श्री दसाम ग्रंथ

पान - 479


ਪੁਰਜੇ ਪੁਰਜੇ ਤਨ ਹ੍ਵੈ ਰਨ ਮੈ ਦੁਖੁ ਤੋ ਮਨ ਮੈ ਮੁਖ ਤੇ ਨ ਕਹੈ ॥੧੮੧੭॥
पुरजे पुरजे तन ह्वै रन मै दुखु तो मन मै मुख ते न कहै ॥१८१७॥

मृतदेह घुसडले गेले आणि त्याचे तुकडे केले गेले, तरीही योद्धे तोंडातून 'अरे' शब्द काढत नाहीत.1817.

ਜੇ ਭਟ ਆਇ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਕਰਿ ਕੋਪ ਭਿਰੇ ਨਹਿ ਸੰਕਿ ਪਧਾਰੇ ॥
जे भट आइ अयोधन मै करि कोप भिरे नहि संकि पधारे ॥

जे योद्धे रणांगणात निर्भयपणे आणि निःसंकोचपणे लढले आणि प्राणाची आसक्ती सोडून, शस्त्रे घेऊन ते त्यांच्या विरोधकांशी भिडले.

ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਸਬੈ ਕਰ ਮੈ ਤਨ ਸਉਹੇ ਕਰੈ ਨਹਿ ਪ੍ਰਾਨ ਪਿਆਰੇ ॥
ससत्र संभारि सबै कर मै तन सउहे करै नहि प्रान पिआरे ॥

जे प्रचंड संतापाने लढले आणि रणांगणात मरण पावले

ਰੋਸ ਭਰੇ ਜੋਊ ਜੂਝ ਮਰੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਰਰੇ ਸੁਰ ਲੋਗਿ ਸਿਧਾਰੇ ॥
रोस भरे जोऊ जूझ मरे कबि स्याम ररे सुर लोगि सिधारे ॥

कवीच्या म्हणण्यानुसार ते सर्व स्वर्गात गेले

ਤੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹੈ ਮੁਖ ਤੇ ਸੁਰ ਧਾਮਿ ਬਸੇ ਬਡੇ ਭਾਗ ਹਮਾਰੇ ॥੧੮੧੮॥
ते इह भाति कहै मुख ते सुर धामि बसे बडे भाग हमारे ॥१८१८॥

ते सर्व स्वतःला भाग्यवान समजत आहेत कारण त्यांना स्वर्गात निवास मिळाला आहे.1818.

ਏਕ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਭਟ ਯੌ ਅਰਿ ਕੈ ਬਰਿ ਕੈ ਲਰਿ ਭੂਮਿ ਪਰੈ ॥
एक अयोधन मै भट यौ अरि कै बरि कै लरि भूमि परै ॥

रणांगणात असे अनेक वीर आहेत जे शत्रूशी लढून जमिनीवर पडले आहेत.

ਇਕ ਦੇਖ ਦਸਾ ਭਟ ਆਪਨ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜੀਅ ਕੋਪ ਲਰੈ ॥
इक देख दसा भट आपन की कबि स्याम कहै जीअ कोप लरै ॥

लढताना काही योद्धे पृथ्वीवर पडले आणि कुणी सहयोद्ध्यांची ही दुर्दशा पाहून प्रचंड रागाने लढू लागले.

ਤਬ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਹਕਾਰਿ ਪਰੈ ਘਨ ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਆਇ ਅਰੈ ਨ ਟਰੈ ॥
तब ससत्र संभारि हकारि परै घन स्याम सो आइ अरै न टरै ॥

आणि शस्त्रे धारण करून आव्हान कृष्णावर पडले

ਤਜਿ ਸੰਕ ਲਰੈ ਰਨ ਮਾਝ ਮਰੈ ਤਤਕਾਲ ਬਰੰਗਨ ਜਾਇ ਬਰੈ ॥੧੮੧੯॥
तजि संक लरै रन माझ मरै ततकाल बरंगन जाइ बरै ॥१८१९॥

योद्धे बिनदिक्कतपणे हुतात्मा झाले आणि स्वर्गीय मुलींशी लग्न करू लागले.1819.

