श्री दसाम ग्रंथ

पान - 341


ਪਉਨ ਚਲੈ ਨ ਰਹੈ ਜਮੁਨਾ ਥਿਰ ਮੋਹਿ ਰਹੈ ਧੁਨਿ ਜੋ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥੪੭੪॥
पउन चलै न रहै जमुना थिर मोहि रहै धुनि जो सुनि पावै ॥४७४॥

आपली बासरी हातात घेऊन कृष्ण त्यावर वाजवत आहेत आणि त्याचा आवाज ऐकून वारा आणि यमुना स्थिर झाल्या आहेत, जो कोणी त्याचा सूर ऐकतो तो मोहित होतो.474.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਜਾਵਤ ਹੈ ਸੁਰ ਸੋ ਫੁਨਿ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਜੋਊ ਭਾਵੈ ॥
कान्रह बजावत है सुर सो फुनि गोपिन के मन मै जोऊ भावै ॥

गोपींना आवडेल ती बासरी कृष्ण वाजवत आहे

ਰਾਮਕਲੀ ਅਰੁ ਸੁਧ ਮਲ੍ਰਹਾਰ ਬਿਲਾਵਲ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਠਟ ਪਾਵੈ ॥
रामकली अरु सुध मल्रहार बिलावल की अति ही ठट पावै ॥

बासरीचा आवाज ऐकून रामकली, शुद्ध मल्हार आणि बिलावल अत्यंत आकर्षक पद्धतीने वाजवले जात आहेत.

ਰੀਝਿ ਰਹੈ ਸੁ ਸੁਰੀ ਅਸੁਰੀ ਮ੍ਰਿਗ ਛਾਡਿ ਮ੍ਰਿਗੀ ਬਨ ਕੀ ਚਲਿ ਆਵੈ ॥
रीझि रहै सु सुरी असुरी म्रिग छाडि म्रिगी बन की चलि आवै ॥

देव-कन्नस आणि दानव-कन्नस (त्याचे ऐकून) आनंदित झाले आणि बाणाचे हरीण हरण सोडून (कान्हाकडे) धावत आले.

ਸੋ ਮੁਰਲੀ ਮਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਬੀਨ ਮਨੋ ਕਰਿ ਰਾਗਨ ਰੂਪ ਦਿਖਾਵੈ ॥੪੭੫॥
सो मुरली महि स्याम प्रबीन मनो करि रागन रूप दिखावै ॥४७५॥

देव आणि दानवांच्या बायका सर्व प्रसन्न होत आहेत आणि वनातील कृत्ये आपापल्या हरीणांचा त्याग करून धावत येत आहेत. कृष्ण बासरी वाजवण्यात इतका निपुण आहे की तो अक्षरशः संगीताच्या पद्धती स्वतःच प्रकट करतो.475.

ਸੁਨ ਕੈ ਮੁਰਲੀ ਧੁਨਿ ਕਾਨਰ ਕੀ ਮਨ ਮੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਰੀਝਿ ਰਹੀ ਹੈ ॥
सुन कै मुरली धुनि कानर की मन मै सभ ग्वारिन रीझि रही है ॥

कान्हाच्या मुरलीचे संगीत ऐकून सर्व गोपी आपल्या अंत:करणात आनंदित होत आहेत.

ਜੋ ਗ੍ਰਿਹ ਲੋਗਨ ਬਾਤ ਕਹੀ ਤਿਨ ਹੂੰ ਫੁਨਿ ਊਪਰਿ ਸੀਸ ਸਹੀ ਹੈ ॥
जो ग्रिह लोगन बात कही तिन हूं फुनि ऊपरि सीस सही है ॥

बासरीचा नाद ऐकून सर्व गोपी प्रसन्न होत आहेत आणि लोकांच्या सर्व प्रकारच्या बोलण्या हळूवारपणे सहन करत आहेत.

ਸਾਮੁਹਿ ਧਾਇ ਚਲੀ ਹਰਿ ਕੇ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੀ ਹੈ ॥
सामुहि धाइ चली हरि के उपमा तिह की कबि स्याम कही है ॥

ते कृष्णापुढे धावून आले आहेत. श्याम कवींनी त्यांची उपमा अशी सांगितली आहे,

ਮਾਨਹੁ ਪੇਖਿ ਸਮਸਨ ਕੇ ਮੁਖ ਧਾਇ ਚਲੀ ਮਿਲਿ ਜੂਥ ਅਹੀ ਹੈ ॥੪੭੬॥
मानहु पेखि समसन के मुख धाइ चली मिलि जूथ अही है ॥४७६॥

ते कृष्णाकडे धावत आहेत जसे की लाल किड्यांच्या सर्पांच्या मेळाव्यात.476.

ਜਿਨਿ ਰੀਝਿ ਬਿਭੀਛਨ ਰਾਜੁ ਦਯੋ ਕੁਪ ਕੈ ਦਸ ਸੀਸ ਦਈ ਜਿਨਿ ਪੀੜਾ ॥
जिनि रीझि बिभीछन राजु दयो कुप कै दस सीस दई जिनि पीड़ा ॥

ज्याने प्रसन्न होऊन विभीषणाला राज्य दिले व क्रोधित होऊन त्याने रावणाचा नाश केला.

