श्री दसाम ग्रंथ

पान - 509


ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਜੁਧ ਸਮੈ ਅਰਿ ਅਉਰ ਨ ਆਂਖਨ ਅਗ੍ਰਜ ਆਨਿਯੋ ॥
स्री ब्रिज नाइक जुध समै अरि अउर न आंखन अग्रज आनियो ॥

हे जाणून राजाने त्याला वीर मानले

ਮੰਤ੍ਰਨ ਹੇਰਿ ਸਭੈ ਹਰਿ ਕੋ ਬਰੁ ਲਾਇਕ ਹੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਖਾਨਿਯੋ ॥
मंत्रन हेरि सभै हरि को बरु लाइक है इह भाति बखानियो ॥

मंत्र्यांनी कृष्णाकडे पाहत त्याला योग्य सामना म्हणून वर्णन केले

ਅਉਧ ਕੇ ਰਾਇ ਤਬੈ ਅਪੁਨੇ ਮਨ ਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਮਹਾ ਸੁਖੁ ਮਾਨਿਯੋ ॥੨੧੦੯॥
अउध के राइ तबै अपुने मन मै कबि स्याम महा सुखु मानियो ॥२१०९॥

मग कवी श्यामच्या म्हणण्यानुसार औधच्या राजाला परम आनंद वाटला.2109.

ਕਰਮਨ ਮੈ ਦਿਜ ਸ੍ਰੇਸਟ ਜੁ ਥੇ ਜਬ ਸੋ ਇਹ ਭੂਪ ਸਭਾ ਹੂੰ ਮੈ ਆਏ ॥
करमन मै दिज स्रेसट जु थे जब सो इह भूप सभा हूं मै आए ॥

जे ब्राह्मण धार्मिक कर्म करण्यात श्रेष्ठ होते, ते या राजसभेत आले.

ਦੈ ਕੈ ਅਸੀਸ ਨ੍ਰਿਪੋਤਮ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਇਹ ਬੈਨ ਸੁਨਾਏ ॥
दै कै असीस न्रिपोतम को कबि स्याम भनै इह बैन सुनाए ॥

प्रतिष्ठित ब्राह्मण, वैदिक कर्मकांडात निर्यात, दरबारात आले आणि राजाला आशीर्वाद देत त्यांनी हे शब्द सांगितले,

ਜਾ ਦੁਹਿਤਾ ਕੇ ਸੁਨੋ ਤੁਮ ਹੇਤੁ ਘਨੇ ਦਿਜ ਦੇਸਨ ਦੇਸ ਪਠਾਏ ॥
जा दुहिता के सुनो तुम हेतु घने दिज देसन देस पठाए ॥

हे राजन! ऐका, कन्येसाठी तू अनेक ब्राह्मणांना निरनिराळ्या देशांत पाठवलेस.

ਸੋ ਤੁਮ ਰਾਇ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਬਰੁ ਲਾਇਕ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਪਾਏ ॥੨੧੧੦॥
सो तुम राइ अचानक ही बरु लाइक स्री ब्रिज नाइक पाए ॥२११०॥

“हे राजा! या कन्येसाठी योग्य जुळणी शोधण्यासाठी तुम्ही ब्राह्मणांना निरनिराळ्या देशांत पाठवले होते, पण आज सुदैवाने ती जुळणी मिळाली आहे.” 2110.

ਯੌ ਸੁਨਿ ਕੈ ਬਤੀਯਾ ਤਿਨ ਕੀ ਚਿਤ ਕੇ ਨ੍ਰਿਪ ਬੀਚ ਹੁਲਾਸ ਬਢੈ ਕੈ ॥
यौ सुनि कै बतीया तिन की चित के न्रिप बीच हुलास बढै कै ॥

त्यांचे असे बोलणे ऐकून राजा चितेत उत्तेजित झाला

ਦਾਜ ਦਯੋ ਜਿਹ ਅੰਤ ਨ ਆਵਤ ਬਾਜਨ ਦ੍ਵਾਰ ਅਨੇਕ ਬਜੈ ਕੈ ॥
दाज दयो जिह अंत न आवत बाजन द्वार अनेक बजै कै ॥

ब्राह्मणांचे हे बोलणे ऐकून राजाने प्रसन्न होऊन वाद्ये वाजवली व नाना प्रकारचा हुंडा दिला.

