श्री दसाम ग्रंथ

पान - 626


ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਿਨਿ ਕੀਨੋ ਰਾਜਾ ॥
भाति भाति तिनि कीनो राजा ॥

त्याने विविध मार्गांनी राज्य केले

ਦੇਸ ਦੇਸ ਕੇ ਜੀਤਿ ਸਮਾਜਾ ॥
देस देस के जीति समाजा ॥

त्याने दूरवरचे विविध देश जिंकून विविध मार्गांनी राज्य केले

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਦੇਸ ਛਿਨਾਏ ॥
भाति भाति के देस छिनाए ॥

(त्याने) भंतांचे देश हरण केले

ਪੈਗ ਪੈਗ ਪਰ ਜਗਿ ਕਰਾਏ ॥੧੫੭॥
पैग पैग पर जगि कराए ॥१५७॥

निरनिराळे देश काबीज करून त्यांनी थोड्या अंतराने यज्ञ केले.१५७.

ਪਗ ਪਗ ਜਗਿ ਖੰਭ ਕਹੁ ਗਾਡਾ ॥
पग पग जगि खंभ कहु गाडा ॥

पायरी पायरीने यज्ञाचे खांब हलवले

ਡਗ ਡਗ ਹੋਮ ਮੰਤ੍ਰ ਕਰਿ ਛਾਡਾ ॥
डग डग होम मंत्र करि छाडा ॥

त्याने कमी अंतरावर यज्ञांचे स्तंभ लावले आणि विविध ठिकाणी मंत्रोच्चार करून स्वर्गदर्शन केले.

ਐਸੀ ਧਰਾ ਨ ਦਿਖੀਅਤ ਕੋਈ ॥
ऐसी धरा न दिखीअत कोई ॥

अशी जमीन दिसत नाही

ਜਗਿ ਖੰਭ ਜਿਹ ਠਉਰ ਨ ਹੋਈ ॥੧੫੮॥
जगि खंभ जिह ठउर न होई ॥१५८॥

पृथ्वीचा कोणताही भाग दिसत नव्हता, जेथे यज्ञांचे स्तंभ दिसत नव्हते.158.

ਗਵਾਲੰਭ ਬਹੁ ਜਗ ਕਰੇ ਬਰ ॥
गवालंभ बहु जग करे बर ॥

अनेक उत्कृष्ट गोमेध ('ग्वालंभ') यज्ञ केले गेले

ਬ੍ਰਹਮਣ ਬੋਲਿ ਬਿਸੇਖ ਧਰਮਧਰ ॥
ब्रहमण बोलि बिसेख धरमधर ॥

उत्कृष्ट ब्राह्मणांना आमंत्रित करून त्यांनी अनेक गोमेध यज्ञ केले

ਬਾਜਮੇਧ ਬਹੁ ਬਾਰਨ ਕੀਨੇ ॥
बाजमेध बहु बारन कीने ॥

अनेक वेळा अश्वमेध यज्ञ केला

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਭੂਯ ਕੇ ਰਸ ਲੀਨੇ ॥੧੫੯॥
भाति भाति भूय के रस लीने ॥१५९॥

पृथ्वीवरील विविध प्रकारच्या सुखसोयींचा उपभोग घेत त्यांनी अनेक वेळा अश्वमेध यज्ञही केले.१५९.

ਗਜਾ ਮੇਧ ਬਹੁ ਕਰੇ ਜਗਿ ਤਿਹ ॥
गजा मेध बहु करे जगि तिह ॥

त्यांनी अनेक वेळा गजमेध यज्ञ केला

ਅਜਾ ਮੇਧ ਤੇ ਸਕੈ ਨ ਗਨ ਕਿਹ ॥
अजा मेध ते सकै न गन किह ॥

त्यांनी गजमेध यज्ञही केले आणि त्यांनी अजमेध यज्ञ इतक्या वेळा केले की त्यांची गणना करता येणार नाही.

ਗਵਾਲੰਭ ਕਰਿ ਬਿਧਿ ਪ੍ਰਕਾਰੰ ॥
गवालंभ करि बिधि प्रकारं ॥

(त्यांना) क्रमांक देता येत नाही.

