श्री दसाम ग्रंथ

पान - 339

ਰਾਜਤ ਜਾਹਿ ਮ੍ਰਿਗੀ ਪਤਿ ਨੈਨ ਬਿਰਾਜਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਸਮ ਮਾਛੀ ॥

राजत जाहि म्रिगी पति नैन बिराजत सुंदर है सम माछी ॥

त्यांचे डोळे डोईसारखे सुंदर आहेत आणि त्यांची निर्मिती आणि वैशिष्ट्ये माशासारखी आहेत

ਸੋਭਿਤ ਹੈ ਬ੍ਰਿਜ ਮੰਡਲ ਮੈ ਜਨੁ ਖੇਲਬੇ ਕਾਜਿ ਨਟੀ ਇਹ ਕਾਛੀ ॥

सोभित है ब्रिज मंडल मै जनु खेलबे काजि नटी इह काछी ॥

ब्रज मंडळात ते अशाप्रकारे शोभा वाढवत आहेत की जणू नर्तकांनी हा प्रकार खेळण्यासाठी धारण केला आहे.

ਦੇਖਨਿ ਹਾਰ ਕਿਧੌ ਭਗਵਾਨ ਦਿਖਾਵਤ ਭਾਵ ਹਮੈ ਹਿਯਾ ਆਛੀ ॥੪੫੩॥

देखनि हार किधौ भगवान दिखावत भाव हमै हिया आछी ॥४५३॥

ते ब्रजाच्या भटक्या स्त्री नर्तकांप्रमाणे खेळकर आहेत आणि कृष्णाला पाहण्याच्या बहाण्याने ते मोहक हावभाव दाखवत आहेत.453.

ਸੋਹਤ ਹੈ ਸਭ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਦ੍ਰਿਗ ਅੰਜਨ ਆਜੇ ॥

सोहत है सभ गोपिन के कबि स्याम कहै द्रिग अंजन आजे ॥

कवी श्याम म्हणतात की सर्व गोपींमध्ये कृष्ण प्रभावी दिसत आहे, त्याच्या डोळ्यात सुरमा आहे.

ਕਉਲਨ ਕੀ ਜਨੁ ਸੁਧਿ ਪ੍ਰਭਾ ਸਰ ਸੁੰਦਰ ਸਾਨ ਕੇ ਊਪਰਿ ਮਾਜੇ ॥

कउलन की जनु सुधि प्रभा सर सुंदर सान के ऊपरि माजे ॥

कमळ-फुलांच्या निखळ सौंदर्यासारखे त्याचे सौंदर्य पाहिले जात आहे

ਬੈਠਿ ਘਰੀ ਇਕ ਮੈ ਚਤੁਰਾਨਨ ਮੈਨ ਕੇ ਤਾਤ ਬਨੇ ਕਸਿ ਸਾਜੇ ॥

बैठि घरी इक मै चतुरानन मैन के तात बने कसि साजे ॥

असे दिसते की ब्रह्मदेवाने त्याला प्रेमाच्या देवाचा भाऊ म्हणून निर्माण केले आहे आणि तो इतका सुंदर आहे की तो योगींच्या मनालाही मोहित करतो.

ਮੋਹਤਿ ਹੈ ਮਨ ਜੋਗਨ ਕੇ ਫੁਨਿ ਜੋਗਨ ਕੇ ਗਨ ਬੀਚ ਕਲਾ ਜੇ ॥੪੫੪॥

मोहति है मन जोगन के फुनि जोगन के गन बीच कला जे ॥४५४॥

गोपींनी वेढलेला अद्वितीय सौंदर्याचा कृष्ण, योगिनींनी वेढलेल्या गणासारखा दिसतो.454.

ਠਾਢਿ ਹੈ ਕਾਨ੍ਰਹ ਸੋਊ ਮਹਿ ਗੋਪਿਨ ਜਾਹਿ ਕੋ ਅੰਤ ਮੁਨੀ ਨਹਿ ਬੂਝੇ ॥

ठाढि है कान्रह सोऊ महि गोपिन जाहि को अंत मुनी नहि बूझे ॥

तो कान त्या गोपींमध्ये उभा आहे ज्याचा अंत ऋषीसुद्धा विझवू शकले नाहीत.