ਬਿਪ੍ਰਨ ਦੀਨ ਘਨੀ ਦਛਨਾ ਸੁਖੁ ਪਾਇ ਕਿਤੈ ਜਦੁਬੀਰ ਚਿਤੈ ਕੈ ॥
बिप्रन दीन घनी दछना सुखु पाइ कितै जदुबीर चितै कै ॥

त्यांनी ब्राह्मणांचा खूप आदर केला आहे आणि श्रीकृष्णाचे दर्शन करून त्यांना चित्त आनंद मिळाला आहे.

ਸੁੰਦਰ ਜੋ ਆਪਨੀ ਦੁਹਿਤਾ ਸੁ ਦਈ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗਿ ਪਠੈ ਕੈ ॥੨੧੧੧॥
सुंदर जो आपनी दुहिता सु दई घनि स्याम के संगि पठै कै ॥२१११॥

ब्राह्मणांना योग्य भेटवस्तू देण्यात आल्या आणि मोठ्या आनंदाने त्यांनी आपली मुलगी कृष्णाला अर्पण केली.2111.

ਜੀਤਿ ਸੁਅੰਬਰ ਮੈ ਹਰਿ ਆਉਧ ਕੇ ਭੂਪਤਿ ਕੀ ਦੁਹਿਤਾ ਜਬ ਆਯੋ ॥
जीति सुअंबर मै हरि आउध के भूपति की दुहिता जब आयो ॥

अयोध्येच्या राजाच्या कन्येला जिंकून श्री किशन जेव्हा सुअंबरला आला.

ਬਾਗ ਕੇ ਭੀਤਰ ਸੈਲ ਕਰੈ ਸੰਗ ਪਾਰਥ ਥੇ ਚਿਤ ਮੈ ਠਹਰਾਯੋ ॥
बाग के भीतर सैल करै संग पारथ थे चित मै ठहरायो ॥

औधच्या राजाची कन्या इज मावर जिंकून कृष्ण परत आला तेव्हा त्याने अर्जुनासह वनात फिरण्याचा निर्णय घेतला.

ਪੋਸਤ ਭਾਗ ਅਫੀਮ ਘਨੇ ਮਦ ਪੀਵਨ ਕੇ ਤਿਨਿ ਕਾਜ ਮੰਗਾਯੋ ॥
पोसत भाग अफीम घने मद पीवन के तिनि काज मंगायो ॥

त्याने खसखस, भांग, अफू आणि भरपूर दारू मागवली.

ਮੰਗਨ ਲੋਗਨ ਬੋਲਿ ਪਠਿਯੋ ਬਹੁ ਆਵਤ ਭੇ ਜਨ ਪਾਰ ਨ ਪਾਯੋ ॥੨੧੧੨॥
मंगन लोगन बोलि पठियो बहु आवत भे जन पार न पायो ॥२११२॥

तेथे त्याने खसखस, भांग, अफू आणि विविध प्रकारच्या दारू पिण्यासाठी आणल्या, तेथे त्याने अनेक भिकारी आणि गायकांना बोलावले, जे गटात आले.2112.

ਬਹੁ ਰਾਮਜਨੀ ਤਹ ਨਾਚਤ ਹੈ ਇਕ ਝਾਝਰ ਬੀਨ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਬਜਾਵੈ ॥
बहु रामजनी तह नाचत है इक झाझर बीन म्रिदंग बजावै ॥

पुष्कळ उपपत्नी, त्यांचे पायल, लीरे आणि ड्रम वाजवत तेथे नाचू लागल्या

ਦੈ ਇਕ ਝੂਮਕ ਆਵਤ ਹੈ ਇਕ ਭਾਮਿਨ ਦੈ ਹਰਿ ਝੂਮਕ ਜਾਵੈ ॥
दै इक झूमक आवत है इक भामिन दै हरि झूमक जावै ॥