ਇਕ ਜੂਝਿ ਪਰੈ ਇਕ ਦੇਖਿ ਡਰੈ ਇਕ ਤਉ ਚਿਤ ਮੈ ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰੈ ॥
इक जूझि परै इक देखि डरै इक तउ चित मै अति कोप भरै ॥

कोणी मेले, कोणी पडले तर कोणी संतापले

ਕਹਿ ਆਪਨੇ ਆਪਨੇ ਸਾਰਥੀ ਸੋ ਸੁ ਧਵਾਇ ਕੈ ਸ੍ਯੰਦਨ ਆਇ ਅਰੈ ॥
कहि आपने आपने सारथी सो सु धवाइ कै स्यंदन आइ अरै ॥

योद्धे एकमेकांचा प्रतिकार करत आहेत, त्यांचे रथ त्यांच्या सारथींद्वारे चालवित आहेत

ਤਲਵਾਰ ਕਟਾਰਨ ਸੰਗ ਲਰੈ ਅਤਿ ਸੰਗਰ ਮੋ ਨਹਿ ਸੰਕ ਧਰੈ ॥
तलवार कटारन संग लरै अति संगर मो नहि संक धरै ॥

ते तलवारी आणि खंजीर घेऊन निर्भयपणे लढत आहेत

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਸਾਮੁਹੇ ਮਾਰਿ ਹੀ ਮਾਰਿ ਕਰੈ ਨ ਟਰੈ ॥੧੮੨੦॥
कबि स्याम कहै जदुबीर के सामुहे मारि ही मारि करै न टरै ॥१८२०॥

ते अगदी निर्भयपणे कृष्णाचा सामना करत आहेत “मार, मार”.१८२०.

ਜਬ ਯੌ ਭਟ ਆਵਤ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਸਾਮੁਹੇ ਤਉ ਸਬ ਹੀ ਪ੍ਰਭ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
जब यौ भट आवत स्री हरि सामुहे तउ सब ही प्रभ ससत्र संभारे ॥

अशा प्रकारे जेव्हा योद्धे श्रीकृष्णासमोर येतात, तेव्हा ते आपले सर्व शस्त्र हाती घेतात.

ਕੋਪ ਬਢਾਇ ਚਿਤੈ ਤਿਨ ਕਉ ਇਕ ਬਾਰ ਹੀ ਬੈਰਨ ਕੇ ਤਨ ਝਾਰੇ ॥
कोप बढाइ चितै तिन कउ इक बार ही बैरन के तन झारे ॥

आपल्या समोर योद्धे येत असल्याचे पाहून कृष्णाने शस्त्रे धरली आणि संतप्त होऊन त्याने शत्रूंवर बाणांचा वर्षाव केला.

ਏਕ ਹਨੇ ਅਰਿ ਪਾਇਨ ਸੋ ਇਕ ਦਾਇਨ ਸੋ ਗਹਿ ਭੂਮਿ ਪਛਾਰੇ ॥
एक हने अरि पाइन सो इक दाइन सो गहि भूमि पछारे ॥

त्यातील काहींना त्याने पायाखाली चिरडले आणि काहींना हात धरून खाली पाडले

ਤਾਹੀ ਸਮੈ ਤਿਹ ਆਹਵ ਮੈ ਬਹੁ ਸੂਰ ਬਿਨਾ ਕਰਿ ਪ੍ਰਾਨਨ ਡਾਰੇ ॥੧੮੨੧॥
ताही समै तिह आहव मै बहु सूर बिना करि प्रानन डारे ॥१८२१॥

त्याने अनेक योद्ध्यांना रणांगणात निर्जीव केले.1821.

ਏਕ ਲਗੇ ਭਟ ਘਾਇਨ ਕੇ ਤਜਿ ਦੇਹ ਕੋ ਪ੍ਰਾਨ ਗਏ ਜਮ ਕੇ ਘਰਿ ॥
एक लगे भट घाइन के तजि देह को प्रान गए जम के घरि ॥

अनेक योद्धे जखमी होऊन यमाच्या घरी गेले

ਸੁੰਦਰ ਅੰਗ ਸੁ ਏਕਨਿ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਰਹੇ ਸ੍ਰੋਨਤ ਸੋ ਭਰਿ ॥
सुंदर अंग सु एकनि के कबि स्याम कहै रहे स्रोनत सो भरि ॥

अनेकांचे मोहक हातपाय रक्ताने माखले होते, त्यांची डोकी चिरलेली होती

ਏਕ ਕਬੰਧ ਫਿਰੈ ਰਨ ਮੈ ਜਿਨ ਕੇ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਸੀਸ ਕਟੇ ਬਰ ॥
एक कबंध फिरै रन मै जिन के ब्रिज नाइक सीस कटे बर ॥

अनेक योद्धे मैदानात डोके नसलेल्या सोंड म्हणून फिरत आहेत

ਏਕ ਸੁ ਸੰਕਤਿ ਹ੍ਵੈ ਚਿਤ ਮੈ ਤਜਿ ਆਹਵ ਕੋ ਨ੍ਰਿਪ ਤੀਰ ਗਏ ਡਰਿ ॥੧੮੨੨॥
एक सु संकति ह्वै चित मै तजि आहव को न्रिप तीर गए डरि ॥१८२२॥

युद्धाला घाबरून अनेक जण ते सोडून राजासमोर पोहोचले.१८२२.

ਭਾਜਿ ਤਬੈ ਭਟ ਆਹਵ ਤੇ ਮਿਲਿ ਭੂਪ ਪੈ ਜਾਇ ਕੈ ਐਸੇ ਪੁਕਾਰੇ ॥
भाजि तबै भट आहव ते मिलि भूप पै जाइ कै ऐसे पुकारे ॥

तेव्हा रणांगणातून पळून गेलेले सर्व योद्धे एकत्र जमले आणि राजाला ओरडले,

ਜੇਤੇ ਸੁ ਬੀਰ ਪਠੇ ਤੁਮ ਰਾਜ ਗਏ ਹਰਿ ਪੈ ਹਥਿਆਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
जेते सु बीर पठे तुम राज गए हरि पै हथिआर संभारे ॥

सर्व योद्धे युद्ध सोडून राजासमोर आले आणि म्हणाले, “हे राजा! तुम्ही ज्या सर्व योद्ध्यांना शस्त्रांनी सजवलेले पाठवले होते,

ਜੀਤ ਨ ਕੋਊ ਸਕੇ ਤਿਹ ਕੋ ਹਮ ਤੋ ਸਬ ਹੀ ਬਲ ਕੈ ਰਨ ਹਾਰੇ ॥
जीत न कोऊ सके तिह को हम तो सब ही बल कै रन हारे ॥

“ते पराभूत झाले आहेत आणि आमच्यापैकी कोणीही विजयी झाले नव्हते

ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਸੁ ਤਾਨ ਕੈ ਪਾਨਿ ਸਬੈ ਤਿਨ ਪ੍ਰਾਨ ਬਿਨਾ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥੧੮੨੩॥
बान कमान सु तान कै पानि सबै तिन प्रान बिना करि डारे ॥१८२३॥

आपल्या बाणांच्या सुटकेने त्याने ते सर्व निर्जीव केले आहेत. ”1823.

ਇਉ ਨ੍ਰਿਪ ਕਉ ਭਟ ਬੋਲ ਕਹੈ ਹਮਰੀ ਬਿਨਤੀ ਪ੍ਰਭ ਜੂ ਸੁਨਿ ਲੀਜੈ ॥
इउ न्रिप कउ भट बोल कहै हमरी बिनती प्रभ जू सुनि लीजै ॥

असे योद्धे राजाला म्हणाले, “हे राजा! आमची विनंती ऐका

ਆਹਵ ਮੰਤ੍ਰਨ ਸਉਪ ਚਲੋ ਗ੍ਰਹਿ ਕੋ ਸਿਗਰੇ ਪੁਰ ਕੋ ਸੁਖ ਦੀਜੈ ॥
आहव मंत्रन सउप चलो ग्रहि को सिगरे पुर को सुख दीजै ॥

आपल्या घरी परत या, मंत्र्यांना युद्धासाठी अधिकृत करा आणि सर्व नागरिकांना दिलासा द्या

ਆਜ ਲਉ ਲਾਜ ਰਹੀ ਰਨ ਮੈ ਸਮ ਜੁਧੁ ਭਯੋ ਅਜੋ ਬੀਰ ਨ ਛੀਜੈ ॥
आज लउ लाज रही रन मै सम जुधु भयो अजो बीर न छीजै ॥

“आजपर्यंत तुझा सन्मान कायम आहे आणि तू कृष्णाला भिडला नाहीस

ਸ੍ਯਾਮ ਤੇ ਜੁਧ ਕੀ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਸੁਪਨੇ ਹੂ ਮੈ ਜੀਤ ਕੀ ਆਸ ਨ ਕੀਜੈ ॥੧੮੨੪॥
स्याम ते जुध की स्याम भनै सुपने हू मै जीत की आस न कीजै ॥१८२४॥

कृष्णाशी लढताना आपण स्वप्नातही विजयाची आशा करू शकत नाही.” १८२४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਰਾਸੰਧਿ ਏ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਰਿਸਿ ਕਰਿ ਬੋਲਿਯੋ ਬੈਨ ॥
जरासंधि ए बचन सुनि रिसि करि बोलियो बैन ॥

हे शब्द ऐकून जरासंध राजा रागावला आणि बोलू लागला

ਸਕਲ ਸੁਭਟ ਹਰਿ ਕਟਿਕ ਕੈ ਪਠਵੋਂ ਜਮ ਕੇ ਐਨਿ ॥੧੮੨੫॥
सकल सुभट हरि कटिक कै पठवों जम के ऐनि ॥१८२५॥

हे शब्द ऐकून जरासंध रागावला आणि म्हणाला, “मी कृष्णाच्या सैन्यातील सर्व योद्ध्यांना यमाच्या घरी पाठवीन.१८२५.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਾ ਭਯੋ ਜੋ ਮਘਵਾ ਬਲਵੰਡ ਹੈ ਆਜ ਹਉ ਤਾਹੀ ਸੋ ਜੁਧੁ ਮਚੈਹੋਂ ॥
का भयो जो मघवा बलवंड है आज हउ ताही सो जुधु मचैहों ॥

“आज इंद्रसुद्धा पूर्ण ताकदीने आला तर मी त्याच्याशीही युद्ध करीन

ਭਾਨੁ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਹਨਿ ਤਾਹੀ ਕੋ ਹਉ ਜਮ ਧਾਮਿ ਪਠੈਹੋਂ ॥
भानु प्रचंड कहावत है हनि ताही को हउ जम धामि पठैहों ॥

सूर्य स्वतःला खूप सामर्थ्यवान समजतो, मी त्याच्याशीही युद्ध करीन आणि त्याला यमाच्या निवासस्थानी पाठवीन

ਅਉ ਜੁ ਕਹਾ ਸਿਵ ਮੋ ਬਲੁ ਹੈ ਮਰਿ ਹੈ ਪਲ ਮੈ ਜਬ ਕੋਪ ਬਢੈਹੋਂ ॥
अउ जु कहा सिव मो बलु है मरि है पल मै जब कोप बढैहों ॥

“शक्तिशाली शिवाचाही माझ्या क्रोधापुढे नाश होईल

ਪਉਰਖ ਰਾਖਤ ਹਉ ਇਤਨੋ ਕਹਾ ਭੂਪ ਹ੍ਵੈ ਗੂਜਰ ਤੇ ਭਜਿ ਜੈਹੋਂ ॥੧੮੨੬॥
पउरख राखत हउ इतनो कहा भूप ह्वै गूजर ते भजि जैहों ॥१८२६॥

माझ्याकडे एवढी ताकद आहे, मग मी राजा, आता दूधवाल्यापुढे पळून जावे का?” 1826.

ਇਉ ਕਹਿ ਕੈ ਮਨਿ ਕੋਪ ਭਰਿਓ ਚਤੁਰੰਗ ਚਮੂੰ ਜੁ ਹੁਤੀ ਸੁ ਬੁਲਾਈ ॥
इउ कहि कै मनि कोप भरिओ चतुरंग चमूं जु हुती सु बुलाई ॥

असे म्हणत राजाने मोठ्या रागाने आपल्या सैन्याच्या चार तुकड्यांना उद्देशून म्हटले

ਆਇ ਹੈ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਸਬੈ ਸੰਗ ਸ੍ਯਾਮ ਮਚਾਵਨ ਕਾਜ ਲਰਾਈ ॥
आइ है ससत्र संभारि सबै संग स्याम मचावन काज लराई ॥

संपूर्ण सैन्य शस्त्रे हातात धरून कृष्णाशी लढण्यास सज्ज झाले

ਛਤ੍ਰ ਤਨਾਇ ਕੈ ਪੀਛੇ ਚਲਿਯੋ ਨ੍ਰਿਪ ਸੈਨ ਸਬੈ ਤਿਹ ਆਗੇ ਸਿਧਾਈ ॥
छत्र तनाइ कै पीछे चलियो न्रिप सैन सबै तिह आगे सिधाई ॥

सैन्य पुढे सरकले आणि राजा त्याच्या मागे गेला

ਮਾਨਹੁ ਪਾਵਸ ਕੀ ਰਿਤੁ ਮੈ ਘਨਘੋਰ ਘਟਾ ਘੁਰ ਕੈ ਉਮਡਾਈ ॥੧੮੨੭॥
मानहु पावस की रितु मै घनघोर घटा घुर कै उमडाई ॥१८२७॥

पावसाळ्यात दाट ढग पुढे सरसावल्यासारखा हा देखावा दिसत होता.1827.

ਭੂਪ ਬਾਚ ਹਰਿ ਸੋ ॥
भूप बाच हरि सो ॥

कृष्णाला उद्देशून राजाचे भाषण:

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਭੂਪ ਤਬੈ ਹਰਿ ਹੇਰਿ ਕੈ ਐਸੋ ਕਹਿਓ ਸੁਨਾਇ ॥
भूप तबै हरि हेरि कै ऐसो कहिओ सुनाइ ॥

राजाने (जरासंध) श्रीकृष्णाला पाहिले आणि असे सांगितले-

ਤੂੰ ਗੁਆਰ ਛਤ੍ਰੀਨ ਸੋ ਜੂਝ ਕਰੈਗੋ ਆਇ ॥੧੮੨੮॥
तूं गुआर छत्रीन सो जूझ करैगो आइ ॥१८२८॥

मग कृष्णाकडे पाहून राजा म्हणाला, “फक्त दूधवाले म्हणून तू क्षत्रियांशी युद्ध कसे करणार?” 1828.

ਕ੍ਰਿਸਨ ਬਾਚ ਨ੍ਰਿਪ ਸੋ ॥
क्रिसन बाच न्रिप सो ॥

राजाला उद्देशून कृष्णाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਛਤ੍ਰੀ ਕਹਾਵਤ ਆਪਨ ਕੋ ਭਜਿ ਹੋ ਤਬ ਹੀ ਜਬ ਜੁਧ ਮਚੈਹੋਂ ॥
छत्री कहावत आपन को भजि हो तब ही जब जुध मचैहों ॥

“तू स्वतःला क्षत्रिय म्हणवतोस, मी तुझ्याशी युद्ध करीन आणि तू पळून जाशील