ਕੋਟਿ ਕਰੈ ਉਪਮਾ ਬਹੁ ਬਰਖਨ ਨੈਨਨ ਸੋ ਤਉ ਨੈਕੁ ਨ ਸੂਝੇ ॥

कोटि करै उपमा बहु बरखन नैनन सो तउ नैकु न सूझे ॥

तोच कृष्ण गोपींच्या मध्ये उभा आहे, ज्याचा अंत ऋषीमुनींना समजू शकला नाही, लाखो लोक त्यांची अनेक वर्षे स्तुती करतात, तरीही ते डोळ्यांनी थोडेसेही समजू शकत नाहीत.

ਤਾਹੀ ਕੇ ਅੰਤਿ ਲਖੈਬੇ ਕੇ ਕਾਰਨ ਸੂਰ ਘਨੈ ਰਨ ਭੀਤਰ ਜੂਝੇ ॥

ताही के अंति लखैबे के कारन सूर घनै रन भीतर जूझे ॥

त्याच्या मर्यादा जाणून घेण्यासाठी अनेक योद्धे रणांगणात शौर्याने लढले आहेत

ਸੋ ਬ੍ਰਿਜ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਭਗਵਾਨ ਤ੍ਰੀਆ ਗਨ ਮੈ ਰਸ ਬੈਨ ਅਰੂਝੇ ॥੪੫੫॥

सो ब्रिज भूमि बिखै भगवान त्रीआ गन मै रस बैन अरूझे ॥४५५॥

आणि आज तोच कृष्ण ब्रजात गोपींशी प्रेममय संवादात गढून गेला आहे.455.

ਕਾਨਰ ਕੇ ਨਿਕਟੈ ਜਬ ਹੀ ਸਭ ਹੀ ਗੁਪੀਆ ਮਿਲਿ ਸੁੰਦਰ ਗਈਯਾ ॥

कानर के निकटै जब ही सभ ही गुपीआ मिलि सुंदर गईया ॥

जेव्हा सर्व सुंदर गोपी एकत्र कृष्णाकडे गेल्या.

ਸੋ ਹਰਿ ਮਧਿ ਸਸਾਨਨ ਪੇਖਿ ਸਭੈ ਫੁਨਿ ਕੰਦ੍ਰਪ ਬੇਖ ਬਨਈਆ ॥

सो हरि मधि ससानन पेखि सभै फुनि कंद्रप बेख बनईआ ॥

जेव्हा सर्व गोपी कृष्णाजवळ पोहोचल्या तेव्हा त्या कृष्णाचे चंद्रमुख पाहून प्रेमाच्या देवाशी एकरूप झाल्या.

ਲੈ ਮੁਰਲੀ ਅਪਨੇ ਕਰਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਿਧੌ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਸਾਥ ਬਜਈਯਾ ॥

लै मुरली अपने करि कान्रह किधौ अति ही हित साथ बजईया ॥

मुरली हातात घेऊन कान्ह मोठ्या आवडीने खेळला,

ਘੰਟਕ ਹੇਰਕ ਜਿਉ ਪਿਖ ਕੈ ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਮੁਹਿ ਜਾਤ ਸੁ ਹੈ ਠਹਰਈਯਾ ॥੪੫੬॥

घंटक हेरक जिउ पिख कै म्रिगनी मुहि जात सु है ठहरईया ॥४५६॥

कृष्णाने आपली बासरी हातात घेऊन त्यावर वाजवल्यावर सर्व गोपी हरिणांप्रमाणेच शिंगाचा आवाज ऐकत भावविहीन झाल्या.४५६.

ਮਾਲਸਿਰੀ ਅਰੁ ਰਾਮਕਲੀ ਸੁਭ ਸਾਰੰਗ ਭਾਵਨ ਸਾਥ ਬਸਾਵੈ ॥

मालसिरी अरु रामकली सुभ सारंग भावन साथ बसावै ॥

(कान) मलासिरी, रामकली आणि सारंग राग (मुरळीतील) शुभतेने वाजवतात.

ਜੈਤਸਿਰੀ ਅਰੁ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਬਿਲਾਵਲ ਕੀ ਧੁਨਿ ਕੂਕ ਸੁਨਾਵੈ ॥

जैतसिरी अरु सुध मलार बिलावल की धुनि कूक सुनावै ॥

त्यानंतर कृष्णाने मालश्री, रामकली, सारंग, जैतश्री, शुद्ध मल्हार, बिलावल इत्यादी वाद्य वाजवले.

ਲੈ ਮੁਰਲੀ ਅਪੁਨੇ ਕਰਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਿਧੌ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਸਾਥ ਬਜਾਵੈ ॥

लै मुरली अपुने करि कान्रह किधौ अति ही हित साथ बजावै ॥

कान हातात बासरी घेतो आणि मोठ्या आवडीने वाजवतो (त्याचा आवाज ऐकून).

ਪਉਨ ਚਲੈ ਨ ਰਹੈ ਜਮੁਨਾ ਥਿਰ ਮੋਹਿ ਰਹੈ ਧੁਨਿ ਜੋ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥੪੫੭॥

पउन चलै न रहै जमुना थिर मोहि रहै धुनि जो सुनि पावै ॥४५७॥

कृष्णाच्या बासरीचे मधुर सूर ऐकून वाराही गतिहीन झाला आणि यमुनाही मोहात थांबल्यासारखी वाटली.४५७.

ਸੁਨ ਕੇ ਮੁਰਲੀ ਧੁਨਿ ਕਾਨਰ ਕੀ ਸਭ ਗੋਪਿਨ ਕੀ ਸਭ ਸੁਧਿ ਛੁਟੀ ॥

सुन के मुरली धुनि कानर की सभ गोपिन की सभ सुधि छुटी ॥

कृष्णाच्या बासरीचा आवाज ऐकून सर्व गोपींचे भान हरपले

ਸਭ ਛਾਡਿ ਚਲੀ ਅਪਨੇ ਗ੍ਰਿਹ ਕਾਰਜ ਕਾਨ੍ਰਹ ਹੀ ਕੀ ਧੁਨਿ ਸਾਥ ਜੁਟੀ ॥

सभ छाडि चली अपने ग्रिह कारज कान्रह ही की धुनि साथ जुटी ॥

त्यांनी आपले घरकाम सोडून दिले, कृष्णाच्या बासरीच्या सुरात गढून गेलेले कवी श्याम म्हणतात की, यावेळी कृष्ण सर्वांच्या भ्रांतीप्रमाणे प्रकट झाला आणि फसलेल्या गोपींची समजूत पूर्ण झाली.

ਠਗਨੀ ਸੁਰ ਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਨ ਅੰਤਰ ਕੀ ਸਭ ਮਤਿ ਲੁਟੀ ॥

ठगनी सुर है कबि स्याम कहै इन अंतर की सभ मति लुटी ॥

कवी श्याम म्हणतात, (बासरीच्या) आवाजाने या गोपींची मनःशांती लुटली आहे.

ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਸਮ ਹੈ ਚਲਤ ਯੌ ਇਨ ਕੇ ਮਗ ਲਾਜ ਕੀ ਬੇਲ ਤਰਾਕ ਤੁਟੀ ॥੪੫੮॥

म्रिगनी सम है चलत यौ इन के मग लाज की बेल तराक तुटी ॥४५८॥

गोपी जसे चालत आहेत आणि कृष्णाचे सूर ऐकून त्यांच्या लाजेचा लता चटकन तुटला.458.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰ ਰਹੀ ਤ੍ਰਿਯਾ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਕਬਿ ਹੋਇ ਇਕਾਠੀ ॥

कान्रह को रूप निहार रही त्रिया स्याम कहै कबि होइ इकाठी ॥

महिला एकत्र जमून कृष्णाचे रूप पाहत आहेत

ਜਿਉ ਸੁਰ ਕੀ ਧੁਨਿ ਕੌ ਸੁਨ ਕੈ ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਚਲਿ ਆਵਤ ਜਾਤ ਨ ਨਾਠੀ ॥

जिउ सुर की धुनि कौ सुन कै म्रिगनी चलि आवत जात न नाठी ॥

शिंगाचा आवाज ऐकून हरणाप्रमाणे हालचाल करत ते कृष्णाच्या चारही बाजूंनी फिरत आहेत

ਮੈਨ ਸੋ ਮਤ ਹ੍ਵੈ ਕੂਦਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਸੁ ਛੋਰਿ ਮਨੋ ਸਭ ਲਾਜ ਕੀ ਗਾਠੀ ॥

मैन सो मत ह्वै कूदत कान्रह सु छोरि मनो सभ लाज की गाठी ॥

वासनेत लीन होऊन त्यांची लाज सोडली

ਗੋਪਿਨ ਕੋ ਮਨੁ ਯੌ ਚੁਰਿ ਗਯੋ ਜਿਮ ਖੋਰਰ ਪਾਥਰ ਪੈ ਚਰਨਾਠੀ ॥੪੫੯॥

गोपिन को मनु यौ चुरि गयो जिम खोरर पाथर पै चरनाठी ॥४५९॥

दगडावर चंदन घासल्यासारखे त्यांचे मन पळवून नेलेले दिसते.459.