ਮਾਰੁਤ ਹ੍ਵੈ ਦਲ ਦੈਤਨ ਕੋ ਛਿਨ ਮੈ ਘਨ ਸੋ ਕਰ ਦੀਨ ਉਝੀੜਾ ॥
मारुत ह्वै दल दैतन को छिन मै घन सो कर दीन उझीड़ा ॥

जो राक्षसी शक्तींना एका क्षणात चिरतो, त्यांचा अपमान करतो

ਜਾਹਿ ਮਰਿਯੋ ਮੁਰ ਨਾਮ ਮਹਾ ਸੁਰ ਆਪਨ ਹੀ ਲੰਘਿ ਮਾਰਗੁ ਭੀੜਾ ॥
जाहि मरियो मुर नाम महा सुर आपन ही लंघि मारगु भीड़ा ॥

ज्याने एका अरुंद वाटेवरून मुर नावाच्या मोठ्या राक्षसाचा वध केला.

ਸੋ ਫੁਨਿ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਸੰਗਿ ਗੋਪਿਨ ਕੈ ਸੁ ਕਰੈ ਰਸ ਕ੍ਰੀੜਾ ॥੪੭੭॥
सो फुनि भूमि बिखै ब्रिज की संगि गोपिन कै सु करै रस क्रीड़ा ॥४७७॥

ज्याने मुर नावाच्या राक्षसाचा वध केला, तोच कृष्ण आता ब्रजात गोपींसोबत रसिक खेळात गढून गेला आहे.

ਖੇਲਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਸੋਊ ਤਿਨ ਸੋ ਜਿਹ ਕੀ ਸੁ ਕਰੈ ਸਭ ਹੀ ਜਗ ਜਾਤ੍ਰਾ ॥
खेलत कान्रह सोऊ तिन सो जिह की सु करै सभ ही जग जात्रा ॥

तोच कान्हा त्यांच्याशी खेळत असतो, ज्याचे सर्व जग तीर्थ करते (म्हणजे दर्शन).

ਸੋ ਸਭ ਹੀ ਜਗ ਕੋ ਪਤਿ ਹੈ ਤਿਨ ਜੀਵਨ ਕੇ ਬਲ ਕੀ ਪਰ ਮਾਤ੍ਰਾ ॥
सो सभ ही जग को पति है तिन जीवन के बल की पर मात्रा ॥

तोच कृष्ण रम्य खेळात लीन आहे, ज्याचे सर्व जगाने कौतुक केले, तो सर्व जगाचा स्वामी आहे आणि सर्व जगाच्या जीवनाचा आधार आहे.

ਰਾਮ ਹ੍ਵੈ ਰਾਵਨ ਸੋ ਜਿਨ ਹੂੰ ਕੁਪਿ ਜੁਧ ਕਰਿਯੋ ਕਰਿ ਕੈ ਪ੍ਰਮ ਛਾਤ੍ਰਾ ॥
राम ह्वै रावन सो जिन हूं कुपि जुध करियो करि कै प्रम छात्रा ॥

क्षत्रियाचे कर्तव्य पार पाडत अत्यंत संतापलेल्या रामाच्या रूपात त्यांनी रावणाशी युद्ध पुकारले होते.

ਸੋ ਹਰਿ ਬੀਚ ਅਹੀਰਿਨ ਕੇ ਕਰਿਬੇ ਕਹੁ ਕਉਤੁਕ ਕੀਨ ਸੁ ਨਾਤ੍ਰਾ ॥੪੭੮॥
सो हरि बीच अहीरिन के करिबे कहु कउतुक कीन सु नात्रा ॥४७८॥

तोच गोपींबरोबर खेळात लीन होतो.478.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਬੈ ਕ੍ਰਿਸਨ ਸੰਗ ਗੋਪੀਅਨ ਕਰੀ ਮਾਨੁਖੀ ਬਾਨ ॥
जबै क्रिसन संग गोपीअन करी मानुखी बान ॥

जेव्हा गोपींनी कृष्णाशी मानवतेने (म्हणजे एकत्र) वर्तन केले.

ਸਭ ਗੋਪੀ ਤਬ ਯੌ ਲਖਿਯੋ ਭਯੋ ਬਸ੍ਰਯ ਭਗਵਾਨ ॥੪੭੯॥
सभ गोपी तब यौ लखियो भयो बस्रय भगवान ॥४७९॥

कृष्ण जेव्हा गोपींशी पुरुषांसारखे वागले तेव्हा सर्व गोपींनी आपल्या मनात विश्वास ठेवला की त्यांनी भगवान (कृष्णाला) वश केले आहे.479.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਾਨ੍ਰਹ ਤਬੈ ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਤਬ ਹੀ ਫੁਨਿ ਅੰਤ੍ਰ ਧਿਆਨ ਹ੍ਵੈ ਗਈਯਾ ॥
कान्रह तबै संग गोपिन के तब ही फुनि अंत्र धिआन ह्वै गईया ॥

मग कृष्ण पुन्हा गोपींपासून अलिप्त होऊन अदृश्य झाला

ਖੇ ਕਹ ਗਯੋ ਧਰਨੀ ਧਸਿ ਗਯੋ ਕਿਧੋ ਮਧਿ ਰਹਿਯੋ ਸਮਝਿਯੋ ਨਹੀ ਪਈਯਾ ॥
खे कह गयो धरनी धसि गयो किधो मधि रहियो समझियो नही पईया ॥

तो आकाशात गेला किंवा पृथ्वीत घुसला किंवा केवळ लटकून राहिला, हे सत्य कोणीही समजू शकले नाही.

ਗੋਪਿਨ ਕੀ ਜਬ ਯੌ ਗਤਿ ਭੀ ਤਬ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਇਯਾ ॥
गोपिन की जब यौ गति भी तब ता छबि को कबि स्याम कहइया ॥

जेव्हा गोपींची अशी अवस्था झाली तेव्हा कवी श्यामने त्यांची प्रतिमा म्हटले (अशा प्रकारे)