ਪਸੁ ਅਨੇਕ ਮਾਰੇ ਤਿਹ ਬਾਰੰ ॥੧੬੦॥
पसु अनेक मारे तिह बारं ॥१६०॥

विविध प्रकारे गोमेध यज्ञ करत त्यांनी अनेक प्राण्यांचा बळी दिला.160.

ਰਾਜਸੂਅ ਕਰਿ ਬਿਬਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰੰ ॥
राजसूअ करि बिबिध प्रकारं ॥

अनेक प्रकारचे राजसू यज्ञ केले गेले

ਦੁਤੀਆ ਇੰਦ੍ਰ ਰਘੁ ਰਾਜ ਅਪਾਰੰ ॥
दुतीआ इंद्र रघु राज अपारं ॥

अनेक राजसू यज्ञ करून राजा रघू दुसऱ्या इंद्रासारखा भासत होता

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਬਿਧਵਤ ਦਾਨਾ ॥
भाति भाति के बिधवत दाना ॥

देणग्या पद्धतशीरपणे दिल्या

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕਰ ਤੀਰਥ ਨਾਨਾ ॥੧੬੧॥
भाति भाति कर तीरथ नाना ॥१६१॥

वेगवेगळ्या तीर्थस्थानांवर स्नान केल्यावर, त्यांनी वैदिक आज्ञेनुसार विविध प्रकारचे दान केले.161.

ਸਰਬ ਤੀਰਥ ਪਰਿ ਪਾਵਰ ਬਾਧਾ ॥
सरब तीरथ परि पावर बाधा ॥

सर्व देवस्थानांवर स्थिर पायऱ्या ('पॉवर') बनवल्या गेल्या

ਅੰਨ ਛੇਤ੍ਰ ਘਰਿ ਘਰਿ ਮੈ ਸਾਧਾ ॥
अंन छेत्र घरि घरि मै साधा ॥

त्यांनी सर्व तीर्थस्थानांवर पिण्याच्या पाण्याची जागा आणि प्रत्येक घरात धान्याचे भांडार बांधले.

ਆਸਾਵੰਤ ਕਹੂੰ ਕੋਈ ਆਵੈ ॥
आसावंत कहूं कोई आवै ॥

कुठून तरी आसवंत आला तर

ਤਤਛਿਨ ਮੁਖ ਮੰਗੈ ਸੋ ਪਾਵੈ ॥੧੬੨॥
ततछिन मुख मंगै सो पावै ॥१६२॥

जेणेकरुन जर कोणी कोणत्याही इच्छेने आला तर त्याला इच्छित वस्तू मिळू शकेल.162.

ਭੂਖ ਨਾਗ ਕੋਈ ਰਹਨ ਨ ਪਾਵੈ ॥
भूख नाग कोई रहन न पावै ॥

कोणीही भुकेले आणि नग्न नव्हते

ਭੂਪਤਿ ਹੁਐ ਕਰਿ ਰੰਕ ਸਿਧਾਵੈ ॥
भूपति हुऐ करि रंक सिधावै ॥

कोणीही उपाशी किंवा नग्न राहू नये आणि जो कोणी भिकारी आला असेल तो राजासारखा परत येईल

ਬਹੁਰ ਦਾਨ ਕਹ ਕਰ ਨ ਪਸਾਰਾ ॥
बहुर दान कह कर न पसारा ॥

तेव्हा (त्याने) भिक्षा मागण्यासाठी हात पुढे केला नाही

ਏਕ ਬਾਰਿ ਰਘੁ ਰਾਜ ਨਿਹਾਰਾ ॥੧੬੩॥
एक बारि रघु राज निहारा ॥१६३॥

राजा रघुचा असा कारभार होता की जो कोणी त्याला एकदा पाहील तो स्वतः इतरांना दान देऊ शकेल.१६३.

