श्री दसाम ग्रंथ

पान - 458


ਸ੍ਰੋਨਤ ਕੀ ਸਰਤਾ ਤਹਾ ਚਲੀ ਮਹਾ ਅਰਿਰਾਇ ॥
स्रोनत की सरता तहा चली महा अरिराइ ॥

रक्ताची नदी तिथे वाहते आहे खूप आवाज करत आहे

ਮੇਦ ਮਾਸ ਮਜਿਯਾ ਬਹੁਤ ਬੈਤਰੁਨੀ ਕੇ ਭਾਇ ॥੧੬੦੭॥
मेद मास मजिया बहुत बैतरुनी के भाइ ॥१६०७॥

रक्ताचा प्रवाह तेथे पुरात वाहत होता आणि तो देहाच्या वैतरणीच्या प्रवाहासारखा दिसू लागला.1607.

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबिट

ਮਚਿਯੋ ਰਨ ਦਾਰੁਨ ਦਿਲਾਵਰ ਦਲੇਲ ਖਾ ਸਿਚਾਨਨ ਕੀ ਭਾਤਿ ਰਨ ਭੂਮਿ ਝਟਪਟੀ ਸੀ ॥
मचियो रन दारुन दिलावर दलेल खा सिचानन की भाति रन भूमि झटपटी सी ॥

भयंकर युद्ध सुरू झाले आणि दिलावरखान, दलेलखान इत्यादि बाज्याप्रमाणे वेगाने युद्धात सामील झाले.

ਹਟੀ ਨ ਨਿਪਟ ਖਟਪਟੀ ਸੁਭਟਨ ਹੂੰ ਕੀ ਆਨਨ ਕੀ ਆਭਾ ਤਾ ਕੀ ਲਾਗੈ ਨੈਕੁ ਲਟੀ ਸੀ ॥
हटी न निपट खटपटी सुभटन हूं की आनन की आभा ता की लागै नैकु लटी सी ॥

हे पूर्णपणे अखंड योद्धे विनाशात गुंतलेले आहेत आणि त्यांचा गौरव डोळ्यांना मोहक वाटतो.

ਭੂਪਤਿ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਪਾਨਿ ਤਾਨਿ ਅਭਿਮਾਨ ਕੈ ਸੰਘਾਰੀ ਸੈਨ ਬਚੀ ਫੂਟੀ ਫਟੀ ਸੀ ॥
भूपति संभार कै क्रिपान पानि तानि अभिमान कै संघारी सैन बची फूटी फटी सी ॥

राजानेही तलवार हातात धरली

ਕਹੂੰ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ਕਹੂੰ ਗਿਰੇ ਗਜ ਭਾਰੇ ਭਾਰੇ ਭੂਪ ਮਾਨੋ ਕਰੀ ਭਟ ਕਟੀ ਬਨ ਕਟੀ ਸੀ ॥੧੬੦੮॥
कहूं बाज मारे कहूं गिरे गज भारे भारे भूप मानो करी भट कटी बन कटी सी ॥१६०८॥

अभिमानाने हत्तींचा नाश करून, शूरवीरांना राजाने झाडे तोडून जंगलात फेकल्याप्रमाणे कापून टाकले.1608.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਤਬ ਖੜਗ ਗਹਿ ਅਤਿ ਚਿਤਿ ਕੋਪ ਬਢਾਇ ॥
खड़ग सिंघ तब खड़ग गहि अति चिति कोप बढाइ ॥

त्यावेळी खरगसिंगने तलवार उपसून चितेतील राग वाढवला

ਸੈਨ ਮਲੇਛਨ ਕੀ ਹਨੀ ਜਮਪੁਰਿ ਦਈ ਪਠਾਇ ॥੧੬੦੯॥
सैन मलेछन की हनी जमपुरि दई पठाइ ॥१६०९॥

तेव्हा खरगसिंगने आपली तलवार रागात धरून मलेशांच्या सैन्याला यमाच्या निवासस्थानी पाठवले.१६०९.

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਦੋਇ ਛੂਹਨੀ ਸੈਨ ਜਬ ਮਲੇਛ ਕੀ ਨ੍ਰਿਪ ਹਨੀ ॥
दोइ छूहनी सैन जब मलेछ की न्रिप हनी ॥

जेव्हा राजाने (खरगसिंग) दोन अस्पृश्य मलेच सैन्याची हत्या केली

ਅਉਰ ਸੁਭਟ ਜੇ ਐਨਿ ਚਲੇ ਨਾਮ ਕਬਿ ਦੇਤ ਕਹਿ ॥੧੬੧੦॥
अउर सुभट जे ऐनि चले नाम कबि देत कहि ॥१६१०॥

