श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1102


ਦੇਵ ਦਿਵਾਨੇ ਲਖਿ ਭਏ ਦਾਨਵ ਗਏ ਬਿਕਾਇ ॥੩॥
देव दिवाने लखि भए दानव गए बिकाइ ॥३॥

जे पाहून देव वेडे झाले आणि राक्षस विकले गेले. 3.

ਔਰ ਪਿੰਗੁਲਾ ਮਤੀ ਕੀ ਸੋਭਾ ਲਖੀ ਅਪਾਰ ॥
और पिंगुला मती की सोभा लखी अपार ॥

आणि पिंगुळ मातीचे सौंदर्यही विलक्षण दिसत होते.

ਗੜਿ ਚਤੁਰਾਨਨ ਤਵਨ ਸਮ ਔਰ ਨ ਸਕਿਯੋ ਸੁਧਾਰ ॥੪॥
गड़ि चतुरानन तवन सम और न सकियो सुधार ॥४॥

ब्रह्मदेवाने (त्याला) निर्माण केले आणि नंतर त्याला कोणीही निर्माण करू शकले नाही. 4.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਏਕ ਦਿਵਸ ਨ੍ਰਿਪ ਗਯੋ ਸਿਕਾਰਾ ॥
एक दिवस न्रिप गयो सिकारा ॥

एके दिवशी राजा शिकारीला गेला

ਚਿਤ ਭੀਤਰ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਚਾਰਾ ॥
चित भीतर इह भाति बिचारा ॥

आणि मनात असा विचार केला.

ਬਸਤ੍ਰ ਬੋਰਿ ਸ੍ਰੋਨਤਹਿ ਪਠਾਏ ॥
बसत्र बोरि स्रोनतहि पठाए ॥

(त्याने) आपले कपडे रक्तात बुडवून (घरी) पाठवले.

ਕਹਿਯੋ ਸਿੰਘ ਭਰਥਰ ਹਰਿ ਘਾਏ ॥੫॥
कहियो सिंघ भरथर हरि घाए ॥५॥

आणि सिंह भरथराने हरी खाल्ल्याचे सांगायला पाठवले. ५.

ਬਸਤ੍ਰ ਭ੍ਰਿਤ ਲੈ ਸਦਨ ਸਿਧਾਰਿਯੋ ॥
बसत्र भ्रित लै सदन सिधारियो ॥

सेवक चिलखत घेऊन महालात गेला

ਉਚਰਿਯੋ ਆਜੁ ਸਿੰਘ ਨ੍ਰਿਪ ਮਾਰਿਯੋ ॥
उचरियो आजु सिंघ न्रिप मारियो ॥

आणि (गेले) म्हणाले की आज सिंहाने राजाला मारले आहे.

ਰਾਨੀ ਉਦਿਤ ਜਰਨ ਕੌ ਭਈ ॥
रानी उदित जरन कौ भई ॥

राणी (भान माती) जाळून मारायला तयार होती

ਹਾਇ ਉਚਰਿ ਪਿੰਗਲ ਮਰਿ ਗਈ ॥੬॥
हाइ उचरि पिंगल मरि गई ॥६॥

आणि पिंगुलमती (फक्त) हाय.6 म्हणत मेली.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਤ੍ਰਿਯਾ ਨ ਤਵਨ ਸਰਾਹੀਯਹਿ ਕਰਤ ਅਗਨਿ ਮੈ ਪਯਾਨ ॥
त्रिया न तवन सराहीयहि करत अगनि मै पयान ॥

अग्नीत प्रवेश करणाऱ्या स्त्रीची स्तुती करू नये.

ਧੰਨ੍ਯ ਧੰਨ੍ਯ ਅਬਲਾ ਤੇਈ ਬਧਤ ਬਿਰਹ ਕੇ ਬਾਨ ॥੭॥
धंन्य धंन्य अबला तेई बधत बिरह के बान ॥७॥

धन्य ती स्त्री जी बिरहोनच्या बाणाने भोसकली आहे. ७.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਖੇਲਿ ਅਖੇਟਕ ਜਬ ਭਰਥਰਿ ਘਰਿ ਆਇਯੋ ॥
खेलि अखेटक जब भरथरि घरि आइयो ॥

शिकार खेळून भरथरी घरी परतला

ਹਾਇ ਕਰਤ ਪਿੰਗੁਲਾ ਮਰੀ ਸੁਨਿ ਪਾਇਯੋ ॥
हाइ करत पिंगुला मरी सुनि पाइयो ॥

(म्हणून) पिंगुलामती 'हाय' म्हणत मरण पावल्याचे ऐकले.