ਸ੍ਵਰਣ ਦਾਨ ਦੇ ਬਿਬਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰਾ ॥
स्वरण दान दे बिबिध प्रकारा ॥

अनेक प्रकारे सोने दान केले

ਰੁਕਮ ਦਾਨ ਨਹੀ ਪਾਯਤ ਪਾਰਾ ॥
रुकम दान नही पायत पारा ॥

त्याने विविध प्रकारे सोन्या-चांदीच्या भेटवस्तू दिल्या

ਸਾਜਿ ਸਾਜਿ ਬਹੁ ਦੀਨੇ ਬਾਜਾ ॥
साजि साजि बहु दीने बाजा ॥

अनेक घोडे (दान) म्हणून.

ਜਨ ਸਭ ਕਰੇ ਰੰਕ ਰਘੁ ਰਾਜਾ ॥੧੬੪॥
जन सभ करे रंक रघु राजा ॥१६४॥

त्याने सर्वांना इतके दिले की प्राप्तकर्ता राजासारखा गरीबाचा दर्जा बनला.164.

ਹਸਤ ਦਾਨ ਅਰ ਉਸਟਨ ਦਾਨਾ ॥
हसत दान अर उसटन दाना ॥

हत्तींचे दान, उंटांचे दान,

ਗਊ ਦਾਨ ਬਿਧਿਵਤ ਇਸਨਾਨਾ ॥
गऊ दान बिधिवत इसनाना ॥

शास्रीय आज्ञेनुसार आंघोळ करून नंतर हत्ती, उंट व गायी भेट देत असत.

ਹੀਰ ਚੀਰ ਦੇ ਦਾਨ ਅਪਾਰਾ ॥
हीर चीर दे दान अपारा ॥

हिरे आणि चिलखत यांचे अपार दान केले.

ਮੋਹ ਸਬੈ ਮਹਿ ਮੰਡਲ ਡਾਰਾ ॥੧੬੫॥
मोह सबै महि मंडल डारा ॥१६५॥

विविध प्रकारची वस्त्रे भेट देऊन त्यांनी संपूर्ण पृथ्वीवर मोहिनी घातली होती.१६५.

ਬਾਜੀ ਦੇਤ ਗਜਨ ਕੇ ਦਾਨਾ ॥
बाजी देत गजन के दाना ॥

घोडे आणि हत्ती दान केले

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਦੀਨਨ ਸਨਮਾਨਾ ॥
भाति भाति दीनन सनमाना ॥

विविध प्रकारच्या नीच लोकांचा सन्मान करून त्यांनी घोडे आणि हत्ती दानात दिले

ਦੂਖ ਭੂਖ ਕਾਹੂੰ ਨ ਸੰਤਾਵੈ ॥
दूख भूख काहूं न संतावै ॥

कुणालाही भूक लागत नव्हती.

ਜੋ ਮੁਖ ਮਾਗੈ ਵਹ ਬਰੁ ਪਾਵੈ ॥੧੬੬॥
जो मुख मागै वह बरु पावै ॥१६६॥

कोणालाही दुःख आणि भूक लागली नाही आणि ज्याने दुःख आणि भुकेने मागितले आणि ज्याने काहीही मागितले त्याला तेच मिळाले.166.

ਦਾਨ ਸੀਲ ਕੋ ਜਾਨ ਪਹਾਰਾ ॥
दान सील को जान पहारा ॥

राजा रघुराज हे दानशूर आणि उत्तम स्वभावाचे पर्वत म्हणून ओळखले जात होते

ਦਇਆ ਸਿੰਧ ਰਘੁ ਰਾਜ ਭੁਆਰਾ ॥
दइआ सिंध रघु राज भुआरा ॥

राजा रघु हा या पृथ्वीवर दानशूरपणा आणि सौजन्याचा निवास आणि दयेचा महासागर होता.

ਸੁੰਦਰ ਮਹਾ ਧਨੁਖ ਧਰ ਆਛਾ ॥
सुंदर महा धनुख धर आछा ॥

(तो) अतिशय सुंदर आणि उत्कृष्ट धनुर्धारी होता.

ਜਨੁ ਅਲਿਪਨਚ ਕਾਛ ਤਨ ਕਾਛਾ ॥੧੬੭॥
जनु अलिपनच काछ तन काछा ॥१६७॥

तो एक महान आणि निपुण धनुर्धारी आणि गौरवशाली राजा होता, नेहमी अलिप्त राहत असे.167.

ਨਿਤਿ ਉਠਿ ਕਰਤ ਦੇਵ ਕੀ ਪੂਜਾ ॥
निति उठि करत देव की पूजा ॥

गुलाब आणि फुले रोज उगवली

ਫੂਲ ਗੁਲਾਬ ਕੇਵੜਾ ਕੂਜਾ ॥
फूल गुलाब केवड़ा कूजा ॥

तो नेहमी गुलाब, पांडण आणि साखर-मिठाईने देवीची पूजा करत असे

ਚਰਨ ਕਮਲ ਨਿਤਿ ਸੀਸ ਲਗਾਵੈ ॥
चरन कमल निति सीस लगावै ॥

(देवीचे) पाय कमळांना मेण लावायचे

ਪੂਜਨ ਨਿਤ ਚੰਡਿਕਾ ਆਵੈ ॥੧੬੮॥
पूजन नित चंडिका आवै ॥१६८॥

आणि पूजा करताना त्याने तिच्या कमळ-पायांना मस्तकाने स्पर्श केला.168.

ਧਰਮ ਰੀਤਿ ਸਬ ਠੌਰ ਚਲਾਈ ॥
धरम रीति सब ठौर चलाई ॥

सर्वत्र (त्याने) धर्माचे पालन केले.

ਜਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਸੁਖ ਬਸੀ ਲੁਗਾਈ ॥
जत्र तत्र सुख बसी लुगाई ॥

त्याने सर्व ठिकाणी धार्मिक परंपरांचा परिचय करून दिला आणि सर्व लोक सर्वत्र शांततेने राहत होते

ਭੂਖ ਨਾਗ ਕੋਈ ਕਹੂੰ ਨ ਦੇਖਾ ॥
भूख नाग कोई कहूं न देखा ॥

कुठेही भुकेलेला माणूस नव्हता.

ਊਚ ਨੀਚ ਸਬ ਧਨੀ ਬਿਸੇਖਾ ॥੧੬੯॥
ऊच नीच सब धनी बिसेखा ॥१६९॥

तेथे कोणीही भुकेलेला आणि नग्न, उच्च आणि नीच दिसत नव्हता आणि प्रत्येकजण स्वावलंबी व्यक्ती असल्याचे दिसत होते.169.

ਜਹ ਤਹ ਧਰਮ ਧੁਜਾ ਫਹਰਾਈ ॥
जह तह धरम धुजा फहराई ॥

जिथे धार्मिक झेंडे फडकत असत.

ਚੋਰ ਜਾਰ ਨਹ ਦੇਤ ਦਿਖਾਈ ॥
चोर जार नह देत दिखाई ॥

सर्वत्र धार्मिक बॅनर फडकले आणि कुठेही चोर किंवा ठग दिसत नाही

ਜਹ ਤਹ ਯਾਰ ਚੋਰ ਚੁਨਿ ਮਾਰਾ ॥
जह तह यार चोर चुनि मारा ॥

जिथे चोर आणि मित्र निवडून मारले गेले

ਏਕ ਦੇਸਿ ਕਹੂੰ ਰਹੈ ਨ ਪਾਰਾ ॥੧੭੦॥
एक देसि कहूं रहै न पारा ॥१७०॥

त्याने सर्व चोर आणि ठगांना उचलून मारले होते आणि एकछत्री राज्य स्थापन केले होते.170.

ਸਾਧ ਓਰਿ ਕੋਈ ਦਿਸਟਿ ਨ ਪੇਖਾ ॥
साध ओरि कोई दिसटि न पेखा ॥

साधा (लोकांकडे) उघड्या डोळ्यांनी कोणी पाहिलं नाही.

ਐਸ ਰਾਜ ਰਘੁ ਰਾਜ ਬਿਸੇਖਵਾ ॥
ऐस राज रघु राज बिसेखवा ॥

रघु राजाचे राज्य असे होते की तेथे साधू आणि चोर असा भेद नव्हता आणि सर्व संत होते.

ਚਾਰੋ ਦਿਸਾ ਚਕ੍ਰ ਫਹਰਾਵੈ ॥
चारो दिसा चक्र फहरावै ॥

वर्तुळ (त्याच्या नियमाचे) चारही बाजूंनी फिरत होते

ਪਾਪਿਨ ਕਾਟਿ ਮੂੰਡ ਫਿਰਿ ਆਵੈ ॥੧੭੧॥
पापिन काटि मूंड फिरि आवै ॥१७१॥

त्याची चकती चारही दिशांना फडफडत होती, जी पाप्यांची डोकी कापून परत आली.१७१.

ਗਾਇ ਸਿੰਘ ਕਹੁ ਦੂਧ ਪਿਲਾਵੈ ॥
गाइ सिंघ कहु दूध पिलावै ॥

गाय सिंहाचे (शावक) पालनपोषण करत असे.

ਸਿੰਘ ਗਊ ਕਹ ਘਾਸੁ ਚੁਗਾਵੈ ॥
सिंघ गऊ कह घासु चुगावै ॥

गाईने सिंहाला दूध प्यायला लावले आणि चरत असताना सिंहाने गायीची देखरेख केली

ਚੋਰ ਕਰਤ ਧਨ ਕੀ ਰਖਵਾਰਾ ॥
चोर करत धन की रखवारा ॥

चोर पैसा पहारा देत असे

ਤ੍ਰਾਸ ਮਾਰਿ ਕੋਈ ਹਾਥੁ ਨ ਡਾਰਾ ॥੧੭੨॥
त्रास मारि कोई हाथु न डारा ॥१७२॥

चोर समजल्या जाणाऱ्या व्यक्तींनी आता संपत्तीचे रक्षण केले आणि शिक्षेच्या भीतीने कोणीही चुकीचे कृत्य केले नाही.172.

ਨਾਰਿ ਪੁਰਖ ਸੋਵਤ ਇਕ ਸੇਜਾ ॥
नारि पुरख सोवत इक सेजा ॥

स्त्री-पुरुष एकाच पलंगावर झोपायचे.

ਹਾਥ ਪਸਾਰ ਨ ਸਾਕਤ ਰੇਜਾ ॥
हाथ पसार न साकत रेजा ॥

स्त्री-पुरुष आपापल्या अंथरुणावर शांतपणे झोपले आणि कोणीही इतरांकडे काही मागितले नाही

ਪਾਵਕ ਘ੍ਰਿਤ ਇਕ ਠਉਰ ਰਖਾਏ ॥
पावक घ्रित इक ठउर रखाए ॥

अग्नी आणि तूप एकाच ठिकाणी ठेवले होते,

ਰਾਜ ਤ੍ਰਾਸ ਤੇ ਢਰੈ ਨ ਪਾਏ ॥੧੭੩॥
राज त्रास ते ढरै न पाए ॥१७३॥

तूप आणि अग्नी एकाच ठिकाणी राहत होते, आणि राजाच्या भीतीमुळे एकमेकांचे नुकसान केले नाही.173.

ਚੋਰ ਸਾਧ ਮਗ ਏਕ ਸਿਧਾਰੈ ॥
चोर साध मग एक सिधारै ॥

चोर आणि साधू एकाच मार्गावर चालत असत

ਤ੍ਰਾਸ ਤ੍ਰਸਤ ਕਰੁ ਕੋਈ ਨ ਡਾਰੈ ॥
त्रास त्रसत करु कोई न डारै ॥

चोर आणि साधू एकत्र फिरले आणि प्रशासनाच्या भीतीमुळे कोणीही घाबरले नाही

ਗਾਇ ਸਿੰਘ ਇਕ ਖੇਤ ਫਿਰਾਹੀ ॥
गाइ सिंघ इक खेत फिराही ॥

गाय आणि सिंह शेतात फिरत होते,

ਹਾਥ ਚਲਾਇ ਸਕਤ ਕੋਈ ਨਾਹੀ ॥੧੭੪॥
हाथ चलाइ सकत कोई नाही ॥१७४॥

गाय आणि सिंह एकाच शेतात मुक्तपणे फिरत होते आणि कोणतीही शक्ती त्यांना इजा करू शकत नाही.174.