जेव्हा राजाने मलेच्छांच्या सैन्याच्या दोन अत्यंत मोठ्या तुकड्यांचा नाश केला, तेव्हा बाकीचे जे योद्धे युद्धासाठी पुढे गेले, त्यांची नावे अशी आहेत, 1610

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਭੀਮ ਗਦਾ ਕਰਿ ਭੀਮ ਲੀਏ ਇਖੁਧੀ ਕਟਿ ਸੋ ਕਸਿ ਪਾਰਥ ਧਾਯੋ ॥
भीम गदा करि भीम लीए इखुधी कटि सो कसि पारथ धायो ॥

भीम आपली गदा घेऊन आणि अर्जुन कंबर कसून पुढे निघाला

ਰਾਇ ਜੁਧਿਸਟਰ ਲੈ ਧਨੁ ਹਾਥਿ ਚਲਿਯੋ ਚਿਤ ਮੈ ਅਤਿ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢਾਯੋ ॥
राइ जुधिसटर लै धनु हाथि चलियो चित मै अति क्रोध बढायो ॥

युधिष्टरने धनुष्यबाण हातात घेतले

ਭ੍ਰਾਤ ਬਲੀ ਦੋਊ ਸਾਥ ਲੀਏ ਦਲੁ ਜੇਤਕ ਸੰਗ ਹੁਤੋ ਸੁ ਬੁਲਾਯੋ ॥
भ्रात बली दोऊ साथ लीए दलु जेतक संग हुतो सु बुलायो ॥

त्याने दोन बलाढ्य भावांना बरोबर घेतले आहे आणि त्याच्याकडे जेवढे सैन्य होते तेवढे (त्यालाही) बोलावले आहे.

ਐਸੇ ਭਿਰੇ ਬ੍ਰਿਤਰਾਸੁਰ ਸਿਉ ਮਘਵਾ ਰਿਸਿ ਕੈ ਜਿਮ ਜੁਧੁ ਮਚਾਯੋ ॥੧੬੧੧॥
ऐसे भिरे ब्रितरासुर सिउ मघवा रिसि कै जिम जुधु मचायो ॥१६११॥

त्याने भाऊ आणि सैन्य हे दोन्ही बरोबर घेतले आणि इंद्राप्रमाणे वृत्रासुराशी युद्ध सुरू केले.1611.

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਮਨ ਮਹਿ ਕੋਪ ਬਢਾਇ ਸੁਭਟਨ ਸਭੈ ਸੁਨਾਇ ਕੈ ॥
मन महि कोप बढाइ सुभटन सभै सुनाइ कै ॥

मनात क्रोध उत्पन्न करून सर्व योद्ध्यांना सांगितले

ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਸਮੁਹਾਇ ਬਚਨ ਕਹਤ ਭਯੋ ਕ੍ਰਿਸਨ ਸਿਉ ॥੧੬੧੨॥
खड़ग सिंघ समुहाइ बचन कहत भयो क्रिसन सिउ ॥१६१२॥

चिडून खरगसिंग कृष्णासमोर गेला आणि सर्व योद्धा ऐकून बोलला.१६१२.

ਖੜਗੇਸ ਬਾਚ ਸਭਨ ਭਟਨ ਸੋ ॥
खड़गेस बाच सभन भटन सो ॥

सर्व योद्ध्यांना उद्देशून खरगसिंगचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਪਸਚਿਮ ਸੂਰ ਚੜੈ ਕਬਹੂ ਅਰੁ ਗੰਗ ਬਹੀ ਉਲਟੀ ਜੀਅ ਆਵੈ ॥
पसचिम सूर चड़ै कबहू अरु गंग बही उलटी जीअ आवै ॥

“भले सूर्य पश्चिमेकडून उगवला आणि गंगा आपल्या प्रवाहाच्या उलट वाहते

ਜੇਠ ਕੇ ਮਾਸ ਤੁਖਾਰ ਪਰੇ ਬਨ ਅਉਰ ਬਸੰਤ ਸਮੀਰ ਜਰਾਵੈ ॥
जेठ के मास तुखार परे बन अउर बसंत समीर जरावै ॥

जरी ज्येष्ठ महिन्यात बर्फ पडला आणि वसंत ऋतूचा वारा उष्णतेचा

ਲੋਕ ਹਲੈ ਧਰੂਅ ਕੋ ਜਲ ਕੋ ਥਲੁ ਹੁਇ ਥਲ ਕੋ ਕਬਹੂੰ ਜਲ ਜਾਵੈ ॥
लोक हलै धरूअ को जल को थलु हुइ थल को कबहूं जल जावै ॥

ध्रुव हलवू द्या, जमिनीला पाण्याची जागा घेऊ द्या, पाण्याची जागा जमीन घेऊ द्या;

ਕੰਚਨ ਕੋ ਨਗੁ ਪੰਖਨ ਧਾਰਿ ਉਡੈ ਖੜਗੇਸ ਨ ਪੀਠ ਦਿਖਾਵੈ ॥੧੬੧੩॥
कंचन को नगु पंखन धारि उडै खड़गेस न पीठ दिखावै ॥१६१३॥

“स्थिर ध्रुव तारा जरी फिरला आणि पाण्याचे सपाट आणि सपाट पाण्यात रूपांतर झाले आणि सुमेरू पर्वत पंखांनी उडाला तरी खरगसिंग युद्धाच्या मैदानातून कधीही परत येणार नाही.1613.

ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਧਨੁ ਕੋ ਗਹਿ ਕੈ ਲਹਿ ਕੈ ਚਹਿ ਕੈ ਬਹੁ ਬੀਰ ਕਟੇ ॥
यौ कहि कै धनु को गहि कै लहि कै चहि कै बहु बीर कटे ॥

असे म्हणत त्याने आपले धनुष्य धरले, त्याने आनंदी मनस्थितीत अनेक योद्धे कापले.

ਇਕ ਧਾਇ ਪਰੈ ਪੁਨਿ ਸਾਮੁਹਿ ਹ੍ਵੈ ਇਕ ਭਾਜਿ ਗਏ ਇਕ ਸੂਰ ਲਟੇ ॥
इक धाइ परै पुनि सामुहि ह्वै इक भाजि गए इक सूर लटे ॥

काही योद्धे लढायला समोर आले आणि काही पळून गेले, काही योद्धे पृथ्वीवर कोसळले.

ਬਲਬੰਡ ਘਨੇ ਛਿਤ ਪੈ ਪਟਕੇ ਭਟ ਐਸੀ ਦਸਾ ਬਹੁ ਹੇਰਿ ਹਟੇ ॥
बलबंड घने छित पै पटके भट ऐसी दसा बहु हेरि हटे ॥

त्याने अनेक योद्ध्यांना जमिनीवर पाडले आणि युद्धाचा असा तमाशा पाहून अनेक योद्धे मागे सरकले.

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਤਿਹ ਆਹਵ ਮੈ ਸੁ ਰਹੇ ਕੇਊ ਬੀਰ ਫਟੇ ਈ ਫਟੇ ॥੧੬੧੪॥
कबि स्याम भनै तिह आहव मै सु रहे केऊ बीर फटे ई फटे ॥१६१४॥

कवी म्हणतो की जे योद्धे रणांगणात होते, त्यांना किमान काही दुखापत झाली होती.1614.

ਧਨੁ ਪਾਰਥ ਕੋ ਤਿਹ ਕਾਟਿ ਦਯੋ ਪੁਨਿ ਕਾਟਿ ਕੈ ਭੀਮ ਗਦਾ ਊ ਗਿਰਾਈ ॥
धनु पारथ को तिह काटि दयो पुनि काटि कै भीम गदा ऊ गिराई ॥

त्याने अर्जुनाचे धनुष्य आणि भीमाची गदा खाली पाडली

ਭੂਪਤਿ ਕੀ ਕਰਵਾਰ ਕਟੀ ਕਹੂੰ ਜਾਇ ਪਰੀ ਕਛੁ ਜਾਨਿ ਨ ਜਾਈ ॥
भूपति की करवार कटी कहूं जाइ परी कछु जानि न जाई ॥

राजाची तलवारच कापली गेली आणि ती कुठे पडली हे कळू शकले नाही

ਭ੍ਰਾਤ ਦੋਊ ਅਰੁ ਸੈਨ ਘਨੀ ਅਤਿ ਰੋਸ ਭਰੀ ਨ੍ਰਿਪ ਊਪਰ ਧਾਈ ॥
भ्रात दोऊ अरु सैन घनी अति रोस भरी न्रिप ऊपर धाई ॥

राजा युधिष्ठराचे दोन भाऊ आणि मोठी फौज संतप्त होऊन खरगसिंहावर हल्ला करतात.

ਭੂਪਤਿ ਬਾਨ ਹਨੈ ਤਿਹ ਕਉ ਤਨ ਫੋਰਿ ਦਈ ਉਹ ਓਰਿ ਦਿਖਾਈ ॥੧੬੧੫॥
भूपति बान हनै तिह कउ तन फोरि दई उह ओरि दिखाई ॥१६१५॥

असंख्य अर्जुन आणि भीम राजाच्या अंगावर पडले, ज्याने मोठ्या आवाजात बाण सोडले आणि त्या सर्वांच्या शरीराला छेद दिला.1615.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਸੈਨ ਅਛੂਹਨਿ ਤੁਰਤ ਹੀ ਦੀਨੀ ਤਿਨਹਿ ਸੰਘਾਰਿ ॥
सैन अछूहनि तुरत ही दीनी तिनहि संघारि ॥