ਹਸਿ ਬਾਤ ਕਰੈ ਹਰਿ ਸੋ ਗੁਪੀਆ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜਿਨ ਭਾਗ ਬਡੇ ॥

हसि बात करै हरि सो गुपीआ कबि स्याम कहै जिन भाग बडे ॥

अत्यंत भाग्यवान गोपी कृष्णाशी हसतमुखाने बोलत आहेत, त्या सर्व कृष्णाला पाहून मंत्रमुग्ध होत आहेत.

ਮੋਹਿ ਸਭੈ ਪ੍ਰਗਟਿਯੋ ਇਨ ਕੋ ਪਿਖ ਕੈ ਹਰਿ ਪਾਪਨ ਜਾਲ ਲਡੇ ॥

मोहि सभै प्रगटियो इन को पिख कै हरि पापन जाल लडे ॥

कृष्णाने ब्रजातील स्त्रियांच्या मनात खोलवर प्रवेश केला आहे

ਕ੍ਰਿਸਨੰ ਤਨ ਮਧਿ ਬਧੂ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਮਨ ਹ੍ਵੈ ਕਰਿ ਆਤੁਰ ਅਤਿ ਗਡੇ ॥

क्रिसनं तन मधि बधू ब्रिज की मन ह्वै करि आतुर अति गडे ॥

ब्रजच्या स्त्रियांचे मन अत्यंत आतुर झाले आणि कृष्णाच्या शरीरात लीन झाले.

ਸੋਊ ਸਤਿ ਕਿਧੋ ਮਨ ਜਾਹਿ ਗਡੇ ਸੁ ਅਧੰਨਿ ਜਿਨੋ ਮਨ ਹੈ ਅਗਡੇ ॥੪੬੦॥

सोऊ सति किधो मन जाहि गडे सु अधंनि जिनो मन है अगडे ॥४६०॥

ज्यांच्या मनात कृष्ण वास करतो, त्यांना वास्तवाचे ज्ञान प्राप्त झाले आहे आणि ज्यांच्या मनात कृष्ण अजून स्थिर झालेला नाही, ते देखील भाग्यवान आहेत, कारण त्यांनी प्रेमाच्या असह्य वेदनांपासून स्वतःला वाचवले आहे.460.

ਨੈਨ ਚੁਰਾਇ ਮਹਾ ਸੁਖ ਪਾਇ ਕਛੂ ਮੁਸਕਾਇ ਭਯੋ ਹਰਿ ਠਾਢੋ ॥

नैन चुराइ महा सुख पाइ कछू मुसकाइ भयो हरि ठाढो ॥

डोळे चोरून किंचित हसत कृष्ण तिथे उभा आहे

ਮੋਹਿ ਰਹੀ ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਮ ਸਭੈ ਅਤਿ ਹੀ ਤਿਨ ਕੈ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਬਾਢੋ ॥

मोहि रही ब्रिज बाम सभै अति ही तिन कै मनि आनंद बाढो ॥

हे पाहून आणि त्यांच्या मनातील आनंद वाढल्याने ब्रजाच्या स्त्रिया मोहित झाल्या

ਜਾ ਭਗਵਾਨ ਕਿਧੋ ਸੀਯ ਜੀਤ ਕੈ ਮਾਰਿ ਡਰਿਯੋ ਰਿਪੁ ਰਾਵਨ ਗਾਢੋ ॥

जा भगवान किधो सीय जीत कै मारि डरियो रिपु रावन गाढो ॥

सीतेचा पराभव करून रावणसारख्या बलाढ्य शत्रूचा वध करणारा परमेश्वर.

ਤਾ ਭਗਵਾਨ ਕਿਧੋ ਮੁਖ ਤੇ ਮੁਕਤਾ ਨੁਕਤਾ ਸਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾਢੋ ॥੪੬੧॥

ता भगवान किधो मुख ते मुकता नुकता सम अंम्रित काढो ॥४६१॥

ज्या भगवानांनी आपला भयंकर शत्रू रावणाचा वध करून सीतेवर विजय मिळवला होता, तोच परमेश्वर यावेळी रत्नांसारखा सुंदर आणि अमृतासारखा गोड आवाज निर्माण करत आहे.461.