कोणी फिरत फिरत नाचत आहे, तर कोणी स्त्री कृष्णाच्या चारही बाजूंनी फिरत आहे

ਕਾਨ੍ਰਹ ਪਟੰਬਰ ਦੇਤ ਤਿਨੈ ਮਨਿ ਲਾਲ ਘਨੇ ਚਿਤ ਕੋ ਜੁ ਰਿਝਾਵੈ ॥
कान्रह पटंबर देत तिनै मनि लाल घने चित को जु रिझावै ॥

कृष्ण त्यांना आरामदायक वस्त्रे, रत्ने आणि दागिने देत आहे

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਬਹੁ ਮੋਲ ਖਰੇ ਸੁਰ ਰਾਜਹਿ ਕੋ ਕੋਊ ਹਾਥਿ ਨ ਆਵੈ ॥੨੧੧੩॥
स्याम भनै बहु मोल खरे सुर राजहि को कोऊ हाथि न आवै ॥२११३॥

तो त्यांना अशा मौल्यवान वस्तू देत आहे, ज्या इंद्रही मिळवू शकत नाहीत.2113.

ਪਾਵਤ ਰਾਮਜਨੀ ਨਰ ਕੈ ਧਨ ਪਾਵਤ ਹੈ ਬਹੁ ਦਾਨ ਗਵਇਯਾ ॥
पावत रामजनी नर कै धन पावत है बहु दान गवइया ॥

नृत्यानंतर उपपत्नी आणि गायक गायकांना मोठ्या भेटवस्तू मिळतात

ਏਕ ਰਿਝਾਵਤ ਹੈ ਹਰਿ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਪੜਿ ਛੰਤ ਸਵਇਯਾ ॥
एक रिझावत है हरि को कबि स्याम भनै पड़ि छंत सवइया ॥

कोणी काव्यवाचन करून कृष्णाला प्रसन्न करत आहे तर कोणी निरनिराळे श्लोक पाठ करून कृष्णाला प्रसन्न करत आहे.

ਅਉਰ ਦਿਸਾ ਕੇ ਬਿਖੈ ਸੁ ਘਨੇ ਮਿਲਿ ਨਾਚਤ ਹੈ ਕਰਿ ਗਾਨ ਭਵਇਆ ॥
अउर दिसा के बिखै सु घने मिलि नाचत है करि गान भवइआ ॥

आणि इतर (सर्व) दिशांनी एकत्र नाचतात आणि नंतर पुन्हा गातात.

ਕਉਨ ਕਮੀ ਕਹੋ ਹੈ ਤਿਨ ਕੋ ਜੋਊ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਧਾਮ ਅਵਇਯਾ ॥੨੧੧੪॥
कउन कमी कहो है तिन को जोऊ स्री जदुबीर के धाम अवइया ॥२११४॥

सर्व दिशांना फिरून एकत्र नाचत आहेत, जो कोणी कृष्णाच्या घरी आला आहे, तर सांगा, त्याला काय कमतरता आहे? 2114.

ਤਿਨ ਕੌ ਬਹੁ ਦੈ ਸੰਗਿ ਪਾਰਥ ਲੈ ਹਰਿ ਭੋਜਨ ਕੀ ਭੂਅ ਮੈ ਪਗ ਧਾਰਿਯੋ ॥
तिन कौ बहु दै संगि पारथ लै हरि भोजन की भूअ मै पग धारियो ॥

त्यांना अनेक भेटवस्तू देऊन, कृष्ण अर्जुनासह जेवायला गेला

ਪੋਸਤ ਭਾਗ ਅਫੀਮ ਮੰਗਾਇ ਪੀਓ ਮਦ ਸੋਕ ਬਿਦਾ ਕਰਿ ਡਾਰਿਯੋ ॥
पोसत भाग अफीम मंगाइ पीओ मद सोक बिदा करि डारियो ॥

त्यांनी खसखस, भांग आणि अफू यांचा वापर केला आणि वाईन प्यायली, त्यामुळे त्यांनी त्यांचे सर्व दुःख दूर केले.

ਮਤਿ ਹੋ ਚਾਰੋਈ ਕੈਫਨ ਸੋ ਸੁਤ ਇੰਦ੍ਰ ਕੈ ਸੋ ਇਮਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥
मति हो चारोई कैफन सो सुत इंद्र कै सो इमि स्याम उचारियो ॥

ते चौघे मादक पदार्थांच्या नशेत होते आणि श्रीकृष्णाने अर्जनला हे सांगितले

ਕਾਮ ਕੀਯੋ ਬ੍ਰਹਮਾ ਘਟਿ ਕਿਉ ਮਦਰਾ ਕੋ ਨ ਆਠਵੋ ਸਿੰਧੁ ਸਵਾਰਿਯੋ ॥੨੧੧੫॥
काम कीयो ब्रहमा घटि किउ मदरा को न आठवो सिंधु सवारियो ॥२११५॥

या चारही उत्तेजकांच्या नशेत कृष्ण अर्जुनाला म्हणाला, “ब्रह्मदेवाने आठ वाइनचे महासागर निर्माण न करण्याचे योग्य केले आहे.2115.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਤਬ ਪਾਰਥ ਕਰ ਜੋਰਿ ਕੈ ਹਰਿ ਸਿਉ ਕਹਿਯੋ ਸੁਨਾਇ ॥
तब पारथ कर जोरि कै हरि सिउ कहियो सुनाइ ॥

मग अर्जनने हात जोडून श्रीकृष्णांना असे सांगितले

ਜੜ ਬਾਮਨ ਇਨ ਰਸਨ ਕੋ ਜਾਨੇ ਕਹਾ ਉਪਾਇ ॥੨੧੧੬॥
जड़ बामन इन रसन को जाने कहा उपाइ ॥२११६॥

तेव्हा अर्जुन हात जोडून कृष्णाला म्हणाला, "अज्ञानी ब्राह्मणांना या द्रव्यांचा आणि सुखांचा उपभोग काय कळतो."

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਿਕੰਧ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਬ੍ਰਿਖਭ ਨਾਥਿ ਅਵਧ ਰਾਜੇ ਕੀ ਦੁਹਿਤਾ ਬਿਵਾਹਤ ਭਏ ॥
इति स्री दसम सिकंध पुराणे बचित्र नाटक क्रिसनावतारे ब्रिखभ नाथि अवध राजे की दुहिता बिवाहत भए ॥

बचित्तर नाटकातील कृष्णावतारात (दशम स्कंध पुराणावर आधारित) बैलांना तंबी देऊन औधचा राजा बृखभ नाथ यांच्या कन्येशी विवाह केल्याची कथा संपते.

ਅਥ ਇੰਦ੍ਰ ਭੂਮਾਸੁਰ ਕੇ ਦੁਖ ਤੇ ਆਵਤ ਭਏ ਕਥਨੰ ॥
अथ इंद्र भूमासुर के दुख ते आवत भए कथनं ॥

आता भूमासुराच्या दैत्याने इंद्राच्या आगमनाचे वर्णन सुरू होते

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਦ੍ਵਾਰਵਤੀ ਜਬ ਜਦੁਪਤਿ ਆਯੋ ॥
द्वारवती जब जदुपति आयो ॥

जेव्हा श्रीकृष्ण द्वारिकेत आले

ਇੰਦ੍ਰ ਆਇ ਪਾਇਨ ਲਪਟਾਯੋ ॥
इंद्र आइ पाइन लपटायो ॥

जेव्हा कृष्ण द्वारकेला आला तेव्हा इंद्र तिथे आला आणि त्याच्या पायाला चिकटला

ਭੂਮਾਸੁਰ ਕੋ ਦੂਖ ਸੁਨਾਯੋ ॥
भूमासुर को दूख सुनायो ॥

भूमासुराने (दिलेल्या) संकटांचे कथन केले,

ਪ੍ਰਭ ਤਿਹ ਤੇ ਮੈ ਅਤਿ ਦੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥੨੧੧੭॥
प्रभ तिह ते मै अति दुखु पायो ॥२११७॥

त्यांनी भूमासुराला होणारा त्रास सांगितला आणि म्हणाले, “हे भगवान! त्याच्यामुळे मला खूप त्रास झाला आहे.2117.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਸੋ ਮੋ ਪਰ ਅਤਿ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ ਮੋ ਪੈ ਸਧਿਯੋ ਨ ਜਾਇ ॥
सो मो पर अति प्रबल है मो पै सधियो न जाइ ॥

“तो खूप शक्तिशाली आहे, मी त्याला शिक्षा करू शकत नाही, म्हणून हे परमेश्वरा!

ਤਾ ਕੋ ਆਪਨ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਕੀਜੈ ਨਾਸ ਉਪਾਇ ॥੨੧੧੮॥
ता को आपन ही प्रभू कीजै नास उपाइ ॥२११८॥

त्याला नष्ट करण्यासाठी काहीतरी पाऊल उचला. ”2118.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਤਬ ਇੰਦ੍ਰ ਬਿਦਾ ਕੈ ਦਯੋ ਪ੍ਰਭ ਜੂ ਤਿਹ ਕੋ ਸੁ ਸਮੋਧ ਭਲੈ ਕਰਿ ਕੈ ॥
तब इंद्र बिदा कै दयो प्रभ जू तिह को सु समोध भलै करि कै ॥

तेव्हा श्रीकृष्णाने इंद्राला चांगली समज देऊन निरोप दिला.

ਮਨ ਮੈ ਕਹਿਯੋ ਚਿੰਤ ਨ ਤੂ ਕਰਿ ਰੇ ਚਲਿ ਹੋਂ ਨਹੀ ਹਉ ਤਿਹ ਤੇ ਟਰਿ ਕੈ ॥
मन मै कहियो चिंत न तू करि रे चलि हों नही हउ तिह ते टरि कै ॥

तेव्हा कृष्णाने इंद्राला सूचना देऊन त्याचा निरोप घेतला, “तुझ्या मनात कसलीही चिंता करू नकोस, तो मला माझ्या स्थिर स्थानावरून हलवू शकणार नाही.

ਕੁਪ ਕੈ ਜਬ ਹੀ ਰਥ ਪੈ ਚੜਿ ਹੋਂ ਸਭ ਸਸਤ੍ਰਨ ਹਾਥਨ ਮੈ ਧਰਿ ਕੈ ॥
कुप कै जब ही रथ पै चड़ि हों सभ ससत्रन हाथन मै धरि कै ॥

“जेव्हा मी रागाने रथावर आरूढ होऊन माझी शस्त्रे धरीन,

ਡਰਿ ਤੂ ਨ ਅਰੇ ਡਰਿ ਹਉ ਤੁਮਰੇ ਅਰਿ ਕਉ ਪਲਿ ਮੈ ਸਤਿ ਧਾ ਕਰਿ ਕੈ ॥੨੧੧੯॥
डरि तू न अरे डरि हउ तुमरे अरि कउ पलि मै सति धा करि कै ॥२११९॥

मग मी तुझ्या शत्रूंचे एका क्षणात तुकडे करीन, म्हणून घाबरू नकोस.” 2119.

ਮਘਵਾ ਸਿਰ ਨਿਆਇ ਗਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਤਿਹ ਕੋ ਚਿਤ ਮੈ ਬਧਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਸਾਯੋ ॥
मघवा सिर निआइ गयो ग्रिह को तिह को चित मै बधि स्याम बसायो ॥

इंद्र आपले मस्तक टेकवून या घरी गेला आणि कृष्णाला त्याची भीती खोलवर जाणवली

ਸੰਗ ਲਈ ਜਦੁਵੀ ਪ੍ਰਿਤਨਾ ਨਹਿ ਪਾਰਥ ਕੋ ਕਰਿ ਸੰਗਿ ਚਲਾਯੋ ॥
संग लई जदुवी प्रितना नहि पारथ को करि संगि चलायो ॥

त्याने यादव सैन्याला सोबत घेऊन अर्जुनालाही बोलावले

ਏਕ ਤ੍ਰੀਯਾ ਹਿਤ ਲੈ ਸੰਗਿ ਕਉਤਕਿ ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਾਯੋ ॥
एक त्रीया हित लै संगि कउतकि यौ कहि कै कबि स्याम सुनायो ॥

सोबत एका महिलेची आवड घेतली. कवी श्याम यांनी या कौतकाचे असे पठण केले