त्याने ताबडतोब (एक) अस्पृश्य सैन्य मारले आहे

ਪੁਨਿ ਰਿਸਿ ਸਿਉ ਧਾਵਤ ਭਯੋ ਅਪੁਨੇ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ॥੧੬੧੬॥
पुनि रिसि सिउ धावत भयो अपुने ससत्र संभारि ॥१६१६॥

राजाने ताबडतोब लष्करी तुकडीच्या एका मोठ्या तुकडीचा वध केला आणि मग रागाच्या भरात आपली शस्त्रे धरून तो शत्रूवर पडला.१६१६.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਏਕ ਚਟਾਕ ਚਪੇਟ ਹਨੈ ਇਕ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਕਰਵਾਰ ਸੰਘਾਰੈ ॥
एक चटाक चपेट हनै इक लै कर मै करवार संघारै ॥

त्याने काही योद्ध्यांना इतर शस्त्रांनी मारले आणि काहींना हातात तलवार घेऊन मारले

ਏਕਨ ਕੇ ਉਰ ਫਾਰਿ ਕਟਾਰਨ ਕੇਸਨ ਤੇ ਗਹਿ ਏਕ ਪਛਾਰੈ ॥
एकन के उर फारि कटारन केसन ते गहि एक पछारै ॥

त्याने आपल्या तलवारीने काहींची मने फाडून टाकली आणि अनेकांना केसांतून पकडून खाली पाडले.

ਏਕ ਚਲਾਇ ਦਏ ਦਸਹੂੰ ਦਿਸ ਏਕ ਡਰੇ ਮਰ ਗੇ ਬਿਨੁ ਮਾਰੈ ॥
एक चलाइ दए दसहूं दिस एक डरे मर गे बिनु मारै ॥

त्याने काहींना दहा दिशांना फेकले आणि विखुरले आणि काही केवळ भीतीने मरण पावले

ਪੈਦਲੁ ਕੋ ਦਲੁ ਮਾਰ ਦਯੋ ਦੁਹ ਹਾਥਨ ਹਾਥੀਨ ਦਾਤ ਉਖਾਰੈ ॥੧੬੧੭॥
पैदलु को दलु मार दयो दुह हाथन हाथीन दात उखारै ॥१६१७॥

त्याने सैनिकांच्या मेळाव्याला पायांवर मारले आणि दोन्ही हातांनी हत्तींचे दात उपटले.1617.

ਪਾਰਥ ਆਨਿ ਕਮਾਨ ਗਹੀ ਤਿਹ ਭੂਪਤਿ ਕੋ ਇਕ ਬਾਨ ਲਗਾਯੋ ॥
पारथ आनि कमान गही तिह भूपति को इक बान लगायो ॥

अर्जन आला आणि धनुष्य घेऊन त्याने राजाला बाण मारला.

ਲਾਗਤ ਹੀ ਅਵਸਾਨ ਗੁਮਾਨ ਗਯੋ ਖੜਗੇਸ ਮਹਾ ਦੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥
लागत ही अवसान गुमान गयो खड़गेस महा दुखु पायो ॥

धनुष्य धरून अर्जुनाने राजाला एक बाण सोडला, ज्याच्या प्रहाराने राजाचा अभिमान नष्ट झाला आणि त्याला अत्यंत क्लेश झाला.

ਪਉਰਖ ਪੇਖ ਕੈ ਜੀ ਹਰਿਖਿਓ ਬਲ ਟੇਰ ਨਰੇਸ ਸੁ ਐਸ ਸੁਨਾਯੋ ॥
पउरख पेख कै जी हरिखिओ बल टेर नरेस सु ऐस सुनायो ॥

(अर्जनचे) शौर्य (खड़गसिंग) पाहून त्याच्या अंतःकरणात आनंद झाला आणि मोठ्या आवाजात राजा म्हणाला.

ਧੰਨ ਪਿਤਾ ਧੰਨ ਵੇ ਜਨਨੀ ਜੁ ਧਨੰਜੈ ਨਾਮ ਜਿਨੋ ਸੁਤ ਜਾਯੋ ॥੧੬੧੮॥
धंन पिता धंन वे जननी जु धनंजै नाम जिनो सुत जायो ॥१६१८॥

अर्जुनाचे शौर्य पाहून राजाचे मन प्रसन्न झाले आणि तो ऐकतच म्हणाला, 'ज्या अर्जुनाने त्याला जन्म दिला, त्याच्या पेटंटला वाहवा.'1618.

ਖੜਗੇਸ ਬਾਚ ਪਾਰਥ ਸੋ ॥
खड़गेस बाच पारथ सो ॥

अर्जुनाला उद्देशून खरग सिंगचे भाषण: