेळत आहे आणि ज्याने देव आणि दानवांचे युद्ध पाहिले आहे.398.

ਬੀਰ ਬਡੇ ਦੁਰਜੋਧਨ ਆਦਿਕ ਜਾਹਿ ਮਰਾਇ ਡਰੇ ਰਨਿ ਛਤ੍ਰੀ ॥
बीर बडे दुरजोधन आदिक जाहि मराइ डरे रनि छत्री ॥

ज्याच्यापासून दुर्योधन आणि इतर महान योद्धे रणांगणात घाबरतात

ਜਾਹਿ ਮਰਿਯੋ ਸਿਸੁਪਾਲ ਰਿਸੈ ਕਰਿ ਰਾਜਨ ਮੈ ਕ੍ਰਿਸਨੰ ਬਰ ਅਤ੍ਰੀ ॥
जाहि मरियो सिसुपाल रिसै करि राजन मै क्रिसनं बर अत्री ॥

ज्याने संतापाने शिशुपालाचा वध केला, तोच पराक्रमी वीर हा कृष्ण आहे

ਖੇਲਤ ਹੈ ਸੋਊ ਗਊਅਨ ਮੈ ਜੋਊ ਹੈ ਜਗ ਕੋ ਕਰਤਾ ਬਧ ਸਤ੍ਰੀ ॥
खेलत है सोऊ गऊअन मै जोऊ है जग को करता बध सत्री ॥

���तोच कृष्ण आपल्या गायींशी खेळत आहे आणि तोच कृष्ण शत्रूंचा मारणारा आणि सर्व जगाचा निर्माता आहे.

ਆਗਿ ਸੋ ਧੂਮ੍ਰ ਲਪੇਟਤ ਜਿਉ ਫੁਨਿ ਗੋਪ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਇਹ ਛਤ੍ਰੀ ॥੩੯੯॥
आगि सो धूम्र लपेटत जिउ फुनि गोप कहावत है इह छत्री ॥३९९॥

आणि तोच कृष्ण धुरात अग्नीच्या ठिणगीसारखा चमकतो आणि क्षत्रिय होऊन स्वतःला गोपा म्हणवतो.399.

ਕਰ ਜੁਧ ਮਰੇ ਇਕਲੇ ਮਧੁ ਕੀਟਭ ਰਾਜੁ ਸਤਕ੍ਰਿਤ ਕੋ ਜਿਹ ਦੀਆ ॥
कर जुध मरे इकले मधु कीटभ राजु सतक्रित को जिह दीआ ॥

त्याच्याशी युद्धात मधू आणि कैतभ हे राक्षस मारले गेले आणि त्यानेच इंद्राला राज्य दिले.

ਕੁੰਭਕਰਨ ਮਰਿਯੋ ਜਿਨਿ ਹੈ ਅਰੁ ਰਾਵਨ ਕੋ ਛਿਨ ਮੈ ਬਧ ਕੀਆ ॥
कुंभकरन मरियो जिनि है अरु रावन को छिन मै बध कीआ ॥

त्याच्याशी लढताना कुंभकर्णाचाही मृत्यू झाला आणि त्याने क्षणार्धात रावणाचा वध केला

ਰਾਜੁ ਬਿਭੀਛਨ ਦੇ ਕਰਿ ਆਨੰਦ ਅਉਧਿ ਚਲਿਯੋ ਸੰਗਿ ਲੈ ਕਰਿ ਸੀਆ ॥
राजु बिभीछन दे करि आनंद अउधि चलियो संगि लै करि सीआ ॥

विभीषणाला राज्य देऊन सीतेला बरोबर घेऊन गेल्यावर तोच होता.

ਪਾਪਨ ਕੇ ਬਧ ਕਾਰਨ ਸੋ ਅਵਤਾਰ ਬਿਖੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਅਬ ਲੀਆ ॥੪੦੦॥
पापन के बध कारन सो अवतार बिखै ब्रिज के अब लीआ ॥४००॥

अवधकडे गेला आणि आता पाप्यांना मारण्यासाठी ब्रजात अवतरला आहे.���400.

ਜੋ ਉਪਮਾ ਹਰਿ ਕੀ ਕਰੀ ਗੋਪਨ ਤਉ ਪਤਿ ਗੋਪਨ ਬਾਤ ਕਹੀ ਹੈ ॥
जो उपमा हरि की करी गोपन तउ पति गोपन बात कही है ॥

ज्या प्रकारे गोपांनी कृष्णाची स्तुती केली, त्याच प्रकारे गोपांचा देव नंद म्हणाला,

ਜੋ ਇਹ ਕੋ ਬਲੁ ਆਇ ਕਹਿਯੋ ਗਰਗੈ ਹਮ ਸੋ ਸੋਊ ਬਾਤ ਸਹੀ ਹੈ ॥
जो इह को बलु आइ कहियो गरगै हम सो सोऊ बात सही है ॥

कृष्णाच्या पराक्रमाबद्दल तुम्ही दिलेले वर्णन अगदी बरोबर आहे

ਪੂਤੁ ਕਹਿਯੋ ਬਸੁਦੇਵਹਿ ਕੋ ਦਿਜ ਤਾਹਿ ਮਿਲਿਯੋ ਫੁਨਿ ਮਾਨਿ ਇਹੀ ਹੈ ॥
पूतु कहियो बसुदेवहि को दिज ताहि मिलियो फुनि मानि इही है ॥

पुरोहित (पुरोहित) यांनी त्यांना वासुदेवाचा पुत्र म्हटले आहे आणि हे त्यांचे सौभाग्य आहे.

ਜੋ ਇਹ ਕੋ ਫੁਨਿ ਮਾਰਨ ਆਯੋ ਸੁ ਤਾਹੀ ਕੀ ਦੇਹ ਗਈ ਨ ਰਹੀ ਹੈ ॥੪੦੧॥
जो इह को फुनि मारन आयो सु ताही की देह गई न रही है ॥४०१॥

जो त्याला मारायला आला होता, तो स्वतःच शारीरिकरित्या नष्ट झाला होता.���401.

ਅਥ ਇੰਦ੍ਰ ਆਇ ਦਰਸਨ ਕੀਆ ਅਰੁ ਬੇਨਤੀ ਕਰਤ ਭਯਾ ॥
अथ इंद्र आइ दरसन कीआ अरु बेनती करत भया ॥

आता इंद्राच्या कृष्णाला भेटायला आणि त्याची प्रार्थना करायला आल्याचे वर्णन सुरू होते

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਦਿਨ ਏਕ ਗਏ ਬਨ ਕੋ ਹਰਿ ਜੀ ਮਘਵਾ ਤਜਿ ਮਾਨ ਹਰੀ ਪਹਿ ਆਯੋ ॥
दिन एक गए बन को हरि जी मघवा तजि मान हरी पहि आयो ॥

एके दिवशी, जेव्हा कृष्ण वनात गेला, तेव्हा त्याचा गर्व काढून टाकला,

ਪਾਪਨ ਕੇ ਬਖਸਾਵਨ ਕੋ ਹਰਿ ਕੇ ਤਰਿ ਪਾਇਨ ਸੀਸ ਨਿਵਾਯੋ ॥
पापन के बखसावन को हरि के तरि पाइन सीस निवायो ॥

इंद्र त्याच्याकडे आला आणि त्याच्या पापांची क्षमा करण्यासाठी कृष्णाच्या चरणी डोके टेकवले

ਅਉਰ ਕਰੀ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਤਿਹ ਤੋ ਭਗਵਾਨ ਰਿਝਾਯੋ ॥
अउर करी बिनती हरि की अति ही तिह तो भगवान रिझायो ॥

त्याने कृष्णाची प्रार्थना केली आणि त्याला प्रसन्न केले, हे भगवान! मी चूक केली आहे

ਚੂਕ ਭਈ ਹਮ ਤੇ ਕਹਿਯੋ ਸਕ੍ਰ ਸੁ ਕੈ ਹਰਿ ਜੀ ਤੁਮ ਕੌ ਨਹਿ ਪਾਯੋ ॥੪੦੨॥
चूक भई हम ते कहियो सक्र सु कै हरि जी तुम कौ नहि पायो ॥४०२॥

मी तुझा अंत जाणू शकलो नाही.402.

ਤੂ ਜਗ ਕੋ ਕਰਤਾ ਕਰੁਨਾਨਿਧਿ ਤੂ ਸਭ ਲੋਗਨ ਕੋ ਕਰਤਾ ਹੈ ॥
तू जग को करता करुनानिधि तू सभ लोगन को करता है ॥

हे दयेचा खजिना! तू जगाचा निर्माता आहेस

ਤੂ ਮੁਰ ਕੋ ਮਰੀਯਾ ਰਿਪੁ ਰਾਵਨ ਭੂਰਿਸਿਲਾ ਤ੍ਰੀਯਾ ਕੋ ਭਰਤਾ ਹੈ ॥
तू मुर को मरीया रिपु रावन भूरिसिला त्रीया को भरता है ॥

तू मुर राक्षसाचा वध करणारा रावण आणि पवित्र अहल्येचा रक्षणकर्ता आहेस.

ਤੂ ਸਭ ਦੇਵਨ ਕੋ ਪਤਿ ਹੈ ਅਰੁ ਸਾਧਨ ਕੇ ਦੁਖ ਕੋ ਹਰਤਾ ਹੈ ॥
तू सभ देवन को पति है अरु साधन के दुख को हरता है ॥

तू सर्व देवांचा स्वामी आणि संतांचे दुःख दूर करणारा आहेस

ਜੋ ਤੁਮਰੀ ਕਛੁ ਭੂਲ ਕਰੈ ਤਿਹ ਕੇ ਫੁਨਿ ਤੂ ਤਨ ਕੋ ਮਰਤਾ ਹੈ ॥੪੦੩॥
जो तुमरी कछु भूल करै तिह के फुनि तू तन को मरता है ॥४०३॥

हे परमेश्वरा! जो तुझा अवहेलना करतो, तू त्याचा नाश करणारा आहेस.���403.

ਸੁਨਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਸਤਕ੍ਰਿਤ ਕੀ ਉਪਮਾ ਤਬ ਕਾਮ ਸੁ ਧੇਨ ਗਊ ਚਲਿ ਆਈ ॥
सुनि कान्रह सतक्रित की उपमा तब काम सु धेन गऊ चलि आई ॥

जेव्हा कृष्ण आणि इंद्र बोलण्यात गुंतले होते, तेव्हा कामधेनू, गाय आली

ਆਇ ਕਰੀ ਉਪਮਾ ਹਰਿ ਕੀ ਬਹੁ ਭਾਤਿਨ ਸੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਡਾਈ ॥
आइ करी उपमा हरि की बहु भातिन सो कबि स्याम बडाई ॥

कवी श्याम म्हणतात की तिने कृष्णाची विविध प्रकारे स्तुती केली

ਗਾਵਤ ਹੀ ਗੁਨ ਕਾਨਰ ਕੇ ਇਕ ਕਿੰਕਰ ਆਇ ਗਈ ਹਰਿ ਪਾਈ ॥
गावत ही गुन कानर के इक किंकर आइ गई हरि पाई ॥

कृष्णाची स्तुती करून तिने परमेश्वराचा साक्षात्कार केला

ਸ੍ਯਾਮ ਕਰੋ ਉਪਮਾ ਕਹਿਯੋ ਪਤਿ ਸੋ ਉਪਮਾ ਬਹੁ ਭਾਤਿਨ ਭਾਈ ॥੪੦੪॥
स्याम करो उपमा कहियो पति सो उपमा बहु भातिन भाई ॥४०४॥

कवी म्हणतो की तिच्या अनुमोदनाने मनाला अनेक प्रकारे आकर्षित केले.404.

ਕਾਨਰ ਕੇ ਪਗ ਪੂਜਨ ਕੋ ਸਭ ਦੇਵਪੁਰੀ ਤਜਿ ਕੈ ਸੁਰ ਆਏ ॥
कानर के पग पूजन को सभ देवपुरी तजि कै सुर आए ॥

कृष्णाच्या चरणी नतमस्तक होण्यासाठी सर्व देव स्वर्ग सोडून तेथे आले

ਪਾਇ ਪਰੇ ਇਕ ਪੂਜਤ ਭੇ ਇਕ ਨਾਚ ਉਠੇ ਇਕ ਮੰਗਲ ਗਾਏ ॥
पाइ परे इक पूजत भे इक नाच उठे इक मंगल गाए ॥

कोणी त्याच्या पायाला स्पर्श करत आहे तर कोणी गाणी गात आहे आणि नाचत आहे

ਸੇਵ ਕਰੈ ਹਰਿ ਕੀ ਹਿਤ ਕੈ ਕਰਿ ਆਵਤ ਕੇਸਰ ਧੂਪ ਜਗਾਏ ॥
सेव करै हरि की हित कै करि आवत केसर धूप जगाए ॥

कुणी कुंकू, उदबत्ती, वात जाळण्याची सेवा करायला येत आहे

ਦੈਤਨ ਕੋ ਬਧ ਕੈ ਭਗਵਾਨ ਮਨੋ ਜਗ ਮੈ ਸੁਰ ਫੇਰਿ ਬਸਾਏ ॥੪੦੫॥
दैतन को बध कै भगवान मनो जग मै सुर फेरि बसाए ॥४०५॥

असे दिसते की भगवान (कृष्णाने) जगातून राक्षसांचा नाश करण्यासाठी पृथ्वी, देवांचे निवासस्थान बनवले होते.405.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਦੇਵ ਸਕ੍ਰ ਆਦਿਕ ਸਭੈ ਸਭ ਤਜਿ ਕੈ ਮਨਿ ਮਾਨ ॥
देव सक्र आदिक सभै सभ तजि कै मनि मान ॥

इंद्रासारख्या सर्व देवांनी मनातील सर्व अभिमान सोडला आहे

ਹ੍ਵੈ ਇਕਤ੍ਰ ਕਰਨੈ ਲਗੇ ਕ੍ਰਿਸਨ ਉਸਤਤੀ ਬਾਨਿ ॥੪੦੬॥
ह्वै इकत्र करनै लगे क्रिसन उसतती बानि ॥४०६॥

इंद्रासह देव कृष्णाचे स्तवन करण्यासाठी एकत्र आले, त्यांचा अभिमान विसरून.406.

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबिट

ਪ੍ਰੇਮ ਭਰੇ ਲਾਜ ਕੇ ਜਹਾਜ ਦੋਊ ਦੇਖੀਅਤ ਬਾਰਿ ਭਰੇ ਅਭ੍ਰਨ ਕੀ ਆਭਾ ਕੋ ਧਰਤ ਹੈ ॥
प्रेम भरे लाज के जहाज दोऊ देखीअत बारि भरे अभ्रन की आभा को धरत है ॥

कृष्णाचे डोळे प्रेमाच्या जहाजासारखे आहेत आणि सर्व अलंकारांचे अभिजातपणा गृहीत धरतात

ਸੀਲ ਕੇ ਹੈ ਸਿੰਧੁ ਗੁਨ ਸਾਗਰ ਉਜਾਗਰ ਕੇ ਨਾਗਰ ਨਵਲ ਨੈਨ ਦੋਖਨ ਹਰਤ ਹੈ ॥
सील के है सिंधु गुन सागर उजागर के नागर नवल नैन दोखन हरत है ॥

ते सौम्यतेचा सागर, गुणांचा सागर आणि लोकांचे दुःख दूर करणारे आहेत

ਸਤ੍ਰਨ ਸੰਘਾਰੀ ਇਹ ਕਾਨ੍ਰਹ ਅਵਤਾਰੀ ਜੂ ਕੇ ਸਾਧਨ ਕੋ ਦੇਹ ਦੂਖ ਦੂਰ ਕੋ ਕਰਤ ਹੈ ॥
सत्रन संघारी इह कान्रह अवतारी जू के साधन को देह दूख दूर को करत है ॥

कृष्णाचे डोळे हे शत्रूंना मारणारे आणि संतांचे दुःख दूर करणारे आहेत

ਮਿਤ੍ਰ ਪ੍ਰਤਿਪਾਰਕ ਏ ਜਗ ਕੇ ਉਧਾਰਕ ਹੈ ਦੇਖ ਕੈ ਦੁਸਟ ਜਿਹ ਜੀਯ ਤੇ ਜਰਤ ਹੈ ॥੪੦੭॥
मित्र प्रतिपारक ए जग के उधारक है देख कै दुसट जिह जीय ते जरत है ॥४०७॥

कृष्ण हा मित्रांचा पालनकर्ता आणि जगाचा परोपकारी रक्षणकर्ता आहे, ज्याला पाहून अत्याचारी लोकांच्या अंतःकरणात वेदना होतात.407.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਸੀਸ ਨਿਵਾਇ ਸਭੈ ਸੁਰ ਆਇਸੁ ਲੈ ਚਲ ਧਾਮਿ ਗਏ ਹੈ ॥
कान्रह को सीस निवाइ सभै सुर आइसु लै चल धामि गए है ॥

सर्व देवांनी कृष्णाची परवानगी घेऊन मस्तक टेकवले आणि आपापल्या निवासस्थानी गेले

ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਮ ਧਰਿਯੋ ਹਰਿ ਕੋ ਇਹ ਤੈ ਮਨ ਆਨੰਦ ਯਾਦ ਭਏ ਹੈ ॥
गोबिंद नाम धरियो हरि को इह तै मन आनंद याद भए है ॥

त्यांच्या आनंदात त्यांनी कृष्णाचे नाव गोविंद असे ठेवले आहे

ਰਾਤਿ ਪਰੇ ਚਲਿ ਕੈ ਭਗਵਾਨ ਸੁ ਡੇਰਨਿ ਆਪਨ ਬੀਚ ਅਏ ਹੈ ॥
राति परे चलि कै भगवान सु डेरनि आपन बीच अए है ॥

रात्र पडल्यावर कृष्णही आपल्या घरी परतला