ਡਾਰਿ ਡਾਰਿ ਸਿਰ ਧੂਰਿ ਹਾਇ ਰਾਜਾ ਕਹੈ ॥
डारि डारि सिर धूरि हाइ राजा कहै ॥

डोक्यावर वस्तू ठेवल्यावर राजा हाय हाय म्हणू लागला

ਹੋ ਪਠੈ ਬਸਤ੍ਰ ਜਿਹ ਸਮੈ ਸਮੋ ਸੌ ਨ ਲਹੈ ॥੮॥
हो पठै बसत्र जिह समै समो सौ न लहै ॥८॥

की मी चिलखत घरी पाठवण्याची वेळ आता हाताशी नाही. 8.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਕੈ ਮੈ ਆਜੁ ਕਟਾਰੀ ਮਾਰੌ ॥
कै मै आजु कटारी मारौ ॥

किंवा मला भोसकून मारले जाईल,

ਹ੍ਵੈ ਜੋਗੀ ਸਭ ਹੀ ਘਰ ਜਾਰੌ ॥
ह्वै जोगी सभ ही घर जारौ ॥

किंवा जोगी बनून संपूर्ण घर जाळून टाका.

ਧ੍ਰਿਗ ਮੇਰੋ ਜਿਯਬੋ ਜਗ ਮਾਹੀ ॥
ध्रिग मेरो जियबो जग माही ॥

जगात माझा जीव तिरस्कार आहे

ਜਾ ਕੇ ਨਾਰਿ ਪਿੰਗੁਲਾ ਨਾਹੀ ॥੯॥
जा के नारि पिंगुला नाही ॥९॥

ज्याच्या (घरात) पिंगुला राणी नाही. ९.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਜੋ ਭੂਖਨ ਬਹੁ ਮੋਲ ਕੇ ਅੰਗਨ ਅਧਿਕ ਸੁਹਾਹਿ ॥
जो भूखन बहु मोल के अंगन अधिक सुहाहि ॥

जो मौल्यवान रत्नांनी अंग सजवायचा,

ਤੇ ਅਬ ਨਾਗਨਿ ਸੇ ਭਏ ਕਾਟਿ ਕਾਟਿ ਤਨ ਖਾਹਿ ॥੧੦॥
ते अब नागनि से भए काटि काटि तन खाहि ॥१०॥

ते आता सापासारखे झाले आहेत आणि शरीर कापून खातात. 10.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਬਾਕ ਸੀ ਬੀਨ ਸਿੰਗਾਰ ਅੰਗਾਰ ਸੇ ਤਾਲ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕਟਾਰੇ ॥
बाक सी बीन सिंगार अंगार से ताल म्रिदंग क्रिपान कटारे ॥

बीन 'बँक' (तलवारी) सारखे होते, दागिने अंगारासारखे होते आणि टाळ मृदंगाच्या किरपाण आणि कटारसारखे होते.

ਜ੍ਵਾਲ ਸੀ ਜੌਨਿ ਜੁਡਾਈ ਸੀ ਜੇਬ ਸਖੀ ਘਨਸਾਰ ਕਿਸਾਰ ਕੇ ਆਰੇ ॥
ज्वाल सी जौनि जुडाई सी जेब सखी घनसार किसार के आरे ॥

हे सखी! चांदनी आगीसारखी, सौंदर्य ('जेब') कुहरे ('जुदाई') आणि कस्तुरी करवतीच्या तीक्ष्ण दात (बिंदू) सारखी आहे.

ਰੋਗ ਸੋ ਰਾਗ ਬਿਰਾਗ ਸੋ ਬੋਲ ਬਬਾਰਿਦ ਬੂੰਦਨ ਬਾਨ ਬਿਸਾਰੇ ॥
रोग सो राग बिराग सो बोल बबारिद बूंदन बान बिसारे ॥

राग हा रोगासारखा आहे, गीत बरगासारखे आहे, बदलाचे श्लोक बाणासारखे आहेत.

ਬਾਨ ਸੇ ਬੈਨ ਭਾਲਾ ਜੈਸੇ ਭੂਖਨ ਹਾਰਨ ਹੋਹਿ ਭੁਜੰਗਨ ਕਾਰੇ ॥੧੧॥
बान से बैन भाला जैसे भूखन हारन होहि भुजंगन कारे ॥११॥

शब्द बाणासारखे, दागिने बाणासारखे आणि गळ्यात काळ्या सापासारखे झाले आहेत. 11.

ਬਾਕ ਸੇ ਬੈਨ ਬ੍ਰਿਲਾਪ ਸੇ ਬਾਰਨ ਬ੍ਰਯਾਧ ਸੀ ਬਾਸ ਬਿਯਾਰ ਬਹੀ ਰੀ ॥
बाक से बैन ब्रिलाप से बारन ब्रयाध सी बास बियार बही री ॥

शब्द तलवारीसारखे आहेत, वाद्यांचे सूर ('बरण') विलाप सारखे आहेत आणि वाहणाऱ्या वाऱ्याचा बास एखाद्या महारोगासारखा आहे.

