श्री दसाम ग्रंथ

पान - 329


ਏਕ ਬਚੀ ਨ ਗਊ ਪੁਰ ਕੀ ਮਰਗੀ ਦੁਧਰੀ ਬਛਰੇ ਅਰੁ ਬਾਝਾ ॥
एक बची न गऊ पुर की मरगी दुधरी बछरे अरु बाझा ॥

दुभत्या गायी, वासरे आणि वांझ गायी देखील जगल्या नाहीत, सर्व मेल्या आहेत,

ਅਗ੍ਰਜ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਰੋਵਤ ਇਉ ਜਿਮ ਹੀਰ ਬਿਨਾ ਪਿਖਏ ਪਤਿ ਰਾਝਾ ॥੩੫੬॥
अग्रज स्याम के रोवत इउ जिम हीर बिना पिखए पति राझा ॥३५६॥

,,��� ते सर्व कृष्णापुढे प्रियकर रांज्याप्रमाणे त्याच्या प्रिय हीरशिवाय रडू लागले.356.

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबित,,

ਕਾਲੀ ਨਾਥ ਕੇਸੀ ਰਿਪੁ ਕਉਲ ਨੈਨ ਕਉਲ ਨਾਭਿ ਕਮਲਾ ਕੇ ਪਤਿ ਇਹ ਬਿਨਤੀ ਸੁਨੀਜੀਯੈ ॥
काली नाथ केसी रिपु कउल नैन कउल नाभि कमला के पति इह बिनती सुनीजीयै ॥

हे सर्प काली आणि राक्षसाचे शत्रू केशी! हे कमळ-डोळे! कमळ-न्यूक्लियस! आणि लक्ष्मीचा नवरा! आमची विनंती ऐका,

ਕਾਮ ਰੂਪ ਕੰਸ ਕੇ ਪ੍ਰਹਾਰੀ ਕਾਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭ ਕਾਮਿਨੀ ਕੇ ਕਾਮ ਕੇ ਨਿਵਾਰੀ ਕਾਮ ਕੀਜੀਯੈ ॥
काम रूप कंस के प्रहारी काजकारी प्रभ कामिनी के काम के निवारी काम कीजीयै ॥

तू प्रेमाच्या देवतेप्रमाणे सुंदर आहेस, कंसाचा नाश करणारा आहेस, सर्व कर्म करणारा आणि सर्व इच्छा पूर्ण करणारा आहेस, कृपा करून आमचेही कार्य कर.

ਕਉਲਾਸਨ ਪਤਿ ਕੁੰਭਕਾਨ ਕੇ ਮਰਈਯਾ ਕਾਲਨੇਮਿ ਕੇ ਬਧਈਯਾ ਐਸੀ ਕੀਜੈ ਜਾ ਤੇ ਜੀਜੀਯੈ ॥
कउलासन पति कुंभकान के मरईया कालनेमि के बधईया ऐसी कीजै जा ते जीजीयै ॥

तू लक्ष्मीचा पती आहेस, कुंभसुराचा वध करणारी आणि कालनेमी नावाच्या राक्षसाचा नाश करणारी आहेस.

ਕਾਰਮਾ ਹਰਨ ਕਾਜ ਸਾਧਨ ਕਰਤ ਤੁਮ ਕ੍ਰਿਪਾਨਿਧਿ ਦਾਸਨ ਅਰਜ ਸੁਨਿ ਲੀਜੀਯੈ ॥੩੫੭॥
कारमा हरन काज साधन करत तुम क्रिपानिधि दासन अरज सुनि लीजीयै ॥३५७॥

आमच्यासाठी असे कार्य कर, जेणेकरून आम्ही जिवंत राहू, हे परमेश्वरा! आपण इच्छेचे समाप्त करणारे आणि सर्व कार्ये सिद्ध करणारे आहात, कृपया आमची विनंती ऐका.���357.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਬੂੰਦਨ ਤੀਰਨ ਸੀ ਸਭ ਹੀ ਕੁਪ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਪੁਰ ਪੈ ਜਬ ਪਈਯਾ ॥
बूंदन तीरन सी सभ ही कुप कै ब्रिज के पुर पै जब पईया ॥

जेव्हा ब्रज नगरावर क्रोधाच्या बाणांसारखे थेंब पडले.

ਸੋਊ ਸਹੀ ਨ ਗਈ ਕਿਹ ਪੈ ਸਭ ਧਾਮਨ ਬੇਧਿ ਧਰਾ ਲਗਿ ਗਈਯਾ ॥
सोऊ सही न गई किह पै सभ धामन बेधि धरा लगि गईया ॥

पावसाचे थेंब ब्रजाच्या पृथ्वीवर बाणांप्रमाणे क्रोधाने पडले, जे कुणालाही सहन होत नव्हते, कारण ते घराघरांतून भेदून पृथ्वीवर पोहोचत होते.

ਸੋ ਪਿਖਿ ਗੋਪਨ ਨੈਨਨ ਸੋ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਕੇ ਅਗੂਆ ਪਹੁਚਈਯਾ ॥
सो पिखि गोपन नैनन सो बिनती हरि के अगूआ पहुचईया ॥

त्यांना डोळ्यांनी (थेंब) पाहून ग्वाल्यांनी श्रीकृष्णाजवळ जाऊन त्यांना विनंती केली

ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਹਮ ਪੈ ਮਘਵਾ ਹਮਰੀ ਤੁਮ ਰਛ ਕਰੋ ਉਠਿ ਸਈਯਾ ॥੩੫੮॥
कोप भरियो हम पै मघवा हमरी तुम रछ करो उठि सईया ॥३५८॥

हे गोपांनी स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहिले आणि कृष्णाला ही बातमी दिली, हे कृष्णा! इंद्र आमच्यावर रागावला आहे, कृपया आमचे रक्षण करा.���358.

ਦੀਸਤ ਹੈ ਨ ਕਹੂੰ ਅਰਣੋਦਿਤ ਘੇਰਿ ਦਸੋ ਦਿਸ ਤੇ ਘਨ ਆਵੈ ॥
दीसत है न कहूं अरणोदित घेरि दसो दिस ते घन आवै ॥

ढग येत आहेत, दहा दिशांनी वेढलेले आहेत आणि सूर्य कोठेही दिसत नाही

ਕੋਪ ਭਰੇ ਜਨੁ ਕੇਹਰਿ ਗਾਜਤ ਦਾਮਿਨਿ ਦਾਤ ਨਿਕਾਸਿ ਡਰਾਵੈ ॥
कोप भरे जनु केहरि गाजत दामिनि दात निकासि डरावै ॥

ढग सिंहासारखे गडगडत आहेत आणि प्रकाश दात दाखवून भयभीत करत आहेत

ਗੋਪਨ ਜਾਇ ਕਰੀ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਪੈ ਸੁਨੀਯੈ ਹਰਿ ਜੋ ਤੁਮ ਭਾਵੈ ॥
गोपन जाइ करी बिनती हरि पै सुनीयै हरि जो तुम भावै ॥

गोपांनी कृष्णाकडे जाऊन विनंती केली, हे कृष्णा, तुला जे आवडेल ते तू कर, कारण सिंहाने सिंहाचा सामना केला पाहिजे आणि

ਸਿੰਘ ਕੇ ਦੇਖਤ ਸਿੰਘਨ ਸ੍ਰਯਾਰ ਕਹੈ ਕੁਪ ਕੈ ਜਮ ਲੋਕ ਪਠਾਵੈ ॥੩੫੯॥
सिंघ के देखत सिंघन स्रयार कहै कुप कै जम लोक पठावै ॥३५९॥

मोठ्या क्रोधाने कोल्हाळांना यमाच्या निवासस्थानापर्यंत पोहोचवू नये.359.

ਕੋਪ ਭਰੇ ਹਮਰੇ ਪੁਰ ਮੈ ਬਹੁ ਮੇਘਨ ਕੇ ਇਹ ਠਾਟ ਠਟੇ ॥
कोप भरे हमरे पुर मै बहु मेघन के इह ठाट ठटे ॥

मोठ्या रागात ढगांचे पुंजके आपल्या शहरावर आले आहेत

ਜਿਹ ਕੋ ਗਜ ਬਾਹਨ ਲੋਕ ਕਹੈ ਜਿਨਿ ਪਬਨ ਕੇ ਪਰ ਕੋਪ ਕਟੇ ॥
जिह को गज बाहन लोक कहै जिनि पबन के पर कोप कटे ॥

ते सर्व त्या इंद्राने पाठवले आहेत, जो ऐरावता नावाच्या हत्तीवर स्वार होतो आणि ज्याने पर्वतांचे पंख तोडले होते.

ਤੁਮ ਹੋ ਕਰਤਾ ਸਭ ਹੀ ਜਗ ਕੇ ਤੁਮ ਹੀ ਸਿਰ ਰਾਵਨ ਕਾਟਿ ਸਟੇ ॥
तुम हो करता सभ ही जग के तुम ही सिर रावन काटि सटे ॥

पण तू सर्व जगाचा निर्माता आहेस आणि तू रावणाचे शीर कापलेस

ਤੁਮ ਸਿਯੋ ਫੁਨਿ ਦੇਖਿਤ ਗੋਪਨ ਕੋ ਘਨ ਘੋਰਿ ਡਰਾਵਤ ਕੋਪ ਲਟੇ ॥੩੬੦॥
तुम सियो फुनि देखित गोपन को घन घोरि डरावत कोप लटे ॥३६०॥

क्रोधाची आग सर्वांना घाबरवते, परंतु गोपांसाठी तुमच्यापेक्षा अधिक हितचिंतक कोण आहे?360.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਡੋ ਸੁਨਿ ਲੋਕ ਤੁਮੈ ਫੁਨਿ ਜਾਮ ਸੁ ਜਾਪ ਕਰੈ ਤੁਹ ਆਠੋ ॥
कान्रह बडो सुनि लोक तुमै फुनि जाम सु जाप करै तुह आठो ॥

�हे कृष्णा! तुम्ही सर्वांत ज्येष्ठ आहात आणि लोक तुमच्या नावाची पुनरावृत्ती करतात

ਨੀਰ ਹੁਤਾਸਨ ਭੂਮਿ ਧਰਾਧਰ ਥਾਪਿ ਕਰਿਯੋ ਤੁਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭ ਕਾਠੋ ॥
नीर हुतासन भूमि धराधर थापि करियो तुम ही प्रभ काठो ॥

तुम्ही सार्वभौम, अग्नी, पृथ्वी, पर्वत आणि वृक्ष इ. स्थापित केले आहेत.

ਬੇਦ ਦਏ ਕਰ ਕੈ ਤੁਮ ਹੀ ਜਗ ਮੈ ਛਿਨ ਤਾਤ ਭਯੋ ਜਬ ਘਾਠੋ ॥
बेद दए कर कै तुम ही जग मै छिन तात भयो जब घाठो ॥

*जगात जेव्हा जेव्हा ज्ञानाचा नाश झाला तेव्हा तुम्हीच लोकांना वेदांचे ज्ञान दिले.

ਸਿੰਧੁ ਮਥਿਯੋ ਤੁਮ ਹੀ ਤ੍ਰੀਯ ਹ੍ਵੈ ਕਰਿ ਦੀਨ ਸੁਰਾਸੁਰ ਅਮ੍ਰਿਤ ਬਾਟੋ ॥੩੬੧॥
सिंधु मथियो तुम ही त्रीय ह्वै करि दीन सुरासुर अम्रित बाटो ॥३६१॥

तू समुद्रमंथन केलेस आणि मोहिनीचे रूप धारण करून देव आणि दानवांमध्ये अमृताचे वाटप केलेस.���361.

ਗੋਪਨ ਫੇਰਿ ਕਹੀ ਮੁਖ ਤੇ ਬਿਨੁ ਤੈ ਹਮਰੋ ਕੋਊ ਅਉਰ ਨ ਆਡਾ ॥
गोपन फेरि कही मुख ते बिनु तै हमरो कोऊ अउर न आडा ॥

गोप पुन्हा म्हणाले, हे कृष्णा! तुझ्याशिवाय आम्हाला कोणाचा आधार नाही

ਮੇਘਨ ਮਾਰਿ ਬਿਥਾਰ ਡਰੋ ਕੁਪਿ ਬਾਲਕ ਮੂਰਤਿ ਜਿਉ ਤੁਮ ਗਾਡਾ ॥
मेघन मारि बिथार डरो कुपि बालक मूरति जिउ तुम गाडा ॥

ढगांच्या नाशामुळे आम्ही भयभीत झालो आहोत जसे लहान मूल एखाद्या भयानक चित्राला घाबरत आहे

ਮੇਘਨ ਕੋ ਪਿਖਿ ਰੂਪ ਭਯਾਨਕ ਬਹੁਤੁ ਡਰੈ ਫੁਨਿ ਜੀਉ ਅਸਾਡਾ ॥
मेघन को पिखि रूप भयानक बहुतु डरै फुनि जीउ असाडा ॥

ढगांचे भयानक रूप पाहून आपले हृदय खूप घाबरले आहे

ਕਾਨ੍ਰਹ ਅਬੈ ਪੁਸਤੀਨ ਹ੍ਵੈ ਆਪ ਉਤਾਰ ਡਰੋ ਸਭ ਗੋਪਨ ਜਾਡਾ ॥੩੬੨॥
कान्रह अबै पुसतीन ह्वै आप उतार डरो सभ गोपन जाडा ॥३६२॥

हे कृष्णा ! गोपांचे दुःख दूर करण्यास सज्ज व्हा.���362.

ਆਇਸੁ ਪਾਇ ਪੁਰੰਦਰ ਕੋ ਘਨਘੋਰ ਘਟਾ ਚਹੂੰ ਓਰ ਤੇ ਆਵੈ ॥
आइसु पाइ पुरंदर को घनघोर घटा चहूं ओर ते आवै ॥

इंद्राची परवानगी मिळाल्याने चारही बाजूंनी काळेपणा येतो.

ਕੈ ਕਰ ਕ੍ਰੁਧ ਕਿਧੋ ਮਨ ਮਧਿ ਬ੍ਰਿਜ ਊਪਰ ਆਨ ਕੈ ਬਹੁ ਬਲ ਪਾਵੈ ॥
कै कर क्रुध किधो मन मधि ब्रिज ऊपर आन कै बहु बल पावै ॥

इंद्राच्या आज्ञेने काळे ढग चारही दिशांनी वेढून ब्रजावर येऊन मन क्रोधित होऊन आपले सामर्थ्य दाखवत आहेत.

ਅਉ ਅਤਿ ਹੀ ਚਪਲਾ ਚਮਕੈ ਬਹੁ ਬੂੰਦਨ ਤੀਰਨ ਸੀ ਬਰਖਾਵੈ ॥
अउ अति ही चपला चमकै बहु बूंदन तीरन सी बरखावै ॥

प्रकाश चमकत आहे आणि पाण्याचे थेंब बाणांसारखे बरसत आहेत

ਗੋਪ ਕਹੈ ਹਮ ਤੇ ਭਈ ਚੂਕ ਸੁ ਯਾ ਤੇ ਹਮੈ ਗਰਜੈ ਔ ਡਰਾਵੈ ॥੩੬੩॥
गोप कहै हम ते भई चूक सु या ते हमै गरजै औ डरावै ॥३६३॥

गोप म्हणाले, "आम्ही इंद्राची पूजा न करण्यात चूक केली आहे, म्हणून ढगांचा गडगडाट होत आहे." 363.

ਆਜ ਭਯੋ ਉਤਪਾਤ ਬਡੋ ਡਰੁ ਸਮਾਨਿ ਸਭੈ ਹਰਿ ਪਾਸ ਪੁਕਾਰੇ ॥
आज भयो उतपात बडो डरु समानि सभै हरि पास पुकारे ॥

आज एक मोठा गुन्हा घडला आहे, म्हणून सर्वजण भयभीत होऊन कृष्णासाठी रडत म्हणाले,

ਕੋਪ ਕਰਿਯੋ ਹਮ ਪੈ ਮਘਵਾ ਤਿਹ ਤੇ ਬ੍ਰਿਜ ਪੈ ਬਰਖੇ ਘਨ ਭਾਰੇ ॥
कोप करियो हम पै मघवा तिह ते ब्रिज पै बरखे घन भारे ॥

इंद्र आपल्यावर रागावला आहे, म्हणून तो ब्रजावर मांजर आणि कुत्र्यांचा वर्षाव करत आहे

ਭਛਿ ਭਖਿਯੋ ਇਹ ਕੋ ਤੁਮ ਹੂ ਤਿਹ ਤੇ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਜਨ ਕੋਪਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥
भछि भखियो इह को तुम हू तिह ते ब्रिज के जन कोपि संघारे ॥

इंद्राच्या पूजेसाठी आणलेले साहित्य तू खाऊन टाकले आहेस, म्हणून तो मोठ्या रागाने ब्रजा लोकांचा नाश करतो आहे.

ਰਛਕ ਹੋ ਸਭ ਹੀ ਜਗ ਕੇ ਤੁਮ ਰਛ ਕਰੋ ਹਮਰੀ ਰਖਵਾਰੇ ॥੩੬੪॥
रछक हो सभ ही जग के तुम रछ करो हमरी रखवारे ॥३६४॥

हे परमेश्वरा! तूच सर्वांचा रक्षक आहेस, म्हणून आमचेही रक्षण कर.364.

ਹੋਇ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਅਬੈ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ਕੈ ਇਨ ਕੋ ਤੁਮ ਕਾਢੋ ॥
होइ क्रिपाल अबै भगवान क्रिपा करि कै इन को तुम काढो ॥

�हे परमेश्वरा! कृपया आम्हाला या ढगांपासून वाचवा

ਕੋਪ ਕਰਿਯੋ ਹਮ ਪੈ ਮਘਵਾ ਦਿਨ ਸਾਤ ਇਹਾ ਬਰਖਿਯੋ ਘਨ ਗਾਢੋ ॥
कोप करियो हम पै मघवा दिन सात इहा बरखियो घन गाढो ॥

इंद्र आपल्यावर रागावला आणि गेले सात दिवस इथे मुसळधार पाऊस पडत होता

ਭ੍ਰਾਤ ਬਲੀ ਇਨਿ ਰਛਨ ਕੋ ਤਬ ਹੀ ਕਰਿ ਕੋਪ ਭਯੋ ਉਠਿ ਠਾਢੋ ॥
भ्रात बली इनि रछन को तब ही करि कोप भयो उठि ठाढो ॥

बलराम भरत ताबडतोब उठले आणि रागाच्या भरात त्यांच्या (भागलेल्या) रक्षणासाठी उभे राहिले.

ਜੀਵ ਗਯੋ ਘਟ ਮੇਘਨ ਕੋ ਸਭ ਗੋਪਨ ਕੇ ਮਨ ਆਨੰਦ ਬਾਢੋ ॥੩੬੫॥
जीव गयो घट मेघन को सभ गोपन के मन आनंद बाढो ॥३६५॥

तेव्हा क्रोधित होऊन बलराम त्यांच्या रक्षणासाठी उठले आणि त्यांना उठलेले पाहून एकीकडे ढग भयभीत झाले तर दुसरीकडे गोपांच्या मनात आनंदाची भर पडली.365.

ਗੋਪਨ ਕੀ ਸੁਨ ਕੈ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਗੋਪ ਸਭੈ ਅਪਨੇ ਕਰਿ ਜਾਣੇ ॥
गोपन की सुन कै बिनती हरि गोप सभै अपने करि जाणे ॥

गोपांची विनंती ऐकून कृष्णाने सर्व गोपांना हाताच्या खुणा देऊन बोलावले

ਮੇਘਨ ਕੇ ਬਧਬੇ ਕਹੁ ਕਾਨ੍ਰਹ ਚਲਿਯੋ ਉਠਿ ਕੈ ਕਰਤਾ ਜੋਊ ਤਾਣੇ ॥
मेघन के बधबे कहु कान्रह चलियो उठि कै करता जोऊ ताणे ॥

शक्तिशाली कृष्ण ढगांना मारण्यासाठी पुढे सरसावला

ਤਾ ਛਬਿ ਕੇ ਜਸ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੇ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਪਹਿਚਾਣੇ ॥
ता छबि के जस उच महा कबि ने अपने मन मै पहिचाणे ॥

कवीने आपल्या मनातील त्या प्रतिमेचे मोठे यश असे मानले

ਇਉ ਚਲ ਗਯੋ ਜਿਮ ਸਿੰਘ ਮ੍ਰਿਗੀ ਪਿਖਿ ਆਇ ਹੈ ਜਾਨ ਕਿਧੋ ਮੂਹਿ ਡਾਣੇ ॥੩੬੬॥
इउ चल गयो जिम सिंघ म्रिगी पिखि आइ है जान किधो मूहि डाणे ॥३६६॥

या तमाशाचा आपल्या मनात विचार करून कवी म्हणतो, कृष्णाने तोंड उघडलेले हरणाला पाहून गर्जणाऱ्या सिंहाप्रमाणे हालचाल केली.���366.

ਮੇਘਨ ਕੇ ਬਧ ਕਾਜ ਚਲਿਯੋ ਭਗਵਾਨ ਕਿਧੋ ਰਸ ਭੀਤਰ ਰਤਾ ॥
मेघन के बध काज चलियो भगवान किधो रस भीतर रता ॥

मोठ्या रागाने कृष्ण ढगांचा नाश करण्यासाठी निघाला

ਰਾਮ ਭਯੋ ਜੁਗ ਤੀਸਰ ਮਧਿ ਮਰਿਯੋ ਤਿਨ ਰਾਵਨ ਕੈ ਰਨ ਅਤਾ ॥
राम भयो जुग तीसर मधि मरियो तिन रावन कै रन अता ॥

त्यांनी त्रेतायुगात रावणाचा राम म्हणून नाश केला होता

ਅਉਧ ਕੇ ਬੀਚ ਬਧੂ ਬਰਬੇ ਕਹੁ ਕੋਪ ਕੈ ਬੈਲ ਨਥੇ ਜਿਹ ਸਤਾ ॥
अउध के बीच बधू बरबे कहु कोप कै बैल नथे जिह सता ॥

त्याने सीतेसह औधवर शक्तिशाली राज्य केले होते

ਗੋਪਨ ਗੋਧਨ ਰਛਨ ਕਾਜ ਤੁਰਿਯੋ ਤਿਹ ਕੋ ਗਜ ਜਿਉ ਮਦ ਮਤਾ ॥੩੬੭॥
गोपन गोधन रछन काज तुरियो तिह को गज जिउ मद मता ॥३६७॥

तोच कृष्ण आज मादक हत्तीप्रमाणे गोप आणि गायींच्या रक्षणासाठी फिरला.367.