ਕਾਕ ਸੀ ਕੋਕਿਲ ਕੂਕ ਕਰਾਲ ਮ੍ਰਿਨਾਲ ਕਿ ਬ੍ਰਯਾਲ ਘਰੀ ਕਿ ਛੁਰੀ ਰੀ ॥
काक सी कोकिल कूक कराल म्रिनाल कि ब्रयाल घरी कि छुरी री ॥

कोकिळेचे कूकिंग हे कावळ्यासारखे असते, कमळाचे देठ सापासारखे असते आणि घड्याळ चाकूसारखे असते.

ਭਾਰ ਸੀ ਭੌਨ ਭਯਾਨਕ ਭੂਖਨ ਜੌਨ ਕੀ ਜ੍ਵਾਲ ਸੌ ਜਾਤ ਜਰੀ ਰੀ ॥
भार सी भौन भयानक भूखन जौन की ज्वाल सौ जात जरी री ॥

भाऊ ('भौन') भट्टीसारखे (दिसणारे) दागिने भयंकर (भासणारे) आहेत आणि चंद्रप्रकाशाने जळत आहेत.

ਬਾਨ ਸੀ ਬੀਨ ਬਿਨਾ ਉਹਿ ਬਾਲ ਬਸੰਤ ਕੋ ਅੰਤਕਿ ਅੰਤ ਸਖੀ ਰੀ ॥੧੨॥
बान सी बीन बिना उहि बाल बसंत को अंतकि अंत सखी री ॥१२॥

हे सखी! बीन बाणासारखे दिसते आणि त्या बाईशिवाय वसंत ऋतु संपल्यासारखे वाटते. 12.

ਬੈਰੀ ਸੀ ਬ੍ਰਯਾਰ ਬ੍ਰਿਲਾਪ ਸੌ ਬੋਲ ਬਬਾਨ ਸੀ ਬੀਨ ਬਜੰਤ ਬਿਥਾਰੇ ॥
बैरी सी ब्रयार ब्रिलाप सौ बोल बबान सी बीन बजंत बिथारे ॥

वारा शत्रूसारखा आहे, वाणी विलाप सारखी आहे, बीन व्यर्थ बाणासारखा आहे.

ਜੰਗ ਸੇ ਜੰਗ ਮੁਚੰਗ ਦੁਖੰਗ ਅਨੰਗ ਕਿ ਅੰਕਸੁ ਆਕ ਕਿਆਰੇ ॥
जंग से जंग मुचंग दुखंग अनंग कि अंकसु आक किआरे ॥

सांख युधाप्रमाणे मुचंग शरीराला वेदनादायक ('दुखंग') आणि कामदेवाचा दाब वेदनादायक किंवा कडू ('क्यारे') आहे.

ਚਾਦਨੀ ਚੰਦ ਚਿਤਾ ਚਹੂੰ ਓਰ ਸੁ ਕੋਕਿਲਾ ਕੂਕ ਕਿ ਹੂਕ ਸੀ ਮਾਰੇ ॥
चादनी चंद चिता चहूं ओर सु कोकिला कूक कि हूक सी मारे ॥

चारही दिशांना पसरलेला चांदणे चितेसारखा भासतो आणि कोकिळेचा कोकिळा वेदनेच्या वेदनेसारखा आवाज करत असतो.

ਭਾਰ ਸੇ ਭੌਨ ਭਯਾਨਕ ਭੂਖਨ ਫੂਲੇ ਨ ਫੂਲ ਫਨੀ ਫਨਿਯਾਰੇ ॥੧੩॥
भार से भौन भयानक भूखन फूले न फूल फनी फनियारे ॥१३॥

भवन भाटींप्रमाणें दागिने भयंकर आहेत. ती फुललेली फुले नसून सापांच्या गंमतीप्रमाणे असतात. 13.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਹੋ ਹਠਿ ਹਾਥ ਸਿੰਧੌਰਾ ਧਰਿ ਹੌ ॥
हो हठि हाथ सिंधौरा धरि हौ ॥

मी जिद्दीने सिंधुरा हातात धरला

ਪਿੰਗੁਲ ਹੇਤ ਅਗਨਿ ਮਹਿ ਜਰਿ ਹੌ ॥
पिंगुल हेत अगनि महि जरि हौ ॥

पिंगुलमतीसाठी मी आगीत जाळून जाईन.

ਜੌ ਇਹ ਆਜੁ ਚੰਚਲਾ ਜੀਯੈ ॥
जौ इह आजु चंचला जीयै ॥

आज या महिला हयात असत्या तर

ਤਬ ਭਰਥਰੀ ਪਾਨਿ ਕੌ ਪੀਯੈ ॥੧੪॥
तब भरथरी पानि कौ पीयै ॥१४॥

मग भरथरी पाणी घेईल. 14.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਤਬ ਤਹ ਗੋਰਖਨਾਥ ਪਹੂੰਚ੍ਯੋ ਆਇ ਕੈ ॥
तब तह गोरखनाथ पहूंच्यो आइ कै ॥

तेवढ्यात गोरखनाथ तिथे आला.